Şişmanlık Dr. İhsan ESEN Fırat Üniversitesi Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı
Tanım Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Obezite VKİ > 95 persantil Kilolu olmayı VKİ 85-95 persantil VKİ = ağırlık (kg) / boy (m) 2 Obezite = Boya göre ağırlık > % 120 Kilolu olma = Boya göre ağırlık % 110-120
Figure 1. Prevalence of obesity (body mass index 95th percentile) among children and adolescents 2 to 19 years of age in the United States between 1971 to 1974 and 2009 to 2010 shows a recent plateau from 2003 to 2004 on. Based on data from the National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) published by Ogden et al.1,4
Kilolu olma % 9,9-14,3 Şişmanlık % 1,6-7,8 J Clin Res Pediatr En docrinol 2012;4(1):1-7
Şişman çocuk yarının şişman erişkinidir. Şişman çocukların erişkin yaşta şişman olma riski %; % 12 yaş; 75 %; 6 yaş ; 25
Patoloji? Enerji dengesizliği Zaman Kilolu olma overweight Zaman Şişmanlık obesity
Alınan kalori > Harcanan kalori = Kilo alma Alınan kalori < Harcanan kalori = Kilo verme Alınan kalori = Harcanan kalori = Ağırlık değişimi yok
Enerji dengesizliği nedenleri? Bireysel, çevresel ve genetik faktörler Çeşitli etmenlerin kombinasyonudur Kişiden kişiye değişir
Morbidite & Mortalite Şişmanlık ilişkili 2000 yıl önce Hipokrat Ani ölümün şişman insanlarda zayıf insanlara nazaran daha sık olduğunu gözlemlemiş.
40 yaşında hiç sigara içmemiş insanlarda beklenen yaşam süresi KİLOLU ŞİŞMAN ERKEK; KİLOLU; - KADIN; KİLOLU; - 3,1 3,3 ERKEK KADIN ERKEK; ŞİŞMAN; -5,8 KADIN; ŞİŞMAN; -7,1
Mortalite Şişmanlık ilişkili Şişman olma Kilo alım paterni Bölgesel yağ dağılımı Sedanter yaşam
Morbidite Şişmanlık ilişkili
Psikososyal Depresyon Yeme bozuklukları Zayıf özgüven Solunum Uyku apnesi Astma Egzersiz intoleransı Gastrointestinal Steatohepatit Safra taşı Böbrek Glomerüloskleroz Kas iskelet Femur epifiz başı kayması Blount hastalığı Ön kol kırıkları Düz tabanlık Nörolojik Psödotümör serebri Kardiyovasküler Dislipidemi Hipertansiyon Koagülopati Kronik inflamasyon Endotelyal disfonksiyon Endokrin Tip 2 Diyabet Polikistik over sendromu (kızlarda) Hipogonadizm (erkeklerde)
Sosyal zorluklar Şişman çocuklar tipik olarak sağlıksız, okulda başarısız ve tembel algılanabilirler diğer çocukların sözel tacizlerine maruz kalabilirler sosyal grup ve/veya diğer aktivitelerden dışlanabilirler.
Sebep nedir?
Aile etkisi Çocuklar için ebeveynler en önemli rol modelidir. Şişmanlıkta ailesel bir özellik vardır. Yemek alışkanlığı, ortak çevresel ve genetik etmenler Ebeveynleri aktif olan çocukların ebeveynleri sedanter olan çocuklara nazaran altı kat daha fazla fiziksel olarak aktif oldukları gözlenmiş.
Televizyon ve Beslenme Ulaşılabilir birçok kilo aldırıcı ticari ürün var Fast food, soft içecekler, bakkal ürünleri (şeker, çikolata, gofret v.b.) Çocuklar televizyon izlerken pasif olarak daha fazla kalori içeren yiyecekler tüketiyor.
Çocuklar tipik olarak okul dışı zamanlarını.
Dışarıda-evde fast food?
Porsiyonlar büyüyor sadece restoranlarda değil evde de
Kızarmış patates 20 yıl önce Bugün 210 Kalori 610 Kalori +400 kalori = 1st 10dk yürüyüş
Soft içecekler 20 yıl önce Bugün +105 Kalori = 1 st 50 dk bahçe çalışması 105 Kalori 250 ml 210 Kalori 500 ml
Hindili sandöviç 20 yıl önce Bugün 320 Kalori 820 Kalori +500 Kalori = 1 st 25 dk bisiklet
Çocukluk çağı obezite sıklığından etnik/ırksal farklılıklara neden olan sosyo-ekononik ve çevresel etmenler Sosyo-ekonomik durum (Gelir ve eğitim) Maternal obezite Maternal gestasyonel diyabet Prematüre/düşük doğum ağırlığı Anne sütü ile beslenme Diyet kalitesi Uyku süresi Komşu güvenliği
Şişmanlık Farklı yağ depolanma paterni Karaciğer, kas ve viseral kısımlar İnsülin Direnci Endotelyal disfonksiyon Metabolik Sendrom Tip 2 DM KVH
IDF çocuk ve ergenlerde metabolik sendrom tanı kriterleri Yaş grubu Şişmanlık (Bel Çevresi) Trigliserid HDL- K Kan basıncı Glikoz veya bilinen T2DM 6 - <10 90. persantil Metabolik sendrom tanısı konulamaz fakat eğer ailede metabolik sendrom, T2DM, dislipidemi, kardiyovasküler hastalık, hipertansiyon ve/veya şişmanlık öyküsü var ise ek tetkikler yapılmalı 10 - < 16 90. persantil veya daha düşük ise erişkin sınır değer 150 mg/dl < 40 mg/dl Sistolik 130 / diyastolik 85 mmhg 100 mg/dl (Eğer glikoz 100 mg/dl ise OGTT yapılmalı) veya T2DM tanısı olması 16+ Erişkin tanı kriterleri kullanılmalı; Santral obezite [Bel çevresi erkeklerde 94 cm ve kadınlarda 80 cm (eğer özgün referans değerler yok ise)] ve ek olarak aşağıdaki 2 parametre varlığı Trigliserid 150 mg/dl Azalmış HDL kolesterol erkeklerde < 40 mg/dl ve kadınlarda < 50 mg/dl veya dislipidemi tedavisi alıyor olmak Artmış kan basıncı sistolik KB 130 mmhg / diyastolik KB 85 mmhg veya hipertansiyon tanısı ile tedavi alıyor olmak Bozulmuş açlık glisemisi (BAG) 100 mg/dl veya T2DM tanısı olmak
T2DM ve Metabolik sendrom için risk faktörleri BMI 85-95. persantilde çocuklar: İnsülin direnci bulguları varsa (Acanthosis nigricans, dislipidemi, hipertansiyon, PCOS) veya Yakınlarında T2DM, erken kardiyovasküler hastalık Asyalı çocuklarda, BMI ne bakılmaksızın düşük veya yüksek doğum ağırlığı olması veya ailede diyabet öyküsü olması BMI > 95. persantil olan çocuklar: Aile öyküsü ve ilişkili özelliklere bakılmaksızın.
Öykü Aile öyküsü Beslenme alışkanlıkları Spor alışkanlıkları Yaşam tarzı
Fizik muayene Tansiyon Bel çevresi Akantozis nigrikans Stria
Tanısal tetkikler? Glikoz İnsülin OGTT (seçilmiş olgularda) Lipit profili Tiroid fonksiyon testleri ALT-AST İdrar analizi Batın USG (hepatosteatoz?)
Tedavi? Diyet Egzersiz Komplikasyonların tedavisi Cerrahi
Diyet Profesyonel yardım Ailenin sosyokültürel yapısı Ailenin sosyoekonomik yapısı
Diyet önerileri 1 Şeker içeren meşrubat ve meyve sularının diyetten çıkarılması Bunların yerine su veya diyet meşrubatlar Tüm aileyi içeren yaşam tarzı değişiklikleri Hem diyet hem egzersiz (yaşa uygun) Ebeveynlerin olumlu ve olumsuz örnek alındıkları unutulmamalı Aşırı yiyecek kısıtlama davranışı veya yiyeceklerin ödül olarak sunulması doğru değil
Diyet önerileri 2 Önerilen besinleri içeren öğünler programlı olarak bir yerde başka aktivite olmaksızın mümkünse aile ortamında alınmalı Porsiyon kontrolü: yemekler tabak ve kaselerde servis edilmeli Aşırı yağ içeren ve yüksek kalorili yiyecek içeceklerin kısıtlanması (etiket okumak ve kontrolü alışveriş) Küçük başarıları cesaretlendirin ve suçlamaktan kaçının
Artan ağırlık Azalan aktivite Daha fazla uyuşukluk
Egzersiz önerileri Ailenin yaşam koşulları ve imkanları dahilinde planlanmalı Kişiye özel ve hastanın hoşlanabileceği bir egzersiz Hastaya eşlik edebilecek aile bireylerinden biri veya bir arkadaş Bazı cihazlar motivasyonu artırabilir Yakın izlem ve gerektiğinde değişiklikler yapmak programın başarısı için çok önemli
Egzersiz önerileri 2 Yapılabilir bir egzersiz programı Sedanter zamanları kısıtlamak iyi bir başlangıç (TV-PC) Merdiven kullanmak, okula veya alışverişe yürümek, ev veya bahçe işi yapmak Ebeveynler çocukları cesaretlendirmeli ve takdir etmelidir Fiziksel aktivite kontrollü olarak artırılmalıdır, heves kırıcı olunmamalıdır.
Bariyatrik Cerrahi VKİ > 40 (>3,5 SDS) Diyet ve yaşam tarzı değişikliğine / medikal tedavilere rağmen sebat eden komplikasyonlar
Soru ve katkılar lütfen Dr. İhsan ESEN Fırat Üniversitesi Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı http://kisi.deu.edu.tr/ihsan.esen/
Solveig A et al. Incidence of Childhood Obesity in the United States. N Engl J Med 2014; 370:403-411