Büyük Endüstriyel Kazalar Yol Haritası Belgesi

l At klar ndan Maden ve Maden Kaynakl Kazalar Standartlar n Radyasyondan Korunma Geli tirilmesi ve Güçlendirilmesi Kritik Altyap Korunmas lar n Tehlikeli Madde Ta mac l Kazalar Deniz Kirlili Neden Olan Kazalar ine De i Organizmalar n Biyogüvenli i Genetik Yap tirilmi lar BÜYÜK ENDÜSTR YEL KAZALAR Afetler ve Buna Ba klim De i ikli i Bu belge, Planlama ve Zarar Azaltma Dairesi Başkanlığı Teknolojik Afetler Risk Azaltma Çalışma Grubu tarafından, AB mevzuatı ve uluslararası belgeler incelenerek, ilgili kurum ve kuruluşların destek ve çalışmalarıyla hazırlanmıştır. Raporun kendisi resmi bir AB belgesi değildir ve AB politikasını temsil etmemektedir. Eylül, 2014

2 KISALTMALAR AB: Avrupa Birliği AFAD: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı BSTB: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı CLP: Regulation Kimyasalların Sınıflandırılması Paketlenmesi Etiketlenmesi İle İlgili Yasa /(EC) No 1272/2008 Regulation On Classification, Labelling And Packaging Of Substances And Mixtures) ÇSGB: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ÇŞB: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı GR: Güvenlik Raporu IPA: ( Instrument for Pre-Acccession) Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı İK: İşbirliği ve Koordinasyon KBRN: Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik ve Nükleer KG: Kapasite Geliştirme KY: Kurumsal Yapılanma MD: Mevzuat Düzenlenmesi P: Personel SB: Sağlık Bakanlığı STK: Sivil Toplum Kuruluşu

3

4 TANIMLAR Domino Etkileri Gerçekleşme Dönemi: İlgili Kuruluş: Sorumlu Kuruluş: Bulundurduğu tehlikeli maddeler nedeniyle veya afet riskleri nedeni ile büyük kaza ihtimalinin veya sonuçlarının artabilecek olması durumu Eylemin hazırlık ve gerçekleşmesi için öngörülen zaman dilimi. Sorumlu kuruluşun eylemi gerçekleştirmek üzere çalışmaya davet edilen ve çalışmayı işbirliği ve koordinasyon içerisinde birlikte yürüdüğü kurum ve kuruluş Eylemin gerçekleştirilmesi için gerekli alt yapıyı ve/veya işbirliği ve koordinasyonu sağlayacak görevli kuruluş

5

6 BAKAN SUNUŞU Prof.Dr. Numan KURTULMUŞ Başbakan Yardımcısı İnsanoğlu tarih öncesi zamanlarda, doğa ve işleyişi hakkında çok az bilgiye sahipti. Doğayı kendi imkânları ile bir ölçüde kontrol etmeye çalıştı. Deprem, fırtına, heyelan gibi doğal afetler insanın mantıksal anlama ötesinde bir olguydu. Zaman geçtikçe zihinsel olarak gelişen insan doğal afetleri tanımayı, ondan korunmayı ve afetin zararlarını azaltmayı öğrendi. Böylece teknolojiyi üreten insan kendisinin neden olduğu insan kaynaklı ve teknolojik afet kavramını ortaya çıkardı. Son 50 yılda dünya üzerinde 2 milyon kişi doğal ve insan kaynaklı afetlerle hayatını kaybetmiştir. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de doğal afetlerin sıklıkla yaşandığı bir ülke olması ve teknolojiyle birlikte gelişen sanayi ile insan kaynaklı, teknolojik afetlerin ne derece üzerine düşünülmesi gerektiği konusu ortaya çıkmıştır. Devlet politikası olarak her alanda olduğu gibi ülkemizin afet yönetimindeki eksikliklerini ve aksaklıklarını iyi etüt ederek afet yönetimi alanında başarılı bir model ve sistem geliştirdik. Kamudaki acil eylem planı çerçevesinde afet yönetimini ülkemizin yapısına ve çağımızın gereklerine göre yeniden şekillendirdik. Afetlerin daha etkin ve tek elden yönetilmesi için kurduğumuz Başbakanlık AFAD, afet ve acil durumlarla ilgili güncel gelişmeleri ve gelecek eğilimleri değerlendirerek, kamu imkânlarının daha profesyonel kullanımı için çalışmaktadır. Bu sebeple afete hazırlık ve mücadele, çok yönlü koordinasyon ve bütün kurumların aktif katılımı gerektirmektedir. Başbakanlık AFAD, afet ve acil durumlarla politikalar üretmekte, afet yönetimi konusunda ülkemizin uluslararası alanda öncü olması için çalışmalar yürütmektedir. AFAD, bütünleşik afet yönetim sisteminin yerleştirilmesi ve geliştirilmesi çalışmaları kapsamında, afet ve acil durumlarla ilgili birçok yeni düzenleme yapmış, çok sayıda proje üretmiş ve üretmeye de devam etmektedir. Kriz Yönetimi anlayışından Risk Yönetimi anlayışına geçen, afet öncesi hazırlık, planlama ve risk azaltma çalışmaları, eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri, erken uyarı ve kesintisiz haberleşme projeleri ile afetin zararlarını en aza indirmeye çalışan bir ülkeyiz artık. Türkiye deki afet ve acil durumla ilgili koordinasyon birçok ülkede örnek alınan, birçok ülkeye destek verdiğimiz bir seviyeye ulaşmıştır.

7 Bu çerçevede, Başbakanlık AFAD ın koordinatörlüğünde ülke düzeyinde Teknolojik Afetler Yol Haritası Belgeleri hazırlanarak yayımlamıştır. Belgelerin hazırlanmasında emeği geçen ve bu faaliyetlerde görev alan başta AFAD çalışanları olmak üzere, destekleriyle tüm kamu kurum ve kuruluşlarına içtenlikle teşekkür eder, bugüne kadar olduğu gibi bundan sonraki dönemlerde de başarılı çalışmalarının devam etmesini temenni ederim. Prof.Dr. Numan KURTULMUŞ Başbakan Yardımcısı

8 ÖNSÖZ Dr. Fuat OKTAY AFAD Başkanı Ülkemizde afet ve acil durumların etkin bir şekilde yönetilmesi amacıyla, 5902 sayılı Kanun gereği Başkanlığımızın kurulması ile Bütünleşik Afet Yönetim Sistemine geçilmiş, bu kapsamda afet ve acil durumlar ile sivil savunma hizmetlerinin tek bir merkezden düzenlenmesi, koordine edilmesi, denetlenmesi ve bu hizmetlere ilişkin eğitimlerin standartlarının belirlenmesi hedeflenmiştir. Afetlerin sayısı ve sıklığı ile birlikte verdikleri sosyal ve ekonomik zararlar son yıllarda katlanarak artmaktadır. Bu kayıplarla başa çıkabilmek müdahale odaklı bir yönetim anlayışından ziyade risk odaklı bir yönetim anlayışıyla mümkündür. AFAD olarak; afet öncesi planlama, hazırlık ve risk azaltma çalışmalarına büyük önem vermekteyiz. Afetlerin ve afet yönetiminin artık sadece yerel olmadığı, uluslararası boyutunun da önemli olduğundan hareketle; işbirliği çalışmalarına, yardımlaşmaya, bilgi ve tecrübe paylaşımına ağırlık vermekteyiz. Uygulamaya geçirdiğimiz entegre afet yönetim sistemi ile, sadece doğal afetler ile değil aynı zamanda endüstriyel kazalar, ulaşım kazaları, maden, radyolojik ve nükleer kazalar, biyolojik olaylar, iklim değişikliği, kritik altyapı ve siber tehlikeler, kazalar sonucu denizlerin kirlenmesi gibi teknolojik afetler konusunda da çalışmalar yürütmekte ve kapasitemizi her geçen gün geliştirmekteyiz. Kimyasal maddelerin hayatın her alanında yer bulan ağırlığı, herhangi bir kaza anında çevre, sağlık ve güvenlik riskleri ortaya çıkarması gibi sebeplerle endüstriyel kazalar hayatımızda önemli bir yer tutmaktadır. Diğer afetlerden farklı olarak endüstriyel kazalar iyi bir planlama ve hazırlık ile önlenebilir ya da etkileri en aza indirilebilir olaylardır. Endüstriyel kazaların önlenmesi çalışmaların için kamu kurum ve kuruluşları ile sanayicilerimizin birlikte işbirliği içinde yürütmesi gerekmektedir. Endüstriyel kazaların önlenmesi ve bu konuda farkındalığın arttırılması ve afetlere dirençli bir toplumun oluşturulması, için ülke düzeyinde kamu kurum ve kuruluşları ve sivil toplum kuruluşları; yerel düzeyde ise İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri arasında koordinasyonu sağlamak ve teknolojinin getirdiği yenilikleri afet yönetim sistemimize entegre etmek Başkanlığımızın öncelikli görevleri arasında yer almaktadır. AFAD olarak, afet yönetiminin bütün safhalarını ayrı ayrı ele almakta, uygulamaya geçirdiğimiz entegre afet yönetim sistemi ile de enerji ve mesaimizin çoğunu afet öncesi planlama, hazırlık ve risk azaltma çalışmalarına yoğunlaştırmaktayız. Ülkemizin ortak gücünü, ortak aklını ve ortak vicdanını harekete geçirerek afetleri tek elden yönetmekteyiz.

9 AFAD çalışanlarıyla birlikte, yoğun çalışmalar sonucu hazırladığımız Büyük Endüstriyel Kazalar ile ülkemizdeki endüstriyel kazaların etkin bir şekilde yönetimi amaçlamaktadır. Bu belgelerin oluşturulmasında emeği geçen tüm personelimize ve bu konuda katkı veren kurum ve kuruluşlarımıza teşekkür eder, bu süreçte ilgilerini ve desteklerini esirgemeyen Başbakan Yardımcımız Sayın Prof. Dr. Numan KURTULMUŞ a şükranlarımı sunarım. Dr. Fuat OKTAY AFAD Başkanı

10 IÇINDEKILER KISALTMALAR 2 TANIMLAR 4 BAKAN SUNUŞU 6 ÖNSÖZ 8 YÖNETİCİ ÖZETİ 12 1. BÖLÜM: GİRİŞ - DURUM ANALİZİ 14 1.1. AB Politikası 14 1.2. Türkiye Politikası 15 1.3. Endüstriyel Kazalar Yol Haritasının Kapsamı 16 1.4 Endüstriyel Kazalar Yol Haritasının Kapsamı 18 1.5. Metodoloji 18 2. ULUSLARARASI MEVZUATIN GEREKSİNİMLERİ 20 2.1. AB Mevzuatının Kapsamı 22 2.2. Seveso Direktifi ile Getirilen Temel Gereksinimler 24 2.3. Dolaylı Gereklerin Etkileri, Kesin Gereksinimler 28 3. ÜLKEMİZDEKİ MEVCUT DURUM 30 3.1. Mevzuata Yönelik Özet Açıklamalar 32 3.2. Devlet Politikası 36 3.3. Roller ve Sorumluluklar 41 3.4. Uygulama Çerçevesi ve Detayları 43 4. GEREKSİNİMLER VE EYLEMLER 44 KATKIDA BULUNANLAR 48

11

12 YÖNETICI ÖZETI EM-DAT Verilerine Göre 1900 ile 2014 arasında 7825 ADET TEKNOLOJIK AFET ve KAZA Kaydedilmiştir. Teknolojik afetler, insan faaliyetleri ya da doğal afetlerin tetiklemesi sonucunda oluşan endüstriyel, maden, ulaşım ve taşımacılık, nükleer ve radyolojik, deniz kirliliğine neden olan kazalar, büyük yangınlar, biyolojik olaylar, kritik altyapılar ve siber tehditler ile çevresel tehlikeler gibi can kaybına, hastalıklara, sosyal, ekonomik ve çevresel bozulmalara neden olan afet ya da acil durumlar olarak tanımlanmaktadır. Son yıllarda teknolojinin gelişmesi, hızlı nüfus artışı, gelişmişlik düzeyi, çevre kirliliği, çarpık kentleşmeye bağlı olarak teknolojik afetlerin sayısı ve sıklığı dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de artış göstermiştir. Çeşitli kaynaklardan alınan verilere göre 1900 ile 2014 arasında 7825 adet teknolojik kaza kaydedilmiş ve birçok can ve mal kaybı meydana gelmiştir. Yıllara göre meydana gelmiş olan teknolojik afetler ve hayatını kaybeden insan sayıları Şekil 1 ve Şekil 2 de gösterilmiştir. 5902 sayılı kanun gereğince; afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin hizmetlerin ülke düzeyinde etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemlerin alınması ve olayların meydana gelmesinden önce hazırlık ve zarar azaltma, olay sırasında yapılacak müdahale ve olay sonrasında gerçekleştirilecek iyileştirme çalışmalarını yürüten kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanmasından ve bu konularda politikaların üretilmesinden uygulanmasından AFAD sorumlu kılınmıştır. AFAD ın, yukarıda sayılan yetki ve görevleri kapsamında, kurum ve kuruluşların koordinasyonu ve endüstriyel kazaların etkin yönetimi amacıyla Endüstriyel Kazalar Yol Haritası Belgesi hazırlaması ihtiyacı ortaya çıkmış ve bu belge sadece AFAD tarafından değil aynı zamanda diğer bakanlıklar ve Türkiye çapındaki faydalanıcı grupların yetkililerinin de katılımıyla hazırlanmıştır. Endüstriyel Kazalar ile AFAD ın yasal olarak tanımlanmış görevleri göz önünde bulundurularak, endüstriyel kazalara ilişkin hizmetlerin yürütülmesinde ulusal mevzuat, uluslararası sözleşmeler ve ilgili AB mevzuatı ile farklı ülkelerdeki koordinasyon ve uygulamalar dikkate alınarak kısa ve uzun vadeli hedefleri belirlenmek ve bu hedeflerin uygulanması için eylem planlarını hazırlamak ve ulusal öncelikleri belirlemek amaçlanmıştır. 5902 Sayılı Kanun Gereği; kurum ve kuruluşların koordinasyonu ve teknolojik afetlerin etkin yönetiminden AFAD sorumlu kılınmıştır.

13 Şekil 1. 1900-2012 yılları arasında meydana gelmiş teknolojik afetler (EM-DAT, 2014). 550 500 450 400 Doğal Afet Sayısı 350 300 250 200 150 100 50 0 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 Şekil 2. 1975-2012 yılları arasında teknolojik afetlerde hayatını kaybeden kişi sayısı (EM-DAT, 2014). 12.000 10.000 Afetlerde Hayatını Kaybeden Kişi 8.000 6.000 4.000 2.000 0 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 EM DAT: The OFDA/CRED International Disaster Database www.emdat.be Université Catholique de Louvain, Brussels Belgium

14 1. GİRİŞ - DURUM ANALİZİ Avrupa Konseyi Aralık 1999 da Helsinki de gerçekleşen toplantıda Türkiye nin, diğer Aday Ülkelere (AÜ) uygulanan kriterler temel alınarak Avrupa Birliği ne (AB) katılacağı öngörülen bir Aday Ülke olduğunu onaylamıştır. AB ye üyeliğin bir ön koşulu olarak mevzuatlarını, birlik müktesebatı tarafından içerilen AB kanunlarının bütününü etkili kılmak için, AB mevzuatına uygun şekilde düzenlemek zorundadırlar. Uyumlaştırma Süreci diye adlandırılan bu süreç sadece ilgili tüm AB gereklerinin ulusal mevzuata tam olarak yansıtılmasını değil (yasal yansıtma), ayrıca ulusal mevzuatı yönetmek için yeterli bütçeye sahip uygun kurumsal yapıların kurulmasını (etkin ve pratik uygulama), ve kanunlarla tam uyumu sağlamak için gerekli kontrol ve cezaların konulmasını (yaptırım) gerektirmektedir. Ek olarak, AB mevzuatının tam olarak uygulanması zorunlu teknik standartları karşılayan yeni veya güncellenmiş tesisler için harcama yapılmasını da gerektirebilir (yatırım). Uyumlaştırma Süreci müktesebatın diğer bölümlerine olduğu gibi çevre başlığı altında yer alan sivil korunma başlığı için de uygulanmaktadır. 1.1 AB Politikası 1985 te Roma da düzenlenen ilk bakanlar toplantısı, Topluluğun afetlerden korunma alanındaki işbirliğinin temellerini atmış ve 1985-2002 tarihleri arasında sekiz karar alınmıştır. Bu kararların uygulanması, bir afet meydana gelmesi durumunda hem afet yönetiminden sorumlu kurumların hazır olmasını hem de özel sektörün afete hazırlıklı olma anlamında çeşitli önlemler alınmasını sağlamıştır. ABD de 2001 yılında meydana gelen terör saldırılarından sonra riskler, uyarılar ve müdahalenin değerlendirilmesi, söz konusu araçların muhafaza edilmesi ve araştırılması alanında AB mevzuatında gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler; Topluluğun afetlerden korunma alanındaki işbirliğini geliştirmek, doğal ve teknolojik afetlerde, insanların, varlıkların ve çevrenin daha iyi korunmasını sağlamaya yardım etmek, Afetin engellenmesi, afetlerden korunmadan sorumlu olanların hazırlığı ve afet durumunda müdahale konusunda ulusal, bölgesel ve yerel seviyedeki çalışmaları desteklemek, Vatandaşlar arasında kendi kendini koruma seviyesini arttırmak amacıyla halkı bilgilendirmeye katkıda bulunmak,

15 Desteğe ihtiyaç duyulduğunda, ulusal afetlerden korunma hizmetleri arasında etkili ve hızlı işbirliğinin çerçevesini oluşturmak, Teknolojik afetlerden korunma alanında entegre çalışmaları desteklemektir. 1.2 Türkiye Politikası Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun (5902); afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin hizmetlerin ülke düzeyinde etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemlerin alınması ve olayların meydana gelmesinden önce hazırlık ve zarar azaltma, olay sırasında yapılacak müdahale ve olay sonrasında gerçekleştirilecek iyileştirme çalışmalarını yürüten kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanması ve bu konularda politikaların üretilmesi ve uygulanması hususlarını kapsar. Afetlerin sınıflandırılması ve aralarındaki ilişki aşağıda yer alan Şekil 3 te verilmiştir. Ülkemizde afet yönetiminin tek elden koordine edilmesi için kurulan AFAD ın temel görevlerinden biri de bütünleşik afet yönetimi evrelerine ilişkin faaliyetlerin planlanmasını ve bu planların uygulanmasını sağlamaktır. Ulusal ve yerel düzeydeki çalışmalarda yatay ve düşey ilişkilerin tanımlanması, görülen eksikliklerin tamamlanması ve uygulamaların geliştirilmesi için ulusal afet yönetimi stratejisi ve eylem planı ile afet yönetimi evrelerine ilişkin diğer planların oluşturulması, etkin afet yönetiminin sağlanması için öncelikli hedeflerdir. Onuncu Kalkınma Planında (2014-2018) aşağıdaki ifadeler dikkat çekmektedir. Ülkemizde başta iklim değişikliği olmak üzere, çevre sorunlarına duyarlı politikalar sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde yürütülmüş; kurumsal yapı, mevzuat ve standartlar geliştirilmiştir. Afet zararlarının en aza indirilmesi amacıyla kurumsal ve yasal düzenlemelerle kamuoyunda farkındalık oluşturulmasına önem verilmiştir. Yerleşim yerlerinin temiz ve sağlıklı hale gelmesi açısından kentsel altyapı yatırımlarına öncelik verilmiş, başta içme suyu ve atık su ile katı atık hizmetleri olmak üzere, nüfusun bu hizmetlere erişiminde önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Şekil-1 Afetlerin sınıflandırılması ve aralarındaki ilişki Doğal Afetlerin Tetiklediği Teknolojik Afetler KAYA DÜŞMESİ Teknolojik Afetlerin Neden Olduğu Doğal Afetler

16 1. GİRİŞ - DURUM ANALİZİ 1.3 nin Amacı aşağıdaki amaçlar çerçevesinde sorumlu ve ilgili kurum ve kuruluş temsilcilerinin katkı ve destekleriyle hazırlanmıştır. Afetin neden olduğu zararların en aza indirgenmesi amacıyla, doğal ve teknolojik afetlerde bütünleşik bir yaklaşımla sivil korunmadan sorumlu olanların hazırlığı ve afet durumunda müdahale konusunda ulusal, bölgesel ve yerel seviyedeki çalışmaları desteklemek, Endüstriyel kazalar konusunda sivil korunmayla ilgili Afetin neden olduğu zararların en aza indirgenmesi amacıyla, doğal ve teknolojik afetlerde bütünleşik bir yaklaşımla sivil korunmadan sorumlu olanların hazırlığı ve afet durumunda müdahale konusunda ulusal, bölgesel ve yerel seviyedeki çalışmaları desteklemek, Endüstriyel kazalar konusunda sivil korunmayla ilgili AB mevzuatına göre uygulamalar yapabilecek şekilde hukuksal, kurumsal ve teknik çalışmalar yapmayı ve bu mevzuatın özellikle yetkili kurum ve kuruluşlar arasındaki işbirliğiyle ilgili olarak uygulanmasını koordine etmek, İnsanların, çevrenin ve malın daha iyi korunmasını sağlamak için, AB sivil korunma mevzuatı, Topluluğun Sivil Korunma Müdahaleleri Mekanizması ve Sivil Korunmanın Mali Araçları ile ilgili çalışmaları başlatarak, müzakereler için gerekli hazırlıkları yapmak, Endüstriyel kazalar için işbirliğinin güçlendirilmesi, risklerin ve zararların azaltılması konusunda araştırma projelerinin hazırlanmasını teşvik etmek, Afet izleme ve bilgilendirmesi amacıyla, erken uyarı sistemlerindeki rolleri belirlemek, sivil korunma ve insani yardım sağlama becerilerinin geliştirilmesini sağlamak, Ülke düzeyinde uygulanacak afet ve acil durum çalışmalarına yönelik risk yönetimi ve zarar azaltma planlarını hazırlatabilmek, risk değerlendirme sonucunda, zararın ortaya çıkma olasılığını azaltma veya ortadan kaldırma veya etkisini azaltmaya yönelik faaliyetlerin ulusal boyutta uygulanmasını yönlendirmek. Endüstriyel kazalar ile İlgili hazırlıklarında analizi yapılan AB Müktesebatı, uluslararası sözleşmeler ve farklı ülkelerdeki koordinasyon ve uygulamalar dikkate alınarak Endüstriyel kazalar ile ilgili hususların uygulanması ile ilgili genel gereksinimlere yönelik olarak kurum ve kuruluşların rol ve sorumlulukları Tablo 1 de özetle verilmiştir.

17 Tablo 1: Yetkili Kurumların Genel Rol ve Sorumlulukları Tablosu YETKİLİ KURUMLAR ROLLER VE SORUMLULUKLAR Teknolojik afetler ile ilgili tüm kurum ve kuruluşlarla koordinasyonu sağlamak öngörülen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinde destek vermek ve afet ve acil durumlarda kararlara ve uygulamaya destek vererek fon kullanılmasını sağlamak, Harici eylem planlarını yapmak risk haritalarını hazırlamak kaza sırasında ve sonrasında müdahalede bulunmak, Eğitim ve tatbikatları koordine etmek, Ulusal düzeydeki kritik altyapıların korunması amacı ile Kritik Altyapı Koruma Planı hazırlamak, En iyi uygulamaların ve anlık tehdit ve alarmların güvenli bir şekilde paylaşımı yoluyla uygun koruma tedbirlerinin geliştirilmesini teşvik edebilecek AB Kritik Altyapı Uyarı Bilgi Ağı (KAUBA /CIWIN) çalışmalarına entegrasyonu sağlamak, KBRN tehlikelerine karşı alınacak önlemler ve yapılacak çalışmaları ilgili kurum ve kuruluşlarla koordineli olarak belirler Radyasyon acil durumlarında alınabilecek koruyucu önlemleri, içeren kılavuz, prosedür, talimat hazırlanmasını sağlamak. AB çevre müktesebatının uyumlaştırılması da dahil olmak üzere, Türkiye deki çevre politikalarının geliştirilmesi ve uygulanması için genel koordinasyonu sağlamak, Yönetmeliklerle ilgili bildirimleri almak, denetlemek raporlamak. Büyük endüstriyel kazalar, maden kazaları, iklim değişikliği konularında risk azaltma çalışmaları yapmak, mevzuat hazırlamak, Üst ölçekli arazi kullanım planlarını hazırlamak, hazırlatmak, Büyük endüstriyel kazalar, maden kazalar konusunda tesisleri denetlemek, Çalışma alanları ile ilgili konularda mevzuat hazırlamak, uygulamak. Gayri sıhhı müesseselerin arazi kullanımı, izin ve denetimi ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek

18 1. GİRİŞ - DURUM ANALİZİ 1.4 Endüstriyel Kazalar Yol Haritasının Kapsamı Endüstriyel kazalara neden olacak konulara ilişkin üzerinde çalışma yapılmış ilgili AB müktesebatı Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Endüstriyel Kazalar Hazırlıklarında Analizi Yapılan AB Müktesebatı ve Uluslar arası Sözleşmeler Listesi İlgili AB İlgili AB Teknolojik Ve Müktesebatı ve Müktesebatı ve İnsan Kaynaklı Uluslar arası uluslar arası Afete Neden Sözleşmeler Sözleşmeler Olacak Konular Detaylı Analiz Ön Analiz Yapılan Yapılan Büyük Endüstriyel kazalar SEVESO III Direktifi (2012/18/EU) 1.5 Metodoloji AFAD ın tanımlanmış görevleri göz önünde bulundurularak, Endüstriyel kazalara ilişkin hizmetlerin yürütülmesinde ulusal mevzuat, AB Müktesebatı ve diğer ülkelerdeki uygulamalar incelenerek Endüstriyel Kazalar hazırlanmıştır. Bu belgede, AB tarafından hazırlatılan üye ve aday ülkelerin uyumlaştırma çalışmaları sırasında kullanması öngörülen AB Çevre Müktesebatının uygulanması için kılavuz kitabın 10. Bölümünde yer alan sivil korunma sektöründe ki uygulamalar dikkate alınmıştır. Yol Harita- sı Belgesinin hedefi olan AB uyum sürecinde yapılması gerekli temel işleri açıklayan bilgiler Tablo 3 te verilmiştir

19 Tablo 3. Endüstriyel Kazalar Hazırlıklarında Analizi Yapılan AB Müktesebatı ve Uluslar arası Sözleşmeler Listesi İlgili AB Müktesebatı, Teknolojik Afetler Uluslararası Sözleşmeler Yapılması Gerekli Temel İşler Büyük Endüstriyel kazalar SEVESO III Direktifi (2012/18/EU) Amaç; tutarlı ve etkin bir biçimde yüksek bir düzeyde koruma sağlayarak tehlikeli maddelerle ilgili olarak ortaya çıkabilecek büyük kazaların önlenmesi ve bunların insan ve çevre ile ilgili sonuçlarının sınırlandırılmasıdır. Belirli İşletmelerde Tehlikeli Madde Kullanımı İle İlgili Bir Bildirim Sisteminin Kurulması Güvenlik Raporu Hazırlanması, Büyük Endüstriyel Kaza Sırasında Uygulanacak Dahili ve Harici Acil Durum Planlarının Hazırlanması, Gözden Geçirilmesi, Test Edilmesi ve Revize Edilmesi, Domino Etkileri belirlenmesi, Arazi Kullanım Planlaması, Risk Değerlendirme Metodolojisi ve Kaza Senaryoları oluşturulması, Halkın Bilgilendirilmesi, ın Araştırılması, Raporlanması ve Denetimi, Kimyasalların Sınıflandırılması Paketlenmesi Etiketlenmesi oluşturulurken bahsi geçen Ulusal ve Uluslararası mevzuatlara ek olarak, Avrupa Komisyonu Çevre Genel Müdürlüğü Doğal ve Teknolojik Afetlerden Korunmak İçin Topluluk Stratejisini Değerlendiren Rapor (European Commission DG Environment Assessing the Potential for a Comprehensive Community Strategy for the prevention of Natural and Manmade Disasters Final Report March 2008) da dikkate alınmıştır. İlgili uluslararası mevzuatta endüstriyel kazalar ile ilgili maddeler araştırılarak ulusal mevzuat hazırlanırken uygulanacak temel gereksinimler belirlenmiştir. nde hedef gereksinimler belirlenerek, ilgili Türk mevzuatı ile karşılaştırılmalı boşluk analizi yapılmıştır. Yukarıda belirtilen hazırlık ve çalışmalar yapıldıktan sonra hazırlanan, Planlama ve Zarar Azaltma Dairesi Başkanlığı altında çalışmakta olan Teknolojik Afetler Risk Azaltma Çalışma Grubu tarafından ilgili kurumlarla müzakere edilmiştir. Belge, AFAD da düzenlenen ilgili kamu kurum/kuruluşları ile toplantılarda detaylı olarak değerlendirilmiştir. İlgili kurumların Çalışma Grubu na katılımları aşağıdaki çerçevede olmuştur. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yapılan katkı ve değerlendirmelere göre AB Müktesebatını dikkate alarak Büyük Endüstriyel kazalarla İlgili hazırlanmıştır.

20 2. ULUSLARARASI MEVZUATIN GEREKSINIMLERI 1900-2014 yılları arasında Türkiye de 133 adet teknolojik afet raporlanmış. 5912 kişi hayatını kaybetmiş. 278 Milyon dolar ekonomik kayıp olmuştur.

21 Seveso II-III Direktifi nin temel amacı tehlikeli maddeler içeren büyük endüstriyel kazaların önlenmesidir. Tutarlı ve verimli bir şekilde, yüksek seviyeli korumayı garanti altına alarak söz konusu kazaların insan ve çevre için sonuçlarını sınırlandırmayı amaçlamaktadır. Direktif, büyük kaza zararları vermeye neden olabilecek miktarlarda belirli tehlikeli maddelerin bulunduğu kuruluşlara uygulanmaktadır. Bir işletme, eğer Direktif Ek I in, 1. ve 2. Bölümlerinde listelenmiş olan tehlikeli maddelerin işletme dahilindeki miktarı belirtilen miktarın üzerindeyse Direktif in hükümlerine tabidir. Seveso Direktifi nin faaliyet alanı yalnızca kuruluşlardaki tehlikeli maddelerin mevcudiyeti ile ilgilidir. Yetkili mercii aynı zamanda, kuruluşların bulundukları yer ve birbirlerine yakınlıkları nedeniyle büyük bir kazanın meydana gelme olasılığının artması (domino etkisi) söz konusu ise, bahsi geçen kuruluşları veya kuruluş gruplarını tanımlamalıdır. Direktif, iki-seviyeli bir yöntem izlemektedir. Yani Ek I de belirtilmiş her madde için, alt seviye ve üst seviye olmak üzere iki farklı sınırlandırıcı nicelik mevcuttur (eşik değerleri). Bir kuruluşta bulunan maddelerin niceliği arttıkça, o kuruluşun neden olduğu zararın da arttığı varsayılmaktadır. Buna bağlı olarak, Direktif üst seviyeli kuruluşlara, alt seviyeli kuruluşlardan daha çok zorunluluk yüklemektedir. Üst-seviye kuruluşların bir güvenlik raporu hazırlamaları zorunlu kılınmıştır. Alt-seviye işletmeler ise sadece yetkilileri mevcudiyetlerinden haberdar etmek ve işletmede bulunan tehlikeli maddelerin detaylarını vermek zorundadırlar. Eğer bir kuruluşta büyük bir kazaya neden olamayacak durumdaki maddeler bulunuyorsa, uzman yetkili güvenlik raporu için gereken bilginin miktarını sınırlayabilir (ayrıca bkz. 26 Haziran 1998 tarihli, 98/433/EC sayılı söz konusu özel izinler için uyumlaştırılmış kriterleri oluşturan Komisyon Kararı). Hem üst seviye hem de alt seviye kuruluşlar, kazaları önlemek ve kazaların insan ve çevre üzerindeki sonuçlarını sınırlamak için gerekli tüm tedbirleri alarak kazaları önlemek zorundadırlar. Ayrıca, büyük kazaları önlemek için bir politika (Ek III) hazırlamalı ve tam ve doğru olarak uygulanmasını garanti altına almalıdırlar. Tüm kazalar ve olması muhtemel kazalar yetkililere rapor edilmelidir. Üst seviye işletmeler aynı zamanda, minimum olarak, Ek II de listelenmiş olan bilgileri içeren bir güvenlik raporu hazırlamak zorundadırlar. Üst seviye işletmeler dahili acil durum planları hazırlamalı ve bir sonraki adım olan harici acil durum planlarının hazırlanması için yetkiliye gerekli bilgiyi sağlamalıdırlar. Acil durum planları Ek IV bilgilerini içermelidir. Dahili acil durum planları çalışanlara danışarak hazırlanmalıdır ve harici acil durum planları için kamuyla fikir alışverişinde bulunulmalıdır. Aynı zamanda kamunun bilgilendirilmesine dair zorunluluklar bulunmaktadır.

22 2. ULUSLARARASI MEVZUATIN GEREKSINIMLERI 2.1. AB Mevzuatının Kapsamı Referans Direktifler Tehlikeli müstahzarlar sınıflandırılmasına, ambalajlanmasına ve etiketlenmesine ilişkin Üye Devletlerin yasa, yönetmelik ve idari şartlarının uyumlaştırılmasına dair 67/548/EEC sayılı ve 27 Haziran 1967 tarihli Konsey Direktifi SEVESO I Direktifi (82/501/EEC) (Council Resolution) Endüstriyel Yerleşimin Planlaması, 16 Ekim 1989 (Council Resolution) 1 Şubat 1993 de Konsey tarafından daha iyi risk ve kaza yönetimi konusunda 17 Mart 1992 de Helsinki de imzalanan Endüstriyel Kazaların Sınırlar Ötesi Etkileri Konvansiyonu SEVESO II direktifi (96 /82/EC) 2003/105/ EC, SEVESO direktifinde değişiklik yapan direktif SEVESO III Direktifi (2012/18/EU) İlgili direktifler 30 Eylül 1957 tarihli tehlikeli malların karayoluyla uluslar arası taşınması hakkındaki Avrupa Anlaşması 26 Haziran 1978 tarihli 78/631/EEC sayılı Üye Devletlerin tehlikeli müstahzarların sınıflandırılması, ambalajlanması ve etiketlenmesine ilişkin kanunlarının, yönetmeliklerinin ve idari hükümlerinin uyumlaştırılması hakkındaki Konsey Direktifi 7 Haziran 1988 tarihli 88/379/EEC sayılı Üye Devletlerin tehlikeli müstahzarların sınıflandırılması, ambalajlanması ve etiketlenmesine ilişkin kanunlarının, yönetmeliklerinin ve idari hükümlerinin uyumlaştırılması hakkındaki Konsey Direktifi 12 Haziran 1989 tarihli 89/391/EEC sayılı çalışanların iş güvenliklerinin ve sağlıklarının iyileştirilmesini teşvik edici önlemlere ilişkin Konsey Direktifi 7 Haziran 1990 tarihli 90/313/EEC sayılı çevresel bilgiye erişim özgürlüğü hakkındaki Konsey Direktifi 23 Aralık 1991 tarihli 91/692/EEC çevreye ilişkin bazı direktiflerin uygulanmasına ilişkin raporları standartlaştıran ve uygulanmasını sağlayan Konsey 21 Kasım 1994 tarihli 94/55/EC sayılı Üye Devletlerin tehlikeli malların karayollarıyla

taşınmasına ilişkin kanunlarının uyumlaştırılması hakkındaki Konsey Direktifi 24 Eylül 1996 tarihli 96/61/EC sayılı Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol hakkındaki Konsey Direktifi 85/337/EEC sayılı bazı kamu ve özel sektör projelerinin çevreye etkisinin değerlendirilmesine ilişkin Konsey Direktifi nde değişiklik yapan 3 Mart 1997 tarihli 97/11/EC sayılı Konsey Direktifi (Çevresel Etki Değerlendirmesi) 31 Mayıs 1999 tarihli 1999/45/EC sayılı Üye Devletlerin tehlikeli müstahzarların (pestisitlerin) sınıflandırılması, ambalajlanması ve etiketlenmesine ilişkin kanunlarının, yönetmeliklerinin ve idari hükümlerinin uyumlaştırılması hakkındaki Konsey Direktifi 23 Ekim 2000 tarihli 2000/60/EC sayılı su politikası alanında Topluluk faaliyetleri için bir çerçeve oluşturan Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi Seveso (İtalya,1976) 1982 SEVESO I Direktifi (82/501/EEC) 1996 Seveso II Direktifi (96/82/EEC) 2012 SEVESO III Direktifi (2012/18/EU) Bhopal (Hindistan,1984) Baia Mare (Romanya,2000) 23

24 2. ULUSLARARASI MEVZUATIN GEREKSINIMLERI 2.2. Seveso Direktifi İle Getirilen Temel Gereksinimler 2.2.1. Direktif te Detaylı Şekilde Verilen Görevlerin Yerine Getirilmesi için Bir Yetkili Otoritenin Belirlenmesi Bu yetkili otorite hali hazırda sağlık ve güvenlik konularından sorumlu bir kurum olabilir. Direktifin gereklerini uygulayacak yetkili otoritenin ve gerekli görülmesi durumunda direktif ile ilgili konularda yetkili otoriteye teknik destek sağlaması amacıyla bir birim oluşturulması Harici acil eylem planlarının hazırlanmasından sorumlu bir kurumun belirlenmesi ve oluşturulması (yetkili otorite ya da genellikle yerel otoriteler). Düzenleyiciler ve işletmeciler için Direktif ile ilgili konular hakkında bir eğitim programı oluşturulması ve uygulanması. Önlem metotlarının ve acil durum prosedürlerinin geliştirilebilmesi için kazalar ve olası kazalar hakkındaki bilgilerin toplanması, değişimi ve dağıtılması için detaylı prosedürler hazırlanması. Bu da belirlenen alanlarda, Direktif ten etkilenen kuruluşlardan temsilciler ile yetkili otoritenin temsilciliği başkanlığında komiteler oluşturulması ile mümkün olabilecektir. Direktif te yer alan yükümlülüklerin işletme sahipleri tarafından yerine getirilmesinin sağlanması. Bir denetim sistemi oluşturulması, uygulanması ve işletmecilerin, Direktif in gereksinimlerini yerine getirdiklerini garanti altına alan periyodik denetimlerin yapılması. İşletme sahiplerinin, yetkili otorite tarafından konan yasaklara karşı gelmesi durumunda mahkemede yargılanmalarının sağlanması Ücretlendirme politikaları

25 2.2.2. Belirli İşletmelerde Tehlikeli Madde Kullanımı İle İlgili Bir Bildirim Sisteminin Kurulması Tehlikeli madde içeren ve güvenlik önlemleri yeterli olmadıkça ve bunlar onaylanmadıkça tehlike yaratabilecek kuruluşların işletmeye kapatılması Belirli işletmelerde tehlikeli madde kullanımı ile ilgili bir bildirim sisteminin kurulması ve bildirimlerin değerlendirilmesi amacıyla büyük kaza önleme politikalarının, güvenlik raporlarının ve acil eylem planlarının onaylanması. İşletmecilerin kuruluşlarının konumunu, yapılan işlemleri ve tehlikeli madde kullanımını yetkili otoritelere bildirmesinin temin edilmesi. Büyük kaza tehlikesi yaratma ihtimali olmayan işletmelerin belirlenmesi. Bütün bilgi gereksinimlerinin karşılandığının garanti edilmesi Gerekli verilerin toplandığını garanti altına alan raporlama sistemlerinin kurulması. 2.2.3. Güvenlik Raporu Hazırlanması Yetkili otorite tarafından büyük endüstriyel kazaların önlenmesi politikasının hazırlanması ve uygulanması (Madde 10, ve EK II) Yukarıda bahsedilen politikaların ve planların gözden geçirilmesi ve revize edilmesi (Madde 10 ve 11) Tesislerin, direktif ile uyumunu sağlamak için tesis denetleme sisteminin oluşturulması ve uygulanması (Madde20) Güvenlik Yönetim Sistemi (GYS), Dahili Acil Durum Planı oluşturulması, Risk analizi ve önleme yöntemlerinin oluşturulması Büyük kazaların araştırılması için prosedürlerin oluşturulması İşletmeci tarafından sağlanan bilgilere dayanarak belirlenen kurumların Harici Acil Eylem Planları hazırlamasının garanti edilmesi. Dahili Acil Durum Planının (Madde 11) ve güvenlik raporunun hazırlanmasının sağlanması (Madde 10, ve EK II) Dahili ve Harici Acil Durum Planlarının incelenmesi, test edilmesi ve gerekli görüldüğünde revize edilerek düzenli bir şekilde güncellenmesi ve bunlar hakkında halkın yeterince bilgilendirilmesinin garanti edilmesi. Tehlikelerin arttığı kuruluşların belirlenmesi amacıyla olası tehlikelerin değerlendirilmesi için kriterlerin belirlenmesi. Bir bildirimde olması gereken bilgiler, güvenlik raporlarının ve acil durum planlarının içeriği gibi bilgiler de dahil olmak üzere tehlikeli maddelerin saklanması ve kullanımı ile ilgili güvenlik konuları hakkında kılavuz notlarının sağlanması

26 2. ULUSLARARASI MEVZUATIN GEREKSINIMLERI 2.2.4. Domino Etkileri Yetkili otoritelerce domino etkilerinin dikkate alınarak, Yetkili otoritelerce domino etkilerinin dikkate alınarak, büyük endüstriyel kazaları engellemek ve etkilerini en aza indirgemek için gereken önlemlere ilişkin bilgi sağlamaları ve diğer işletmeler ile bilgi alışverişinde bulunma ve işbirliğine girmenin sağlanması (Madde 8) Büyük-Kazaları Önleme Politikası nın oluşturulması Halkın direktifin uygulanmasına ilişkin gizlilik gerektiren belirli bilgiler dışında bilgilere erişebiliyor olmasının sağlanması Büyük kaza etkilerine maruz kalacak bireylere ve diğer üye ülkelere güvenlik önlemleri ve prosedürleri konularında bilgi sağlanması, (Madde 13 ve EK V) Tehlikeli maddelerin bulunduğu kuruluşlarda arazi kullanım planlaması izinleri için uygulamalar yapılması durumunda yeterli kamu danışmanlığı yapılmasının sağlanması için bir prosedür oluşturulması. İşletmeciden gelen güvenlik raporunun ve tehlikeli maddeler envanterinin halkın ulaşabileceği şekilde sağlanması için bir prosedür oluşturulması ve halka büyük kaza tehlikeleri hakkında güvenlik bilgilerinin sağlanması. Harici acil eylem planlarında belirlenen faaliyetlerin hazırlanması sürecinde halkın bu faaliyetlerden tümüyle haberdar olmasını sağlamak amacıyla halka danışılmasını temin eden bir prosedür oluşturulması. Büyük bir kaza olma olasılığının ya da olumsuz sonuçlarının artabileceği kuruluşlar arasında bilgi değişimini sağlayacak prosedürler oluşturulması. Sınırlar ötesi etkiler ile büyük kazalardan potansiyel olarak etkilenebilecek Üye Devletlere yeterli bilginin sağlanması. ÇED bağlantısının kurulması Yetkili otorite domino etkileri belirler ve işletmeciden daha fazla bilgi ister ve operatörleri bilgilendirir (Madde 9 ) Denetim süreci domino etkilerini kapsar (Madde 20) AB komisyonu domino etkileri ve güvenlik mesafeleri (zon) ilgili kılavuzları hazırlayacaktır (Madde 24)

27 2.2.5. Arazi Kullanım Planlaması Arazi kullanım planlaması politikalarında, tehlikeli maddeler içeren işletmeler için tahsis edilecek olan araziler için kriterlerin dahil edilmesi. Tehlikeli maddeler açısından tehlike arz eden kuruluşlar için arazi kullanım planlarında mevcut arazi temin edilmesi. Tehlikeli maddelerden gelebilecek olası tehlikeler ışığında arazi kullanım izinleri için bireysel uygulamaların gözden geçirilmesi. Arazi kullanım ve diğer ilgili politikalarda büyük endüstriyel kazalara karşı koruma ile ilgili hedeflerin dikkate alınmasının sağlanması ve bu politikaların uygulanmasını kolaylaştıracak destek prosedürlerin oluşturulması. (Madde 13) 2.2.6. Risk Değerlendirme Metodolojisi ve Kaza Senaryoları Risk değerlendirmesi yapabilmek için aşağıdaki konularda kriterlerin belirlenmesi gerekmektedir. Raporları hazırlayan ve değerlendirenlerin deneyim, eğitim ve yetkinliği Veri tabanları Sistematik teknikler Nümerik simülasyonlar Model senaryoları için yazılımlar 2.2.7. Halkın Bilgilendirilmesi Halkın katılımı detaylı prosedürleri ve arazi kullanım planlarını da kapsayacak şekilde düzenlenmiştir (Madde 15) Halkın Çevresel Bilgiye Erişimi Hakkında direktif kapsamında bilgi sağlanmalıdır. Harici eylem planlarının hazırlanması halkın bilgilendirilmesini gerekli kılar Ulusal yasalara göre Mahkemeye (adalete)erişmek 2.2.8. Büyük Endüstriyel Kaza Sırasında Uygulanacak Dahili ve Harici Acil Durum Planlarının Hazırlanması, Gözden Geçirilmesi, Test Edilmesi ve Revize Edilmesi. Seveso Direktifi Ek IV te verilen planların hazırlanması 2.2.9. ın Araştırılması, Raporlanması ve Denetimi Aşağıdaki konuları içeren; Tüm Seveso kuruluşları için denetleme planı ulusal bölgesel ve lokal olarak hazırlanmalı Genel güvenlik değerlendirmesi Domino etkileri ile ilgili bilgi Özellikle Harici riskler ve tehlikeler için bilgi Rutin ve rutin olmayan prosedürler için bilgi Denetleme kurumları arasındaki işbirliği ve koordinasyon planı 2.2.10. Kimyasalların Sınıflandırılması Paketlenmesi ve Etiketlenmesi Direkifte yer alan tehlikeli madde kategorileri CLP Regulation (EC) No 1272/2008 e göre düzenlenmelidir.

28 2. ULUSLARARASI MEVZUATIN GEREKSINIMLERI 2.3. Dolaylı Gereklerin Etkileri, Kesin Gereksinimler Seveso Direktifinin uygulanmasına yönelik strateji geliştirilecektir. Direktife uyum için Taslak Yönetmelik, Güvenlik raporunun hazırlanması, Direktif için Tebliğin hazırlanması, Denetimin yapılması, halkın bilgilendirilmesi, Acil Durum Planlarının oluşturulması, Tesislerle ilgili veri tabanının belirlenmesi gereklidir. Denetleme & Değerlendirme Büyük Kaza Önleme Politikası Organizasyon & Personel İzleme Performansı SEVESO Temel Gereksinimler Büyük Kazaların Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi Acil Durum Hazırlığı Değişimin Yönetimi İşletimin Kontrolü

29

30 3. ÜLKEMİZDEKİ MEVCUT DURUM Yürürlükte bulunan kanun, kanun hükmünde kararname ve yönetmelikler aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir. Tablo 3. Yürürlükteki Kanunlar Sıra No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Sayısı ve Kabul Tarihi Adı (Başlığı) Resmi 3146 09/01/1985 6331 20/06/2012 4857 22/05/2003 2872 9/8/1983 5902 17/6/2009 7269 25/5/1959 4562-12/04/2000 4737-09/01/2002 3385-15/06/1987 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İş Kanunu Gazete Tarihi/Sayısı İlgili Kurum Çevre Kanunu 18132 ÇŞB Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun ÇSGB ÇSGB ÇSGB 27261 AFAD 10213 AFAD Organize sanayi Bölgeleri Kanunu 24021 BSTB Endüstri Bölgeleri Kanunu 24645 BSTB K.S.B. İçinde Devletçe İnşaa Edilmiş Örnek S.S. İşyerlerinin Devredilmesi Hakkında Kanun 19498 BSTB Tablo 4. Yürürlükteki Kanunlar Sıra No Sayısı ve Kabul Tarihi Adı (Başlığı) Resmi Gazete Tarihi/Sayısı İlgili Kurum 1 644 04.07.2011 Çevre Ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 27984 ÇŞB 2 648 Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname 28028 ÇŞB 3 635-8/06/2011 Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 27958 (mükerrer) BSTB

31 Tablo 5: Yürürlükteki Yönetmelikler Sıra No Sayısı Adı (Başlığı) 1 26/12/2003 2 30/04/2013 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri hakkında yönetmelik Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik Resmi Gazete Tarihi/Sayısı İlgili Kurum 25328 ÇSGB 28633 ÇSGB 3 29/12/2012 Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği (87/404/At) 28512 ÇSGB 4 18/06 2013 İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik 28681 ÇSGB 5 26/12 2008 Bazı Tehlikeli Maddelerin, Müstahzarların ve Eşyaların Üretimine, Piyasaya Arzına ve Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar Hakkında Yönetmelik 27092 ÇŞB 6 26/12 2008 Kimyasalların Envanteri ve Kontrolü Hakkında Yönetmelik 27092 ÇŞB 7 26/12 2008 8 26/12/2008 9 30/12/2013 10 26/12/2008 11 26/12/2008 Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlendirilmesi Hakkında Yönetmelik ın Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik Bazı Tehlikeli Maddelerin, Müstahzarların ve Eşyaların Üretimine, Piyasaya Arzına ve Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar Hakkında Yönetmelik 27092 ÇŞB 27092 ÇŞB 28867 ÇŞB 27092 (Mükerrer) ÇŞB 27092 (Mükerrer) ÇŞB 12 26/12/2008 Kimyasalların Envanteri ve Kontrolü Hakkında Yönetmelik 27092 (Mükerrer) ÇŞB 13 3/10/2013 Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği 28784 ÇŞB 14 11/11/2008 Çevre Düzeni Planlarına Dair Yönetmelik 27051 ÇŞB 15 17/02/2009 Çevre Düzeni Planlarına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 27144 ÇŞB 16 21/11/2008 Çevre Denetim Yönetmeliği 27061 ÇŞB 17 12777 8/5/1988 Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik 19808 AFAD 18 22/08/2009 Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği 27327 BSTB 19 16/12/2004 Endüstri Bölgeleri Yönetmeliği 25672 BSTB 20 17/01/2008 Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmeliği 26759 BSTB 21 10/11/2009 Tarıma Dayalı İhtisas OSB Yönetmeliği 27402 BSTB 22 02/07/2004 23 26/08/2011 24 14/07/2010 Organize Sanayi Bölgelerinde Yer Alan Parsellerin Gerçek veya Tüzel Kişilere Bedelsiz Tahsisine İlişkin Yönetmelik (5084 geçici 1. Madde) Organize Sanayi Bölgelerinde Yer Alan Parsellerin Gerçek veya Tüzel Kişilere Tamamen Veya Kısmen Bedelsiz Tahsisine Dair Yönetmelik (4562 geçici 9. Madde) Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Yatırım Programında Yer Alan Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatiflerinin Kredi Kullanımına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik 25510 BSTB 28037 BSTB 27641 BSTB 25 15/09/2012 Kümeleme Destek Programı Yönetmeliği 28412 BSTB

32 3. ÜLKEMİZDEKİ MEVCUT DURUM 3.1. Mevzuata Yönelik Özet Açıklamalar 3.1.1. 644 Sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Madde 1- Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin amacı; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklarını düzenlemektir. Madde2 a) Yerleşmeye, çevreye ve yapılaşmaya dair imar, çevre, yapı ve yapım mevzuatını hazırlamak, uygulamaları izlemek ve denetlemek, Bakanlığın görev alanı ile ilgili mesleki hizmetlerin norm ve standartlarını hazırlamak, geliştirmek, uygulanmasını sağlamak ve ilgililerin kayıtlarını tutmak. b) (Değişik: 8/8/2011-KHK-648/ 1 md.) Çevrenin korunması, iyileştirilmesi ile çevre kirliliğinin önlenmesine yönelik prensip ve politikalar tespit etmek, standart ve ölçütler geliştirmek, programlar hazırlamak; bu çerçevede eğitim, araştırma, projelendirme, eylem planları ve kirlilik haritalarını oluşturmak, bunların uygulama esaslarını tespit etmek ve izlemek, iklim değişikliği ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek. c) Faaliyetleri sonucu alıcı ortamlara katı, sıvı ve gaz halde atık bırakarak kirlilik oluşturan veya oluşturması muhtemel her türlü tesis ve faaliyetin, çevresel etkilerini değerlendirmek; alıcı ortamlar ile ilgili ölçüm ve izleme çalışmalarını yapmak; bahse konu tesis ve faaliyetleri izlemek, izin vermek, denetlemek ve gürültünün kontrol edilmesini sağlamak. d) Mekânsal strateji planlarını ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak suretiyle hazırlamak ve mahalli idarelerin plan kararlarının bu stratejilere uygunluğunu denetlemek Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü MADDE 8 (1) Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünün görevleri şunlardır: a) Çevre kirliliğinin önlenmesi ve kontrolü ile ilgili mevzuatı hazırlamak, standart geliştirmek, ölçüm, tespit ve kalite ölçütlerini belirlemek; alıcı ortam özelliklerine göre çevre kirliliği yönünden görüş vermek. d) Serbest bölgeler dâhil olmak üzere, ülke genelinde çevreye olumsuz etkileri olan atık ve kimyasallar ile hava kirliliği, gürültü ve titreşim ile ilgili ölçütleri belirlemek. f) Etkili bir çevre yönetimi gerçekleştirmek, atık ve kimyasalların çevre ile uyumunu sağlamak üzere gerekli ekonomik araçları belirlemek ve bu konuda standartlar geliştirmek.

33 ğ) (Değişik: 8/8/2011-KHK-648/5 md.) Yeraltı ve yerüstü sularının, denizlerin ve toprağın korunması, kirliliğin önlenmesi veya bertaraf edilmesi maksadıyla kirletici unsurlar ile kirliliğin giderilmesi ve kontrolüne ilişkin usul ve esasları tespit etmek ve uygulamayı sağlamak, acil müdahale planları yapmak ve yaptırmak, çevrenin korunması maksadıyla uygun teknolojileri belirlemek ve bu maksatla kurulacak tesislerin vasıflarını tespit etmek ve bu çerçevede gerekli tedbirleri almak ve aldırmak. h) Atık ve kimyasalların yönetimine ilişkin hedef, politika ve ölçütleri belirlemek. j) (Değişik: 8/8/2011-KHK-648/5 md.) İlgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde atıkların taşınması ile tehlikeli atıkların taşınma lisanslarına ilişkin esasları belirlemek, uygulanmasını sağlamak, izlemek, atık ve kimyasallarla kirlenmiş alanların mevcut kirlilik durumlarını tespit etmek, çevre ve insan sağlığına yönelik risklere ve kirlenmiş alanların iyileştirilmesine ilişkin çalışmaları yapmak ve yaptırmak. Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü (2) MADDE 9 (1) Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün görevleri şunlardır: a) Çevresel etki değerlendirmesi ve stratejik çevresel değerlendirme çalışmalarını yapmak ve bu konuda gerekli kararları almak, izlemek ve denetlemek. b) (Değişik: 8/8/2011-KHK-648/ 6 md.) Çevre kirliliğini önleme ve çevre kalitesini iyileştirmeye yönelik her türlü faaliyet ve tesisi izlemek, gerekli tedbirleri almak ve aldırmak, denetlemek, çevre izni ve lisansı vermek. c) (Değişik: 8/8/2011-KHK-648/ 6 md.) Çevre kirliliğine neden olan faaliyet ve tesislerin emisyon, deşarj ve atıklar ile arıtma ve bertaraf sistemlerini izlemek ve denetlemek. ç) Serbest bölgeler dâhil olmak üzere, ülke genelinde çevreye olumsuz etkileri olan atık ve kimyasallar ile hava kirliliği, gürültü, titreşim ve iyonlaştırıcı olmayan radyasyon ile ilgili faaliyetleri izlemek, yeraltı ve yerüstü sularına, denizlere ve toprağa olumsuz etkileri olan her türlü faaliyeti belirlemek, denetlemek, tehlikeli hallerde veya gerekli durumlarda faaliyetleri durdurmak. h) Çevre envanterini ve çevre durum raporlarını hazırlamak ve Avrupa Çevre Ajansı ile ilişkileri yürütmek. ı) Görev alanına giren faaliyetleri izlemek ve denetlemek, uluslararası çalışmaları izlemek ve ulusal düzeyde uygulanmasını sağlamak. 3.1.2. 2872 Sayılı Çevre Kanunu Kanunun amacı, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamaktır. 3.1.3. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Bu Kanunun amacı, çalışma hayatını, işçi-işveren ilişkilerini, iş sağlığı ve güvenliğini düzenlemek, denetlemek ve sosyal güvenlik imkânını sağlamak, bu imkânı yaygınlaştırmak ve geliştirmek, yurt dışında çalışan işçilerimizin çalışma hayatından doğan hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı kurulmasını sağlamak, teşkilât ve görevlerine ilişkin esasları düzenlemektir. 3.1.4. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların

34 3. ÜLKEMİZDEKİ MEVCUT DURUM görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenleyen 6331 sayılı İSG Kanunu 30.06.2012 tarihinde 28339 sayılı resmi gazete yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Büyük-küçük veya kamu-özel sektör ayrımı yapmadan tüm işyerlerinde çalışanların İSG hizmetlerinden faydalanması sağlanmıştır. Kuralcı bir yaklaşım yerine önleyici yaklaşımı benimseyen kanunun temeli risk değerlendirmesine dayanmaktadır. İşyerlerinde bulunan tehlikelerin tanımlanması ve bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin tespit edilip değerlendirilmesi ve gerekli tedbirlerin alınmasını öngörmektedir. 3.1.5. Bilgi Edinme Hakkında Kanun Türkiye de ikamet eden yabancılar ile Türkiye de faaliyette bulunan yabancı tüzel kişiler, isteyecekleri bilgi kendileriyle veya faaliyet alanlarıyla ilgili olmak kaydıyla ve karşılıklılık ilkesi çerçevesinde, bu Kanun hükümlerinden yararlanırlar. Kurum ve kuruluşlar, bu Kanunda yer alan istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi başvuranların yararlanmasına sunmak ve bilgi edinme başvurularını etkin, süratli ve doğru sonuçlandırmak üzere, gerekli idarî ve teknik tedbirleri almakla yükümlüdürler. 3.1.6. Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlere Yapılacak Yardımlar Dair Kanun Deprem (Yer sarsıntısı), yangın, su baskını, yer kayması, kaya düşmesi, çığ,tasman ve benzeri afetlerde; yapıları ve kamu tesisleri genel hayata etkili olacak derecede zarar gören veya görmesi muhtemel olan yerlerde alınacak tedbirlerle yapılacak yardımlar hakkında bu kanun hükümleri uygulanır. 3.1.7. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Bu Kanun; afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin hizmetlerin ülke düzeyinde etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemlerin alınması ve olayların meydana gelmesinden önce hazırlık ve zarar azaltma, olay sırasında yapılacak müdahale ve olay sonrasında gerçekleştirilecek iyileştirme çalışmalarını yürüten kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanması ve bu konularda politikaların üretilmesi ve uygulanması hususlarını kapsar. 3.1.8. Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik Bu Yönetmeliğin amacı, Devletin tüm güç ve kaynaklarını afetten önce planlayarak, afetin meydana gelmesi halinde Devlet güçlerinin afet bölgesine en hızlı bir şekilde ulaşması ile afetzede vatandaşlara en etkin ilk ve acil