Tıbbi Atıkların Sterilizasyonu Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı Atık Yönetimi Müdürlüğü İstanbul Aralık, 2016
Atık Yönetiminde Temel İlke Tıbbi, tehlikeli ve evsel atıkların; kaynağında oluşum ve miktarını en aza indirerek uygun şekilde ayrıştırılmalarını sağlamaktır.
Tıbbi Atık Nedir? Tıbbi atık, sağlık kuruluşlarından kaynaklanan insan ve çevre sağlığını tehdit eden patolojik atıklar, enfekte atıklar ve kesici-delici maddelerden oluşan atıklardır. Tıbbi atıklar yüksek oranda risk taşıyan çok önemli bir atık grubudur.
Risk Altındaki Gruplar Doktorlar, hemşireler, sağlık bakıcıları ve diğer hastane personeli Sağlık kuruluşunda tedavi gören hastalar ve hasta ziyaretçileri Destek hizmetleri çalışanları (çamaşırhane ve temizlik firma çalışanları vs. gibi) Toplama-taşıma ve bertaraf sürecinde çalışan personel Dünya Sağlık Örgütü nün 2000 yılında yapmış olduğu bir araştırmaya göre; kullanılmış şırıngaların neden olduğu hastalıklar şöyle sıralanmıştır: 21 milyon Hepatit B (HBV) enfeksiyonu (tüm yeni enfeksiyonların % 32 i) 2 milyon Hepatit C (HCV) enfeksiyonu (tüm yeni enfeksiyonların %40 ı) 260 bin HIV enfeksiyonu (tüm yeni enfeksiyonların %5 i)
İstanbul da 90lı Yıllar - 1
İstanbul da 90lı Yıllar - 2
Yönetmeliğe Göre Sağlık Kuruluşlarının Yükümlülükleri
Sağlık Kuruluşlarında Atıkların Kaynağında Ayrı Toplanması Kesici-deliciatık kutusu
Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne Göre Sağlık Kuruluşları Atıklarının Sınıflandırılması
Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne Göre Belediyelerin Yükümlülükleri
İstanbul da Tıbbi Atıkların Yönetimi Tıbbi Atık Miktarları Tıbbi Atık Miktarları (ton) 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 22.760 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 Yıllar İstanbul da 2015 yılında günde ortalama yaklaşık 65 ton tıbbi atık üretilmiştir.
İstanbul da Sterilize Edilen Tıbbi Atık Miktarları 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 17.307 15.051 10.019 2013 2014 2015 İstanbul da 2015 yılında toplam 17.307 ton (~45 ton/gün) tıbbi atık sterilize edilmiştir.
Tıbbi Atık Miktar Projeksiyonu Tıbbi Atık Miktarı (ton) 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 31.535 22.760 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 Yıllar TUİK in İstanbul nüfus projeksiyonu verileri kullanılarak yapılan tıbbi atık miktar projeksiyonuna göre; İstanbul da 2015 yılı itibariyle 22.760 ton olan tıbbi atık miktarının 2023 yılında 30.000 tonu aşacağı öngörülmektedir.
İstanbul da Tıbbi Atıkların Bertarafı Tıbbi Atık Tıbbi Atık Yakma Tesisi (Patolojik Atıklar ve Enfeksiyöz Atıklar) Dikkat! Tıbbi Atık Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi (Sadece Enfeksiyöz Atıklar) Düzenli Depolama (Yanma sonucu oluşan taban külü) Ara Depolama (Yanma sonucu oluşan baca külü) Düzenli Depolama (Sterilize Edilmiş Atık)
İstanbul da Tıbbi Atık Bertaraf Tesisleri İstanbul genelinde toplanan bütün tıbbi atıkların Büyükşehir Belediyesi tarafından bertaraf edilmektedir. Tıbbi atıkların bir kısmı Odayeri Tıbbi Atık Yakma Tesisi nde yakılarak bertaraf edilmekte, Diğer kısmı ise İBB Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi nde sterilize edilmekte ve hacimce % 60-70 oranında azaltılarak nihai olarak düzenli depolama sahasında bertaraf edilmektedir. İBB Tıbbi Atık Yakma Tesisi İBB Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi
Tıbbi Atık Bertaraf Tesislerinin Konumu İBB Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi ve Tıbbi Atık Yakma Tesisi, Odayeri Düzenli Depolama Alanı yanında bulunmakta ve bu bölgede entegre bir atık yönetimi gerçekleştirilmektedir. İBB Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi Tıbbi Atık Yakma Tesisi
İBB Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi - 1 Yeri: Odayeri Düzenli Depolama Alanı Yanı Kemerburgaz Faaliyete Geçme Tarihi: 3 Nisan 2013 36 ton/vardiya-gün (üç vardiya olması halinde 100 ton/gün) kapasite ile Türkiye nin en büyük tesisi ve dünyanın sayılı tesislerinden
Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi Lisans Belgesi
Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi Üniteleri 1. Otomatik Atık Yükleme Sistemi
2. Otomatik Atık Taşıma Sistemi Konteynerlere yüklenen atıklar el değmeden, otomatik atık taşıma sistemiyle 3 adet otoklavın içerisine yerleştirilmektedir.
3. Otoklavlar (3 adet) Tıbbi atıklar, her birinin kapasitesi 1,5 ton/saat olan otoklavların içerisinde 3 bar basınçlı buhar ile 145 C sıcaklıkta sterilizasyon işlemine tabi tutulmaktadır. Toplam işlem süresi yaklaşık 45 dakikadır.
4. Tüm Prosesin Online Kontrolü En son teknolojiye sahip İBB Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi nde başta miktar, basınç, sıcaklık ve atığın işleme maruz kalma süresi olmak üzere tüm proses online olarak sürekli izlenmektedir.
5. Sterilize Edilmiş Atık Parçalama Ünitesi İBB Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi nde parçalama ünitesi sonda olup, 2 adet parçalama ünitesi bulunmaktadır. Sterilize edilen ve evsel atık niteliği kazanan atıklar daha sonra bilgisayar kontrollü steril atık parçalama ünitesine aktarılmakta ve küçük parçalar haline getirilmektedir.
6. Sterilize Edilmiş Tıbbi Atığın Düzenli Depolama Alanına Taşınması Parçalanan sterilize edilmiş atıklar, sterilize edilmiş atık taşıma aracına otomatik olarak yüklenmekte ve çevreye zarar vermeden nihai bertarafı sağlanmak üzere düzenli depolama sahasına gönderilmektedir.
7. Tıbbi Atık Araçları Dezenfekte Ünitesi Tıbbi atık taşıma araçları tıbbi atık naklinden sonra özel tasarım yıkama ünitesinde dezenfekte edilip yıkanmaktadır.
Sterilizasyon İşleminin Geçerliliği Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre; sterilizasyon işlemine tabi tutulan enfeksiyöz atıkların zararsız hale getirilip getirilmediği kimyasal ve biyolojik İndikatörler kullanılarak test edilmelidir. Biyolojik indikatörler kullanılarak uygulanan sterilizasyon geçerlilik testleri haftalık olarak, Kimyasal indikatörler kullanılarak uygulanan sterilizasyon geçerlilik testleri her sterilizasyon işleminde yapılmaktadır.
Sterilizasyon Tesisinde Yaşanan Sorunlar 1. Tıbbi Metal Atıklar Bu atıklar, sterilizasyon tesisi parçalama ünitesinin sıkışmasına ve bıçakların kırılmasına neden olmaktadır. Kontamine olmamış olan veya dezenfekte edilebilen metal ve büyük platin atıklarının (kan bulaşmış aksamları ayrılmak suretiyle) tıbbi atık torbalarına atılmaması gerekmektedir. Oksijen tüpü Diyaliz cihazı parçası
Diyaliz cihazı parçası Basınç göstergesi Ameliyat malzemesi Diyaliz cihazı parçası
2. Tıbbi Atık Olmayan Metal ve Elektronik Atıklar Masa ayakları Kap Cep telefonu
Su tesisatı malzemesi Matkap Kap
3. Tıbbi Atık Olmayan Diğer Atıklar Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 13. Maddesi ne ve 5. Maddesi nin (c) bendine göre tıbbi atıklar hiçbir suretle evsel atıklar, ambalaj atıkları ve tehlikeli atıklar ile karıştırılmamalıdır. Klasörler Mermer parçaları Su Bidonu
4. Uygun Ambalajlanmamış Kesici-Delici Atıklar Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 8. Maddesi nin (c) bendine göre; kesicidelici atıkların kesici-delici atık kabına konulduktan sonra ağızlarının kapatılarak tıbbi atık torbalarına konulması gerekmektedir. Tıbbi atık torbasını delen iğneler Şırınga ve iğneler
5. Tehlikeli Atıklar Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 5. Maddesi nin (c) bendine ve 8. Maddesi nin (c) bendine göre tıbbi atıkların, tehlikeli ve evsel atıklar ile karıştırılmaması gerekmektedir. Tehlikeli atıklar diğer atıklardan ayrı olarak toplanmalı ve bu atıkların bertarafı Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre yapılmalıdır. Tehlikeli atıklar
Sterilizasyon Tesisinde Tehlikeli Atıkların Sebep Olduğu Olumsuz Durumlar Yanıcı-parlayıcı maddelerin tıbbi atıklara karıştırılması sonucu 14.08.2013 tarihinde sterilizasyon işlemi sırasında otoklavlardan birinde patlama meydana gelmiştir.
6. Patolojik Atıklar Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 46. Maddesi gereği sterilizasyon işlemine tabi tutulacak atıklar içinde patolojik atıkların bulunmaması gerekmektedir. Patolojik atıkları diğer tıbbi atıklardan ayrı tıbbi atık torbalarında toplanması, Ayrı toplanan torba/kovaların patolojik atık içerdiğine dair etiketlenmek suretiyle tıbbi atık yakma tesisine yönlendirilmek üzere tıbbi atık toplayıcısına teslim edilmesi gerekmektedir. Deney hayvanları
7. Radyoaktif Atıklar Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 46. Maddesi ne göre radyoaktif atıklar hakkında Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri uygulanmamaktadır. Radyoaktif atıkların bertarafı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu mevzuatı doğrultusunda yapılmaktadır. Radyoaktif atık Radyoaktif atıkların hiçbir suretle tıbbi atıkların içerisine karıştırılmaması gerekmektedir.
TEŞEKKÜRLER Burcu TAŞKINOĞLU Çevre Yüksek Mühendisi burcu.taskinoglu@ibb.gov.tr