T.C. DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI TÜRKİYE NİN SINIRAŞAN SULAR POLİTİKASI Enerji, Su ve Çevre İşleri Genel Müdür Yardımcılığı
Bazı ülkelerde yıllık kişi başına düşen su miktarı
TÜRKİYE NİN SINIRAŞAN SULARI Fırat Dicle Asi Aras Kura Meriç Tunca Arda Çoruh
FIRAT-DİCLE HAVZASI
TÜRKİYE NİN SINIRAŞAN SULAR POLİTİKASI NIN TEMEL İLKELERİ Suların hakça, akılcı ve etkin kullanımı Sınıraşan nehirlerin kullanımında aşağı kıyıdaş ülkelere önemli zarar vermeme ilkesi Suyun bir işbirliği unsuru olarak görülmesi Suyun faydalarının paylaşımı Suların kullanımı konusuna kıyıdaş ülkeler arasında çözüm aranması Suların tahsisi ve kullanımında doğal hidrolojik ve meteorolojik şartların dikkate alınması Fırat ve Dicle nehirlerinde İki nehir tek havza ilkesi
IRAK IN GÖRÜŞLERİ Tarihten gelen kazanılmış (müktesep) haklar Suların üç kıyıdaş ülke arasında matematiksel olarak paylaşılması Kıyıdaş ülkelerin su taleplerini belirlemesi Hidrolojik veri değişimi İki nehir, iki havza Türkiye nin Fırat Nehri nden asgari 700 m 3 / saniye su bırakması
IRAK IN SINIRAŞAN SULAR POLİTİKASI Konunun uluslararası platformlara taşınması Su paylaşım anlaşmaları imzalanması 1997 BM Su Sözleşmesi nin kabulü Ilısu Barajı nın inşaatının engellenmesi Türkiye nin işbirliğinden kaçınan, suyu adil paylaşmayan, barajlarda tutan, kirleten ülke şeklinde tanıtılması
IRAK LA İLİŞKİLER Fırat ve Dicle de su kaynakları yönetiminde işbirliğinin geliştirilmesi Türkiye-Irak Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSK) Başbakanlar Toplantısı- Bağdat,15 Ekim 2009: Üçlü OTK toplantılarının sıklaştırılması Su Alanında Mutabakat Zaptı Irak ın su alt yapısının iyileştirilmesi Tarım, sanayi ve içme suyu ihtiyaçlarının belirlenmesi Irak ın suyu daha etkin biçimde kullanmasının sağlanması Türk şirketlerinin su altyapı projelerine ilişkin ihalelerde yer almaları
SURİYE YLE İLİŞKİLER 1987 tarihli KEK Protokolü, suyla ilgili bölüm: Türkiye, Atatürk Barajı rezervuarının doldurulması sırasında ve Fırat sularının üç ülke arasında nihai tahsisine kadar Türkiye-Suriye sınırından yıllık ortalama 500 m 3 /s'den fazla su bırakmayı ve aylık akışın 500 m 3 /s nin altına düştüğü durumlarda farkın bir sonraki ay kapatılmasını taahhüt etmiştir.
SURİYE YLE İLİŞKİLER Türkiye-Suriye Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSK) Başbakanlar Toplantısı-Şam, 22-23 Aralık 2009 Suriye nin Dicle Nehrinden Su Çekimine İlişkin Mutabakat Zaptı Benzer bir anlaşma Irak la Suriye arasında mevcuttur (2002) Asi Nehri Üzerinde Dostluk Barajı adı altında Ortak Baraj İnşa Edilmesine İlişkin Mutabakat Zaptı (Temel atma töreni 6 Şubat 2011)
FIRAT - DİCLE Suriye-Irak, Fırat Nehri Sularının Paylaşım Anlaşması (1989- Ortak Tutanak) Su paylaşımı: % 58 Irak % 42 Suriye İkili bir anlaşmadır. Türkiye ye danışılmadan sonuçlandırılmıştır.
ORTAK TEKNİK KOMİTE (OTK) TOPLANTILARI OTK 1982,Türkiye-Irak (İkili) OTK 1984, Türkiye-Irak-Suriye (Üçlü) 1992 yılına kadar 16 OTK Toplantısı 2 Bakanlar Toplantısı 2007, Antalya, Üçlü Bakanlar Toplantısı, (Türkiye nin davetiyle) OTK Toplantıları (Mayıs 2007, Şubat 2009, Eylül 2009) Üçlü Bakanlar Toplantısı (Ocak 2008 ve Eylül 2009) Ocak 2013 ve Mayıs 2014 Teknik İşbirliği Toplantıları
SINIRAŞAN SULAR HUKUKU Uluslar arası düzeyde kabul görmüş ilkeler: Suyun hakça ve verimli kullanımı Önemli zarar vermeme ilkesi Entegre havza yönetimi Karşılıklı bilgi ve veri değişimi Önemli altyapı projelerinde bilgi verilmesi
ULUSLARARASI HUKUK Helsinki İlkeleri - Suyun hakça ve makul kullanımı - Zarar vermeme ilkesi BM Uluslararası Suların Ulaşım Dışı Amaçlarla Kullanımına İlişkin Sözleşme (1997) - 5. Madde : Hakça, akılcı ve makul kullanım - 7. Madde : Önemli zarar vermeme yükümlülüğü - 16-23. Maddeler : Bildirim yükümlülüğü - 33. Madde : Anlaşmazlıkların çözümü mekanizması - Kıyıdaş ülkelere tek taraflı olarak Uluslararası Adalet Divanı na başvurma hakkı 6/30
BM Uluslararası Suların Ulaşım Dışı Amaçlarla Kullanımına İlişkin Sözleşme (1997) BM Genel Kurulu nda kabulü: 21 Mayıs 1997 103 kabul 27 çekimser 3 ret (Türkiye, Çin ve Burundi) Yürürlüğe giriş şartı: 35 ülke onayı Ülkemizin pozisyonu: Israrlı muhalif (persistant objector)
Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (BM-AEK) Sınır Aşan Suların Uluslararası Göllerin Korunması ve Kullanımı (Helsinki) Sözleşmesi, 1992 Yürürlükte ve AB taraf Anlaşmazlık durumunda Anlaşmazlıkların Barışçı Çözümü başlıklı maddesinde taraf ülkelerin önce aralarında sorunu müzakere etmesini, müzakerelerde sonuç alınamadığı takdirde, taraf ülkenin Sekreterya ya önceden yapmış olacağı bildirimde seçilen hakemlik veya Uluslararası Adalet Divanı yollarından birini veya her ikisini kullanılmasını kabul eder. Türkiye taraf değildir ancak AB ye üye olduğu takdirde taraf olması gerekecektir. AB sınıraşan sulara ilişkin anlaşmazlıkların Helsinki Sözleşmesi çerçevesinde çözülmesini öngörmektedir.
BM-AEK Çevresel Konularda Halkın Bilgiye Erişimi, Karar Alma Sürecine Katılımı ve Yargıya Başvuru Sözleşmesi, (Aarhus,1998) Yürürlükte ve AB taraf AB Su müktesebatına yansıtılmıştır. Tüm BM üyesi ülkelerin katılımına açıktır. Sözleşme taraf ülkeleri, enerji tesisleri, petrol ve doğalgaz boru hatları, barajlar dahil çevreye olumsuz etkide bulunabilecek her türlü plan ve proje aşamasında halkı bilgilendirmeye, karar alma sürecinde halkın katılımına izin vermeye yükümlü kılmaktadır. Halkın bilgiye erişiminde, karar alma sürecine katılımında ve yargıya başvurmasında vatandaşlık, milliyet ve ikametgah farkı gözetmemektedir.
BM-AEK Sınıraşan Boyutta Çevresel Etki Değerlendirmesi (Espoo) Sözleşmesi, 1992 Yürürlükte ve AB taraf. AB Su müktesebatına yansıtılmıştır. Tüm BM üyesi ülkelerin katılımına açıktır. Sınıraşan sularda, faaliyetten etkilenecek ülkelere projeyi tartışma değiştirme imkanı vermektedir.
AB DİREKTİFLERİ AB Su Çerçeve Direktifi 2000/60/EC (Helsinki Sözleşmesi) AB ÇED Direktifi 2003/35/EC (Aarhus Sözleşmesi) AB Bilgiye Erişim Direktifi 2003/4/EC (Aarhus Sözleşmesi) AB Stratejik ÇED Direktifi 2001/42/EC (Espoo Sözleşmesi)
BULGARİSTAN VE YUNANİSTAN İLE İLİŞKİLER Meriç, Tunca ve Arda Edirne ve çevresinde sellerin önlenmesi Ortak erken uyarı sistemi oluşturulması Taşkınlara karşı Meriç Nehri yatağının temizlenmesi
BULGARİSTAN Meriç-Tunca-Arda Havzası'nda taşkınlar; Rezve Deresi'nden su çekme projesi Türkiye-Bulgaristan Ortak Komisyon Toplantısı (Aralık 2013) AB Su Çerçeve Direktifi ile AB Taşkın Direktifi'nin uygulanmasına yönelik işbirliği Sınıraşan sular teknik uzmanlar toplantıları (Mayıs 2014)
GÜRCİSTAN Çoruh un hidroenerji potansiyelinden yararlanılması Gürcistan la işbirliği Çoruh Nehrinin akışının düzenlenmesi
ULUSLARARASI İLİŞKİLER Uluslararası gündemin üst sıralarında. Fırat-Dicle Nehirleri ile Ürdün Nehri havzaları, çatışmalara yol açma potansiyelleri olan havzalar olarak gösterilmektedir. İsviçre, İsveç, İngiltere, ABD, Almanya, FAO, UNESCO, UNDP, AB ve Strategic Foresight Group, Chatham House vs. Fırat-Dicle Havzası na yönelik işbirliği girişimleri; arabulucu görevi üstlenmek.
Bölgesel İşbirliği Konseyi gibi bölgesel oluşumlar vasıtasıyla Fırat-Dicle Havzası nda entegre nehir havza yönetimine yönelik adımlar Su miktarının ve kalitesinin ölçümü için ortak izleme sistemlerinin Türkiye, Irak ve Suriye arasında yapılacak bir su kullanım ve paylaşım anlaşmasını şekillendirmek Sadece kıyıdaş ülkeler arasında ele alınması yönündeki politikamızla bağdaşmamakta.
Bölgede su sorununa dikkat çekilmektedir. Irak ve Suriye nin su altyapısını yeniden oluşturulmasında pay almaya çalışılmaktadır. Su sorununa bütüncül ve bölgesel bir anlayışla yaklaşılmaktadır. Türkiye nin sınıraşan suları üzerinde hesaplar yürütülmektedir.