YAZIM NOKTALAMA
Duygu düşünceleri daha açık ifade etmek, cümlenin yapısını ve duraklama noktalarını belirlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirtmek üzere yazıda kullanılan işaretlere noktalama işaretleri denir. NOKTA(.) Cümlenin sonuna konur: Türkçe kelime türetmeye son derece elverişli bir dildir. Atatürk 1881 yılında Selanik te doğdu. Bazı kısaltmaların sonuna konur: Alb.( albay ) Dr. ( doktor ) Cad. ( cadde ) Sok. ( sokak ) S. ( sayfa ) Sf. ( sıfat ) Vb. ( ve benzerleri ) Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur: 4. ( dördüncü ) 10. ( onuncu ) 8. sınıf, IV. Murat, XVI. yüzyıl
Bir yazının maddelerini gösteren rakam ve harflerden sonra konur: I. 1. A. a. II. 2. B. b. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıların arasına konur: 10. 10. 1979 18. 06. 1981 31. 07. 2004 14. 10. 2007 Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: Vapur saat 15.10 da kalkacak. 12.00 da okulda buluşalım. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır: 2.6=12 25.5 =125 6.8 = 48 Beş ve beşten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur: 12.555.465 5.000.000 146.215.398 Arka arkaya sıralanan, virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncusuna konur: 5,6, 7. sorular X XV. yüzyıllar arası
VİRGÜL(,) Birbiri ardına sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur: Ali, Ayşe, Mehmet ve ben size geleceğiz. Fırtınadan, soğuktan, karanlıktan çok korkar. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur: Eve geldi, karnını doyurdu, yattı. Akçay a kadar yürüdük, oradan otobüse bindik, Altınoluk ta indik. Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için konur: Şimdi efendiler, müsaade buyurursanız, size bir sual sorayım. Yaz tatilinde doğup büyüdüğüm yere, Ankara ya, gideceğiz.
Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur; ancak ikilemeler arasına virgül konmaz. Akşam, yine akşam, yine akşam, Göllerde bu dem bir kamış olsam! Ağır ağır çıkacaksın merdivenleri. Bata çıka yarışı kazandı. Tırnak içinde olmayan aktarma cümlelerden sonra konur: Öğretmen derse girince, --Sınavınız haftaya pazartesi, dedi. Bir daha böyle yaparsan seni anneme söylerim, dedi. Konuşma çizgisinden önce konur: Annem bahçe kapısını açtı. Babama, --Bugün misafirler gelecek unutma erken gel.
Cümlede anlam karışıklığını önlemek için kullanılır: Bu gece, eğlenceleri içlerine sinmedi. Genç, doktora babasının durumunu sordu. Hitaplardan sonra kullanılır: Sayın Ahmet Bey, Sevgili kardeşim, Yazışmalarda, başvurulan makamın adından sonra konur: Şehit İlhan Demir YİBO Müdürlüğüne, Kesirli sayıların yazılışında tam sayıdan sonra konur: 14,5 ( kırk beş tam onda beş ) 0,25 ( sıfır tam yüzde yirmi beş ) NOT: Metin içinde bağlaçlardan önce de sonra da virgül konmaz. Ya bu deveyi güdersin ya da bu diyardan gidersin.
NOKTALI VİRGÜL(;) Cümle içinde virgülle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur. Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Şahin; kız çocuklara ise Sude, Zeynep, Hacer adları verilir. Matematik, fizik, kimya; Türkçe, tarih, coğrafya. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur: At ölür, meydan kalır ; yiğit ölür, şan kalır. Kendinden önceki cümleyle ilgi kuran ama, fakat, lakin, ancak, çünkü öyleyse gibi cümle başı bağlaçlarından önce kullanılır: Artık rahat uyuyabilirim; çünkü sigarayı bıraktım. Size geleceğim; fakat önce şunları bitir.
İKİ NOKTA (:) Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur: En sevdiğim yazarları sıralayayım : Ömer Seyrettin, Peyami Safa, Halide Edip Adıvar. Ömer Seyfettin in eserlerinden bazıları şunlardır: Kaşağı, Perili Köşk, Bomba, Yalnız Efe, Diyet. Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur: Atatürk şöyle diyor: Öğretmenler! Yeni nesil sizin eseriniz olacaktır. Size kendimi tanıtayım: Şehit İlhan Demir YİBO da Türkçe öğretmeniyim. Edebi eserlerdeki karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişinin adından sonra konur: Cem : Bütün dünyayı mı dilersen bizden? Sinan : Daha fazlasını. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır: 40 : 10 = 4 8 : 4 = 2 100 : 2 = 50
ÜÇ NOKTA ( ) Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur: Şu sınavı bir kazansam Karşımızda uçsuz bucaksız bir yeşillik Kaba sayıldığından veya bir başka sebeple açıklaması istenmeyen kelime veya bölümlerin yerine konur: Arabacı B ye yaklaştığını söylüyor. Geçen gün tanıştığımız Y aradığımız adammış. Alıntılarda; başta, ortada ve sonda alınmayan kelime ve bölümlerin yerine konur: Türkçenin çekilmediği yerler vatandır, ancak çekildiği yerler vatan olmaktan çıkar. Derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı.
Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun zihnine bırakıldığını göstermek veya anlatıma güç katmak için konur: Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur. Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar: --Koca Ali Koca Ali be! Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan veya eksik bırakılan cevaplarda kullanılır: -- Kimsin? -- Mehmet -- Hangi Mehmet? --
SORU İŞARETİ (?) Soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna konur: Nasıl bir elbise alacaksınız? Adınız, soyadınız? İşiniz? Bilinmeyen veya şüpheli olan yer, tarih, vb. durumlar için kullanılır: Nasreddin Hoca 1208? 1284 yılları arasında yaşamıştır. Üç (? ) saat içinde tüm işleri bitirmiş. Yunus Emre ( 1240? 1320 ) ( Doğum yeri :? ) NOT: Soru ifadesi taşıyan bağlı ya da sıralı cümlelerde soru işareti en sona konur: Çok yakından mı bu sesler, çok uzaklardan mı? Üsküdar dan mı, Hisar dan mı, Kavak lardan mı?
ÜNLEM İŞARETİ (!) Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur: Ne mutlu Türküm diyene! Eyvah! Bravo, çok iyi koştun! Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur: Ey Türk Gençliği! Hey! Buraya gelin. Sakın ha kirayı geciktirmeyin! Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için ayraç içinde ünlem işareti kullanılır: İsteseymiş bir günde bitirirmiş (! ) ama ne yazık ki vakti yokmuş (! ). NOT : Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra kullanılacağı gibi cümlenin sonuna da konabilir: Aman! Onlara ellemeyin. Aman, onlara ellemeyin!
KISA ÇİZGİ (-) Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur: Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan üzüntü den mi bilmem. Havuzun suyu bulanık. Kapanık saat leri 12 yi geçmiş. Kanepelerde kimseler yok. Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır: Küçük bir sürü dört inekle birkaç koyun köye giren geniş yolun ağzında durmuştu. Dil bilgisinde ekleri ayırmak için konur: göz lük ler ba kış al dır mak Dil bilgisinde fiil kök ve gövdeleri göstermek için kullanılır: uyu gör kız ağla incel başla
Dil bilgisinde eklerin başına konur: lık cı dan ki Dil bilgisinde heceleri ayırmak için kullanılır : bi le zik il köğ re tim ba şöğ ret men Kelimeler arasında den a, ve, ile, arasında anlamları vermek için kullanılır : Türkçe İngilizce sözlük, Fen Edebiyat Fakültesi, Balıkesir İzmir yolu, 1 5. sınıflar Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır: 100 55 = 45 34 5 = 29 78 30 = 48
UZUN ÇİZGİ (---) Bu işarete konuşma çizgisi de denir. Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır: Polis: ---Ehliyetiniz lütfen? Bayan: ---Şu an üzerimde değil. Tiyatro eserlerinde konuşanın adından sonra konur : Doktor --- Kader hemşirenin bahsettiği acil vakayı göremedim. Hemşire --- Doktor hanım acil vaka hemen arkanızda.
EĞİK ÇİZGİ ( / ) Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur: Maltepe Mahallesi Altay Caddesi No : 18 / 2 Ayvalık / BALIKESİR Dil bilgisinde eklerin farklı şekillerini göstermek için kullanılır: - a / -e -an / - en -lık / -lik Bölme işareti olarak kullanılır: 20 / 5 = 4 4 / 2 = 2 100 / 50 = 2
TIRNAK İŞARETİ ( ) Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır : Dostoyevski der ki : Her insan karşısındaki her şeyden sorumludur. Ahmet Bugün istediğiniz yere gidebilirsiniz. dedi. Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır : Dilini bilmediğimiz bir ülkede, etrafımızda milyonlarca insan kaynaşsa da kendinizi yalnız hissedersiniz. Kitap adları ve yazı başlıkları tırnak içine alınır: Yahya Kemal in bazı şiirleri Kendi Gök Kubbemiz adı altında çıktı. Noktalama işaretleri bölümünde o konuya değinmiştik.
TEK TIRNAK İŞARETİ ( ) Tırnak içinde verilen ve yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü belirtmek için kullanılır : Yakup Kadri Karaosmanoğlu nun Yaban adlı romanında Anadolu nun panoramasını bulabiliriz. DEN DEN İŞARETİ ( " ) Bir yazıdaki maddelerin sıralanmasında ve bir çizelgede alt alta aynı sözlerin veya söz gruplarının tekrar yazılmasını önlemek içik kullanılır : a. Geçişli fiil b. Geçişsiz " c. Ettirgen " d. Oldurgan "
YAY AYRAÇ ( ( ) ) Cümlenin yapısıyla doğrudan doğruya ilgili olmayan açıklamalar için kullanılır : Türk edebiyatının önde gelen isimleri ( Mehmet Âkif Ersoy, Ömer Seyfettin, Reşat Nuri Güntekin ) oluşturdu bu şurayı. Tiyatro eserinde konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır: İhtiyar ( Yavaş yavaş kaymakama yaklaşır. ) Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın. Yabancı sözcüğün okunuşu ya da özgün biçimini belirtmek amacıyla kullanılır: Montaigne ( Monteyn ) in en önemli eseri Denemeler dir.
Bir yazının maddelerini gösteren rakam ve harflerden sonra kapama ayracı kullanılır: I ) 1) A) a) II) 2) B) b) KÖŞELİ AYRAÇ ( [ ] ) Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce kullanılır: Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı ( 1886-1973) ] en güzel eserlerini Bodrum da yazmıştır.
KESME İŞARETİ ( ) Özel isimlere gelen çekim eklerini ayırmak için kullanılır: Atatürk e, Türkiye miz, Ağrı Dağı nın, Yalnız Efe de NOT: Ancak kurum, kuruluş, kurul, akım, çağ, dönem adlarına, kişi adlarından sonra kullanılan unvanlara, deyimlerde geçen özel adlara gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz. Diyadin Kaymakamlığına, Erbaa Belediye Başkanlığının, Yakın Çağda, Yükselme Döneminden, Ayşe Hanımın, Allah tan hayırlısı: Alinin külahını Veliye, Velinin külâhını Aliye. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur: TBMM nin TSK ye TDK yi TV de
NOT: Sonunda nokta bulunan kısaltmalarda üs işaretli kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalarda ek, noktadan ve üs işaretinden sonra, kelimenin veya üs işaretinin okunuşuna uygun olarak yazılır: İng. yi ( İngiltere yi ) vb. leri ( ve benzerleri ) dr. un ( doktorun) cm3 e ( santimetre küpe) m2 ye ( metre kareye ) Sayılara getirilen ekleri ayırmak için kullanılır: 1979 da 2 nci sınıfta okuyordum. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için kullanılır: a dan z ye kadar b nin m ye dönüşümü, -daş la yapılmış sözler Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında yay ayraçtan sonra konur: Yakup Kadri ( Karaosmanoğlu) nin
DÜZELTME İŞARETİ ( ^ ) Düzeltme işaretinin uzatma ve inceltme olmak üzere iki görevi vardır: 1- Yazılışları bir, anlamları ve okunuşları farklı olan kelimeleri ayırt etmek için, okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine konur: adet ( sayı ) âdet ( gelenek ) hal ( pazar yeri ) hâl ( durum) hala ( babanın kız kardeşi ) hâlâ ( henüz ) kar ( bir yağış biçimi ) kâr ( kazanç ) 2- Arapça ve Farsçadan dilimize giren birtakım kelimelerde bulunan g,k,l ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlülerinin üzerine konur: ahlâk üslûp rüzgâr hikâye kâğıt sükûn
( 2007 DPY ) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru işareti yanlış kullanılmıştır? A) Çamaşırlar hâlâ kurumamış mı? B) Geç vakte kadar ne yapıyorsun? C) Demek sen de buralardasın? D) Akşamları erken mi uyuyorsun?
( 2007 DPY ) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül (, ) kaldırılırsa cümlenin anlamı değişir? A) Bunu, sadece onun bildiğini söylediler. B) O, zor günlerde çok yalnızlık çekti. C) Böyle işlerle, kafanı fazla yormamalısın. D) Şu saatleri, iyi değerlendirmemiz gerek.
( 2006 DPY ) Aşağıdaki cümlelerin hangisinin sonuna üç nokta ( ) konulmaz? A) Onun anlattıklarını herkes dinliyordu: Öğrenciler, öğretmenler B) Bu işin sonunun iyiye gitmeyeceğini biliyordu; ancak C) O da ne söylediğini bilmiyordu zaten D) Sınıftan tam çıkıyordum ki
YAZIM KURALLARI BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER: A) Cümle büyük harfle başlar: Hayatta en hakikî mürşit ilimdir, fendir. Bu zor şartlarda, nasıl yaşabildiniz? Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti konur: Atatürk Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur! diyor. Anadolu kentlerini, köylerini ( Köy sözünü de çekinerek yazıyorum. ) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz.
Nokta, iki nokta, üç nokta, soru ve ünlem işaretinden sonra gelen cümleler büyük harfle başlar: Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan seni yükseltir. Evyah! Öğretmen bana kızacak. Ali geldi. Seni sordu. Ancak iki noktadan sonra cümle niteliği taşımayan örnekler sıralandığında bu örnekler büyük harfle başlamaz: Bahçesinde renk renk çiçekler vardı : lale, gül, menekşe Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime büyük harfle başlamaz. 1979 yılında Ankara da dünyaya gelmişim.
B) Mısralar büyük harfle başlar: Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastığın Bu toprak bir devrin battığı yerdir, Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın Bir vatan kalbinin attığı yerdir. C) Özel isimler büyük harfle başlar: Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar: Hacer Sarı, İsmail Aydın, Yunus Emre Özel adlar yerine kullanılan o zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz. Vatanı onun önderliğinde kurtardık.
Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar, lâkaplar ve meslek adları büyük harfle başlar: Doktor Ali Bey Ayşe Hanım Genç Osman Mustafa Efendi Gazi Mustafa Kemal Paşa Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle başlamaz: Gül abla Fadime teyze Can dede Ömer amca Resmi yazılarda saygı bildiren sözlerden sonra gelen makam ve unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar: Sayın Başkan Sayın Bakan
Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar: Karabaş, Minnoş, Maviş, Pamuk, Tekir Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar: Türk, Alman, Özbek, Kazak, Karakeçili Dil, din ve mezhep adları büyük harfle başlar: Türkçe, Fransızca, İslâmiyet, Musevilik, Hanefilik, Katolik Devlet adları büyük harfle başlar: Türkiye Cumhuriyeti, İngiltere, Kenya, Brezilya
Din ve mitoloji kavramlarını karşılayan özel adlar büyük harfle başlar: Allah, Zeus, Cebrail, Tanrı Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar: Dünya, Venüs, Mars, Güneş Kurum kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Erbaa Nüfus Müdürlüğü, Sırrı Yırcalı Anadolu Lisesi, Atatürk Orman Çiftliği Tarihi olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar: Cilâlı Taş Devri, Orta Çağ, Kurtuluş Savaşı, Islahat Dönemi
Yer adları ( kıt a, ülke, bölge, il, ilçe, kasaba, köy, semt, mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak, apartman ) büyük harfle başlar: Asya, Türkiye, Marmara Bölgesi, Balıkesir, İvrindi, Gökçeyazı Kasabası, Gül Mahallesi, Çıkmaz Sokak, Neşe Apartmanı Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz, nehir,göl, dağ, boğaz, ova vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar: Ege Denizi, Fırat Nehri, Van Gölü, Erciyes Dağı, Çanakkale Boğazı, Harran Ovası Saray, köşk, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar: Topkapı Sarayı, Tokat Kalesi, Çankaya Köşkü, Kız Kulesi, Tonyukuk Anıtı
Kitap, dergi, gazete, tablo, heykel ve hukukla ilgili kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Nutuk, Varlık, Hürriyet, Halı Dokuyan Kız, Düşünen Adam, Medenî Kanun, Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Tüzüğü, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği Özel ada dahil olmayan gazete, dergi, vb. sözler büyük harfle başlamaz: Tercüman gazetesi, Vatan gazetesi, Türk Dili dergisi, Bilim Çocuk dergisi Kitap adlarında ve başlıklarda, arada ve sonda bulunan ve, ile, ya, ya da, veya, yahut, ki, da bağlaçlarıyla mı soru edatı küçük harfle başlar: Suç ve Ceza, Leylâ ile Mecnun, Diyorlar ki, Ben de Yazdım
Özel adlardan türetilen kelimeler büyük harfle başlar: Ankaralı, Türkçe, Atatürkçülük, Türklük Yer, millet, ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde, özel adlar büyük harfle başlar: Antep fıstığı, Hindistan cevizi, İngiliz anahtarı, Van kedisi Ç) Belli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar; ancak belli bir tarih bildirmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar: 31 Temmuz 2004 Pazar günü evlendik. Okullar genellikle eylülün ikinci pazartesi günü açılır.
BİRLEŞİK KELİMELERİN YAZILIŞI A) Bitişik yazılan birleşik kelimeler : İki sözcük birleşirken ses düşmesi veya ses türemesi varsa birleşik sözcükler bitişik yazılır: pazar + ertesi = pazartesi cuma + ertesi = cumartesi kahve + altı = kahvaltı sütlü + aş = sütlaç ne + asıl = nasıl ne + için = niçin kayıp + olmak = kaybolmak keşif + etmek = keşfetmek zan + etmek = zannetmek af + etmek = affetmek his + etmek = hissetmek red + etmek = reddetmek
Birleşik sözcüğü oluşturan sözcükler anlamlarını kaybetmişse bu sözcükler bitişik yazılır: açıkgöz aslanağzı bilgisayar biçerdöver Bazı belgisiz sıfat ve zamirler bitişik yazılır: birkaç biraz birçok birçoğu hiçbir hiçbiri Kurallı birleşik fiiller bitişik yazılır: gülüvermek başarabilmek gidedurmak öleyazmak Anlamca kaynaşmış bazı birleşik fiiller bitişik yazılır: varsaymak başvurmak vazgeçmek
B) Ayrı yazılan birleşik kelimeler : Birleşirken sözcükler anlamlarını koruyorsa sözcükler ayrı yazılır: ateş böceği yaban keçisi yer elması ana dil Ses düşmesi ve türemesi yoksa birleşik fiiller ayrı yazılır: arz etmek hasta olmak namaz kılmak kabul etmek Ocak, yurt, ev sözcükleriyle kurulan birleşik sözcükler ayrı yazılır: yetiştirme yurdu baba ocağı
İKİLEMELERİN YAZILIŞI İkilemeyi oluşturan sözcükler ayrı yazılır ve ikilemeyi oluşturan sözcüklerin arasına herhangi bir noktalama işareti getirilemez. Baş başa, konuşa konuşa, eğri büğrü, yana yakıla, hızlı hızlı, tepeden tırnağa, yarım yamalak, para mara, eş dost PEKİŞTİRİLMİŞ SÖZCÜKLERİN YAZILIŞI Pekiştirilmiş bazı sözcükler bitişik yazılır: tertemiz, yapayalnız, sapasağlam, masmavi, apak
KISALTMALARIN YAZILIŞI Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu; büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır: kg dan ( kilogramdan ) cm yi ( santimetreyi ) mm de ( milimetrede ) THY de TBMM nin TRT ye AB den Kısaltması büyük harflerle yapıldığı halde bir kelime gibi okunan kısaltmalarda getirilen eklerde bu okunuş esas alınır: ASELSAN da BOTAŞ ın UNESCO ya Sonunda nokta bulunan kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz: vb.leri(ve benzerleri ) mad. si ( maddesi ) Alm. dan (Almanya dan ) Sert ünsüzle biten kısaltmalar, ek aldıkları zaman okunuşta sert ses yumuşatılmaz: AGİK in ( AGİĞ in değil ) RTÜK e ( RTÜĞ e değil )
DA, DE BAĞLACININ YAZILIŞI Da, de bağlacı kendinden önce gelen sözcüklerden ayrı yazılır. Bağlaç olan da, de yi cümleden attığımızda anlam bozulmaz. Ayrıca bağlaç olan da, de nin ta, te şekli yoktur. Tatile giderken beni de götürün. Törene arkadaşlarımı da çağıracağım. Konuyu kütüphaneden de araştırabilirsin. Otobüsü kaçırmış da ondan geç kalırmış. Yaptığı hatayı anladı da ondan özür diledi. Seni de beni de görmek istemiyormuş.
Kİ BAĞLACININ YAZILIŞI Ki bağlacı kendinden önce gelen sözcüklerden ayrı yazılır. Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini. O kadar çok konuştu ki uykum geldi. Soruları hazırlayalım ki sonra sorun yaşamayalım. Görüyorum ki hiç ders çalışmıyorsun. Kafası o kadar çok karışmış ki hiçbir şey yapamamış.
Mİ SORU EDATININ YAZILIŞI Mi soru edatı kendinden önce gelen sözcüklerden ayrı yazılır; ancak ona gelen ekler bitişik yazılır. İnsanlık öldü mü? Yarın bize gelecek misiniz? Sana söylediklerimi aldın mı? Bu ek sorudan başka görevlerde kullanıldığında da ayrı yazılır: Lezzetli mi lezzetli bir yemek yedik. Bir parıltı gördü mü gözleri parlıyor.
SAYILARIN YAZILIŞI Sayılar rakamla da yazıyla da yazılabilir. Küçük sayılar, yüz ile bin sayıları ve edebî metinlerde geçen sayılar yazıyla yazılır: bin yıllık eser, beş kişi, üç ayda bir, yüz kalem, ikinci sınıf Saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilerine ilişkin sayılar ile büyük sayılarda rakam kullanılır: Saat 13.45 te, 12.000.000 YTL, 13 kg. 150 km. 30 metre Saat ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir: Saat dokuzu beş geçe, saat on ikiye on kala Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır; ancak para ile ilgili işlem ve belgelerde sayılar bitişik yazılır: iki yüz elli beş, bir milyon on bin yedi, beşyüzaltmışbeşmilyon
Yüzyıllarda, hükümdar adlarında, kitap ve dergi ciltlerinde Romen rakamları kullanılır: XV. yüzyıl II. Mehmet I. cilt Beş ve beşten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır, gruplar arasına nokta da konabilir: 32 628 976 5 000 245 96.256.478 10.000.000 Kesirli sayıların yazılışında tam sayıdan sonra virgül konur: 14,9 2,5 5,32 7,8 0,5 Sıra sayıları yazı veya rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da kesme işareti getirilerek ek yazılır: ikinci onuncu 12. VIII. 5 inci 3 üncü Üleştirme sayıları yazıyla yazılır: dokuzar onar altışar yüzer
SATIR SONUNDA KELİMELERİN BÖLÜNMESİ Türkçede satır sonunda kelimeler bölünebilir, fakat heceler bölünemez. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna ( - ) konur. Özel isimlerde yumuşama, konuşma sırasında uygulanır; ancak yazıya geçirilmez. Bitişik yazılan kelimeler de bu kurala uyar:.başöğretmen ( yanlış )..başöğretmen ( doğru )..ilköğretim ( yanlış ) ilköğretim ( doğru )
Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf bırakılmaz:..araba ( yanlış )..araba ( doğru )..müdafaa( yanlış ).müdafaa ( doğru ) Özel adlar için satır sonunda hece ayırma kuralı uygulanmaz:.atatürk ün Rakamların satır sonuna gelmesi durumunda da yalnız kesme işareti kullanılır:.2007 de Kesme işareti satır sonuna geldiği zaman kısa çizgi kullanılmaz:.ağrı dan
SES OLAYLARI İLE İLGİLİ YAZIM KURALLARI Ünsüz yumuşaması kuralına uyulmaması veya gereksiz yere yumuşama yapılması bir yazım yanlışıdır: köpeki ( yanlış ) milledi ( yanlış ) köpeği ( doğru ) milleti ( doğru ) Özel isimlerde yumuşama, konuşma sırasında uygulanır; ancak yazıda gösterilemez: Ufuğ u ( yanlış ) Zonguldağ ı ( yanlış ) Ufuk u ( doğru ) Zonguldak ı ( doğru )
Ünlü düşmesi kuralına uyulmaması da yazım yanlışıdır: alınım ( yanlış ) sabırım ( yanlış ) alnım ( doğru ) sabrım ( doğru ) Gereksiz yere ünlü daralması olayının gerçekleşmesi de yazım yanlışıdır: okumuyan ( yanlış ) görmiyen ( yanlış ) okumayan ( doğru ) görmeyen ( doğru ) Ünsüz benzeşmesi kuralına uyulmaması veya sözcüğün gereksiz yere benzeşmeye uğratılması da bir yazım yanlışıdır: 25 de ( yanlış ) okulta ( yanlış ) 25 te ( doğru ) okulda ( doğru )
( 2007 DPY ) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ki nin yazımı yanlıştır? A) Öyle bir çocuk ki tarif edemem. B) Çantamı açtım ki içi boşmuş. C) Elinde ki oyuncakları yavaşça bıraktı. D) Amasya dan geldim ki sizi göreyim.
( 2006 DPY ) Ses düşmesi veya türemesi olan birleşik sözcükler bitişik yazılır. Aşağıdakilerden hangisi bu açıklamaya uygun bir örnektir? A) Kuzeybatı B) Kaybetmek C) Biçerdöver D) Kırıkkale
( 2005 DPY ) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur? A) Toplantıya Ali de katıldı. B) Cumhurbaşkanı sayın A. Necdet Sezer de geldi. C) Kardeşimin kedisine Pamuk adını verdik. D) Konuşmayı yüzbaşı Cengiz Topel yaptı.
YANLIŞ
TEBRİKLER