Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ

Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ

ĠĢ sağlığı ve güvenliği, çalıģanların sağlık ve güvenliğini sağlamak için yapılan sistemli ve bilimsel çalıģmalardır.

AMAÇ Tehlike ve riskleri önleme ĠSG Verim ArtıĢı Üretimin sürekliliği 3

ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği ÖNCELĠKLĠ HEDEF; ĠĢ Kazalarını ve Meslek Hastalıklarını Önlemek 4

ĠĢ Kazalarının ve Meslek Hastalıklarının Önlenmesi Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ SOSYAL YÖNDEN Hukuki ve Ahlaki Boyutuyla EKONOMĠK YÖNDEN ĠĢ Kazalarının Maliyeti Üretimin devamlılığı-verim TEMEL HAK KAÇINILMAZ GEREKLĠLĠK 5

Tehlikeler Riskler ĠĢ Kazaları ve Meslek Hastalıkları Ġnsan Faktörü 6

Tehlike: ĠĢyerinde var olan ya da dıģarıdan gelebilecek, çalıģanı veya iģyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da baģka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini, Önleme: ĠĢyerinde yürütülen iģlerin bütün safhalarında iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü, 7

Risk Yönetimi İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürünün Oluşturulması Önleme Politikasının Geliştirilmesi 8

ĠSG KÜLTÜRÜ (Prof. Dr. Serpil AYTAÇ ın Ġġ KAZALARINI ÖNLEMEDE GÜVENLĠK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMĠ isimli makalesinden alıntı yapılmıģtır.) Kültür içe sindirilmiģ ve yaģam biçimi haline getirilmiģ bilgidir. Güvenlik kültürü terimi ilk olarak 1986 Çernobil de yaģanan nükleer kazadan sonra 1987 yılında OECD Nükleer Ajansı tarafından hazırlanan bir raporda kullanılmıģtır IAEA 1991 yılında bu kavramı kurumun sağlık ve güvenlik programlarının yeterliliğine, tarzına ve uygulamadaki ısrarına karar veren birey ve grupların değer, tutum, yetkinlik ve davranıģ örüntülerinin bir ürünüdür diye tanımlamıģtır 9

HSE (1993) güvenlik kültürünü, bir organizasyonun sağlık ve güvenlik yeterliliği ve tarzı ile birey ve grup değerlerinin, tutumların, algıların, yetkinliklerin ve bağlılığı belirleyen davranıģ örüntülerinin bir ürünü olarak tanımlamaktadır. Güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin sağlanmasında önemli bir araçtır. Güvenlik kültürünün amacı, çalıģanların iģyerlerindeki risklerin farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karģı dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranıģlardan sakındığı bir çalıģma ortamı yaratmaktır. Ġngiliz Endüstri Konfederasyonu güvenlik kültürünü, risk, kaza ve hastalıklar hakkında bir organizasyonun bütün üyeleri tarafından paylaģılan inançlar ve fikirler olarak tanımlamaktadır. 10

Güvenlik kültürünün sektörel bazdaki farklılıkları göz ardı edilirse ortak özellikleri Güvenlik kültürü, 1. Grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve gruplarının hepsi tarafından paylaģılan değerleri ifade eden bir kavramdır. 2-Bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir. 3-Bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde durmaktadır. 4-Örgüt üyelerinin iģteki davranıģını etkiler. 5-Ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki iliģkiyi de yansıtır 6-Bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve geliģmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır. 7-Güvenlik kültürü, değiģime karģı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir 11

Güvenlik kültürünün unsurları Tutum ve davranıģlardaki değiģim: ĠĢyerinde güvenli davranıģlar geliģtirmek için,sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı iģaretleri gibi araç ve aktiviteler kullanılabilir. Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime düģen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna katılım, güvenlikle ilgili danıģma kurulu toplantılarına katılım ve çeģitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır. ÇalıĢanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalıģanların sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır. Bunun sağlanması için, çalıģanların eğitimi, makine izolasyonu, iģ rotasyonları, iģyerinde aģırı gürültü durumunda bunu bildirme, ses bariyerleri ve kulaklık takma gibi koruyucu aletleri kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri gibi uygulamaları içerir. 12

Promosyon stratejileri: ÇalıĢanlar arasında güvenlik farkındalığı yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir. -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar -ÇeĢitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler) -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler) Eğitim ve seminerler: Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuģmalar, grup toplantıları,personel sağlığı, hijyen, iģ stresi, güvenliğe karģı sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma,tehlike tespiti, risk değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iģ güvenliği analizi) konularında çalıģanların eğitilmesi bu kapsamda değerlendirilebilir. Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk, kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri gibi uygulamaları içerir. 13

Risk Yönetimi Tehlikeleri Belirlemek İzlemek Riskleri Belirlemek Önlemleri Belirlemek ve Uygulamak Riskleri Derecelendirmek 14

Tarihsel GeliĢim Heredot (çalıģanların verimli olabilmesi için yüksek enerjili besinler) Hipokrat (kurģunun zararlı etkileri) Platon (Eflatun) (sanatkarların çalıģma koģulları) Dioscorides (zehirlerin kökenine göre gruplandırılması) Nicander (kurģun koliği ve kurģun anemisi) Plini (tehlikeli tozlara karģı torba kullanımı) Juvenal ( demircilerin göz yakınmaları ve göz hastalıklarısürekli olarak ayakta çalıģanlarda varislerin oluģabileceği) 15

Tarihsel GeliĢim Urlich Ellenbrong (1473 yılında kuyumcularla ilgili bazı hastalıklar) Paracelsus (1493 1541) "De Morbis Metallicis"i yazmıģtır. Madencilerde pnömokonyoz vb. hastalık belirtilerini tanımlamıģ, zehirlerin kimyasal yapıları, doz ve organizma arasındaki iliģkiyi saptamak için araģtırmalar yapmıģtır. Georgius Agricola (1494-1555) De Re Metallica isimli kitabında mineraloji ve maden izabesinde çalıģanların sorunlarını incelemiģ, tozu önlemek için maden ocaklarının havalandırılması gereğini belirtmiģtir. 16

Tarihsel GeliĢim Berdardino Ramazzini (1633-1714) ĠĢ hekimliğinin kurucusu sayılmaktadır. ĠĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili sayısız çalıģmalar yapmıģ, çok önemli bilimsel görüģ ve öneriler getirmiģtir, "De Morbis Artificum Diatriba" isimli kitabında iģ kazalarını önlemek için iģyerlerinde koruyucu güvenlik önlemlerinin alınmasını önermiģtir. 17

Tarihsel GeliĢim 18

Tarihsel GeliĢim 1802 - Ġlk yasa - Ġngiltere "Çırakların Sağlığı ve Morali adlı yasa (ÇalıĢma süresi 12 saat iģyerlerinin havalandırılması) 1833 - "Fabrikalar Yasası" (fabrikaların denetimi için müfettiģ atanması zorunluluğu 9 yaģın altındaki çocukların iģe alınması ve 18 yaģından küçüklerin ise 12 saatten fazla çalıģtırılmaları yasaklanmıģtır.) 19

Tarihsel Gelişim 1842 yılında yapılan baģka bir yasal düzenleme ile de kadınların ve 10 yaģından küçük çocukların maden ocaklarında çalıģtırılmaları yasaklanmıģtır. 1844 yılında ise iģ yerlerindeki hekimlerin sorumlulukları geniģletilerek sağlık açısından tehlikeli yerlerde çalıģanların sağlık kontrolleri da bu hekimlerin görevleri arasına alınmıģtır. 1847 yılında çıkarılan "On Saat Yasası" ile çalıģma saatleri sınırlandırılmıģtır. 20

Lonca kuralları ve gelenekler Mecelle Tarihsel GeliĢim (Osmanlı Ġmparatorluğu) 1865 Dilaver PaĢa Nizamnamesi Madeni Hümayun Nazırı Dilaver PaĢa tarafından hazırlanmıģ, PadiĢah tarafından onaylanmamıģtır. ĠĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili ilk düzenleme olması açısından önemlidir. 21

Tarihsel GeliĢim (Osmanlı Ġmparatorluğu) 1869 Maadin Nizamnamesi Genellikle iģ güvenliğini ilgilendiren önemli hükümler getirmiģtir. ĠĢverenler tarafından uygulanmamıģtır. Nizamnamede iģverenin iģ güvenliği önlemlerini alması, kaza sonrası tazminat ödemesi, havzada hekim görevlendirmesi ve eczane açması gerektiğine dair hükümler bulunmaktadır. 22

Tarihsel GeliĢim (7) (TBMM Hükümeti) 1921 yılında Zonguldak ve Ereğli Havzası Fahmiyesinde Mevcut Kömür Tozlarının Amale Menafii Umumiyesine Füruhtuna dair 114 sayılı Yasa çıkarılmıģtır. 1921 yılında 151 sayılı Ereğli Havzai Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Yasa çıkarılmıģtır. 23

Tarihsel GeliĢim (Cumhuriyet Dönemi) 1924 Hafta Tatili Kanunu 1926 Borçlar Kanunu 1930 Umumi Hıfzısıhha Kanunu ve Belediyeler Kanunu 1934 Ġktisat Vekaleti bünyesinde ĠĢ ve ĠĢçiler Bürosu 1936ĠĢ Kanunu /3008 sayılı (ilk kez iģçi sağlığı ve iģ güvenliği konusunda ayrıntılı ve sistemli bir düzenleme) 1937yılında ĠĢ Ġdaresi ve ĠĢ MüfettiĢliği 1945 ÇalıĢma Bakanlığı 1950 Uluslararası ÇalıĢma SözleĢmesi (81 sayılı ) 1963 ĠĢ Güvenliği MüfettiĢliği (174 sayılı Kanun) 24

Tarihsel GeliĢim 1967 ĠĢ Kanunu (931 sayılı) 1969 ĠSGÜM 1971 ĠĢ Kanunu (1475 sayılı) 1979 ĠĢ TeftiĢ Kurulu 2003 ĠĢ Kanunu (4857) 2012 ĠĢ sağlığı ve Güvenliği Kanunu 25

Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNDE TARAFLAR-GÖREVLER-YÜKÜMLÜLÜKLER Devlet Mevzuat, teģkilat, denetim yaptırım ĠĢveren Önlem Alma ÇalıĢan Alınan Önlemlere Uyma 26

Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ MEVZUATI ANAYASA, ULUSLARARASI SÖZLEġMELER YASALAR, TÜZÜKLER, YÖNETMELĠKLER, TEBLĠĞLER STANDARTLAR 27

DEVLETĠN Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNE ĠLĠġKĠN YÜKÜMLÜLÜĞÜ ANAYASADAN KAYNAKLANMAKTADIR ANAYASADA Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNE ĠLĠġKĠN KONULAR AġAĞIDAKĠ MADDELERDE HÜKME BAĞLANMIġTIR; MADDE 2: SOSYAL HUKUK DEVLETĠ, MADDE 5: KĠġĠNĠN TEMEL HAK VE HÜRRĠYETLERĠ, MADDE 17: YAġAMA, MADDĠ VE MANEVĠ VARLIĞI KORUMA VE GELĠġTĠRME HAKKI, MADDE 50: YAġ, CĠNSĠYET VE GÜCE GÖRE ÖZEL KORUNMA MADDE 56: SAĞLIKLI VE DENGELĠ BĠR ÇEVREDE YAġAMA HAKKI, MADDE 60: SOSYAL GÜVENLĠK 28

Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ MEVZUATI TEġKĠLATLANMA, TEFTĠġ-DENETĠM VE YAPTIRIMLARA ĠLĠġKĠN DÜZENLEMELER ĠġVERENĠN/Ġġ SAHĠBĠNĠN GÖZETME BORCUNA ĠLĠġKĠN DÜZENLEMELER ĠSG ÖNLEMLERĠ ĠSG ORGANĠZASYONLARI ĠġĠN DÜZENLENMESĠ Kadın ve Çocukların Korunması ĠĢ Süreleri 29

Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ ĠLE ĠLGĠLĠ MEVZUAT ĠĢ sağlığı ve güvenliği konusunda Bakanlıklar ile Kurum ve KuruluĢların görevleri ve yetkileri, teftiģ - denetim esas ve usulleri ile yaptırım uygulama esas ve usulleri Kanun, Tüzük ve Yönetmeliklerle düzenlenmiģtir. ĠĢverenler ve iģ sahipleri ile iģçi ve çalıģanların iģ sağlığı ve güvenliği ile görev ve yükümlülükleri ;ayrıntılı olarak çok sayıda kanun, tüzük, yönetmelik, tebliğ ve standartlarla düzenlenmiģtir. ĠĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuat içinde Borçlar Kanunu, ĠĢ ve ĠĢ Sağlığı ve güvenliği Kanunu ile Türk Ceza Kanunu alınacak önlemler ve yaptırımlar bakımından önemli düzenlemelerdir. 30

TEŞKİLAT, DENETİM VE YAPTIRIMLA 1) Ġlgili Bakanlıklar ile Kurum ve KuruluĢların TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanunlar 2) 3146 sayılı ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun 3) 6331 sayılı ĠĢ sağlığı ve Güvenliği Kanunu 4) 4857 sayılı ĠĢ Kanunu 5) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 6) 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 7) 3572 sayılı ĠĢyeri Açma ve ÇalıĢma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin DeğiĢtirilerek Kabulüne Dair Kanun 8) 2872 sayılı Çevre Kanunu 9) 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 10) 6098 sayılı Borçlar Kanunu İLGİLİ DÜZENLEMELER 31

TEŞKİLAT, DENETİM VE YAPTIRIMLA İLGİLİ DÜZENLEMELER 11) 81 Sayılı Uluslararası ILO SözleĢmesi 12) 5216 sayılı BüyükĢehir Belediyesi Kanunu 13) 5393 sayılı Belediye Kanunu 14) 3213 Sayılı Maden Kanunu 15) 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu 16) 854 Sayılı Deniz ĠĢ Kanunu 17) 2690 Sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu 18) 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu 19) 3071 Sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun 20) 5521 Sayılı ĠĢ Mahkemeleri Kanunu 32

TEġKĠLAT, DENETĠM VE YAPTIRIMLA ĠLGĠLĠ DÜZENLEMELER 21) 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu 22) 6269 sayılı Kimyagerlik ve Kimya Mühendisliği Hakkında Kanun 23) 7201 sayılı Tebligat Kanunu 24) 4703 sayılı Ürünlere ĠliĢkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun 25) 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu 26) 3153 sayılı Radiyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanun 27) ĠĢ TeftiĢ Tüzüğü ve Yönetmeliği 28) ĠĢyerlerinde ĠĢin Durdurulmasına Dair Yönetmelik 33

Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ ĠLE ĠLGĠLĠ TEġKĠLATLANMA ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı-TSE ĠçiĢleri Bakanlığı - Belediyeler Milli Savunma Bakanlığı Milli Eğitim Bakanlığı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı UlaĢtırma, Denizcilik ve HaberleĢme Bakanlığı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu 34

ÇALIġMA VE SOSYAL GÜVENLĠK BAKANLIĞI Denetim Ġġ TEFTĠġ KURULU BAġKANLIĞI Ġġ TEFTĠġ GRUP BAġKANLIKLARI Ankara,Ġstanbul, Ġzmir, Adana, Bursa, Ana Hizmet Birimi Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Ölçüm, analiz, inceleme, araģtırma Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ MERKEZĠ (ĠSGÜM) Bölge Laboratuar ġeflikleri Ġstanbul, Ġzmir, Adana, Kayseri, Kocaeli, Bursa Eğitim ÇALIġMA VE SOSYAL GÜVENLĠK EĞĠTĠM VE ARAġTIRMA MERKEZĠ 35

ĠDARĠ YAPTIRIMLAR YAPTIRIMLAR ĠDARĠ - CEZAĠ - HUKUKĠ 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (ĠĢin Durdurulması) CEZAĠ YAPTIRIMLAR 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (Ġdari Para Cezaları) 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (Hapis) HUKUKĠ YAPTIRIMLAR 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (Tazminatlar ) 36

YAPTIRIMLAR ĠDARĠ - CEZAĠ - HUKUKĠ Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNU ĠĢin Durdurulması Ġdari Para Cezaları ĠĢ Kazası ve Meslek Hastalığı TÜRK CEZA KANUNU (Hapis) TÜRK BORÇLAR KANUNU (Tazminatlar ) SOSYAL SĠGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SĠGORTASI KANUNU 37

Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ MEVZUATI TEġKĠLATLANMA, TEFTĠġ-DENETĠM VE YAPTIRIMLARA ĠLĠġKĠN DÜZENLEMELER ĠġVERENĠN/Ġġ SAHĠBĠNĠN GÖZETME BORCUNA ĠLĠġKĠN DÜZENLEMELER ĠSG ÖNLEMLERĠ ĠSG ORGANĠZASYONLARI ĠġĠN DÜZENLENMESĠ Kadın ve Çocukların Korunması ĠĢ Süreleri 38

ĠġVERENĠN/Ġġ SAHĠBĠNĠN GÖZETME BORCUNA ĠLĠġKĠN DÜZENLEMELER ĠĢ sağlığı ve güvenliği önlemlerini alma yükümlülüğü, gözetme borcundan kaynaklanmaktadır. Ġġ AKDĠNĠN ĠÇERĠĞĠNDEN BORÇLAR KANUNU GÖZETME BORCU KAMU HUKUKU KURALI NĠTELĠĞĠ TAġIYAN HÜKÜMLERDEN Ġġ KANUNU Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNU 39

ĠĢçinin kiģiliğinin korunması BORÇLAR KANUNU (Madde 417) 1. Genel olarak ĠĢveren, hizmet iliģkisinde iģçinin kiģiliğini korumak ve saygı göstermek ve iģyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle iģçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramıģ olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. ĠĢveren, iģyerinde iģ sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; iģçiler de iģ sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür. ĠĢverenin yukarıdaki hükümler dâhil, kanuna ve sözleģmeye aykırı davranıģı nedeniyle iģçinin ölümü, vücut bütünlüğünün zedelenmesi veya kiģilik haklarının ihlaline bağlı zararların tazmini, sözleģmeye aykırılıktan doğan sorumluluk hükümlerine tabidir. 40

6331 Sayılı Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNU ĠĢverenin genel yükümlülüğü ( MADDE 4 ) (1)ĠĢveren, çalıģanların iģle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a)mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değiģen Ģartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileģtirilmesi için çalıģmalar yapar. b) ĠĢyerinde alınan iģ sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. 41

ç) ÇalıĢana görev verirken, çalıģanın sağlık ve güvenlik yönünden iģe uygunluğunu göz önüne alır. d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dıģındaki çalıģanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır. (2) ĠĢyeri dıģındaki uzman kiģi ve kuruluģlardan hizmet alınması, iģverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. (3) ÇalıĢanların iģ sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, iģverenin sorumluluklarını etkilemez. (4) ĠĢveren, iģ sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalıģanlara yansıtamaz. 42

Risklerden korunma ilkeleri MADDE 5 (1) ĠĢverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aģağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur: a) Risklerden kaçınmak. b) Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek. c) Risklerle kaynağında mücadele etmek. ç) ĠĢin kiģilere uygun hale getirilmesi için iģyerlerinin tasarımı ile iģ ekipmanı, çalıģma Ģekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalıģma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek. 43

d) Teknik geliģmelere uyum sağlamak. e) Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiģtirmek. f) Teknoloji, iģ organizasyonu, çalıģma Ģartları, sosyal iliģkiler ve çalıģma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliģtirmek. g) Toplu korunma tedbirlerine, kiģisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek. ğ) ÇalıĢanlara uygun talimatlar vermek. 44