Ssssssssssssssssssssssssssssssss uuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu şşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşş eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii ddddddddddddddddddddddddd SUŞEHRİ DEVLET HASTANESİ BAŞHEKİMLİĞİ BİYOKİMYA LABORATUVARI eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee TEST REHBERİ vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv 2013 lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Hazırlayanlar Ersin ŞAHİN/ İbrahim ŞAHİN ttttttttttttttttttttttttttttttttttttttt hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa ssssssssssssssssssssssssssssssss ttttttttttttttttttttttttttttttttttttttt aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Doküman No :KLN.RB.29- Yayın Tarihi :01.01.2009 - Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 26.03.2013 Sayfa No :
Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 1
İÇİNDEKİLER Giriş Genel Bilgiler Örneklerin Çalışma Zamanı Örnek Türleri Ön Hazırlık İşlemi Gerektiren Testler Ait Bilgiler Örnek Alımı İle İlgili Kurallar Örnek Kabul ve Ret Kriterleri Örneklerin uygun şekilde Alımı ve Transferi Örnek Kapların uygun şekilde Etiketlenmesi Sonuç Verme Süreleri Biyokimya Numune Kabul- Ret Kriterleri Biyokimya laboratuvarı parametrelerinin panik değer listesi Biyokimya testleri için tüp çeşitleri Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 2
GİRİŞ Tanı ve tedavinin takibinde laboratuvarlar önemli bir yer tutar. Bu nedenle klinikle laboratuvar arasında uyum ve işbirliği gereklidir. Hekim, hastası için istediği testlerin sonuçlarını zamanında ve güvenilir olarak elde etmek ister, laboratuvar ise zaman ve kalite değerlerini gözeterek doğru sonucu bildirmek için emek verir. Test sonuçlarının güvenirliliği sadece laboratuvar çalışmasına bağlı değildir. Numune alımından laboratuvara göndermeye kadar birçok basamaktan etkilenmektedir. Bu basamaklar şöyle sıralanır: Analiz öncesi (Preanalitik) Analiz sırasında (Analitik) Analiz sonrası (Postanalitik) Son yıllardaki teknolojik gelişmeler ve kalite kontrol sistemlerinin uygulanması, analitik dönemdeki hataları azaltmış ve özellikle preanalitik dönem hataları üzerinde yoğunlaşmaya neden olmuştur. Analiz öncesi faktörleri kontrol altına almak klinikler ve laboratuvarın birlikte çalışmasını zorunlu kılar. Klinik personelinin bilgili, deneyimli, dikkatli ve sorumluluğunun bilincinde olması gerekir. Bu faktörler bazen test sonuçlarını çok fazla etkileyebilir. Bunu önlemek, en azından minimal düzeye indirmek için klinik ve laboratuvar; örnek alımı, laboratuvara ulaştırılması ve testin yapılmasına kadar olan hazırlama safhalarında azami dikkati sarf etmelidir. Suşehri Devlet Hastanesi Biyokimya laboratuvarı olarak, bu kılavuz ile birlikte klinik/laboratuvar işbirliğinin ve iletişiminin artmasında ve hasta gereksinimi olan çağdaş kaliteli hizmeti sunma yolunda bir adım daha attığımıza inanıyoruz. Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 3
BU KILAVUZ LABORATUVAR TESTLERİ ile İLGİLİ GENEL BİLGİLERİ, AÇIKLAMALARI ve ÖZELLİKLERİ, UYGUN NUMUNE ALIMINI, NUMUNE KABUL ve RED KRİTERLERİNİ İÇERMEKTEDİR. HER TÜRLÜ SORU ve SORUN İÇİN LABORATUVARLA İLETİŞİME GEÇİNİZ. Biyokimya Uzman Dr. Tel. : 1094 Biyokimya Lab. Tel. : 1009 Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 4
BİYOKİMYA LABORATUVARI ÖRNEKLERİN ÇALIŞMA ZAMANI Biyokimya laboratuarında; Polikliniklerden gelen Biyokimya, hormon, Hb A1C, idrar ve gaitada gizli kan tetkikleri saat 16.30 e kadar kabul edilir ve çalışılır. Acil ve Klinklere Yönelik olan testler 24 saat çalışılmaktadır. ÖRNEK TÜRLERİ Kan, Plazma, İdrar ve Gaita ÖN HAZIRLIK İŞLEMİ GEREKTİREN TESTLERE AİT BİLGİLER a,hormon Koagülasyon Numuneleri 5000 RPM de 7 dakikalik santrifüj edilir. eleri manuel modda rotadorda en az 5 dk.karıştırılır. fazla bekletilemez. Sedimantasyon numuneleri uygun şekilde 1 dakika boyunca alt üst edilir. İdrar numune örnekleri 30 dk dan önce teslimi gerçekleşmelidir. ÖRNEK ALIMI İLE İLGİLİ KURALLAR 1. HEMOGRAM TAM KAN SAYIMI: Kapiller kan veya venöz kan kullanılır.antikoagolan olarak EDTA kullanılır. 2. BiYOKiMYA TESTLERİ 5 cc lik vakumlu jelli biyokimya tüpüne alınır. 3. GAİTADA GİZLİ KAN Kapaklı gaita kablara alınır. 4. SEDİMANTASYON Özel, siyah kapaklı ince, uzun kendi tüpü vardır.içinde 0,13 ml sodyum sitrat bulunur. GENEL BİLGİLER Kan numuneleri arter, ven ve kapiller damardan alınır. Kan numunesinin tipi amaca yönelik değişir fakat genellikle venöz kan tercih edilir. Numuneler uygun tüplere alnmalıdır. Günümüzde kan alma işleminin kolaylaştırması ve kanın dış yüzeyle temasının engellemesi nedeni ile vacutainer tüpler (vakumlu tüpler) tercih edilmektedir. Vacutainerli tüpler, tüpün hacmi kadar veya tap içindeki antikoagulantın etkisini gösterebileceği kadar kan alabilmesini sağlayacak şekilde vakumlanmıştır. Ayrıca serum ayrılması daha kısa zamanda ve daha net şekilde sağlayan, hemoliz riskini azaltan inert jeller tüplere ilave edilerek kullanılmaktadır. Tüp kapakları tüplerin fonksiyonları ve muhtevaları belirtmede ayrıcı olması nedeni ile farklı yapılmaktadır. Vakumlu tüplerdeki silikonize yapılar pıhtının tüp duvarına lezyonunu ve hemolizi azaltır.vakumsuz tüplere kan almada enjektörler kullanılır. Vakumlu tüplere kan almada ise atılabilir iğnesi bulunan holder kullanılır. Holderlerin ucuna iğne takılarak damara girilir, vacutainer tüp holderin içine iğnenin ters tarafına doğru bastırılır, damar dışına çıkan kan vakum boşalırken tüpe dolar. Bu sayede istenilen miktarda ve birden fazla tüpe kan numunesi alınabilir. Kanın etrafa kontaminasyonu ve kanla bulaşabilen hastalıklardan korunma sağlanır. Ayrıca kan alımı ve tüpe aktarım sırasında oluşabilecek hemoliz riski azalır. Kan numunesi alınmada önce şahıs dinlendirilmelidir. Şahıs oturur veya yatar pozisyonda 5 dakika tutulmalıdır. Vucut pozisyonu ve strese bağlı değişiklik bu sayede en aza indirilir. Venöz kanda hem büyük hemde yüzeye yakın olmasından dolayı kol median kübital ven tercih edilir. İ.V. uygulama yapılan kol, kan alma bölgesinde skar, enfeksiyon veya hematom mevcutiyeti, kanül veya arteriyo-venöz fistül bulunan bölge seçilmemelidir. Mastektomi yapılan kadında aym taraftaki koldan kan Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 5
alınmamaladar. İV uygulama yapılan damardan veya koldan kan alınmaz, mecburiyet durumunda almadan en az 3 dakika önce uygulama kesilmelidir. Kan alınacak bölgedeki dezenfeksiyon için genellikle %70.lik etil alkol veya izopropanol tercih edilir. Kan almada kullanılacak turnike 1 dakikadan fazla kolda tutulmamalıdır. 3 dakikadan fazla turnike kolda kalırsa(t.protein %5, demir %7, kolesterol %5, AST%9, bilirubin %8,5 ) artar, potasyum ise %6 azalır. Lütfen kanlanmzı holder ile alınız ve uygun iğne ucunu kullanız ve turnikeyi kan alnıcak yerin 7.5-10 cm fisttine uygulayınız.. İğne koldan çekilmeden turnike çözülür, iğne koldan çekilirken deliğin üstü hafifçe steril bir pamukla kapatılır. İğne çıkar çıkmaz pamuğun üstüne darbe yapmaksızın sıkıca bastırılır, hematom oluşumunun önlenmesi ve damar duvatrının kapanmasına yardımcı olunması için deliğin üzerine birkaç dakika basılmalıdır. Çoğu hasta bunu kendisi yapabilir. Yeterli miktarda basınç olmazsa morarma olur. Sonrasında injeksiyon bandı ile aynı bölge kapatılır. Lütfen her hastaya injeksiyon band' veriniz veya yapıştirınız!!. Holderle kan almada izlenecek sıra ve yapılacak nazikçe tüpleri alt üst etme tekrarı:sarı veya mavi kapaklı biyokimya tüpü (5-6 kez), Mor kapaklı Hb A1c için EDTA' hemogram tüpü (8-10 kez). Örnek: Venöz Tam Kan Örnek Tüpü: jelli tüp Çalışma Zamanı: Aynı gün ÖRNEK ALMA, NAKİL VE KABUL-RET KRİTERLERİ BİYOKİMYA- HORMON TETKİKLERİ Ön Hazırlık: Biyokimya ve hormon tetkikleri için 8-1lik açlık kanı alınmalıdır. En ideal olanı 1lik açlıktan sonra alınan kandır. Sabah yine hiçbir şey yiyip içmeden hastaneye gelip kanını verilmelidir. Zorunlu olmadıkça ilaç alınmamalıdır. Sadece HbA1c için akşam 21.00 dan sonra su hariç hiç bir şey yiyip içilmemelidir. Aşırı egzersizden kaçınılmalıdır. Hasta kan alımı öncesinde mümkünse 15 dk. rahat bir pozisyonda dinlenmelidir. Örnek Alınması: jelli tüplere kan alınır. Sadece HbA1c için mor kapaklı tüpe (EDTA lı) kan alınır. Biyokimya tetkikleri için venöz kan tercih edilir. Kan alma bölgesi alkolle silindikten sonra alkolün kuruması beklenmelidir, çünkü alkol kalıntıları hemolize neden olarak test sonuçlarının geçersiz olmasına yol açabilir. Turnike en fazla 30 saniye uygulanmalıdır. 3 dk dan sonra belirgin değişiklikler oluşmaya başlar. Vene girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır çünkü bu hareket plazmada bazı parametrelerin konsantrasyonlarının geçici artışına sebep olur (Potasyum, fosfat, laktat, iyonize Ca gibi). Test istemine gore doğru tüpler, uygun şekilde etiketlenmelidir Kabul ve Red Kriterleri: Laboratuvar Kabul birimince gelen tüm örnekler değerlendirilir ve aşağıda belirlenmiş olan Ret kriteri haricindeki örneklerin kabulü yapılır. Laboratuvar girişi yapılmamış veya yanlış istemler Etiketsiz ve uygun olarak etiketlenmemiş örnekler hemolizli ikterik ve lipemik örnekler Çalışılan günde alınmayan, çalışılan saatlerde laboratuvara ulaşmayan örnekler Uygun tüpe alınmayan ve yetersiz hacimdeki örnekler reddedilir Örnek transferi Hastalardan kan alındıktan sonra numune tüpleri dikkatlice personel tarafından laboratuvara ulaştırılmalıdır. Örneklerin bekleme süresinin uzamasıyla kan glukoz düzeyleri düşeceğinden dolayı kan alındıktan sonra en geç 1 saat içinde numunelerin biyokimya laboratuvarına ulaştırılması gerekir. Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 6
Sonuç verme süresi: Sonuçlar mesai bitimine kadar verilir. Hormon testleri için Saat 14:00 den sonra verilen örnek sonuçları ertesi gün verilir. Acil laboratuvar test sonuçları 1 saat içerisinde verilir. KOAGÜLASYON TESTLERİ (PT, APTT, ) Örnek: Venöz Tam Kan Örnek Tüpü: Mavi kapaklı (%3,2 lik Sodyum sitratlı) tüp Örnek Alınması: Örnekler venöz kandan, genel kan alım tekniklerine uyularak ve mutlaka mavi kapaklı (%3,2 lik Sodyum sitratlı) tüplere alınır. Tüplerin seviye çizgisine dikkat edilmeli, eksik veya fazla kan alınmamalıdır. Numune alındıktan sonra çalkalanmadan nazikçe birkaç kez alt üst edilmelidir. Test istemine göre doğru tüpler, uygun şekilde etiketlenmelidir. Örnek transferi: Hastalardan kan alındıktan sonra numune tüpleri dikkatlice pnömotik sistem kapsüllerine yerleştirilmeli ve kapsül içerisinde sabitlenmelidir. Taşıma normal şartlarda pnömotik sistemle yapılmalıdır. Pnömotik sistemde arıza oluşması durumunda kanlar personel tarafından laboratuvara ulaştırılmalıdır. Örnekler mutlaka kapağı kapalı olarak ve çalkalanmadan 1 saat içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır, kesinlikle buzdolabına konmamalıdır. Örnekler ısı yalıtımlı özel taşıma çantaları ile laboratuvara ulaştırılmalıdır. Kabul ve Red Kriterleri: Bahsedilen şekilde alınmayan, yanlış tüpe alınan, eksik ya da fazla alınan örnekler kabul edilmez. Laboratuvara gelmeden önce buzdolabında bekletilen örnekler kabul edilmez. APTT tetkiki için hemolizli örnekler kabul edilmez. Laboratuvar girişi yapılmamış, etiketsiz materyaller işleme alınmaz. Çalışma ve sonuç verme süresi: Aynı gün çalışılır ve sonuçlar mesai bitimine kadar verilir. Acil laboratuvar test sonuçları 1 saat içerisinde verilir. HEMOGRAM (CBC TAM KAN SAYIM) ve SEDİMENTASYON TESTLERİ Örnek Venöz: Tam kan Örnek Tüpü: Mor kapaklı (Edtalı) tüp ve sedimentasyon için siyah kapaklı sedimentasyon tüpü. Örnek Alınması: Örnekler venöz kandan, genel kan alım tekniklerine uyularak ve mutlaka mor kapaklı (Edtalı) tüplere alınır.tüplerin seviye çizgisine dikkat edilmeli, eksik veya fazla kan alınmamalıdır. Örnek alındıktan sonra çalkalanmadan nazikçe birkaç kez altüst edilmelidir. Test istemine gore doğru tüpler, uygun şekilde etiketlenmelidir. Örnek transferi: Hastalardan kan alındıktan sonra numune tüpleri dikkatlice pnömotik sistem kapsüllerine yerleştirilmeli ve kapsül içerisinde sabitlenmelidir. Taşıma normal şartlarda pnömotik sistemle yapılmalıdır. Pnömotik sistemde arıza oluşması durumunda kanlar personel tarafından laboratuvara ulaştırılmalıdır. Örnekler mutlaka kapağı kapalı olarak ve çalkalanmadan 1 saat içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır, kesinlikle buzdolabına konmamalıdır. Örnekler ısı yalıtımlı özel taşıma çantaları ile laboratuvara ulaştırılmalıdır. Kabul ve Red Kriterleri: Laboratuvar girişi yapılmamış veya yanlış istemler Etiketsiz ve uygun olarak etiketlenmemiş örnekler Pıhtılı örnekler Çalışılan günde alınmayan, çalışılan saatlerde laboratuvara ulaşmayan örnekler Uygun tüpe alınmayan ve yetersiz hacimdeki örnekler reddedilir Çalışma ve sonuç verme süresi: Aynı gün çalışılır ve sonuçlar mesai bitimine kadar verilir. Acil laboratuvar test sonuçları 1 saat içerisinde verilir. Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 7
Örnek Kabı: Non-steril kapaklı İdrar Bardağı TAM İDRAR TAHLİLİ (TİT) Örnek Alınması: Sabah ilk idrarı veya spot idrar (günün herhangi bir saatinde alınan idrar) verilmesi uygundur. Mümkün olduğu kadar sabah ilk idrarı tercih edilmelidir. Çünkü bu idrar mikroskobik analiz ve protein gibi maddeler bakımından daha konsantredir. Polikliniklerde TİT girişi yapılan ve barkodunu alan hasta biyokimya laboratuvarına gelerek idrar örneği için kap alır. Laboratuvar teknisyeni tarafından bu kaba hastanın barkodu yapıştırılır. Hasta örnek toplaması için gönderilir. Hasta ilgili bölgeyi iyice yıkar, kurular. Bir miktar idrarı tuvalete yapar, sonra orta idrarını kaba yapar ve son idrarını yine tuvalete yaparak kabı temiz bir şekilde laboratuvara getirir. Acil ve yataklı servislerde TİT girişi yapılan ve barkodunu alan hasta biyokimya laboratuvarına gelerek idrar örneği için vakumlu idrar kabı alır. Hasta örnek toplaması için gönderilir. Hasta ilgili bölgeyi iyice yıkar, kurular. Bir miktar idrarı tuvalete yapar, sonra orta idrarını kaba yapar ve son idrarını yine tuvalete yaparak kabı temiz bir şekilde laboratuvara getirir. Vakumlu idrar kabından vakumlu idrar tüpüne idrar çekilerek tüp üzerine laboratuvar teknisyeni tarafından barkod yapıştırılır. Transfer: Acil ve yataklı servislerden alınan numune tüpleri dikkatlice pnömotik sistem kapsüllerine yerleştirilmeli ve kapsül içinde sabitlenmelidir. Taşıma normal şartlarda pnömotik sistemle yapılmalıdır. Pnömotik sistemde arıza oluşması durumunda numuneler en geç 1 saat içinde mutlaka kapağı kapalı olarak ve çalkalanmadan laboratuvara ulaştırılmalıdır. Değerlendirme ve Red Kriterleri: Barkodsuz ve girişi yapılmadan gelen hastanın işlemi yapılmaz. Bahsedilen şekilde alınmayan ve herhangi bir şekilde uzun süre bekletilmiş idrar kabul edilmez. Menstrüasyon halindeyken gelen bayanların idrarı kabul edilmez. Ancak bu durum geçince aynı barkodla (hasta direkt laboratuvara gelerek) işlem yapılır. Çalışma ve sonuç verme süresi: Aynı gün çalışılır ve sonuçlar mesai bitimine kadar verilir GAİTADA GİZLİ KAN (GGK) Örnek Kabı: Plastik Kapaklı Örnek kabı Örnek Alınması Tetkik girişi yapılan poliklinik hastaları barkodunu aldıktan sonra laboratuvara yönlendirilmelidir. Burada hastanın barkodu örnek kabına yapıştırılır ve kap örnek toplanması için hastaya verilir. Transfer: Örnekler hasta tarafından bu kaba alınarak içinde temiz ve kapalı şekilde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Değerlendirme ve red kriterleri : Barkotsuz ve girişi yapılmadan gelen hastanın işlemi yapılmaz. Bahsedilen şekilde alınmayan veya gönderilmeyen materyaller kabul edilmez. Bayanlarda özellikte menstruasyonun ilk 3 gününde verilen örnekler kabul edilmez. Aktif kanayan hemoroidi olan hastaların verdiği örnekler kabul edilmez. Çalışma ve sonuç verme süresi: Aynı gün çalışılır ve sonuçlar mesai bitimine kadar verilir Çalışma Yöntemi: Kart test (Hb oksidasyonu ile renkli bileşik oluşması) Referans Aralık: Negatif Klinik Önemi: Gastrointestinal sistem kanamalarında pozitiftir. Not: Hasta gaitada gizli kan testi için örnek vermeden önce 3 gün boyunca et, sosis, yememesi söylenir. 3 günlük diyet bittikten sonra hastadan dışkı örneği alınır. Günde 250 mg dan fazla alınan askorbik asit (Vitamin C) yalancı pozitif sonuçlara yol açabilir. Ağızdan alınan aspirin, kortikosteroidler, rezerpin, fenilbutazon, indometasin, demir veya demir içeren ilaçlar hastalarda gastrointestinal tahrişe neden olabileceğinden dolayı yalancı pozitif test sonuçları verebilir. ÖRNEK ALMA, NAKİL VE KABUL-RET KRİTERLERİ DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR li kan örneği.(h) Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 8
Pıhtılı antiküoagülanlı örnek (p) Düz jelli tüp ve antikoagülanli tüplere, tüplerde belirlenen seviyenin altında ve üstünde örnek alınması Saat 16:30 dan sonra laboratuvara gönderilen Biyokimya, hormon, HbA1c parametre içermeyen örnek istekleri. Laboratuvarımız tarafından verilmemiş örnek kabı ve tüplerine alınmış örnekler. Uygun tüplere veya kaplara alınmamış örnekler. Örnek alımından sonra laboratuvarımıza 30 dakika içinde ulaştırılmamış veya uygun kap veya tüplere alınmamış örnekler. Ağzı açık transfer edilmiş örnekler. Aç karnına verilmesi gereken örneklerin tok karnına verilmiş olması.( örn.akş ) Başkasının yerine verilmeye çalışılan örnek. Barkodsuz ve yanlış barkod yapıştırma. ÖRNEKLERİN UYGUN ŞEKİLDE ALINMASI VE UYGUN ŞEKİLDE TRANSFERİ Örnek taşınması test kalitesi ile doğrudan alakalıdır. Örneğin şok (hızlı, sert) sallanmalar kırmızı hücrelerin parçalanmasına ve hemoglobinin seruma karışmasına neden olur. Bu da bütün testlerin sonuç kalitesini bozmaktadır. Örneklerin laboratuvara taşınmasında önemli olan diğer etken örneklerin bekleme süresidir. Örneklerin beklemesi ile kandaki maddeler bozulur, ölçülmesi gereken değerden daha düşük ölçülmesine neden olur. Örnek Transfer Şartları: Örnek alındığı anda, laboratuvara taşınırken ve analiz edileceği noktaya kadar, her aşamada uygun biçimde ve koşullarda korunmalıdır. Analizde kullanılacak serumun değişmeden kalacağı süre maruz kalınan sıcaklık ve bu sıcaklıkta bekleme süresine bağımlıdır. Tam kan, plazma veya serum türü analiz örneklerinin analize kadar farklı sıcaklıkta ortamlarda saklanması materyalde ciddi kayıplara yol açar. Bu nedenle alınan örneklerde bekleme süresinin en aza indirilmesi gerekir. Örneğin içinde tutulduğu kap veya tüp aşırı sıcağa, soğuğa veya güneş ışığına maruz kalsa dahi içindekiler bozulmayacak şekilde yapılandırılmalıdır. Bilirubin parçalanmayı önlemek için gün ışığından ve floresan ışıktan korunmalıdır. Örneklerin aşırı karıştırma veya çalkalanması denaturasyona neden olabilir. Örnek Transfer Süreleri: Bir örneğin alınmasından laboratuvara götürülmesine kadar geçen zaman birkaç dakika ile 7 arasında değişebilmektedir. Kan kullanılan biyokimyasal analizlerin olabildiğince erken yapılması gerekir. Zira kan hücreleri bekleme süresi içinde ortamdaki bazı maddeleri metabolize ederek tüketirken bazılarını da üretir. Örneğin kan glukozu hücreler tarafından metabolize edilerek yıkılır yani kan değeri düşer; hücrelerdeki elektrolitler plazmaya geçerek plazma değerlerinin yükselmesine neden olur. CO2 ise kandan uzaklaşır ve kan değeri düşer. Örneklerin Kırılması: Bir veya birden fazla örnek tüpü veya şişesinin taşınma sırasında kırılmaması için önlem alınmalıdır. Tek örnek tüpünü alacak şekilde koymak için kalın oluklu karton, fiber tahta veya strofordan yapılmış kutular kullanılabilir. Örneklerin tek tek taşınması için yastıklı bir taşıma zarfı yeterli koruma sağlayacaktır. Acil Testler: Test sonucunun doğruluğundan ödün vermemek için materyal ivedilikle laboratuvara ulaştırılmalı; laboratuvarda ayrı bir ekiple analiz edilmeli ve test sonucu laboratuvar tarafından ivedilikle otomasyon üzerinden klinisyene ulaştırılmalıdır. Taşıyıcı Personelin Güvenliği: Örnek taşınırken taşıyıcı olabilecek bütün tehlikelere karşı kendini korumalıdır. Bütün laboratuvar örnekleri potansiyel olarak enfekte kabul edilmelidir. Birçok hastalık etkeni vücut sıvıları ile bulaşır. Bu nedenle koruyucu eldiven kullanılmalıdır. Enfeksiyon ajanlarının yayılmasının önlenmesinde bir diğer kural el yıkamadır. Bulaşma tehlikesine karşı özellikle şüpheli durumlarda eller yıkanmalıdır. Laboratuvara örnek taşırken yiyecek yenmemeli, sıvı şeyler içilmemeli ve sigara içilmemelidir. Örnek taşıma kapları belli aralıkalarla dezenfektan solüsyonlarla temizlenmelidir. ÖRNEK ALMA YÖNTEMLERİ VE TAŞINMALARI Bulaşicı hastalıkların tanısı ve tedavisi, etken olan mikroorganizmanın tanımlanmasını gerektirir. Orneklerin alınması ve laboratuvara ulaştırılmasındaki yetersizlikler yanlış sonuçlara neden olduğu gibi hastanın uygun Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 9
olmayan tedavi alması ya da hastanın tedavisinin yetersizliği ile sonuçlanır. Bu nedenle uygun örnek alınmasındaki kurallarin bilinmesi gerekir. Kaynak ne olursa olsun, bütün örneklerin alınmasında bazı genel kurallar uygulanır. Bunlar: ÖRNEK TAŞIMA İŞLEMİ AŞAMALARI İşle ilgili eldiven kullanılmalıdır. Örneklerin size bulaşmasına izin vermeyiniz Alınan örnekleri ağzı kapalı olarak muhafaza ediniz ve taşıyınız Örneklere düşürme çarpma gibi sert muameleden kaçınılmalı Örnekler açıktan taşınmamalı, örnek taşıma çantası içinde taşınmalı Örnekler taşınırken ışıktan korunmalı Örnekleri sıcak ve soğuktan koruyunuz, serin ortamda taşınmalı Etiket ve etiket bilgileri eksik örnekleri taşınmamalı Örneklere hiçbir şeyin karışmasına izin verilmemeli Örneklerin içinde tutulduğu kap veya tüpün dışına çıkmasına izin vermeyiniz Örnekleri zamanında ilgili laboratuvara ulaştırılmalı Servis ve ünitelerden gelen kanlar ve diğer numuneler üzerine materyalin alındığı yerde barkod numarası, hasta adı soyadı istenene tetkikin yapıldığı laboratuvar adı kimlik tanımlayıcı bilgilerinin olduğu barkot yapıştırılmış olarak, Servislerden Biyokimya Laboratuvar Numuneleri Toplama, Taşıma ve Saklama Talimatına göre dökülmeyi, kırılmayı ve karışmayı önleyecek güvenlik önlemleri alınarak toplanır ve 30 dakika içinde laboratuvara ulaştırılarak laboratuvar görevlisine teslim edilir. ÖRNEK KAPLARININ UYGUN ŞEKİLDE ETİKETLENMESİ Laboratuvardan çıkan her analiz sonucunun niteliği tam bir işbirliğinin eseri olup duyarlı bir çalışma ister. Laboratuvarlarla ilgili hata kaynakları araştırıldığında hatanın %68 i analiz öncesi aşamada olduğu görülmüştür. Yetersiz örnek, yanlış örnek, yanlış etiket ve etiket bilgileri, yanlış örnek nakli bu evredeki hata kaynaklarından bazılarıdır. Hataların % 12 si analiz aşamasında yapılmaktadır. Analiz sonrası aşamada ise hataların % 20 si oluşmaktadır. Açıkça görüldüğü gibi yanlış bir test sonucunun oluşmasında analiz öncesi aşama en önemli hata kaynağıdır. Hastadan alınan numuneler istenilen tetkikin türüne göre uygun tüplere ve kaplara konularak barkod çıktısı tüpün ve kabın üzerine yapıştırılır.bu barkod Hastanın örneğinin görülmesini etkilemeyecek şekilde yapıştırılır. Örnek alımından sonra: Numuneleri ışığa maruz bırakmayımz, tüpleri dik bir şekilde taşıyınız, en geç 60 dakika içinde ve uygun santrüfüjleme ile santrüfiij ediniz, sanrtüfüjlenmiş numuneyi oda ısısında 8 saatten fazla tutmaymız (önerilen daha kısa süre). li, lipemik, ikterik, fazla bekletilen numuneler, yeterli seviyede alınmayan örnek ve antikuoagulanlı tüpe alınan pıhtılı örnekler laboratuvarda yanlış sonuçlara yol açar. Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 10
SONUÇ VERME SÜRELERİ(örneklerin laboratuvara kabulünden sonra) Biyokimya: Hemogram : 20 Dakika Hormon: 2 Saat Kart Testler : 45 Dakika Kuagülasyon : 45 Dakika Gaitada Gizli Kan: 30 dakika Hb A1c: 2 Saat Idrar Tetkiki: 30 dakika Gebelik Testi : 30 Dakika Sedimantasyon : Kan Grubu : 20 Dakika Rutin Tetkikler: 3 saat (Biyokimya.hormon.ASO, CRP, RP.TİT, HbA1c, GGK) Kurum Dışı Tetkikler: kurum Dışı 10 iş günü Teknik arızalardan dolayı sonuç verme sürelerinde değişiklik olabilir. FİZYOLOJİK FAKTÖRLER POSTİR: Yatar pozisyondan ayağa kalkmak veya dikilmekle ile kan hacmi %10 azahr. Bu azalış proteinsiz plazmanın damar dışına kaçması sonucu meydana gelir. Bu durumda özellikle enzimleri ve protein yapıdaki hormonları içeren tam protein konsantrasyonları, ilaçlar, kalsiyum ve bilirubin gibi kısmen proteinlere bağlanarak taşınan möleküllerin konsantrasyonu geçici olarak artar. Ayakta durma pozisyonunda veya yatar halden ayağa kalkmada katekolaminler, aldesteron, renin ve antidiüretik hormon salgısı uyarılır. Bu hormonlann kan konsantrasyonu birkaç kat artabilir. Glomerüler filtrasyon hızı ve idrar oluşumu azalir. İdrara çıkan sodyum,potasyum, HCO3 miktan azalır, idrar PH' sl azalır. Uzayan yatak istirahatlerinde protein miktan 0,5 gldl, albumin miktan 0,3 g/dl azalabilir. AST, ALT CK miktan düşer. Potasyum miktan 0,5 mmol/l kadar düşebilir. EGZERSIZ: Aktivitenin süresi ve şiddetine bağlıdır. Pirüvat, Laktat, AST, CK, Ürik asit transferinin serum miktan artar. On dakikalık ağır ekzersiz ile renin aktivite %400 artabilir. Kortizol, aldesteron, prolaktin ve katekolamin artar. Hematüri ve proteinüri oluşur. Atletler ve antremanlı sporcularda istirahat halinde bile üre, ürat, kreatin ve troksin seviyesi normal kişilerden yüksektir. Fiziksel ekzersiz ile HDL-K artar, Total ve LDL kolesterol azalır. Trigliserit seviyesi 20 mgldl azalabilir, fakat serbest yağ asitleri seviyesi artar. SİRKADİYEN RİTİMLER: o Bir çok maddenin vucut sıvılarındaki miktarı gün boyunca değişiklik gösterir. Postür, fiziksel aktivite, diyet, stres, gün ışığı, karanlık, uyku, uykusuzluk gibi faktörlere bağlı. o TSH seviyesi sabah 02-04 arası en yüksek, 18-22 arası en düşük seviyededir (fark yaklaşık %50), tiroksin seviyeside benzer durum gösterir. Glukoz tolerans testinde öğleden sonra kan glukoz düzeyi sabahtan yüksektir. demir düzeyi sabah ile öğleden sonrası arası %50 değişir. Potasyum seviyesi öğleden sonra sabaha göre 1 mmol/l düşebilir. o Uykunun ilk anlarmda GH en yüksek seviyededir. Insulin seviyesi sabahleyin günün geç saatlerine göre yüksektir. Kortizol düzeyi sabah 6-8 arası en yüksek seviyededir. Gece serum fosfat düzeyi gün içine oranları %30 yüksektir. Gece kreatinin klirensi %10 cıvarında azalır. Kalsiyum ve Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 11
magnezyumun itrahı gece en yüksekken sodyum ve potasyumun itrahı öğle saatlerinde en yüksek görülür. Not: Sabah 8 ve 14'de alınan kan örnekleri arasında total değişim(ast %25, ALT %56, ALP %20, LDH %16, kreatinin %14,5, kolesterol %14.8, Demir % 37, BUN %22,5, Ürik asid %11.5, fosfor %11, potasyum % 7, protein %5, albumin %5.5, total lipid % 25). SEYAHAT: Uçak seyahatlerinde glukokortikoidlere bağlı serum glukoz ve trigliserid seviyesi artar. Uun süreli seyahatlerde sıvı ve sodyum retansiyonu artar, üriner atılım 2 günde normale gelir. KÖRLÜK: Protein azalır. Kolesterol, bilirubin, kreatinin, artar. YİYECEK ETKİSİ: Yiyecekle en büyük artışlar glukoz, demir, total lipid ve alkalen fosfataz seviyelerinde meydana gelir. Yüksek yağ içeriği ALP aktivetisinde artışlar daha şiddetlidir. Proteinden zengin diyet alımıyla, fosfor ve üre seviyesi artar bu artış l kadar sürebilir. Karbohidrattan zengin diyetle genellikle glukoz artışı fazladır, fosfor düzeyi azalır. SPESİFİK YİYECEK VE İÇECEK ALIMI: KAFEİN: Kahve, çay ve kola gibi içeceklerde bulunur. Glukoz seviyesini artırır ve glukoz toleransı hafif bozulur. İki bardak kahve ile serbest yağ asidi %30 artar, total lipide artış daha azdır. Devamlı kafein alımında (haftalarca) serum kolesterolu hafif azalır, trigliserid artar. SİGARA: Nikotinin etkisi ile etki gösterir, içilen sigara ve inhale dumana göre değişir. Bir sigara içimi ile kan glukozu 10 dakika içinde 10 mg/dl artabilir ve 1 saat kadar sürebilir. GH seviyesi sigara içiminden sonra 30 dakika içinde 5 katına çıkabilir. Sigara içenlerde: Kolesterol, trigliserid, IgE seviyeleri yüksek, HDL-K, Ig A,G,M seviyeleri düşüktür. ALKOL: Alkolun laboratuar testleri üzerine etkisi alınan alkol miktarına ve alınma süresine bağlı değişir.akut alkol alımı erkekte testesteron seviyesinde keskin azalma yapar. Alkol GGT, kortizol, katekolaminleri, kolesterol ve trigliseridi artırır. İLAÇ KULLANIMI: IM uygulamalar CK ve LDH'ı artırır. Morfın ve meperidin, hepatik ve pankreatik enzimlerin serum seviyesini artırır, hatta AST seviyesi yüksek seviyeye ulaşır. Fenotin serum FSH, kalsiyum, bilirubin ve fosfor konsantrasyonunu azaltır, ALP, GGT ve ALT' yi artırır bir çok ilacın bir çok test üzerine etkisi vardır. BAZI TIBBI DURUMLAR:GH'da uyarılır) görülür. Ateş serum fosfat ve demir düzeyini düşürür. ŞOK VE TRAVMA: Cerrahi stres plazma T3 seviyesini %50'ye yakın azaltabilir. Şokta glukoz seviyesi artar ve glukoz toleransı bozulur. Ameliyat sonrası (CK %76, AST %50, LDH%20) artar. Travmaya bağlı fibrinojen seviyeleri ilk birkaç gün 2-3 kat artabilir. Üre konsantrasyonuda artar. KONTROL EDİLEMEYEN BİYOLOJİK FAKTÖRLER: GENETİK: Kan gruplar ile kolesterol ve ALP arasında sıkı bir ilişki vardır. Laboratuar testlerinin referans değerleri populasyonlarda değişiktir. Gerçek referans değerler analizin yapıldığı bölge ve populasyona göre değişkendir. Bölgemize ve ülkemize ait çok fazla referans değer bulunmamaktadır. Kullandığımız referans değerlerin çoğu farklı ülkelere veya populasyonlara aittir. CİNSİYET: Pubertaya kadar laboratuvar test değerlerinde erkek ve dişi cinsler arasında belirgin bir fark yoktur. Pubertadan sonra kas kitlesi ile ilişkili erkekte AST, ALT, ALP, CK değerleri daha yüksektir. Menopozdan sonra kadınlarda ALP değerleri kadınlarda daha yüksektir ve maksimuma ulaşır. Erkekte üre, albumin,kolesterol, kalsiyum,bilirubin, Doğurganlık dönemi boyunca kadınlarda demir değeri daha düşüktür. YAŞ: Yaşın etkisi genellikle 4 gruba ayrılır. Yeni doğanda CK, GGT, AST, ALT, Ca, Cl, K, Na ve bilirubin seviyeleri yüksek, üre seviyesi düşüktür. Sağlıklı yeni doğanlarda tiroid hormonları hamile kadınlara benzer yüksektir. Doğumdan sonra TSH sekresyonu uyarılmasıyla daha da artar. Bu fizyolojik hipertiroidizm bir yaşına doğru normale döner. Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 12
Plazma protein seviyesi doğumdan sonra artmaya başlar 10 yaş civarmda erişkin değere ulaşir. Doğumdan sonra ALP aktivitesi yükselir çocukluk döneminde azalır, puberta öncesi artmaya başlar. Erişkin döneminde protein, albümin, Ca hafıfçe azalır. 20 yaştan sonra fosfor seviyesi anlamlı azalır, fakat menopozdan sonra kadınlarda artar. Ürat miktarı erkeklerde 20 yaş cıvarı, kadınlarda orta yaş cıvarı zirve yapar. Erişkinlerde bir çok enzim seviyesi puberta döneminden daha düşüktür. Glikoz tolerans testi her 10 yıl için yaklaşık 8 mg/dl yükselir. 40 yaş sonrası' kreatinin klirensi % 50 kadar düşebilir. 40 yaş üstünde T3, T4, PTH seviyeleri düşer. Erkekte 50 yaş sonrası testeron düşer, kadınlarda FSH artar. IRK: Birçok serum bileşeni ırklar arasında fark gösterir(ör: siyahlarda CK, LDH aktivitesi beyazlardan fazladır) ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN ETKİSİ: MEVSİMSEL ETKİLER: Mevsimsel etkiler genellikle sıcaklık değişrneleri, değişen diyet alışkanlığı, fıziksel aktivite gibi unsurlara bağlıdır. OBESİTENİN ETKİSİ: Glukoz toleransı bozulur, ürat, glukoz, Ca, kreatinin, total protein, fosfat, AST, LDH, seviyesi artar ve demir azalır. VEJETERYANLIK: LDL-K, total protein, albumin, tire, Vit. B12 ve enzim aktiviteleri düşer, bilirubin seviyesi artar. ORUÇ: Fizyolojik açlık değil doğal perhizden ibaret olduğu, kan proteininde ve glukoz hafif bir azalış olduğu biyokimyasal parametrelerle gösterilmiştir. Keton cisimleri görülmemiştir. HAMİLELİĞİN ETKİSİ: gebeliğin 10-12.ci haftasından sonra azalmaya başlamasına rağmen tüm gebelik boyunca kanda ve idrarda tesbit edilir. artar. Gebelikte kreatinin, PTH, Ca yükselir. LH ve FSH miktarı ölçülemeyecek kadar düşebilir. Total T3 ve T4 % 50 artarken, FT3 ve FT4 değişmez. VÜCUT SIVILARI: Bu örneklerin başlıcaları, beyin-omurilik sıvısı (BOS) ve plevra sıvısıdır. Omek, iğne aspirasyonu ile alınir. Örnek alinacak bölgede önce deri temizliği yapılır ve aspirasyon iğnesi ile vücut boşluğuna girilir. İğne içerisine sıvı çekilir. Örnek en kisa sürede laboratuara ulaştırılır. BOS soğukta değil, oda ısısında bekletilir. Örnek geri çevirme nedeni: Steril koşullarda alınmayan örnekler çalışmaya alınmazlar. DIŞKIDA GİZLİ KAN BAKILMASI: Çalışma zamanı: Her gün. Örnek kabul süresi: 08.00 16.30 Örnek türü: Dışkı Örnek kabı: kapaklı gaita kabı Hastanın hazırlanması: Hastaya iki gün et içermeyen diyet uygulanmalıdır. Ayrıca demir içeren ilaç kullanmamalıdır. Örnek alındıktan sonra 30 dk içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Örnek geri çevirme nedeni: Dernir ilacı kullammı, 30 dakikayı geçen dışkı örneği. Olağan aralığı: Negatif LABORATUAR KRİTİK DEĞERLERİ Sodyumun 128'in ALTINDA, 160'in ÜZERİNDE olması. (Dializ hastaları dışında). Potasyumun 2,8'in ALTINDA, 6,2'nin ÜZERİNDE olmasl.(dializ hastaları dışında). Glukozun 40'm ALTINDA, 450'nin ÜZERİNDE olması. Kreatininin 2'in ÜZERİNDE olması (Dializ hastaları dışında) ÜRE'nin 4'in ALTINDA, 170'in ÜZERİNDE olması. (Dializ hastaları dışında) Kalsiyumun 6'nin ALTINDA, 13'ün UZERINDE olması T.Bilirubinin 20'nin ÜZERİNDE olması. Çocuk idrarında Glukoz görülmesi Sonuçları değiştirebilecek ve dolayısı ile Laboratuarca örnek reddine neden olacak genel şartlar Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 13
PANİK DEĞER LİSTESİ BİYOKİMYA Alt kritik değer Üst kritik değer Glukoz < 40 mg/dl > 450 mg/dl Glukoz (yenidoğan) < 35 mg/dl > 200 mg/dl Üre - > 100 mg/dl Kreatinin - > 5 mg/dl ( çocuk- > 3 mg/dl) CK - > 500 U/l CK-MB - > 25 U/l ALT- AST - > 800 U/l Total Bilirubin(yenidoğan) > 15 mg/dl Kalsiyum(Ca) < 6,5 mg/dl > 13 mg/dl Magnezyum(Mg) < 1 mg/dl > 4.5 mg/dl Fosfor(P) < 1 mg/dl > 10 mg/dl Sodyum(Na) < 125 meq/l >160 meq/l Potasyum(K) < 3 meq/l > 6,5 meq/l Potasyum(K)(yenidoğan) < 2.5 meq/l > 7 meq/l Klor (Cl) < 80 meq/l >120 meq/l Amilaz > 200 U/l Glukoz (İdrar) - Kuvvetli pozitif Keton (İdrar) - Kuvvetli pozitif Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 14
YETİŞKİNLERDE BİYOKİMYASAL TESTLER Alt kritik değer Üst kritik değer Glukoz < 40 mg/dl > 450 mg/dl Kalsiyum < 6 mg/dl > 13 mg/dl Klorür < 80 mmol/l > 120 mmol/l Kreatinin > 5,0 mg/dl Magnezyum < 1.0 mg/dl > 4,7mg/dL Fosfor < 1 mg/dl > 8,9 mg/dl CK-MB >150 U/L Potasyum < 2.8 mmol/l > 6.2 mmol/l Sodyum < 120 mmol/l > 160 mmol/l Amilaz >800 U/L Üre > 250mg/dL Ürik asid > 14 mg/dl HEMATOLOJİ Alt kritik değer Üst kritik değer Lökosit(WBC) < 1500 /mm 3 > 30,000 /mm 3 Hematokrit < % 20 >% 60 Hematokrit (yenidoğan) < % 33 >% 60 Hemoglobin < 7 g/dl >20 g/dl Hemoglobin (yenidoğan) < 9,5 g/dl >22 g/dl PT - > 30 sn aptt - > 78 sn Platelet <30,000 /mm 3 > 1,000,000 /mm 3 Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 15
HO RM ON Platelet (çocuk) <20,000 /mm 3 > 1,000,000 /mm 3 SEROLOJİ - KÜLTÜR Cross-match Anti HCV Anti HIV Anti HAV IgM RPR ARB boyama veya kültür Dışkı kültürü Uyumsuz Pozitif Pozitif Pozitif Pozitif Pozitif Samonella veya Shigella pozitif Üst kritik değer Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 16
TSH >100 U/ml FT4 >4.5 ng/dl LABORATUAR TEST LİSTESİ Test adı Çalışma zamanı Numune türü Numune kabı Aptt Her gün Sitratlı plazma Mavi kapaklı ALBUMİN Her gün sakıncalı AFP Perşembe(kan alma günü) ALP Her gün ALT Her gün AMİLAZ Her gün ASO Her gün AST Her gün B-HCG Her gün TOTAL BİLİRUBİN Her gün Hasta ön hazırlığı,örnek alımı veya transfer ile ilgili kurallar Uzamış turnike uygulaması Cuma günü Numune hast. ne gider Numune kabul etmeme nedenleri Pıhtılı, hemolizli,heparinli numune ayrılmadan beklemiş kan, hemoliz Aşırı hemoliz, lipemi ayrılmadan beklemiş kan, hemoliz Sonuç verme süresi 45 dakika 10 iş günü sonra Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 17
DİREKT BİLİRUBİN B 12 VİTAMİNİ BRUSELLA(rose bengal) CA-125 CA-15-3 CA-19-9 Her gün Her gün Her gün Perşembe (kan alma günü) Perşembe(kan alma günü) Perşembe (kan alma günü) 10 Saat sabah açlığı Cuma günü Sivas Devlet Hastanesi Cuma günü Sivas Devlet Hastanesi Cuma günü Sivas Devlet Hastanesi ayrılmadan beklemiş kan, hemoliz 30 dakika 10 iş günü sonra 10 iş günü sonra 10 iş günü sonra CRP Her gün DEMİR Her gün DEMİR BAĞLAMA Her gün ESTRADİOL Her gün FERRİTİN Her gün FOLİK ASİT Her gün FSH Her gün FOSFOR Her gün Uzamış turnike uygulaması sakıncalı Uzamış turnike uygulaması sakıncalı 10 Saat sabah açlığı GGT Her gün GAİTADA GİZLİ KAN Her gün Gaita Gaita kabı 30 dakika GLİKO Hb (HbA1c) Her gün Tam kan GEBELİK TESTİ (İDRAR) Mor kapaklı Her gün idrar İdrar kabı GLUKOZ(açlık) Her gün GLUKOZ(tokluk) Her gün Pıhtılı numune, yanlış tüpe kan alma ayrılmadan 8 Saat sabah açlığı beklemiş kan, hemoliz ayrılmadan Yemek yedikten 2 beklemiş kan, hemoliz sa. sonra Hemogram Her gün plazma Mor kapaklı Pıhtılı numune HDL-C Her gün 2 'Lİ -3 'LÜ TARAMA İLAÇ DÜZEYİ(VALPROİK ASİD,KARBAMAZEPİ N,FENİTOİN) Perşembe(kan alma günü) Perşembe(kan alma günü) Uzamış turnike uygulaması sakıncalı Cuma günü Sivas Devlet Hastanesi Cuma günü Sivas Numune Hast.ne gider Uygun olmayan tüp ilgili gebelik haftası dışı,lipemi KAN GRUBU Her gün Tam kan Mor kapaklı Pıhtılı numune KALSİYUM Her gün KART TESTLER (VDRL,HBSAG,ANTİ HCV,ANTİHIV) Her gün KLOR Her gün TOTAL KOLESTEROL Her gün KREATİN KİNAZ Her gün Uzamış turnike uygulaması sakıncalı Aşırı hemoliz, uygun olmayan tüp 30 dakika 20 dakika 10 iş günü sonra 10 iş günü sonra 20 dakika 45 dakika Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 18
CK-MB Her gün KREATİNİN Her gün LDH Her gün LDL-KOLESTEROL Her gün LÜTEİN YAPICI HORMON (LH) Her gün MAGNEZYUM Her gün OGTT 50 GR Her gün ayrılmadan beklemiş kan, hemoliz Kırmızı kapaklı Uzamış turnike sakıncalı,10 Saatlik sabah açlığı gerekir OGTT 75 gr Her gün 3 gün diyet uygulamalı(en az 150 gr/gün karbohidrat içeren) OGTT 100 gr Her gün,lipemi, ikter PTH Her gün POTASYUM Her gün Cuma günü Sivas Devlet Hastanesi Uzamış turnike uygulaması sakıncalı Numunenin 1 h'ten fazla oda ısısında beklemesi 10 iş günü 1.5 saat PROGESTERON Her gün PROLAKTİN Her gün PSA(total/free) Her gün PTZ Ko Her gün Sitratlı plazma Mavi kapaklı SERBEST T3 Her gün SERBEST T4 Her gün SODYUM Her gün TAM İDRAR TAHLİLİ (TİT) TOTAL TESTOSTERON Sabah kan alınmalı Rectal tuşe, sonda sonrası 7 beklemek gerekir Her gün Spot idrar İdrar kabı Her gün TSH Her gün TOTAL PROTEİN Her gün Pıhtılı, hemolizli,heparinli numune, uygun olmayan kan antikoagülanı oranı Numunenin mens döneminde verilmesi uzun süre beklemesi, kirli kapta getirilmesi Diürnal ritmi vardır. Sabah 7 max 19-20 min düzeydedir Diürnal ritmi vardır. Saat 2-4 max 17-18 min düzeydedir Uzamış turnike ayrılmadan uygulaması beklemiş kan, hemoliz 45 dakika 30 dakika Doküman No :BİY.RH.02- Yayın Tarihi :01.07.2011- Revizyon No : 01 - Revizyon Tarihi: 09.10.2013 Sayfa No : 19