İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ KISALTMALAR m XXXIX GİRİŞ 1. TÜRK HUKUKUNDA ÖZEL BORÇ İLİŞKİLERİNİN DÜZENLENMESİ 3 I. Genel olarak 3 II. Çeşitli sözleşme tiplerinin kanun tarafından düzenlenmesi ve bu düzenlemenin niteliği 3 1. Çeşitli sözleşme tiplerinin kanun tarafından düzenlenmesinin sebepleri 3 a. Tarihi sebepler 3 b. Hukuk uygulamasında kolaylık ve açıklık sağlama 4 c. Devletin özel hukuk ilişkilerine kamu düzenini sağlama amacıyla müdahale edebilmesi 4 2. Özel borç ilişkilerini düzenleyen kanun hükümlerinin (özel hükümlerin) niteliği 6 a. Borçlar Kanununun ikinci kısmının "akdin muhtelif nevileri" başlığını taşımasının isabetsiz obuası 7 b. Özel borç ilişkilerini düzenleyen kanun hükümlerinin konusu 7 aa. Uygulama alanı konulu hükümler 8 (i) Tanımlayıcı hükümler 8 (ii) Genişletici ya da sınırlandırıcı hükümler 8 bb. Sözleşmenin kurulması konulu hükümler 8 (i) Şekle ilişkin hükümler 8 (ii) Diğer hükümler 8 cc. Sözleşmenin konusuyla ilgili hükümler 9 (i) Edim hükümleri 9 (a) Asli borçlar 9 (b) Yan borçlar 9 (ii) Davranış hükümleri 9 dd. Borçların ifa edilmemesine ilişkin hükümler 10 (i) Borçlunun tazminat sorumluluğuna ilişirin hükümler 10 (ii) Borçlunun temerrüdüne ilişkin hükümler 10 ee. Sözleşmenin sona ermesine ilişkin hükümler 10 (i) Sözleşmenin sona erme sebeplerine ilişkin hükümler 11 (ii) Sözleşmenin tasfiyesine ilişkin hükümler 11 ff. Diğer hükümler 11 c. Özel borç ilişkilerini düzenleyen kanun hükümlerinin uygulanma sırası 11 ÜI.Borçlar Kanununda düzenlenen sözleşmeler 12 1. Borçlar Kanununun sözleşme tiplerini düzenleyen hükümlerine hâkim olan temel prensipler 12
yj İçindekiler a. Sözleşme özgürlüğü prensibi 12 (i) Sözleşme yapıp yapmama özgürlüğü 13 (ii) Sözleşmenin karşı tarafını seçme özgürlüğü 13 (iii) Şekil serbestisi 14 (iv) Sözleşmeyi değiştirme ya da ortadan kaldırma özgürlüğü 14 (v) Sözleşmenin konusunu ve muhtevasını tayin serbestisi 14 b. Tip serbestisi prensibi 15 c. Hakimin takdir yetkisi prensibi 15 2. Borçlar Kanununun düzenlediği sözleşmelerin gruplandırılması 15 a. Konu ve amaç itibariyle sözleşmelerin gruplandırılması 15 aa. Temlik (devir ve ferağ) borcu doğuran sözleşmeler 15 bb. Kullanma ve yararlanma hakkı veren sözleşmeler ;16 cc. İş görme sözleşmeleri 16 dd. Muhafaza (saklama) sözleşmeleri 16 ee. Teminat sözleşmeleri 16 ff. Sonuçları talih ve tesadüfe bağlı sözleşmeler 17 gg. Ortaklık sözleşmeleri 17 b. Diğer gruplandırmalar 17 IV.Borçlar Kanunundan başka kanunlarda düzenlenen sözleşmeler 18 1. Borçlar Kanunundan başka kanunlarla Borçlar Kanununda düzenlenen sözleşmeler hakkında hükümler getirilmesi 18 2. Borçlar Kanunundan başka kanunlarla düzenlenen sözleşmeler 18 V. Kanun tarafından düzenlenmeyen (isimsiz) sözleşmeler 19 1. Birleşik sözleşmeler 19 2. Karma sözleşmeler 21 a. Karma sözleşmelerin çeşitleri 22 (i) Çifte tipli karma sözleşmeler 22 (ii) Kombine sözleşmeler 22 (iii) Çeşitli tiplere ait unsurların birbirlerine karıştığı sözleşmeler 23 (iv) Tipik sözleşmeye ikinci derecede başka edim eklenmesi şeklindeki karma sözleşmeler 23 b. Karma sözleşmelere uygulanacak hükümler 23 (i) Çeşitli tiplerin birbirini götürmesi görüşü 23 (ii) Soğurma (imtisas) görüşü,. 23 (iii) Birleştirme görüşü 24 (iv) Yaratma veya kıyas görüşü 24 3. Kendisine özgü yapısı olan sözleşmeler 24 a. Genel olarak kendisine özgü yapısı olan sözleşmeler 24 b. Sulh sözleşmesi 25 aa. Genel olarak sulh sözleşmesi 25 bb. Sulh sözleşmesine uygulanacak hükümler 26 c. Satış için bırakma sözleşmesi 27 aa. Genel olarak satış için bırakma sözleşmesi 27 bb. Satış için bırakma sözleşmesinin hükümleri 28 (i) Satış için bırakanın borçları 28 (ii) Satış için alanın borçları 28 d. Tek satıcılık sözleşmesi 29 aa. Genel olarak tek satıcılık sözleşmesi ve unsurları 29 (i) Yapımcının tek satıcıya belirli bir bölge de sataş tekeli tanıması (tek satış hakkı) 29 (ii) Süreklilik taşıyan bir çerçeve sözleşmenin varlığı...30 (iii) Tek satıcının üçüncü kişilere yaptığı muamelelerde kendi adına ve hesabına hareket etmesi 30
(iv) Tek satıcının pazarlama, satış ve sürümü artırma faaliyetinde bulunması 31 bb. Tek satıcılık sözleşmesinin hükümleri 32 (i) Tek satıcının borçlan 32 (a) Alım ve bedel ödeme borcu 32 (b) Sürümü artırmak için faaliyette bulunma borcu 32 (c) Müşteri hizmetlerim yerine getirme borcu 33 (d) Diğer borçları 33 (ii) Yapımcının borçlan 33 (a) Düzenli biçimde mal teslimi yükümlülüğü 33 (b) Sadakat ve özellikle tek satıcıyı destekleme yükümlülüğü 34 (c) Sözleşme bölgesinde doğrudan doğruya veya başkaları aracılığı ile sözleşme (satış) yapmama yükümlülüğü 34 (d) Sözleşme konusu malların kalitesini garanti etme yükümlülüğü 34 cc. Tek satıcılık sözleşmesinin sona ermesi 35 Birinci Kısım TEMLİK (DEVİR VE FERAĞ) BORCU DOĞURAN SÖZLEŞMELER Birinci Bölüm SATIM SÖZLEŞMESİ Birinci Altbölüm GENEL HÜKÜMLER 2.GENEL OLARAK SATIM SÖZLEŞMESİ 41 I. Genel bakış 41 II. Satım sözleşmesinin tanımı 42 III.Satım sözleşmesinin hukukî niteliği 43 1. Satım sözleşmesinin rızaî bir sözleşme olması 43 2. Satım sözleşmesinin borç doğurucu sözleşme olması 44 a. Ayırım prensibi 44 b. Birlik prensibi.'. 45 c. Sorunun hukuk politikası yönünden değerlendirilmesi 45 3. 'Satım sözleşmesinin karşılıklı (synallagmatique) sözleşme olması 46 4. Satım sözleşmesinin temlik (devir ve ferağ) borcu doğuran sözleşme obuası 46 IV.Satun sözleşmesinin unsurları 46 1. Satılan (mebi, satım konusu) 47 2. Satım parası (semen, fiyat), 49 3. Satılan ile satım parasının birbiriyle değiştirilmesi konusunda tarafların anlaşması 52 V. Satım sözleşmesinin çeşitleri 53 Vl.Satım sözleşmesinin hükümleri 54 1. Satıcının borçlan 54 2. Alıcının borçlan 54 3. SATIM SÖZLEŞMESİNDE YARAR VE HASARIN GEÇMESİ 56 I. Genel olarak 56 II. Yarar ve hasar kavramları, sorunun ortaya konması ve çeşitli çözüm şekilleri 56 1. Yarar ve hasar kavramları 56 2. Sorunun ortaya konması 57 3. Sorunun çeşitli çözüm şekilleri ~ 57 III.BK m. 183'e göre satım sözleşmesinde yarar ve hasarın geçmesine ilişkin prensip ve uygulanması şarttan 59
1. Satım sözleşmesinin kurulmuş ve hükümlerini doğurmaya başlamış olması 60 2. Satılanın belirlenmiş olması 60 3. Satılana gelen hasarda satıcının kusurunun bulunmaması 62 4. Kuralın uygulanmasına engel olacak istisnaların bulunmaması 62 a. Halin icabından doğan istisnalar 62 b. Sözleşmeden doğan istisnalar 63 c. Kanundan doğan istisnalar 63 İkinci Altbölüm TAŞINIR SATIMI 4. GENEL OLARAK TAŞINIR SATIMI SÖZLEŞMESİ 65 I. Taşınır satımının tanımı ve konusu 65 II. Taşınır satımı sözleşmesinin şekli 67 III.Taşımr satımı hakkındaki hükümlerin uygulama alanı 68 5. SATICININ SATILANI TESLİM VE MÜLKİYETİ GEÇİRME BORÇLARI İLE BU BORÇLARI İFA ETMEDE TEMERRÜDÜ 69 I. Genel olarak 69 II. Satıcının satılanı saklama ve koruma borcu 70 III.Satıcının satılanı teslim etme borcu 70 IV. Satıcının satılanı gönderme borcu 72 V. Satıcının teslim masraflarını ve gerektiğinde taşıma masraflarını ödeme borcu 73 Vl.Satıcımn satılanın mülkiyetini geçirme borcu 73 VILSatıcınm temerrüdü 74 1. Âdi satım sözleşmelerinde satıcı temerrüdü 75 2. Ticari satım sözleşmelerinde satıcı temerrüdü 80 a. Kesin vadeli işlem karinesi 81 b. Alıcının teslim talebinden vazgeçerek ifanın yerine getirilmemesi sebebiyle tazminat talep edebileceği karinesi 81 c. Alıcının kendi edimini yerine getirmeksizin mütemerrit satıcıdan tazminat talep edebilme imkânları 82 aa. Tazminatın genel hükümlere göre hesaplanması 83 bb. Tazminatın somut yöntemle hesaplanması." 83 cc. Tazminatın soyut yöntemle hesaplanması 84 d. Ticari satımlarla ilgili diğer hükümler 85 6. SATICININ ZAPTA KARŞI TEKEFFÜL BORCU 86 I. Satıcının zapta karşı tekeffül borcunun tanımı ve hukukî niteliği 86 II. Satıcının zapta karşı tekeffül borcundan sorumlu olmasının şartlan 88 1. Satılanın alıcıya zabıt tehlikesi teşkil eden olayın gerçekleşmesinden önce teslim edilmiş olması 88 2. Üçüncü kişinin satılanda zaptı sağlayacak bir hakkının bulunması 89 3. Üçüncü kişinin zapta girişmiş bulunması 89 4. Alıcının üçüncü kişinin davasını satıcıya ihbar etmesi 90 5. Satıcının zapta karşı tekeffül borcundan sorumluluğunu engelleyen bir durumun bulunmaması 91 a. Alıcının sattın sözleşmesinin kurulması zamanında zabıt tehlikesini bilmesi 92 b. Satım sözleşmesinin tarafları arasında zapta karşı tekeffül borcunu kaldıran ya da sınırlayan bir anlaşmanın bulunması 92 ÜLSatıcının zapta karşı tekeffül borcundan sorumluluğunun kapsamı 92 1. Tamamen zapt halinde satıcının sorumluluğunun kapsamı 93 a. Tamamen zapt olayının satım sözleşmesine etkisi 93
b. Tamamen zapt halinde alıcının haklan 94 2. Kısmen zapt halinde satıcının sorumluluğunun kapsamı 95 a. Kısmen zapt olayının satım sözleşmesine etkisi 95 b. Kısmen zapt halinde alıcının haklan 95 7. SATICININ AYIBA KARŞI TEKEFFÜL BORCU 97 I. Satıcının ayıba karşı tekeffül borcunun tanımı ve hukukî niteliği 97 II. Satıcının ayıba karşı tekeffül borcundan sorumlu olmasının şartlan 99 A. Satıcının ayıba karşı kanunî tekeffül borcunun şartlan 99 1. Ayıbın sözleşmede yarar ve hasamı alıcıya geçmesi anında satılanda var olması 100 2. Satılandaki ayıbın önemli olması 102 3. Satılandaki ayıbın gizli olması 103 4. Ayıba karşı tekeffül borcunun sözleşme ile kaldırılmamış olması 103 5. Alıcının tekeffül hükümlerinde» yararlanabilmek için kanunun kendisine yüklediği külfetleri yerine getirmiş olması 104 a. Muayene külfeti 105 b. İhbar külfeti 106 c. Mesafe satımında alıcının külfetleri 108 (i) Muhafaza külfeti 108 (ii) Satılanın durumunu vakit kaybetmeksizin mahkemeye müracaat ederek tesbit ettirme külfeti 108 (iii)şeyi sattırma külfeti 108 B. Satıcının zikir ve vaad ettiği vasıflardan dolayı ayıba karşı tekeffül borcunun şartlan 109 1. Satıcının satılanla ilgili bazı vasıflan zikir ve vaad etmesi 109 2. Vasıflann zikir ve vaadinin ciddi (sözleşmenin yapılmasını etkileyici) olması 109 3. Alıcının tekeffül hükümlerinden yararlanabilmek için kanunun kendisine yüklediği külfetleri yerine getirmiş olması 110 in.satıcının ayıba karşı tekeffül borcundan sorumluluğunun kapsamı 110 A. Alıcının satılanın ayıplarından sorumluluk şartlan gerçekleşen satıcıya karşı sahip olduğu seçim hakkı ve bu hakkın kullanılması ile ilgili çeşitli sorunlar 112 1. Alıcının satılanın ayıplarından sorumluluk şartlan gerçekleşen satıcıya karşı sahip olduğu seçim hakkının hukukî niteliği 112 a. Alıcının seçim hakkının hukuki niteliğini açıklayan görüşler 113 aa. Alıcının seçim hakkını yenilik doğuran hak olarak değerlendiren görüş ve açıklanması 113 bb. Alıcının seçim hakkım satıcının muvafakatayla kullanabileceği görüşü (Vertragstheorie, sözleşme teorisi) 114 cc. Alıcının seçim hakkını doğrudan kendisinin kullandığı görüşü (Herstellungstheorie, doğrudan dava ya da kurma teorisi) 115 dd. Alıcının satıcı ile uyuşamadığı durumlarda seçim hakkını yenilik doğuran dava ile kullanması gerektiği görüşü (modifizierte Vertrastheorie, Gestaltungstheorie, değiştirilmiş sözleşme ya da yaratma, yenilik doğurma görüşü) 115 b. Görüşlerin değerlendirilmesi ve sonuç 116 2. Alıcının seçim hakkını kullanması ve seçim hakkının sona ermesi 118 3. Akanın seçim hakkını kullanmasının tabi olduğu sınırlamalar ve hukukî sonuçlan 119 a. Hâkimin sözleşmeden dönen alıcının satım parasının indirilmesi hakkım kullanmasına karar vermesi 120
b. Satım parasından indirilecek miktarın satım parasına eşit olması durumunda alıcının satım parasının indirilmesi seçimlik hakkını kullanamaması 122 c. Satıcının satılanı değiştirme hakkını kullanmak suretiyle alıcının seçim hakkını kullanmasını engellemesi 123 d. Kendi fiili ile satılanın geri verilmesini imkansızlaştıran alıcının satım parasının indirilmesi seçimlik hakkını kullanma zorunda olması 124 aa. Satılanın alıcının fiili sonucu telef olması 124 bb. Alıcının satılanı bir başkasına temlik etmesi 125 cc. Alıcının satılanın şeklini değiştirmiş olması (tağyir) 125 e. Satım konusunun birden fazla şeyi kapsadığı satımlarda ve ardarda teslimli satımlarda alıcının seçim hakkının sınırları 126 aa. Alıcının seçim hakkını sadece ayıplı satım konusu şeyler hakkında kullanması gerektiği prensibi 126 bb. Alıcının seçim hakkını satılanın tümü hakkında kullanma zorunda olması 127 (i) Satım konusunu birbirinden ayrılması kabul edilemeyen birden fazla eşyanın oluşturması 127 (ii) Ardarda teslimli satımlarda teslimlerden bazılarının ayıplı malları konu edilmesi, 128 (iii) Satım konusunun asıl şey ve fer'i şeylerden (teferruattan) oluşması 128 f. Taşınmaz satımında ölçü eksikliğinin gerçekleşmesi durumunda alıcının sadece tazminat isteme hakkını kullanabilmesi 129 4. Alıcının seçim hakkını kullanmasının tâbi olduğu süre ve hükümleri 130 a. Alıcının seçim hakkını kullanmasının tâbi olduğu kanunî süreler ve hükümleri 130 aa. Zamanaşımı süresinin başlangıcı ve hesaplanması 131 bb. Zamanaşımı süresinin kesilmesine ve durmasına ilişkin hükümlerin uygulanması 132 cc. Tarafların sözleşme ile zamanaşımı süresini değiştirmeleri ve hükmü 134 b. Satıcının garanti taahhütlerinin zamanaşımı süresine etkisi 135 aa. Garanti süresinin kanunî zamanaşımı süresinden daha uzun olması 136 bb. Garanti süresinin kanımı zamanaşımı süresinden daha kısa olması 137 cc. Garanti süresinin kanunî»amanaymı süresini değiştirmemesi 138 c. Satıcının hilesinin özel kanunî zamanaşımı süresine etkisi 138 d. Alıcının seçim haklarını süresinde kullanmamasının hükmü 140 B. Alıcının satılanın ayıplan sebebiyle sözleşmeden dönmesi ve hükümleri 141 1. Alıcının satılanın ayıpları sebebiyle sözleşmeden dönme hakkı ve kapsamı 141 2. Satılanın alıcının fiili dışındaki bir sebeple yok olması durumunda sözleşmeden dönme hakkının kullanılmam... 142 3. Alıcının satılanın ayıplan sebebiyle sözleşmeden dönme hakkını kullanmasının hükümleri 143 a. Alıcının satım parasını ödeme borcunu yerine getirmediği bir dönemde sözleşmeden dönme hakkını kullanmasının hükümleri 144
XI b. Alıcının satım parasını ödeme borcunu yerine getirmesinden sonra dönme hakkını kullanmasının hükümleri 145 aa. Alıcının satımdan dönmesinin satıcıya getirdiği yükümlülükler ve açıklanması 145 (i) Satıcının almış olduğu satım parasını faiziyle birlikte geri verme borcu 146 (ii) Satıcının alıcının satılana ilişkin olarak yaptığı masrafları ve yargılama masraflarım ödeme borcu 146 (üi) Satıcının alıcının uğradığı doğrudan zararı tazmin etme borcu 148 (a) Satıcının doğrudan zarardan sorumlu olmasının kusura dayanmaması 148 (b) Satıcının doğrudan zarardan sorumluluğunun kapsamı 149 (iv) Satıcının alıcının uğradığı dolaylı zararı tazmin etme borcu 150 bb. Alıcının satımdan dönmesi durumuna ilişkin yükümlülükleri...151 (i) Alıcının teslim aldığı satılanı geri verme borcu 151 (ii) Alıcının satılandan elde ettiği menfaatleri verme borcu 152 cc. Satımdan dönülmesi durumunda alıcının ve satıcının karşılıklı geri verme borçlarını yerine getirme tarzı ve sırası 153 C. Alıcının satılanın ayıpları sebebiyle satım parasının indirilmesi seçimlik hakkını kullanması ve hükümleri 154 1. Alıcının satılanın ayıpları sebebiyle satım parasının indirilmesi seçimlik hakkının hukukî niteliği 154 2. Satım parasından indirilecek tutarın tesbitine ilişkin görüşler ve değerlendirilmesi 154 a. Satım parasından indirilecek tutarın hesaplanmasında mutlak metodun uygulanması gerektiğini savunan görüş 154 b. Satım parasından indirilecek tutarın hesaplanmasında tazminat, metodunun uygulanması gerektiğini savunan görüş 155 c. Satım parasından indirilecek tutarın hesaplanmasında nisbi metodun uygulanması gerektiğini savunan görüş 155 d. Görüşlerin değerlendirilmesi ve sonuç 159 3. Satım parasının indirilmesi seçimlik hakkının kullanılması durumunda alıcının ayrıca tazminat isteyip isteyemeyeceği sorunu ve çözüm şekli 160 a. Satım parasının indirilmesi seçimlik hakkım kullanan alıcının aynca BK m. 205 f. 2 ve f. 3'e göre tazminat isteme hakkının bulunduğu görüşü ve açıklanması 160 b. Satım parasının indirilmesi seçimlik hakkını kullanan alıcının BK m. 205 f. 2 ve f. son hükümlerine göre değil BK m. 96ya göre tazminat isteyebileceği görüşü ve açıklanması 161 c. Görüşlerin değerlendirilmesi ve sonuç 162 D. Alıcının satılanın ayıpları sebebiyle değiştirilerek ayıpsız bir mislinin teslim edilmesi seçimlik hakkını kullanması ve hükümleri 163 E. Alıcının satılandaki ayıpların giderilmesi (onarım) talebinde bulunması ve hükümleri, 165 1. Onarım hairlnniti doğması ve kullanılması şartlan 166 2. Satılanın ayıplarının giderileceği yerin (onanın yerinin) belirlenmesi 167 3. Onarım masraflarının kime ait olacağı sorunu ve çözümü 167
jj İçindekiler 4. Onarım borcunun yerine getirilmemesi halinde alıcının haklan 167 5. Genel değerlendirme ve sonuç 168 F. Alıcının satılanın ayıplan sebebiyle tazminat isteme seçimlik hakkının varlığı sorunu ve çözümü 168 8. ALICININ BORÇLARI VE BU BORÇLARINDA TEMERRÜDÜ 171 I. Genel olarak 171 II. Alıcının satım parasını ödeme borcu 171 III.Alıcının satılanı teslim alma borcu 173 IV. Alıcının satılanı teslim alma borcundan başka yan borçlan 174 1. Faiz ödeme borcu 174 2. Mesafe satımında satılanı saklama borcu 175 3. Mesafe satımında satılanı sattırma borcu 175 4. Satıcının teslimden önce satılan için yaptığı zorunlu ve faydalı masraflan ödeme borcu 175 5. Teslim alma ve senet masraflarını ödeme borcu 175 6. Taşıma masraflarını ödeme borcu 175 7. Satılanla ilgili yükümlülüklere katlanma borcu 175 8. Satılanın ambalajını geri verme borcu 176 V. Alıcının temerrüdü 176 1. Alıcının satılanı teslim almada temerrüdü 176 2. Alıcının satım parasını ödemede temerrüdü 177 a. Satıcının sözleşmeden dönme imkânını kullanabilmesinin şartları 177 (i) Peşin olarak yapılan satım sözleşmelerinde 177 (ii) Veresiye olarak yapılan satım sözleşmelerinde 178 b. Satıcının alıcıdan uğradığı zararın tazminini istemesi 179 (i) Tazminatın somut yöntemle hesaplanması 179 (ii) Tazminatın soyut yöntemle hesaplanması 179 Üçüncü Altbölüm TAŞINMAZ SATIMI 9.TAŞINMAZ SATIMI SÖZLEŞMESİ, 181 I. Genel olarak 181 II. Taşınmaz satımı sözleşmesinin tanımı, konusu ve tabi olduğu hükümler 181 1. Taşınmaz satımı sözleşmesinin tanımı ve konusu 181 a. Arazi 182 b. Bağımsız ve sürekli haklar 182 c. Madenler 183 d. Kat mülkiyetine konu olan bağımsız bölümler ve devre mülk haklan 184 2. Taşınmaz satımı sözleşmesinin tabi olduğu hükümler. 184 İÜ. Taşınmaz satımı sözleşmesinin şekli 185 1. Resmî şeklin kapsamı 186 2. Taşınmaz satımı sözleşmesinin temsilci aracılığı ile yapılması durumunda temsil yetkisi verme muamelesinin şekli 187 3. Resmi şekil zorunluluğu karşısında muvazaalı taşınmaz satımı sözleşmelerinin dununu 188 4. Resmî şekle uyulmamasının müeyyidesi ve sonuçlan 190 5. Tapusuz taşınmazların satımında şekil sorunu 192 IV.Taşnunaz satımında yarar ve hasarın geçişi 194 V. Taşınmaz satımında satıcının mülkiyeti geçirme borcunu yerine getirmesi 194
XIII VT.Taşınmaz satımında satıcının ayıba karşı tekeffül borcuna ilişkin özel hükümler 195 1. Satıcının ölçü eksikliklerine karşı tekeffül borcu 196 2. Binalı taşınmaz satımlarında binanın ayıplarına ilişkin zamanaşımı süresi 197 10.TAŞENMAZ SATIMI HÜKMÜ DOĞURAN SÖZLEŞMELER 198 I. Genel olarak 198 II. Taşınmaz satım vaadi 198 1. Tanımı ve şekli 198 2. Hukukî niteliği 199 3. Hükümleri 200 a. Taraflar arasında 200 b. Üçüncü kişilere karşı 201 III.Alım (iştira) sözleşmesi 201 1. Tanımı ve şekli 201 2. Hukukî niteliği 202 3. Hükümleri 202 a. Taraflar arasında 202 b. Üçüncü kişilere karşı 203 IV.Geri alım (vefa) sözleşmesi 203 1. Tanımı ve şekli 203 2. Hukukî niteliği 204 3. Hükümleri 204 a. Taraflar arasında 204 b. Üçüncü kişilere karşı 205 V. Onalım (şuf'a) sözleşmesi 205 1. Tanımı ve şekli 205 2. Hukukî niteliği 205 3. Hükümleri 206 a. Taraflar arasında 206 b. Üçüncü kişilere karşı 207 Dördüncü Altbölüm SATIMIN BAZI ÇEŞİTLERİ 11. NUMUNE ÜZERİNE SATIM 209 I. Genel olarak 209 II. Numune üzerine satımın tanımı, mahiyeti ve şartlan 209 III.Nümune üzerine satımın hükümleri 210 IV.Nümune üzerine satımda ispat yükü 210 12. TECRÜBE VEYA. MUAYENE ŞARTİYLE SATIM 212 I. Genel olarak 212 n. Tecrübe veya muayene şartiyle satımın tanımı, mahiyeti ve şartlan 212 IH. Alıcının beğenmesi (tasvip etmesi) şartının gerçekleşmesi 214 1. Tecrübe veya muayenenin satıcı nezdinde yapılması 214 2. Tecrübe veya muayenenin alıcı nezdinde yapılması 214 IV. Tecrübe veya muayene şartiyle satımın hükümleri 215 13. TAKSİTLE SATIM 218 I. Genel olarak 218 H. Taksitle satımın tanımı, mahiyeti ve şartlan 218 1. Satım parasının birden fazla vadelerde bölüm bölüm ödenmesinin kararlaştırılmış olması - 218 2. Satım konusunun taşınır şey veya haklar olması 219
jgy İçindekiler 3. Satılanın alıcıya hiç olmazsa taksitlerin bir kısmının ödenmesinden önce teslim edilmiş olması 219 4. Taksitle satım şartlarının taksitle satım hakkındaki emredici hükümlere aykın bulunmaması 219 HI.Taksitle satımlara özel kayıtlar konması 222 IV. Taksitle satımın hükümleri 223 1. Taksitle satımın taksitlerin ödenmesi safhasındaki hükümleri 223 2. Taksitle satımda taksitlerin ödenmemesinin hükümleri 223 a. Satıcının gecikmiş taksidir» ödenmesini ve gecikme tazminatı talep etmesi 223 b. Satıcının sözleşmeden dönme hakkı 223 c. Satıcının satılanın mülkiyetini talep etmesi 225 14. ARTIRMA (MÜZAYEDE) İLE SATIM 227 I. Genel olarak 227 II. Artırma ile satımın tanımı, hukukî mahiyeti ve çeşitleri 227 1. Cebri artırma 228 2. İhtiyari açık artırma 228 3. İhtiyari özel artırma 229 UIArttrma ile satım sözleşmesinin kurulması ;229 1. Pey sürenin teklifi ile bağlı olması 229 2. İhale yetkisi 229 3. Satım sözleşmesinin kurulması 230 4. İhale ile yapılan sözleşmede şekil 230 a. İhtiyari özel artırmalarda 230 b. ihtiyarî açık artırmalarda 230 c. Cebrî artırmalarda 230 IV. Artırma ile satım sözleşmesinin hükümleri :...230 1. Satım konusunun mülkiyetinin alıcıya geçmesi 230 2. Satım parasının ödenmemesinin sonuçları 231 3. Zapta ve ayıba karşı tekeffül 231 a. Cebrî artırmalarda 231 b. ihtiyarî açık artırmalarda 232 c. İhtiyarî özel artırmalarda 232 4. İhalenin iptal edilmesi 232 a. Artırmaya kanuna ya da genel ahlâka aykırı tertiplerle fesat karıştırılması 232 b. İhalenin iptalinde iptali talep edenin bir menfaatinin bulunması 233 c. İptal hakkının süresi içinde kullanılması 233 ikinci Bölüm TRAMPA 15. TRAMPA SÖZLEŞMESİ 235 I. Genel olarak 235 n. Trampa sözleşmesinin tanımı, mahiyeti ve tabi olduğu hükümler 235 ÜLTrampa sözleşmesine uygulanacak özel tekeffül hükümleri 236 1. Zapta karşı tekeffülde uygulanacak hükümler 237 2. Ayıba karsı tekeffülde uygulanacak hükümler 237 Üçüncü Bölüm BAĞIŞLAMA 116. BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİ 239 I. Genel olarak 239
XV II. Bağışlama sözleşmesinin tanımı, niteliği ve unsurları 239 (i) Bağışlamanın bağışlayanın kendi malvarhğından yaptığı kazandı. ıcı bir muamele olması 240 (ii)kazandırmanın bağışlama sebebiyle (causa donandi) yapılmış obuası 240 (iii)bağışlamanın sözleşme obuası 241 (iv)bağışlamanın sağlararası muamele olması 242 III.Bağışlamada ehliyet ve tasarruf yetkisi 242 1. Bağışlama yapma ehliyeti 242 2. Bağışlamayı kabul ehliyeti 243 3. Bağışlamada tasarruf yetkisi 243 IV. Bağışlamanın çeşitleri ve bağlı oldukları şekil 243 1. Bağışlama vaadi 243 a. Tanımı 243 b. Şekli 243 c. Bağışlama vaadinin ifası 244 (i) Geçerli bir bağışlama vaadinin ifası 244 (ii) Geçerli olmayan bir bağışlama vaadinin yerine getirilmesi 244 2. Elden bağışlama 245 a. Hukukî niteliği 245 b. Şekli 245 c. Konusu 245 3. Şartlı bağışlama 246 a. Bağışlayanın ölümüne bağlı olarak yapılan bağışlamalar 246 b. Bağışlayana dönme şartı ile yapılan bağışlamalar (Vabibe riicu şartı ile bağışlama) 247 c. Bağışlayanın kayıtsız şartsız dönebileceği bağışlamalar 247 4. Mükellefiyetti bağışlama 248 a. Mükellefiyetti bağışlamanın özellikleri..-. 248 b. Bağışlananın mükellefiyeti ifa etmeden kaçınmasının sonuçları 249 c. Bağışlananın mükellefiyeti ifa etmekten kaçınma yetkisi 249 V. Bağışlamanın hükümleri 249 VI.Bağışlamanın sona ermesi 250 1. Bağışlayanın ölümü 250 2. Bağışlayanın bağışlamadan dönmesi 250 a. Bağışlayanın bağışlamadan bağışlamanın yerine getirilmesinden sonra dönmesi 250 b. Bağışlayanm bağışlama vaadinden dönmesi 251 3. Bağışlayanm mirasçılarının bağışlamadan dönmesi 251 4. Bağışlamanın iptali 251 ikinci Kısım KULLANMA VE YARARLANMA HAKKI VEREN SÖZLEŞMELER Birinci Bölüm ÂDİ KİRA SÖZLEŞMESİ 17. GENEL OLARAK ÂDİ KİRA SÖZLEŞMESİ 255 I. Genel bakış 255 EL. Âdi kira sözleşmesinin tanımı 255 III.Âdi kâra sözleşmesinin hukukî niteliği ~ 256 IV.Adi kira sözleşmesinin unsurları ~ 257 1. Kiralayanın kullanılmasını kiracıya bıraktığı kiralanan 257 2. Kiracının kiralananı kollanma karşılığı olarak ödediği kira parası 259
a. 18.11.1964 gün ve E. 1964/2 K. 1964/4 sayılı Yarg. İçt. Bir. Karan 260 aa. Yargıtay'ın evvelki uygulamasına göre kira parasının miktar olarak tesbiti 262 bb. Yargıtay'ın yeni uygulamasına göre kira parasının miktar olarak tespiti 263 cc. 6570 sayılı Gayrimenkul Kiralan Hakkında Kanuna bazı maddeler eklenmesine dair Kanun Tasarısı'na göre kira parasının miktar olarak tespiti 268 b. 7.7.1965 gün ve E. 1965/5 K. 1965/5 sayılı Yarg. İçt. Bir. Karan 269 c. 21.12.1966 gün ve E. 1966/19 K. 1966/10 saydı Yarg. İçt. Bir. Karan 270 d. 6570 sayılı Kanunun kira parasının tesbit edilmesi ile ilgili diğer hükümleri 273 (i) Mobilyalı kiraya vermenin kira parasına etkisi 273 (ii) Yakıt parasmdaki değişikliğin kira parasına etkisi 273 (iii) 6570 sayılı K. nun kira parası ile ilgili düzenlemesine aykırı hareket etmenin müeyyidesi 273 e. Kira parasının değişen koşullara uyarlanması 274 3. Kiralananın kullanılması ile kira parasının mübadelesini konu edinen tarafların karşılıklı anlaşması 277 V. Âdi kira sözleşmesinin süresi 278 18. ÂDİ KİRA SÖZLEŞMESİNDE KİRALAYANIN BORÇLARI 280 I. Genel olarak 280 II. Kiralayanın kiralananı sözleşmede öngörülen kullanmaya elverişli durumda teslim borcu : 280 III.Kiralayanın kiralananı sözleşme süresince sözleşmede öngörülen kullanmaya elverişli halde bulundurma borcu 282 IV. Kiralayanın ayıba karşı tekeffül borcu 283 1. Kiralayanın ayıba karşı tekeffül borcunun gerçekleşmesi şartlan 284 a. Kiralananda ayıp olarak nitelendirilecek eksiklik ya da bozuklukların bulunması, 284 b. Kiralananın ayıp nedeniyle sözleşmede öngörülen kullanmaya elverişli olmaması 285 c. Kiralanandaki ayıbın gizli olması 285 d. Kiralayanın tekeffül borcunun sözleşme ile sınırlandırılmamış veya kaldırılmamış olması 286 e. Kiracının kiralananı muayene ve ayıpları kiralayana ihbar etmesi 286 2. Kiralayanın ayıba karşı tekeffül borcunun hükümleri 287 a. Kiralanandaki ayıbın giderilmesini (kiralananın tamir edilmesini) talep hakkı 287 b. Kiracının kiralanandaki ayıbı bizzat kendisinin giderme imkânına sahip olması 287 c. Kira parasının indirilmesini talep hakkı 288 d. Kiracının ayıp dolayısıyla uğradığı müspet zararın tazminini talep etmesi 288 e. Sözleşmeden dönme ya da sözleşmeyi feshetme hakkı 289 V. Kiralayanın zapta karşı tekeffül borcu 289 1. Kiralayanın kiralananda sözleşmenin kurulması anında mevcut üçüncü kişilerin haklan dolayısıyla zapta karşı tekeffül borcu 289 2. Kiralananın kira sözleşmesinin kurulmasından sonra temliki 289 VLKiralayanın kiralananın vergi ve giderlerini ödeme borcu 294
XVII 19. ÂDİ KİRA SÖZLEŞMESİNDE KİRACININ BORÇLARI 296 I. Genel olarak 296 II. Kiracının kiralanana ilişkin zilyedlik ve kullanma haklarına bağlı olan borçlan 296 1. Kiracının kiralananı özenle ve tahsis gayesine uygun kullanma borcu 297 2. Kiracının aynı bina içinde oturanlara saygı gösterme borcu 298 3. Kiralananın iyi bir durumda muhafazası için özen gösterme ve gereken ihbarları yapma yükümlülükleri 299 4. Kiralananda zorunlu tamirat yapılmasına ve kiralananın gezilmesine müsaade etme yükümlülükleri 299 5. Kiracının kiralananın kullanılmasının gerektirdiği olağan giderleri yapma borcu 300 6. Kiracının kiralanana ilişkin zilyedlik ve kullanma haklarına bağlı olan borçlarına aykırı davranması 300 III.Kiracının kiralananı başkasına kiraya vermesi ve kiralananı kullanma alacağını başkasına temlik etmesi hakları ile ilgili borçlan 302 1. Kiracını kiralananı başkasına kiralaması 302 2. Kiracının kiralananı kullanma alacağını başkasma temlik etmesi 304 3. 6570 sayılı K. a tabi kira sözleşmelerinde alt kira ve kiranın temliki 304 rv.kiracının kira parasını ödeme borcu 306 1. Kira parasını ödeme yeri ve zamanı 306 2. Kiralananın kullanılmasının mümkün olmaması halinde kira parasının ödenmesi 307 3. Kira parasının ödenmemesinin teminatı: Kiralayanın hapis hakkı 309 a. Kapsamı 309 b. Üçüncü kişilere ait eşyanın hapis hakkı konusu olması 309 c. Hapis hakkının kullanılması 309 4. Kiracının kira parasını ödememesi ve sonuçlan 310 a. Kiracının kira parasını ödemede temerrüdü 310 (i) Kira parasının ödenmemesi 310 (ii) Kiralayanın mehil tayin etmesi 312 (iii) Kira sözleşmesinin fesh edilmesinin hükümleri 314 (iv) Kiracının kira parasını ödemede gecikmesi sebebiyle temerrüt faizinden sorumluluğu 315 b. 6570 sayılı K. a tabi kira sözleşmelerinde kira parasının ödenmemesinin hükmü 317 (i) Kiracıya kira parasını ödememesinden dolayı haklı ihtar yapılmış olması 317 (ii) İhtarın yazılı olması ve hangi vadeye ait kira parasının istendiğinin belirtilmesi 318 (iii) Bir kira yılı içinde iki haklı ihtar yapılmış olması 318 (iv) Kira süresinin sonunu takip eden ay içinde tahliye davasının açılmış obuası 320 c. Kiracının iflâs etmesinin kira sözleşmesine etkisi 320 (i) Kiracının iflâs etmesi, 320 (ii) Kiracının ya da iflas masasının birikmiş ve işleyecek kiralar için münasip bir süre zarfında teminat göstermemesi 320 (iii) Teminat gösterilmemesi durumunda kiralayanın sözleşmeyi fesh etme hakkı ~ 321 V. Kiracının kiralananı geri verme borcu. ~ 321 VI.Âdi kirada kiracının yaptığı gider ve onarımların sözleşmenin sona ermesinde hukukî durumu 323 A. Kiracının kiralananda gider ve onarımlar yapma yetkisi 323
XVIII İçindekiler 1. Genel olarak 323 2. Kiracının kiralananda gider ve onarımlar yapması imkânları 324 a. Kural: Kiracının ancak kiralayanın muvafakati ile kiralananda gider ve onarımlar yapabilmesi 324 aa. Muvafakatin geçerliliği 325 (i) Muvafakatin şekli 325 (ii) Kiralayanın kiralananı sözleşmeye uygun suretle teslim ve muhafaza borcunun kapsamına giren gider ve onarımların böyle bir muvafakatin konusu olup olamayacağı sorunu 326 bb. Muvafakatin muhtevası 327 cc. Muvafakatin hukuki önemi 327 b. İstisna: Kiracının kiralayanın muvafakati gerekmeksizin kiralananda gider ve onarımlar yapabilmesi 328 aa. Kiracının doğrudan doğruya kendi yetkisi ve yükümlülüğünde olan gider ve onarımlar yapması 328 bb. Kiracının kiralayanın yükümlülüğünde olan gider ve onarımlar yapması 329 B. Kira sözleşmesinin sona ermesinde hukuki durum 331 C. Kiracının kiralananda yaptığı gider ve onarımların tazmin edilmesini talep etme imkânları 332 1. Genel olarak 332 2. Kiracının taleplerini dayandırabileceği çeşitli hukukî imkânların araştırılması 333 a. Kiracının taleplerini MK m. 722 ve m. 723 hükümlerine dayandırması 333 b. Kiracının taleplerini gerçek olmayan vekâletsiz işgörme hükümlerine dayandırması (BK. m. 414 cümle 2) 335 c. Kiracının taleplerini sebepsiz zenginleşme hükümlerine dayandırması 336 20. ÂDİ KİRA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 338 I. Genel olarak 338 II. Âdi kira sözleşmesinin sözleşme taraflarının sözleşme hükümlerine aykırı hareket etmesi sebebiyle sona ermesi 340 III.Belirli süreli kira sözleşmelerinin sürenin geçmesiyle sona ermesi 341 IV. Belirsiz süreli kira sözleşmelerinin feshi bildirme ile sona ermesi 342 V. Âdi kira sözleşmesinin önemli sebeplerden dolayı feshini bildirme ile sona ermesi 344 VI.Âdi kira sözleşmesinin kiracının ölümü sebebiyle feshini bildirme ile sona ermesi 345 1. Kiracının ölümü 346 2. Kira sözleşmesinin bir yıl veya daha uzun sureli olması 346 3. Kiracının mirasçılarının ya da kiralayanın BK. m. 262'deki feshi bildirme sürelerine uyarak en yakın dönem sonu için feshi bildirmesi 346 4. BK. m. 265'e dayanan feshi bildirmede herhangi bir tazminat ödenmesinin gerekmemesi 346 VTI.6570 sayılı Kanuna tabi kira sözleşmelerinde kiralayanın kendisiyle ilgili sebeplere dayanarak sözleşmeyi sona erdirebilmesi 347 1. Kiralayanın kiracıyı kiralanandan tahliye etme imkânı veren kendisiyle ilgili sebepler 348 a. Kiralayanın kiralananı mesken olarak kullanma ihtiyacı 348
XIX (i) Kiralayanın kendisinin, eşinin veya çocuklarının kiralananı mesken olarak kullanma ihtiyacında olması 348 (ii) Kiralananı mesken olarak kullanma ihtiyacının gerçek olması 349 (iii) Kiralananı mesken olarak kullanma ihtiyacı sebebiyle tahliye davasının kira sözleşmesinin sona ermesinden başlayarak bir ay içinde açılmış olması 351 b. Kiralayanın bir meslek veya san atı icra etmek için kiralananı kullanma ihtiyacında olması 352 (i) Kiralayanın kendisinin, eşinin veya çocuklarının kiralananı işyeri olarak kullanma ihtiyacında olması 352 (ii) Kiralananı işyeri olarak kullanma ihtiyacının gerçek olması 353 (iii) Kiralananı işyeri olarak kullanma ihtiyacı sebebiyle tahliye davasının kira sözleşmesinin sona ereceği tarihten başlayarak bir ay içinde açılması 353 c. Kiralananı sonradan iktisap eden malikin konut ya da işyeri ihtiyacı sebebiyle tahliye davası açabilmesi 354 (i) Bir kimsenin kiradaki taşınmazın mülkiyetini iktisap etmiş olması 354 (ii) Yeni malikin, kendisinin, eşinin ya da çocuklarının konut ya da işyeri ihtiyacının bulunduğunu ispatlamış olması 354 (iii) Yeni malikin iktisap tarihinden itibaren bir ay içinde kiracıdan ihtarname ile konut ya da işyeri ihtiyacı dolayısıyla kiralananı tahliye etmesini talep etmesi 354 (iv) Yeni malikin iktisap tarihinden altı ay sonra tahliye davasını açmış olması 355 d. Kiralayanın kiralananı yeniden inşa ya da esaslı onarım ihtiyacı sebebiyle tahliye davası açabilmesi 355 (i) Kiralananın yıkılıp yeniden inşa edilmesi veya imar maksadiyle esaslı surette tamir, tevsi veya tadil olunması 356 (ii) Yapılacak tamir, genişleme veya tadil ameliyesi esnasında taşınmazın içinde oturmanın veya çalışmanın mümkün bulunmadığının fennen anlaşılması 357 (iii) Kiralananı yeniden inşa veya esaslı onarım ihtiyacı sebebiyle tahliye davasının kira sözleşmesinin sona ereceği tarihten başlayarak bir ay içinde açılmış olması 357 2. Kiralayanın kendisiyle ilgili sebepler sonucu kiralananın tahliye edilmesini sağlaması durumuna ilişkin hukuki sonuçlar 357. 6570 sayılı Kanıma tabi kira sözleşmelerinde kiralayanın kiracı ile ilgili sebeplere dayanarak sözleşmeyi sona erdirebümesi 358 1. Kiracının yazılı olarak tahliye taahhüdünde bulunmasına rağmen kiralananı tahliye etmemesi 359 a. Tahliye ta«,hhii(hinii hi77.at, kırarının yapması 359 b. Tahliye taahhüdünün yazılı olmağı 359 c. Tahliye taahhüdünün ilk kira sözleşmesinden sonra verilmiş olması 359 d. Kiralayanın tahliye taahhüdünde gösterilen tarihten başlayarak bir ay içinde kiracıdan tahliyeyi talep etmesi 361 2. Kiracının aynı y kira döneminde kira parasını rt ödememesi sebebiyle iki haklı ihtara yol açmam 362 3. Kiracının veya eşinin aynı şehir ya da belediye huduttan içinde oturabileceği konutu bulunması sebebiyle tahliye 362
XX İçindekiler a. Kiracının veya birlikte yaşadığı eşinin maliki olduğu bir konutun bulunması 363 b. Konutun aynı şehir veya belediye sınırlan içinde olması 363 c. Konutun kiracının kullanmasına elverişli bulunması 363 d. Kiralananın malikinin tahliye talebinde bulunması 364 İKİNCİ BÖLÜM HASILAT KİRASI SÖZLEŞMESİ 21. HASILAT KİRASI SÖZLEŞMESİ 365 I. Genel bakış 365 II. Genel olarak hasılat kirası sözleşmesi 365 1. Hasılat kirası sözleşmesinin tanımı 365 2. Hasılat kirası sözleşmesinin hukukî niteliği 366 3. Hasılat kirası sözleşmesinin unsurları 366 a. Kiralayanın kullanılmasını ve işletilmesini kiracıya bıraktığı kiralanan 366 (i) Hasılat kirasının konusu olan maddî mallar genellikle tabii semere getiren mallardır 367 (ii) İşletme de hasılat kirasının konusunu oluşturabilir 367 (iii) Haklar da hasılat kirasında kiralanan olabilir 368 b. Kiracının kullanma ve işletme karşılığı olarak ödediği kira parası 368 c. Kiralananı kullanma ve işletme ile kira parasını ödemenin mübadelesini konu edilen tarafların karşılıklı anlaşması 368 4. Hasılat kirası sözleşmesinin süresi 369 III.Hasılat kirası sözleşmesinde kiralayanın borçlan 369 1. Kiralayanın kiralananı sözleşmede öngörülen kullanmaya ve işletmeye elverişli durumda teslim borcu 369 2. Kiralayanın kiralananı sözleşme süresince sözleşmede öngörülen kullanmaya ve işletmeye elverişli durumda bulundurma borcu 370 3. Kiralayanın ayıba karşı tekeffül borcu 370 4. Kiralayanın zapta karşı tekeffül borcu 371 a. Kiralananda sözleşmenin kurulması anında mevcut üçüncü kişilerin hakları dolayısıyla zapta karşı tekeffül 371 b. Kiralananın kira sözleşmesinin kurulmasından sonra temliki 371 5. Kiralayanın kiralananın vergi ve mükellefiyetlerini ödeme borcu 372 IV.Hasüat kirası sözleşmesinde kiracının borçları...', 372 1. Kiracının kiralananı kullanma ve işletmesiyle ilgili borçları 372 a. Kiralananı iyi işletme borcu 372 b. Kiralananın iyi bir halde muhafazası için özen gösterme borcu 372 c. Kiracının kiralananın işletilmesinin gerektirdiği olağan giderleri yapma borcu 372 d. Kiracının kiralayanın zapta ya da ayıba karşı tekeffülden sorumluluğunu gerektiren bir durumun varlığı halinde gerekli ihbarları yapma borcu 372 e. Kiracının kiralananı kullanma ve işletmesiyle ilgili borçlarına aykırı hareket etmesi 372 2. Kiracının kiralananı başkasına kiraya vermesi ve kira alacağını başkasına temlik etmesi yasağı ve istisnası 373 3. Kiracının kira parasını ödeme borcu 374 a. Kira parasını ödeme zamanı 374 b. Kiralananın kullanılmasının mümkün olmamasına rağmen kira parasının ödenmesi 374 c. Kiracının kira parasından indirim isteyebilme imkânı 374 d. Kira parasının ödenmemesinin teminatı: Kiralayanın hapis hakkı 375
XXI e. Kiracının kira parasını ödememesi ve sonuçları 375 aa. Kiracının kira parasını ödemede temerrüdü 375 bb. Kiracının iflâs etmesinin kira sözleşmesine etkisi 376 4. Kiracının kiralananı geri verme borcu 376 a. Kiracının kiralananı geri verme borcunun kapsamı 376 b. Defter tutulması halinde kiracının kiralananı geri verme borcunun kapsamı 376 c. Ziraî taşınmazların hasılat kirasında sözleşmenin sona ermesinde semerelerin kime ait olacağı sorunu 377 d. Düzenli bir işletmenin gerektirdiği stokların bırakılması 377 V. Hasılat kirası sözleşmesinin sona ermesi 378 1. Hasılat kirası sözleşmesinin sözleşme taraflarının sözleşme hükümlerine aykırı hareket etmesi sebebiyle sona ermesi 378 2. Belirli süreli kira sözleşmelerinde sürenin geçmesiyle sona erme 378 3. Belirsiz süreli kira sözleşmelerinin feshi bildirme ile sona ermesi 379 4. Hasılat kirası sözleşmesinin önemli sebeplerden dolayı feshini bildirme ile sona ermesi 379 5. Hasılat kirası sözleşmesinin kiracının ölümü sebebiyle feshini bildirme ile sona ermesi ; 379 VI.Hayvan kirası sözleşmesi 379 1. Hayvan kirası sözleşmesinin konusu 380 2. Hayvan kirası sözleşmesinde kiracının sorumluluğu 380 3. Hayvan kirası sözleşmesinin feshi bildirme ile sona ermesi 380 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ARİYET SÖZLEŞMESİ 22. ARİYET SÖZLEŞMESİ 381 I. Genel olarak 381 n. Genel olarak ariyet sözleşmesi 381 1. Ariyet sözleşmesinin tanımı 381 2. Ariyet sözleşmesinin hukukî niteliği 382 3. Ariyet sözleşmesinin unsurları 382 a. Ariyet konusu bir şey veya hakkın bulunması 382 b. Ariyet konusu şey Veya hakkın kullanılmasının başkasına bırakılması 383 c. Ariyet konusunun kullanılmasının bırakılmasının karşılıksız olması 383 d. Ariyet alanın geri verme borcunun bulunması 383 e. Tarafların anlaşmam 383 4. Ariyet sözleşmesinin süresi 384 HLÂriyet sözleşmesinde ariyet verenin borçlan 384 1. Ariyet verenin ariyet konusunu sözleşmeye uygun olarak kullanması için ariyet alana teslim etmesi borcu 384 2. Ariyet verenin ariyet alanın ariyet konusuna yaptığı olağanüstü masrafları ödeme borcu ; 384 IV. Ariyet sözleşmesinde ariyet alanın borçları 385 1. Ariyet alanın ariyet konusunu sözleşme ya da niteliğine uygun kullanma borcu 385 2. Ariyet alanın ariyet konusunu başkasına kullandırmama borcu 385 3. Ariyet alanın ariyet konusunun olağan giderlerine katlanma borcu 385 4. Ariyet alanm ariyet konusunu geri verme borcu ~ 386 5. Birden çok birlikte ariyet alanların sorumluluğu 386
XXII İçindekiler V. Ariyet sözleşmesinin sona ermesi 386 1. Ariyet sözleşmesinin ariyet alanın sözleşme hükümlerine aykırı hareket etmesi sebebiyle sona ermesi 387 2. Ariyet sözleşmesinin sözleşmede kararlaştırılan sürenin geçmesiyle sona ermesi 387 3. Ariyet sözleşmesinin ariyet konusunu sözleşmede kararlaştırılan şekilde ariyet alanın kullanmasıyla ya da bu kullanma için gerekli sürenin geçmesiyle sona ermesi 387 4. Sözleşmede bir sürenin ya da kullanma tarzının kararlaştmlmadığı durumlarda ariyet sözleşmesinin sona ermesi 387 5. Ariyet sözleşmesinin ariyet verenin önceden bilinemeyen acele ihtiyacı sebebiyle sona ermesi 387 6. Ariyet sözleşmesinin ariyet alanın ölümüyle sona ermesi 388 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KARZ SÖZLEŞMESİ 23. KARZ SÖZLEŞMESİ 389 I. Genel olarak 389 II. Genel olarak karz sözleşmesi 389 1. Karz sözleşmesinin tanımı 389 2. Karz sözleşmesinin hukukî niteliği 390 3. Karz sözleşmesinin unsurları 391 a. Karz konusu bir miktar para veya mislî eşyanın bulunması 391 b. Ödünç verenin karz konusunun mülkiyetim ödünç alana geçirmeyi borçlanması 392 c. Ödünç alanın miktar ve vasıfta eşit aynı neviden diğer şeyleri geri vermeyi taahhüt etmesi 392 d. Karz sözleşmesinde ödünç alanın faiz ödeme borcunun kararlaştınlabilmesi 392 aa. Âdi karz sözleşmelerinde faiz kararlaştırılması 393 bb. Ticari karz sözleşmelerinde faiz 395 cc. Ödünç para verme işleri hakkında Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine tabi karz sözleşmelerinde faiz 397 e. Tarafların anlaşması 399 III.Karz sözleşmesinde ödünç verenin borçları 399 1. Ödünç verenin ödünç konusunun mülkiyetini geçirme ve teslim borcu 399 2. Ödünç verenin ayıba ve zapta karşı tekeffül borcu 400 IV.Karz sözleşmesinde ödünç alanın borçlan 400 1. Faizli karz sözleşmelerinde ödünç alanın ödünç konusunu teslim alma borcu 4O0 2. Faizli karz sözleşmelerinde ödünç alanın faiz ödeme borcu 401 3. Ödünç alanın sözleşme giderlerini ödeme borcu 401 4. Ödünç alanın ödünç konusunu mislen geri verme borcu 401 V. Karz sözleşmesinin sona ermesi 401 1. Karz sözleşmesinde ödünç konusunun geri verilmesi zamanını tarafların belirlemesi durumunda sona erme 402 a. Tarafların ödünç konusunun geri verilmesi zamanı ile ilgili olarak muayyen bir vade kararlaştırması 402 b. Tarafların karz sözleşmesinin feshi bildirme ile sona ereceğini kararlaştırması 402
XXIII 2. Karz sözleşmesinde ödünç konusunun geri verilmesi zamanını tarafların belirlememesi durumunda sona erme 402 3. Ödünç alanın vadeden önce geri verme borcunu ifa etmesi 402 VI.EK (Konut finansmanı (Mortgage) 402 BEŞİNCİ BÖLÜM FİNANSAL KİRALAMA 24. FİNANSAL KİRALAMA (LEASİNG) SÖZLEŞMESİ 407 I. Genel olarak 407 II. Genel olarak finansal kiralama (leasing) sözleşmesi 408 1. Finansal kiralama (leasing) sözleşmesinin tanımı ve unsurları 408 a. Kiralayan olarak bir finansal kiralama şirketinin varlığı 409 b. Kiralayanın finansal kiralama konusu malın zilyedliğini her türlü faydayı sağlamak üzere kiracıya bırakması 411 c. Kiracının kiralayana kararlaştırılan kira parasını (finansal kiralama bedeli) ödeme borcu altına girmesi 412 d. Kiralayan finansal kiralama şirketi ile kiracının karşılıklı anlaşması 413 e. Finansal kiralama sözleşmesinin belli bir süre feshedilmemek şartı ile yapılması 413 2. Finansal kiralama (leasing) sözleşmesinin çeşitleri ve karşıladığı ihtiyaçlar 414 3. Finansal kiralama sözleşmesinin şekli, tescili ve şerhi 414 4. Finansal kiralama sözleşmesine uygulanacak hükümlerin tesbiti 416 5. Finansal kiralama sözleşmesinin hukukî niteliği 417 III.Finansal kiralama (leasing) sözleşmesinde kiracının hukukî durumu 417 1. Finansal kiralama konusu malın kiracıya teslim edilmediği dönemde kiracının hukukî durumu 417 2. Finansal kiralama konusu malın kiracıya teslim edildiği dönemde kiracının hukukî durumu 419 a. Finansal kiralama sözleşmesinde kiracının borçları 419 aa. Kiracının kiralananı kullanma ve ondan yararlanma borcu 419 bb. Kiracının kiralananı özenle ve tahsis gayesine uygun olarak kullanma borcu 419 cc. Kiracının kiralananın her türlü bakımını yapma ve onu koruma borcu 419 dd. Kiracının kiralananın balam ve onarım masraflarına katlanma borcu 420 ee. Kiracının kiralanana ilişkin sigorta primlerini ödeme borcu 420 ff. Kiracının kiralananın zilyetliğini başkasına devretmeme borcu 420 gg. Kiracının finansal kiralama bedelini ödeme borcu 420 hh. Kiracının finansal kiralama konusu man geri verme borcu 422 b. Kiracının sözleşme süresinde kiralananın hasar ve ziyamdan sorumlu obuası 423 c. Sözleşmeyle kiracıya kira süresinin sonunda kullanılmak üzere satın alma (alım) hakkının ya da kiralananın mülkiyetini edinme hakirinin tanınması 424 d. Kiracının iflâsının ya da icra takibine uğramasının finansal kiralama sözleşmesine etkisi 425 IV. Finansal kiralama (leasing) sözleşmesinde kiralayanın (finansal kiralama şirketinin) hukukî durumu : 426 1. Kiralayanın (finansal kiralama şirketinin) finansal kiralama konusu malda finansal kiralama şeklinde tasarrufta bulunmaya yetkili olması ; 426
2. Finansal kiralama sözleşmesinde kiralayanın borçlan 427 a. Kiralayanın kiralama konusu malın zilyedliğini kiracıya geçirme borcu b. Kiralayanın kiracıya kiralanan mal üzerinde her türlü faydayı elde etme imkânını sağlama borcu 427 c. Kiralayanın kiralama konusu malı sözleşme süresince sigorta ettirme borcu 428 d. Kiralayanın kiralama konusu malı başkasına devretmeme borcu 428 3. Kiralayanın iflâsının veya icra takibine uğramasının finansal kiralama sözleşmesine etkisi 429 V. Finansal kiralama (leasing) sözleşmesinin sona ermesi 429 1. Finansal kiralama sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesi 429 a. Finansal kiralama sözleşmesinin sözleşme süresinin bitmesi sebebiyle sona ermesi 429 b. Finansal kiralama sözleşmesinin kiracıya ilişkin sebeplerle kendiliğinden sona ermesi 430 c. Finansal kiralama sözleşmesinin kiralayana ilişkin sebeplerle kendiliğinden sona ermesi 430 d. Finansal kiralama sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesinin sonuçlan 430 2. Finansal kiralama sözleşmesinin taraflardan birinin fesh etmesiyle sona ermesi 430 Üçüncü Kısım İŞ GÖRME BORCU DOĞURAN SÖZLEŞMELER Birinci Bölüm HİZMET SÖZLEŞMESİ 25. HİZMET SÖZLEŞMESİ 435 I. Genel bakış 435 II. Genel olarak hizmet sözleşmesi 436 1. Hizmet sözleşmesinin tanımı ve unsurları 436 a. İşçinin bir süre işverene bağımlılık ilişkisi içinde bir hizmet görmesi veya görmeyi vaad etmesi 438 b. Hizmet görülmesinin veya hizmet edimi vaadinde bulunulmasının bir ivaz (ücret) karşılığında olması 438 c. Tarafların anlaşması veya bir karşılık ödenmesine yolaçacak bir hizmet ilişkisinin varlığı 439 aa. Geçerli bir anlaşmanın varlığı 440 bb. Geçerli bir anlaşmanın mevcut olmamasına rağmen fiilî hizmet ilişkisine geçerli bir anlaşma varmış gibi sonuçlar bağlanması 442 2. Hizmet sözleşmesinin hukuki niteliği, özellikleri, çeşitleri ve tâbi olduğu hükümler 443 a. Hizmet sözleşmesinin hukukî niteliği ve özellikleri 443 b. Hizmet sözleşmesinin çeşitleri 444 aa. Borçlar Kanuna ve özel kanunlara tâbi hizmet sözleşmeleri ayırımı 445 bb. Ferdî (bireysel) iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi, takım sözleşmesi ve umumî mukavele ayırımı 445 cc. Sürekli işleri konu edinen hizmet sözleşmesi ve süreksiz işleri konu edinen hizmet sözleşmesi ayinini 447 dd. Belirli süreli hizmet sözleşmesi ve belirsiz süreli hizmet sözleşmesi ayırımı 448
XXV ee. Deneme süreli hizmet sözleşmeleri 449 ff. Çıraklık sözleşmesi 449 gg. Diğer hizmet sözleşmesi çeşitleri 450 c. Hizmet sözleşmesinin tâbi olduğu hükümler 451 aa. Kanun, tüzük ve yönetmelik hükümleri 451 bb. Tbplu iş sözleşmesi ya da umumî mukavele ile getirilen düzenlemeler 451 cc. işyeri iç yönetmelikleri ve işyeri uygulamaları 452 dd. İş sahibinin sevk ve idare (işverenin yönetim) hakkı 452 III.Hizmet sözleşmesinde işçinin borçlan 452 1. İşçinin işi şahsen (bizzat kendisinin) yapma (ifa) borcu 453 2. İşçinin iş sahibinin talimatına uyma (itaat) borcu 453 3. İşçinin iş sahibinin denetimine katlanma borcu 453 4. İşçinin sözleşme konusu işi özenle yapma (ihtimam) borcu 454 5. İşçinin fazla çalışma borcu 455 6. İşçinin sadakat (bağlılık) borcu 456 7. İşçinin iş sahibine ait eşyayı saklama ve koruma borcu 458 8. İşçinin akdi nitelikteki rekabet yapmama borcu (rekabet yapmama sözleşmesi) 458 a. Rekabet yasağı sözleşmesinin geçerlilik şartlan 459 b. Rekabet yasağı sözleşmesinin hükümleri 461 c. Rekabet yasağı sözleşmesinin sona ermesi 462 9. Götürü hizmet sözleşmelerinde işçinin borçlan 462 IV.Hizmet sözleşmesinde iş sahibinin (işverenin) borçlan 463 1. İş verenin (iş sahibinin) ücret ödeme borcu, 463 a. Ücretin yüksekliği (miktan) 464 b. Ücretin hesaplanması ve ödenmesi şekilleri 464 c. Ücretin ödenmesi zamanı ve iş sahibinin avans verme borcu 467 d. Ücretin ödenme yeri, ödemenin kime yapılacağı ve ispatı 467 e. İş sahibinin fazla çalışma için ücret ödeme zorunda olması 468 f. İş yapılmadığı halde iş sahibinin ücret ödeme zorunda olması 468 aa. İş sahibinin işi kabulde temerrüde düşmesi 468 bb. Parça basma veya götürü işlerde iş sahibinin iş verme borcuna aylan hareket etmesi ve işçinin ücreti 470 cc. İşçinin çalışamamasına rağmen ücrete hak kazanması 471 g. İşçinin ücret alacağının teminat altına alınması 471 aa. İşçinin ücret alacağının takas edilmezliği 471 bb. İşçinin ücret alacağının tehlikede bulunmasından dolayı hizmet sözleşmesini feshedebilmesi 472 cc. Ücretten zarar karşılığı kesinti yapılması 472 dd. İşçinin ücret alacağını koruyan diğer mevzuat hükümleri 472 h. Ücret alacağının tâbi olduğu zamanaşımı 473 2. İş sahibinin işçiye âlet ve malzeme verme borcu 474 3. İş sahibinin işçiyi koruyucu tedbirler alma borcu 475 4. İş sahibinin işçiye serbest zaman bırakma borcu 476 5. İş sahibinin işçiye çalışma belgesi (hizmet belgesi, şehadetname, bonservis) verme borcu 477 6. İş sahibinin işçinin buluşunun (ihtiraının) karşılığını verme borcu 478 7. İş sahibinin diğer borçlan 479 V. Hizmet sözleşmesinin sona ermesi 480 1. Belirli süreli hizmet sözleşmelerinde sözleşme süresinin sona ermesi 480 a. Kural: Belirli süreli hizmet sözleşmelerinin sürenin bitimiyle kendiliğinden sona ermesi 480
b. İstisna: Bazı belirli süreli hizmet sözleşmelerinin fesih bildirimiyle sona ermesi 481 2. Belirsiz süreli hizmet sözleşmelerinin sona ermesi 482 3. Hizmet sözleşmesinin haklı sebeplerle fesih yoluyla sona erdirilmesi 485 4. Hizmet sözleşmesinin taraflarından birinin ölümü sebebiyle sona ermesi 486 ikinci Bölüm İSTİSNA (ESER) SÖZLEŞMESİ VE ARSA PAYI KARŞILIĞI İNŞAAT SÖZLEŞMESİ 26. İSTİSNA (ESER) SÖZLEŞMESİ 489 I. Genel bakış 489 II. Genel olarak istisna sözleşmesi 490 1. İstisna sözleşmesinin tanımı ve unsurları 490 a. Bir eser meydana getirme 491 aa. Eser kavramı ve açıklanması 491 bb. "Meydana getirme" (imal) kavramı ve açıklanması 496 b. Eser meydana getirmeye karşılık ücret ödenmesi veya ücret ödemenin vaad edilmesi 497 c. İstisna sözleşmesinin tarafları arasında anlaşma 497 2. İstisna sözleşmesinin hukukî niteliği ve özellikleri 499 3. İstisna sözleşmesinde hasarın geçmesi sorunu ve çözüm şekli 499 a. Esere gelen hasarın kime ait olacağı sorunu ve çözümü 500 aa. Kural ve açıklaması 500 bb. İstisnalar: Teslimden önce hasarın iş sahibine ait olduğu durumlar 501 b. Müteahhidin iş sahibinin şahsım ve riziko alanını ilgilendiren bir sebeple borcunu ifa edememesi 502 c. Müteahhidin kendi şahsını ilgilendiren bir sebeple borcunu ifa edememesi 503 III. İstisna sözleşmesinde müteahhidin borçları 504 1. Müteahhidin işi sadakat ve özenle yapma borcu 505 a. Müteahhidin sadakat borcu,..505 aa. Sadakat borcunun kanunî dayanağı ve görünüm şekilleri 505 bb. Müteahhidin sadakat borcuna aykırı hareket etmesinin sonuçları 506 b. Müteahhidin özen borcu 507 aa. Özen borcunun kanunî dayanağı ve görünüm şekilleri 507 bb. Müteahhidin özen borcuna aykırı hareket etmesinin sonuçları 508 2. Müteahhidin işi bizatihi kendisinin yapması (şahsen ifa) borcu 510 a. Kural ve açıklaması 510 b. Müteahhidin şahsen ifa borcunun kapsamına giren durumlar 511 aa. Müteahhidin sözleşme konusu işi kendi yönetimi altındaki yardıma kişilere yaptırması 511 bb. Birden çok müteahhidin yapı işlerini birlikte üstlenmesi (konsorsiyum ya da joint-venture sözleşmeleri) 512 c. Müteahhidin şahsen ifa borcunun istisnaları 513 aa. Müteahhidin iş görme borcunu tamamen veya kısmen alt müteahhitlere devretmesi şartları ve hükümleri 513 bb. Müteahhidin iş sahibi adına işi başkasına bırakması (sözleşmenin devri) şartlan ve hükümleri 516 3. Müteahhidin araç, gereç ve malzeme sağlama borcu 516 4. Müteahhidin genel ihbar yükümlülüğü 518