ÇOCUK OYUNLARINDAKİ EBE ROLÜNÜN KARAKTERİSTİĞİ ÜZERİNE BİR İÇERİK ANALİZİ A CONTENT ANALYSIS OF THE ROLE CHARACTERISTICS OF THE IT IN PLAYGROUNDS

Benzer belgeler
Psikomotor Gelişim ve Oyun

T.C. İSTANBUL RUMELİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU AMELİYATHANE HİZMETLERİ PROGRAMI 2. SINIF 1. DÖNEM DERS İZLENCESİ

Bölüm Dersin Kodu Dersin Adı SOSYOLOJİ SOSSO092 SOSYAL BİLİMLERDE METOD Kredi AKTS Türü (Seçmeli - Zorunlu) (Ön Koşul, Bağlantı Koşul)

1. ÜNİTE İÇİNDEKİLER EĞİTİM PSİKOLOJİSİ / 1

Temel ve Uygulamalı Araştırmalar için Araştırma Süreci

BĠYOLOJĠ EĞĠTĠMĠ LĠSANSÜSTÜ ÖĞRENCĠLERĠNĠN LĠSANSÜSTÜ YETERLĠKLERĠNE ĠLĠġKĠN GÖRÜġLERĠ

İÇİNDEKİLER. BÖLÜM 1 EĞİTİM PSİKOLOJİSİ: ÖĞRETİM İÇİN YAPILANMA Prof. Dr. Ayşen Bakioğlu - Dilek Pekince EĞİTİM ve PSİKOLOJİ... 3 İYİ ÖĞRETMEN...

Niceliksel araştırma teknikleri üzeirne temel bilgiler

Futbol ve Maç Analizi

VYGOTSKY SİSTEMİ: KÜLTÜREL-TARİHSEL GELİŞİM KURAMI

Dersin Adı Kodu Yarıyılı T + U Kredisi AKTS Çocuk Edebiyatı SNFS Ön Koşul Dersler

Öğr. Gör. Özlem BAĞCI

Teşekkür. Futbol yolculuklarında başkalarının birşeyler öğrenmesine sebep olan aşağıda adını yazdığım oyunculara teşekkürlerimi sunarım:

Derse kabul koşulları. (Ön Koşul, Bağlantı Koşul) 3 5 ZORUNLU YOK TÜRKÇE

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI SORGULAMA PROGRAMI

Bölüm Dersin Kodu Dersin Adı SOSYOLOJİ SOSSO092 SOSYAL BİLİMLERDE METOD. Derse kabul koşulları (Ön Koşul, Bağlantı Koşul) 2 3 ZORUNLU YOK TÜRKÇE

OKUL ÖNCESİ REHBERLİK HİZMETİ

MEKANIN SOSYOLOJİSİ. Derse kabul koşulları. (Ön Koşul, Bağlantı Koşul)

Çocuklarınızın öfkelerini kontrol etmelerinde ve uygun yollarla ifade etmelerini sağlamakta aşağıdaki noktaları göz önünde bulundurabilirsiniz.

Ders Kodu: FIZ 306 Ders Adı: Katıhal Fiziği-İntibak Dersin Dönemi: Güz Dönemi Dersi Veren Öğretim Üyesi: Yrd. Doç. Dr.

Albert Long Hall, Boğazi 4-55 Nisan 2008

ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ DORA KİTABEVİ, EYLÜL 2018, 302 SAYFA

Öğrenci hakkında varsayımlar; Öğretmen hakkında varsayımlar; İyi bir öğretim programında bulunması gereken özellikler;

Temel ve Uygulamalı Araştırmalar için Araştırma Süreci

DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ

çocuk ve çocuk resminin gelişim aşamalarını öğrenir.

Oyun Öğretimi 2- OYUNUN TARİHÇESİ-2 DR. MERAL ÇİLEM ÖKCÜN-AKÇAMUŞ

Üniversite Öğrencilerinin Eleştirel Düşünmeye Bakışlarıyla İlgili Bir Değerlendirme

ÖZEL YUMURCAK ANAOKULU

Öğrenme nedir? Büyüme ve yaşa atfedilmeyecek yaşantılar sonucunda davranış ve tutumlarda meydana gelen nispeten kalıcı etkisi uzun süre

Ders Kodu: FIZ 234 Ders Adı: Klasik Mekanik Dersin Dönemi: Bahar Dönemi Dersi Veren Öğretim Üyesi: Yrd. Doç. Dr.

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS EVRENSEL İNSANİ DEĞERLER İLH

Eğitim Bilimlerine Giriş

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

Yrd.Doç. Dr. Selma KAHRAMAN, Yrd. Doç. Dr. Fatma ERSİN Dersin Amacı

Güz Dönemi Fizik Bölümü Maddenin Manyetik ve Dielektrik Özellikleri Dersi Çıktılarının Gerçekleşme Derecesi

Güz Dönemi Fizik Bölümü Titreşim ve Dalgalar Dersi Çıktılarının Gerçekleşme Derecesi

TOPLUM VE KURUMLAR. Öğretim dili (Ön Koşul, Bağlantı Koşul)

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

5 (%) 1 Bu ders ile ilgili temel kavramları, yasaları ve bunlar arasındaki ilişkileri

Araştırma Metodları ve İletişim Becerileri (MMR 501) Ders Detayları

Ders Kodu: FIZ 131 Ders Adı: FİZİK I Dersin Dönemi: Güz Dönemi

Oyunlar çocuklara hayatı öğretir

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS. Türkiye- Amerika İlişkileri SPRI

X X X X X X X X X X X

Siyaset Psikolojisi (KAM 318) Ders Detayları

Ana fikir: Oyun ile duygularımızı ve düşüncelerimizi farklı şekilde ifade edebiliriz.

Bahar Dönemi Fizik Bölümü Fizik II Dersi Çıktılarının Gerçekleşme Derecesi Program Çıktılarının Ders Kazanımlarına Katkısı Anketi

İÇİNDEKİLER. Gelişim Kuramları 22 Eylem Kuramı ve Toplumsal Yapılandırmacılık 28

Yrd.Doç.Dr. Serap YÜKRÜK GİRİŞ. Geleneksel Türk Müziği

Derse kabul koşulları. (Ön Koşul, Bağlantı Koşul) 3 5 SEÇMELİ YOK TÜRKÇE

EĞĠTĠM TEKNOLOJĠLERĠNDE TEMEL KAVRAMLAR. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme

ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ

Sosyal Bilimler Enstitüsü. Beden Eğitimi ve Spor (Ph.D) 1. Yarı Yıl

DUYGUSAL ZEKA. Birbirinden tamamen farklı bu iki kavrama tarzı, zihinsel yaşantımızı oluşturmak için etkileşim halindedirler.

SOSYAL PSİKOLOJİ G İ R İ Ş

OYUN VE ÇOCUK. -Çocuğun iç dünyasını anlayabilmek. -Çocuğun olayları anlamasına yardım etmek. -Çocuğa olaylarla baş etme becerileri kazandırmak

TÜRKÇE ANABİLİM DALI TÜRKÇE EĞİTİMİ BİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI EĞİTİM ÖĞRETİM PLANI

DERS ÖĞRETİM PLANI TÜRKÇE. 1 Dersin Adı: PSI Dersin Kodu: Gelişim Psikolojisi (Sosyoloji) 3 Dersin Türü: Zorunlu. 4 Dersin Seviyesi: Lisans

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

GİRNE AMERİKAN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ AKTS

T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ SPOR YÖNETİCİLİĞİ BÖLÜMÜ

VOLEYBOL ALAN BİLGİSİ EĞİTİMİNİN ORTAOKUL BEDEN EĞİTİMİ ÖĞRETMENLERİNİN PEDAGOJİK ALAN BİLGİSİ VE ÖĞRENCİ ÖĞRENMESİ ÜZERİNE ETKİLERİNİN İNCELENMESİ

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

Kişiler arası sevgi ve çekicilik

TÜRKİYE DE FEN BİLİMLERİ EĞİTİMİ TEZLERİ

BÖLÜM I GELİŞİM İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE 2. ÜNİTE. ÖNSÖZ... v YAZARLAR HAKKINDA... vii

Kamu Politikası (KAM 402) Ders Detayları

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ KARADENİZ ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ

*Ferit Gül *Gizem Aksu *Elçin Aytemur *Hülya Ünlü *İstanbul Gedik Üniversitesi

Oyun Öğretimi 1- OYUNUN TARİHÇESİ. Dr. Meral Çilem Ökcün-Akçamuş

SEFERİHİSAR GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARININ YAPISAL ANALİZİ

DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS A-Çocuk Edebiyatı Ön Koşul

ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÖZEL EĞİTİM ANABİLİM DALI

HALKBİLİMİNE GİRİŞ I DR. SÜHEYLA SARITAŞ 1

HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ PSİKOLOJİ BÖLÜMÜ

TÜRKİYE FUTBOL FEDERASYONU EĞİTİM YETENEK TESPİTİ. İzleyici Antrenörlük ve Yetenek Tespiti (SCOUTING)

1. AMAÇ Bu belgenin amacı, Özel Çalışma Modüllerinin (ÖÇM) uygulanmasına ilişkin ilke ve esasları tanımlamaktır.

Benjamin Beit-Hallahmi, Prolegomena to The Psychological Study of Religion, London and Toronto: Associated University Press, 1989.

DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ GK- 373 V Ön Koşul. Yok

ÇOCUKLARDA OYUN EVRELERİ VE OYUN ÇEŞİTLERİ

HARRAN ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ. Dersin Adı Kodu Yarıyılı T+U Kredisi AKTS TEMEL BESLENME Ön Koşul Dersler

REHBERLİK NEDİR? Bahsedilen rehberlik tanımlarının ortak yönleri ise:

PSİKOLOJİ BÖLÜMÜ EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI GÜZ DÖNEMİ PROGRAMI

DERS TANIMLAMA FORMU. Proje/Ala n Çalışması

Planlama Nedir? Planlama Ne Değildir? Başarılı Bir Plan Pazarlama Planlaması

AKTIF (ETKİN) ÖĞRENME

Oyun Teorisi (KAM 425) Ders Detayları

ÖZGEÇMİŞ. Telefon: Mezuniyet Tarihi Derece Alan Kurum 2017 Doktora Gelişim Psikolojisi Hacettepe Üniversitesi

gelişmesini sağlaması için gerekli birçok maddeye yer verilmiştir. Sözleşmede yer alan

AKTİF EĞİTİMDE BİLGİ BÜTÜNLÜĞÜNÜ SAĞLAMA:

YAZAR REHBERİ. Sisteme yüklenecek tüm çalışmalar isimsiz olmalıdır. Makalelerde Yazım Formatı:

Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi SBF Fakültesi Hemşirelik Bölümü Program Yeterlilikleri TYYÇ Yaşam Bilimleri Temel Alanı Yeterlilikleri

3/7/2010. ÇAĞDAŞ EĞİTİMDE ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİNİN YERİ ve ÖNEMİ EĞİTİM EĞİTİM ANLAYIŞLARI EĞİTİM

altında/rehberle yapar. özen gösterir. uygun çözüm yolları üretir. yapar.

Eğitim Fakülteleri ve İlköğretim Öğretmenleri için Matematik Öğretimi

Modelaj ve Maket (SGT 222) Ders Detayları

KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Psikoloji Bölümü Bölüm/Program Dersi DERS TANIM BİLGİLERİ. Uygulama (Saat) G

OYUNUN ÇOCUĞUN GELİŞİMİNE OLAN ETKİLERİ

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

Transkript:

Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü DergisiYıl: 2013/2, Sayı:18 Journal of Süleyman Demirel University Institute of Social SciencesYear: 2013/2, Number:18 ÇOCUK OYUNLARINDAKİ EBE ROLÜNÜN KARAKTERİSTİĞİ ÜZERİNE BİR İÇERİK ANALİZİ ÖZET Hatice BAYSAL 1 Çocukluk döneminin vazgeçilmez ciddi uğraşıdır oyunlar. Çocuk, yaşamsal değerleri oyun sürecinde öğrenir ve değer yargısını oluşturur. Çocuk, oynarken oyun içerisinde aktif bir rol üstlenmek, güçlü bir role sahip olmak ister. Ancak oyunların da çeşitli kuralları vardır ve bu kurallar doğrultusunda oyuncular güç oranları farklı çeşitli roller üstlenmek zorunda kalabilirler. Bu rollerden biri de Ebe rolüdür ki Geleneksel Türk Çocuk oyunlarının değişmeyen temel aktörlerinden biridir. Yapılan araştırmada, bu temel aktörün karakteristiği yani oyun içerisindeki yeri, konumu ve işlevi, oyunlara uygulanan içerik analizi ile ortaya çıkartılmaya çalışılmış; ebe belirleme tarzı, ebenin oyun içerisindeki konumu, oyunların niteliklerine göre ebe rolünün güç dengesindeki değişikliklerin yönünü ortaya koyan önemli verilere ulaşılmıştır. roller. Anahtar Kelimeler: Çocuk Oyunları, Ebe, İçerik Analizi, Oyunda A CONTENT ANALYSIS OF THE ROLE CHARACTERISTICS OF THE IT IN PLAYGROUNDS ABSTRACT Games are the indispensable pursuit of childhood period. The child learns the vital values and creates the value judgments during the games. The child desires to have an active and powerful role in the game. However, there are several rules of the games and the players in accordance with these rules power rates can be forced to a variety of different roles. One of these roles is It which is a main actor of the traditional Turkish children's games. In this study, the characteristic of this main actor, its place, location and function in the game, have been tried to be revealed with the applied content analysis; important data gathered about selecting the it, it s place and role in the game, the place of the direction of the role in balance of power changes. Game. Keywords: Children's Games, It, Content Analysis, Roles in The 1 Yrd. Doç. Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, 32260-Isparta, Türkiye, haticebaysal@sdu.edu.tr. [123]

Hatice BAYSAL GİRİŞ Oyun, yetişkinlerin dünyasından bakıldığında her ne kadar çok basit kuralları olan bir eylemmiş gibi görünse de, çocukların dünyasından bakıldığında kuralları olan, kendi içerisinde hiyerarşisi ve bir sistematiği olan bir eylemdir (Özbakır, 2009: 483). Oyun genel anlamıyla, sonucunun ne olacağı düşünülmeden herhangi bir amaca ulaşmaktan çok, zevk almak amacıyla girişilen, görünürde pratik bir sonucu olmayan etkinlik olarak tanımlanmaktadır (Özdemir 2006: 30-32). Richard Caillois, Oyun ve İnsanlar (Les Jeux et Les Hommes) adlı kitabında oyunu, serbestçe kabul edilmiş fakat bağlayıcı kurallara göre belirli bir alan ve zaman süreci içinde sürdürülen, gerilim ve eğlence duygularını içeren, gerçek hayattan farklı olduğu bilinci ile yapılan gönüllü bir hareket ya da faaliyet olarak tanımlamaktadır (Özdemir 2006: 33). Huizinga (2006: 17,18,31) ya göre oyun, özgürce razı olunan ama tamamen emredici kurallara uygun olarak belirli zaman ve mekan sınırları içinde gerçekleştirilen, bir amaca sahip olan, bir gerilim ve sevinç duygusu ile alışılmış hayat tan başka türlü olmak bilincinin eşlik ettiği, iradi bir eylem ya da faaliyetlerdir. Oyunun, çocuğun yaşam becerilerini geliştirebileceği işlevsel bir ortam olarak karşımıza çıkması öğrenme ortamlarında geleneksel çocuk oyunlarına yer verilmesinin önemini vurgulamaktadır (Girmen, 2012: 272). Çocuk oyunları vücut yani beden, beyin idmanı, yarışma, rekabet, sürat, enerji, örgütlenme gibi pek çok yönden önemlidir (Demir, 2008: 223). Oyunlar genellikle bir hazırlık aşamasıyla başlar ve Geleneksel Türk çocuk oyunlarının hazırlık aşamasında yapılan ilk işlerden biri de ebe seçim işlemidir. Ebe, Genellikle çocuk oyunlarında baş olan, diğer çocuklara ve gruba karşı cezasını çekmek ve bundan kurtulmak için tek başına bütün sorumluluğu üzerine alan çocuk olarak tanımlanmaktadır (TDK, 2005: Ebe maddesi). Bu tanımlamada hemen dikkati çeken, ebenin oyunlarda baş olan ve ceza çeken oyuncu olmasıdır. Amerikalı araştırmacılar (Redl, Gump ve Sutton- Smith) bazı oyunlarda herkesin görevinin eşdeğer olduğunu bazı oyunlarda ise kimi oyuncuların öne çıktığını, bu oyuncuların diğer oyuncuların ne yapacağını belirlediğini belirtmektedir. Çoğunlukla ebe ise bütün diğer oyunculara karşı oynamak durumundadır (Özbakır, 2009: 484). Oyunlar, içinde yaşanılan kültürün yapı ve özelliklerinin yorumlanabilmesini sağlayan bir bakış açısı sunduğu için, kültür içerikli çalışmaların en önemli malzemeleri olarak gösterilmektedir (Başal, 2007: 247). Buradan hareketle, çocuk oyunlarında ebe rolü nün yeri, konumu ve [124]

Çocuk Oyunlarındaki Ebe Rolünün Karakteristiği Üzerine Bir İçerik Analizi işlevi açısından karakteristiğinin ortaya konulması amacıyla bir içerik analizi gerçekleştirilmiştir. Araştırmadan elde edilen verilerle, ebenin karakteristiğini ortaya koyan bir resim çizilmiş olacaktır. Ulaşılan bulguların, oyunları eğitim, kişisel gelişim alanlarında kullanan uygulayıcılara seçim, uygulama, geliştirme açısından; insan kaynakları çerçevesinde yönetim bilim ve kültürel nitelikli çalışmalar açısından halkbilim araştırmacılarına veri sağlayacağı düşünülmektedir. 1. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ Araştırmada, 1960 lara kadar daha çok kitle iletişim araçlarının içeriklerinin analizi için kullanılmış olan ancak bugün psikoloji, sosyoloji, tarih, edebiyat, gazetecilik, siyasal bilimler, eğitim, ilahiyat gibi değişik alanlarda farklı amaçlarla da kullanılan içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Yazılı hale getirilebilen her türlü metni analiz etmeye uygun bir yöntem olan içerik analizi, mevcut olan metinlerin nicel ve nitel boyutlarından hareketle, mevcut olmayan yani bilinmeyen sosyal gerçeğin bazı boyut ve kesitlerine yönelik birtakım bulguları elde etmeyi amaçlamaktadır (Gökçe 2006: 20-21). 1.1. Araştırma Modeli Oyunlara uygulanan içerik analizinde Kategorisel Analiz kullanılmıştır. Kategorilendirme, mesajların kodlanmasını, yani anlamlarının işlenmesini gerektirmektedir. Kategoriler saptandıktan sonra anlam birimleri ya da öğeler, bu kategorilere yerleştirilerek frekansları saptanmaktadır (Bilgin 2006: 18-23). İçerik analizinde önemli bir aşama olan kategorilendirme aşamasında açık şekilde belirlenmiş sorular oluşturularak, nitelikli araştırma sonuçlarına ulaşılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda oyunlarda ebe rolünün varlığı, ebenin konumu, ebe belirleme tarzı, oyunun niteliğine göre ebenin rolü gibi bilgilere ulaşılmasını sağlayacak sorulardan oluşan Kodlama Yönergesi geliştirilmiş ve tüm oyunlara tek tek uygulanmıştır. 1.2. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini Türkiye de oynanan/oynanmış olan geleneksel çocuk oyunları oluşturmaktadır. Örneklem oluştururken ise bilinçli örnekleme yönteminden tipik birimler örneklemesi kullanılmıştır. Tipik birimler örneklemesinde, eldeki bilgilere dayanarak, örneklemeye sadece tipik analiz amacı açısından, özellikle karakteristik özellikler gösteren birimler, olaylar, olgular dahil edilmektedir (Gökçe 2006: 77). Araştırmada içerik analizi için kodlama yönergesindeki sorulara cevap alınabilecek [125]

Hatice BAYSAL şekilde ayrıntılı olarak anlatılmış oyunların örneklemde yer alması için tipik birimler örneklemesi tercih edilmiştir. Bu çerçevede öncelikle; Türkiye de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Çocuk Oyunları (Oguz 2005) kitabında yer alan Türkiye nin farklı yörelerine ait 115 oyunun tamamı araştırma kapsamına alınmıştır. Çalışmanın daha güvenilir sonuçlar vermesi amacıyla örneklem genişletilerek Geleneksel Çocuk Oyunları (Özdemir 2006) kitabı ikinci bir veri kaynağı olarak alınmış ve kaynakta örnekleme girmeye uygun nitelikte olan oyunlar da dahil edilerek örneklem grubu 210 olarak tespit edilmiştir. 1.3. Verilerin Toplanması ve Çözümlenmesi Örneklem grubunu oluşturan 210 oyuna basılı malzeme olması sebebiyle kolayca ulaşılmıştır. Tespit edilen oyunlardan bir bölümüne kodlama yönergesi uygulanmış; elde edilen verilerle güvenilirlik analizi gerçekleştirilmiş ve 0,64 güvenilirlik düzeyinde ulaşılmıştır. Daha sonra örneklemde yer alan oyunların tamamına kodlama yönergesindeki sorular tek tek yöneltilmiş, cevaplar kodlanmıştır. Elde edilen veriler SPSS-15 e girilerek analizi gerçekleştirilmiştir. Yönergenin hazırlanması ve oyunlara uygulanması araştırmacının bizzat kendisi tarafından gerçekleştirilmiştir. 2. ARAŞTIRMA BULGULARI VE DEĞERLENDİRME Araştırmada yapılan içerik analizinde, ebe belirleme tarzı, ebenin oyun içerisindeki konumu, oyunların niteliklerine göre ebe rolünün güç dengesindeki değişikliklerin yönünü ortaya koyan verilere ulaşılmıştır. Oyunlar bazında ilgili literatürde daha önce ebe rolü ne ilişkin içerik analizi yapılmış bir çalışmaya rastlanılmamış olması, araştırmanın önemini artırmaktadır. Tablo 11: Oyunda Ebenin Varlığı f % Geçerli Yüzde Var 116 55,2 55,2 Yok 94 44,8 44,8 Toplam 210 100,0 100,0 Oyunlarda ebe önemli bir aktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Tablo 1 de görüleceği gibi ülkemizde oynanan oyunların %55.2 sinde ebe rolünün varlığı tespit edilmiştir. Ebe, bazen tek bir kişiden oluşurken bazen de bir takımdan oluşmaktadır. [126]

Çocuk Oyunlarındaki Ebe Rolünün Karakteristiği Üzerine Bir İçerik Analizi Tablo 22: Oyundaki Ebe Sayısı f % Geçerli Yüzde Tek Kişi 43 37,1 75,4 Takım 14 12,1 24,6 Toplam 57 49,1 100,0 Cevapsız 59 50,9 Toplam 116 100,0 Tablo 2 de görüleceği gibi oyunlarda ebe rolünün bulunduğu oyunların %75,4 ünde ebe tek kişiden oluşmaktadır. %24,6 sında ise bir takım diğer bir takıma karşı ebe rolünü üstlenmektedir. Yarısından fazlasında ebenin varlığının tespit edildiği oyunlarda, ebe rolüne ilişkin özelliklerin araştırılması kaçınılmazdır. Ebe seçimi; oyunun temel bir parçası, hatta kendisi de başlı başına bir oyundur. Oyunlarda kullanılan ebe belirleme tarzları da birbirinden farklıdır. Oyunlarda önemli bir aktör olan ebeyi belirleme tarzlarına ilişkin bulgular ise Tablo 3 te görülmektedir. Oyunda oyunu başlatan, yöneten, yönlendiren, merkezde duran bir esas oyuncu olan ebenin belirlenmesi/seçimi; saymaca, tekerleme, yazı tura atma, çöp çekme ya da gönüllülük esasına dayanan çeşitli yöntemlerle yapılmaktadır (Özbakır, 2009: 484-485). Tablo 3: Oyunda Ebe Belirleme Tarzı f % Geçerli Yüzde Gönüllü olarak 17 8,1 14,7 Sayışma-Tekerleme 24 11,4 20,7 Yarışma ve Kura 52 24,8 44,8 Belirtilmemiş 23 11,0 19,8 Toplam 116 55,2 100,0 Cevapsız 94 44,8 Toplam 210 100,0 Ebenin var olduğu oyunlar arasında ebe belirleme tarzı olarak yarışma ve kura yöntemi %44.8 ile ilk sırada yer almaktadır. Çocuklar ebe belirlerken sayışma/tekerleme yöntemini %20.7 oranında kullanırken gönüllülük esasına dayalı yöntem ise %14.7 oranında tercih edilmektedir. Ebenin varlığından söz edildiği ancak ebe belirleme tarzına ilişkin bilgi ve kanıtın yer almadığı oyunların oranı ise %19.8 dir. Ebe oyunları, bir grup veya kümeye karşı oyun oynayan, kısacası oyunun merkezinde yer alan bir birey (Gump&Sutton-Smith, 2005:154) veya [127]

Hatice BAYSAL gruptan oluşmaktadır. Ebe rolünün oyun belirleme gücünün, ebe deneyimi ve grubun bireye karşı gösterdiği tepkinin tespit edilmesinde önemli bir veri olarak algılanması gerektiği vurgulanmıştır. Çocuklar oynadıkları oyunlarda şansa dayalı olarak yarışma, kura, tekerleme vb gibi seçim yöntemleriyle ebe rolünü üstlenmek zorunda kalsalar bile oyun içerisinde rakiplerine karşı mücadele vererek ebe olmaktan kurtulabilmektedirler. Araştırmada ulaşılan ebe karakterinin rolüne ilişkin bulguları gösteren Tablo 4 e göre ebenin yer aldığı oyunlar arasında %78.6 oranında ebe aktif rol üstlenmektedir. Başka bir ifadeyle, ebe mücadele vererek oyunda ebe olmaktan kurtulabilmektedir. Oyunlar, durum ve şartlar ne olursa olsun bireyin ikinci bir şansı yaratabileceğini göstermektedir. Oyunlardaki ebe karakteri, vereceği mücadeleye bağlı olarak ebe konumundan kurtulma gibi bir şansa sahiptir. Bu ebe olan oyuncunun yeteneğine, gücüne, kuracağı stratejilerine ve ona karşı oynayan rakiplerinin gücüne bağlıdır. Ebenin ebe olmaktan kurtulmasının yalnızca diğer oyuncuların başarısızlıklarına bağlı olduğu pasif rolün oranı ise %21.4 tür. Tablo 4: Ebenin Oyundaki Rolü f % Geçerli Yüzde Aktif 88 41,9 78,6 Pasif 24 11,4 21,4 Toplam 112 53,3 100,0 Cevapsız 98 46,7 Toplam 210 100,0 Araştırmada ulaşılan bu sonuçlar, Gump ve Sutton-Smith (1965) in ebe rolündeki oyuncuların davranış ve deneyimlerinin nasıl olduğuna ilişkin araştırmasında, sahip olunan güç miktarı ekseninde ulaşılan sonuçları destekler niteliktedir. Gump ve Sutton Smith, ebe rolünü düşük seviyeli ve yüksek seviyeli olmak üzere ikiye ayrılarak ebe olan oyuncunun nitelikleri ile bu iki ebe gücü arasındaki etkileşimi incelemiştir. Araştırmada ulaşılan sonuçlara göre; düşük seviyedeki ebe rolü, bireyin diğer oyuncuların hareketlerini kontrol altına almak için nispeten az bir güce sahip olduğu bir roldür. Başarı ve kazanma olgusu büyük ölçüde ebe olan oyuncunun zekası ve maharetine bağlıdır. Yüksek seviyedeki ebe rolü ise bireyin daha fazla güce sahip olduğu bir roldür. Ebe, diğer oyuncuların hareketlerini büyük ölçüde kontrol edebilecek bir durumdadır. Böylece, yüksek seviyedeki ebe rolünde kişinin minimum maharetle başarılı olması veya başarı kazanması mümkündür. [128]

Çocuk Oyunlarındaki Ebe Rolünün Karakteristiği Üzerine Bir İçerik Analizi İçerik analizinde ebe rolünün oyun içerisindeki konumunun bir liderden farklı olduğu düşüncesi ile hareket edilmiş ve ebe için avantajlı ve dezavantajlı ayırımının yapılması uygun görülmüştür. Tablo 5: Ebenin Oyundaki Konumu f % Geçerli Yüzde Avantajlı 24 11,4 20,9 Dezavantajlı 91 43,3 79,1 Toplam 115 54,8 100,0 Cevapsız 95 45,2 Toplam 210 100,0 Oyunlardaki ebe rolü çoğu zaman istenilmeyen, arzu edilmeyen bir durum olsa da ebe bazı oyunlarda avantajlı bir konuma sahiptir. Oyuncuya, oyunu kurma, yönetme gücü vermektedir. Tablo 5 de görüldüğü gibi ebenin bulunduğu oyunlar arasında ebenin dezavantajlı olduğu oyunların oranı %79.1, avantajlı konumda olduğu oyunların oranı ise %20,9 dur. Yüksek seviyedeki ebe rolü, ebenin güce sahip olduğu bir roldür. Ebe bu noktada diğer oyuncuların hareketlerini büyük ölçüde kontrol edebilecek bir güce sahiptir (Gump ve Sutton-Smith, 2005:153). Araştırmamızda, ebe rolüne sahip oyunların %20,9 oranında ebe avantajlı konuma sahiptir. Bu ebenin sahip olduğu güç düzeyinin yüksekliğini işaret etmektedir. Tablo 6 da yer alan verilere bakıldığında ritüelistik oyunlarda ebenin tamamen aktif rol üstlendiği görülmektedir. Ritüelistik oyunlarda ebe diğer oyuncuları yönlendiren, yöneten olarak yüksek düzeyde bir güce sahiptir. Bir başka ifadeyle, ebe diğer oyunculara göre avantajlı konumdadır. Ebenin sahip olduğu rolün, oyunların niteliğine göre nasıl konumlandığı yani sahip olduğu gücün nasıl değişiklik gösterdiği Tablo 6 da aktif ve pasif ayırımıyla verilmiştir. [129]

Oyunun Niteliği Hatice BAYSAL Tablo 6: Oyunun Niteliği&Ebenin Oyundaki Rolü Toplam Strateji Dikkat Zeka Yetenek-Beceri Ritüel Ebenin Rolü Toplam Aktif Pasif Sayı 31 9 40 Oyunun Niteliği 77,5% 22,5% 100,0% Toplam 27,7% 8,0% 35,7% Sayı 41 9 50 Oyunun Niteliği 82,0% 18,0% 100,0% Toplam 36,6% 8,0% 44,6% Sayı 10 0 10 Oyunun Niteliği 100,0%,0% 100,0% Toplam 8,9%,0% 8,9% Sayı 5 6 11 Oyunun Niteliği 45,5% 54,5% 100,0% Toplam 4,5% 5,4% 9,8% Sayı 1 0 1 Oyunun Niteliği 100,0%,0% 100,0% Toplam,9%,0%,9% Sayı 88 24 112 Oyunun Niteliği 78,6% 21,4% 100,0% Toplam 78,6% 21,4% 100,0% Pearson Chi-Square Value df 10,542(a) 4,032 Asymp. Sig. (2-sided) Tablo 6 daki verilere göre zeka ve ritüelistik oyunlarda ebe tamamen aktif rol üstlenmektedir. Ritüel oyunlarda ebe, üstlendiği aktif rolle diğer oyunculara yol gösteren, onları yönlendiren konumdadır. Strateji (%77,5) ve dikkat (%82) oyunlarında da ebe büyük bir oranda aktiftir. Yetenek ve beceri oyunlarında ebe daha çok pasif konumdadır. Diğer oyuncular üzerinde bir güce sahip değildir ve ebe rolünden kurtulmak için rakiplerinin (diğer oyuncular) başarısız olmalarını beklemek zorundadır. Oyunların nitelikleri ile ebenin oyundaki rolü arasındaki ilişkinin anlamlılığını tablo 6 daki ki-kare değeri (0.032<0.05) göstermektedir. Elde edilen verilerden hareketle zeka ve ritüelistik oyunlarda ebenin tamamen; Strateji ve dikkat oyunlarında da büyük bir oranda aktif rol üstlendiği bir başka ifade ile ebe rolünün bir güce sahip olduğu; ancak yetenek ve beceri oyunlarında daha pasif konumda olduğu sonucuna ulaşılmıştır. [130]

Çocuk Oyunlarındaki Ebe Rolünün Karakteristiği Üzerine Bir İçerik Analizi SONUÇ Çocukluk döneminin en önemli ve ciddi uğraşı olan oyunlar, çocuğun gelişiminde önemli bir yere sahiptir. Çocukların fiziksel, bilişsel, sosyal ve kültürel gelişimi sürecinde oyunlar içinde barındırdığı gerçeklikle araştırmacıların dikkatini çekmektedir. Oyunların içindeki faktörlerin analiz edilmesi oyunlarla ilgili çalışmalara zemin oluşturacaktır. Buradan hareketle araştırmada, geleneksel çocuk oyunlarının vazgeçilmez temel oyuncusu Ebe nin karakteristiğinin ortaya çıkartılması amaçlanmış ve nicel içerik çözümlemesi yapılmıştır. Araştırmada Ebe rolünün oyun içerisindeki konumu, oyunların niteliklerine göre ebe rolünün güç dengesinin nasıl değişiklik gösterdiği, ebenin rolünden kurtulmasının kendi strateji ve yeteneklerine bağlı olduğu aktif ve diğer oyuncuların başarısızlıklarına bağlı olduğu pasif konumunun oyunların nitelikleri bazında değişikliğinin yönünü ortaya koyan verilere ulaşılmıştır. Ulaşılan bu sonuçların, ebe faktörü çerçevesinde yönetim bilimi, halkbilim, eğitimbilim gibi farklı disiplinlerde çalışan araştırmacılara yeni bakış açıları sunması ve yeni araştırmalara katkıda bulunması beklenmektedir. KAYNAKÇA AND, Metin (2003). Oyun ve Bügü- Türk Kültüründe Oyun Kavramı, Genişletilmiş 1. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ARSLAN, Yunus, Nefise Bulgu (2010). Socialization Via Play. Pamukkale Journal of Sport Sciences. 1:1: (8-22). AYDIN, Betül, Müge Akbağ, Semai Tuzcuoğlu, Levent Yaycı ve Meral Ağır (2005), Gelişim ve Öğrenme, B. Aydın (Ed.), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. BİLGİN, Nuri (2006). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi- Teknikler ve Örnek Çalışmalar, 2. baskı. Ankara: Siyasal Kitabevi. ERIKSON, H. Erik (1963). Childhood and Society, Second Edition. New York: W. W. Norton & Co. GİRMEN, Pınar (2012). Eskişehir Folklorunda Çocuk Oyunları ve Bu Oyunların Yaşam Becerisi Kazandırmadaki Rolü, Milli Folklor, 24 (95): (263-273). GÖKÇE, Orhan (2006). İçerik Analizi Kuramsal ve Pratik Bilgiler, Ankara: Siyasal Kitabevi. [131]

Hatice BAYSAL GUMP Paul V. & Sutton-Smith Brian (2005). Çocuk Oyunlarında Ebenin Rolü, Milli Folklor Dergisi, Çev: Ahmet Aslan, 9(67): (153-159). HUİZİNGA, Johan (2006). Homo Ludens Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme, M. A. Kılıçbay (Çev.), 2. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (orijinal yayın tarihi: 1938). LEVER, Janet (1978). Sex Dıfferences In The Complexıty Of Chıldren's Play And Games, Northwestern University American Sociological Review, 43: (471-483). MİLLER, H. Patricia (2008). Gelişim Psikolojisi Kuramları, Z. Gültekin (Çev.). Ankara: İmge Kitabevi. NICOLOPOULOU, A. (2004). Oyun, Bilişsel Gelişim ve Toplumsal Dünya: Piaget, Vygotsky ve Sonrası. M.T. Bağlı (çev.). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 37.2: (137-164). OĞUZ, Öcal ve Petek Ersoy (2005). Türkiye de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Çocuk Oyunları, No:4. Ankara: Gazi Üniv. THBMER Yayını. ÖZBAKIR, İbrahim (2009). Geleneksel Türk Çocuk Oyunlarında Fonksiynel Oyuncu Ebe, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (6): (481-492). ÖZDEMİR, Nebi (2006). Türk Çocuk Oyunları, 1. Baskı. I. Ve II. Cilt. Ankara: Akçağ Yayıncılık. PELLEGRİNİ, D. A. Ve D. F. Bjorklund, (1998). Applied Child Study- A Developmental Approach, 3 rd Edition. London: IEA Publishers. TELMAN, Nursel ve Anıl Adanalı (2009). Başarıya Giden Yol Oyundan Geçer- İş te Oyun- Çalışma Hayatında Zihinsel ve Bedensel Becerileri Geliştirmeye Yönelik Oyunlar, İstanbul: Sistem Yayıncılık. TERR, Lenore (2000). Sevgi ve Çalışmanın Ötesinde Oyun Yetişkinler İçin Neden İhtiyaçtır, M. Köseoğlu (çev.), 1. basım, İstanbul: Literatür Yayıncılık. TEZCAN, Mahmut (1993). Boş Zamanlar Sosyolojisi, Ankara: Ankara Üniv. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları- No: 174. VERENIKINA, I., P. Harris ve P. Lysaght. (2003). Child s Play: Computer Games, Theories of Play and Children s Development, Australian Computer Society. [132]

Çocuk Oyunlarındaki Ebe Rolünün Karakteristiği Üzerine Bir İçerik Analizi BAŞAL, Handan Asûde, (2007). "Geçmiş Yıllarda Türkiye de Çocuklar Tarafından Oynanan Çocuk Oyunları", Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, XX (2). DEMİR, Necati, (2008). Sözlü Türk Kültürünün Boyutları ve İşlevleri, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri, Isparta. TDK, (2005). Türkçe Sözlük, 10. Baskı, Ankara. http://www.tdk.gov.tr/ index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=tdk.gts.51ac94 ec0c1508.00605999 [133]