BES 347- BESLENME EĞİTİMİ Dersin Kodu ve Adı: BES 347- Beslenme Eğitimi Dersin Sorumlusu: Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol, Prof. Dr. Gülden Köksal Dersin Düzeyi: Lisans Dersin Türü: Zorunlu Dersin İçeriği: Beslenme eğitimi verilecek grupların tanımı, seçilecek yöntemler ve araçlar, yaygın ve örgün eğitimlerde dikkat edilmesi gerekenler, eğitim prensipleri, iletişim becerileri. Dersin Amacı: Beslenme eğitimi prensipleri ve eğitimde kullanılacak yöntemler, araçlar ve iletişim becerileri konusunda bilgi ve beceri kazandırmak Dersten Elde Edilecek Kazanımlar: Bu dersin sonunda öğrencilerin: 1- Beslenme eğitimi verilecek grupların tanınması ve seçilecek eğitim yöntem ve araçları konusunda bilgi ve beceri sahibi olmaları, 2- Yaygın ve örgün eğitimlerde dikkat edilmesi gereken hususlar konusunda bilgi ve beceri sahibi olmaları, 3- Kişiler arası ilişkilerde iletişim becerilerinin önemini ve iletişim yolları ve engelleri konusunda bilgi ve beceri sahibi olmaları, hedeflenmektedir. Dersin Süresi: 1 sömestr (haftada 2 saat teorik) Eğitim Dili: İngilizce Ön Koşul: Yok Temel Öğretme Yöntemi: Anlatım, grup olarak sunumlu ödev hazırlama, kitap okuma ve yorumlama Değerlendirme Yöntemi: Ara sınavlar ( %40), Final (% 50), Ödev (%10) Önerilen Kaynaklar: - Kutluay- Merdol, T.: Okul Öncesi dönem Eğitimi Veren kişi ve Kurumlar için Beslenme Eğitimi Rehberi, 1990 - Kutluay-Merdol, T ve ark.: Toplu Beslenme Yapılan Kurumlarda Çalışan Personel İçin Sanitasyon/Hijyen Eğitim Rehberi, 2003 - Journal of Nutrition Education - Navaro, L.: Beni Duyuyormusun, 2005
BES 347 BESLENME EĞİTİMİ HAFTA ÜNİTE DERS SORUMLUSU 1 Eğitim tanımı, prensipleri, eğitim yolları Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol 2 Eğitim yöntem ve araçları, eğitici nitelikleri Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol 3 İletişim, tanımı, prensipleri, iletişim becerileri Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol ve engelleri 4 Toplumun beslenme konusunda eğitiminde Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol izlenmesi gereken yollar ve dikkat edilmesi gereken hususlar 5 1. ara sınavı ve sınav soruları tartışması Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol 6 Çocuğun gelişim evrelerinde beslenme Prof. Dr. Gülden Köksal davranışları, bu dönemde anne ve baba tutumunun önemi, 7 Ebeveynlerin çocuk beslenmesi konusunda Prof. Dr. Gülden Köksal eğitimi ve yetişkin eğitiminde dikkat edilecek hususlar 8 Okul öncesi ve okul çocuklarının beslenme Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol eğitiminde izlenecek yollar ve dikkat edilmesi gereken hususlar 9 Beslenme servisleri personelinin hizmet içi Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol eğitimleri, özel grupların eğitimi (yaşlı, sporcu, hasta vb) yöntemler ve dikkat edilmesi gereken hususlar 10 Şişman kişilerin eğitiminde dikkat edilmesi Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol gerekenler, davranış değiştirme tedavisi prensipleri 11 Eğitim ana planı hazırlama ve bir eğitim Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol modulü örneği 12 Seçilen Kitap tartışması Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol 13 Öğrenciler tarafından hazırlanan eğitim Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol modüllerinin sunumu 14 11. ara sınavı ve sınav soruları tartışması Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol EĞİTİM TANIMI, PRENSİPLERİ, EĞİTİM YOLLARI ÜNİTENİN AMACI Eğitim için verilen tanımların irdelenmesi, eğitim prensiplerinin ve eğitim yollarının öğrenilmesi ÖĞRENİM HEDEFLERİ Eğitimin tanımını yapabilmek, Eğitim prensiplerini sayabilmek, Eğitim yollarının neler olduğunu öğrenmek. ÜNİTENİN ÖZETİ Eğitim için çeşitli tanımlar verilmektedir. Eğitimin temel amacı, insanlarda toplumun düzenini sağlamak ve bireylerin yaşamlarını sağlıklı kılabilmek için istenmeyen davranışların
istenen düzeye getirilmesidir. Eğitim, planlama, uygulama, değerlendirme, yeniden düzenleme gibi adımlardan oluşur. Bu adımların uygulamalarında bireylerin özellikleri, eğiticinin özellikleri, eğitim yöntem ve aracın seçimi büyük önem taşır. Eğitimde kullanılan eğitim yolları örgün ve yaygın eğitim olarak ikiye ayrılır. Bireylerin eğitiminde yüzyüze eğitim kadar grup eğitimleri de kullanılmaktadır. Eğitimlerde kullanılacak yöntem ve araçlar eğitilecek grubun özelliklerine ve seçilen eğitim yoluna bağlı olarak değişir. EĞİTİM YÖNTEM VE ARAÇLARI, EĞİTİCİ NİTELİKLERİ ÜNİTENİN AMACI Eğitimde kullanılan yöntem ve araçların neler olduğunun açıklanması ve eğitici niteliklerini öğrenilmesi ÖĞRENİM HEDEFLERİ Eğitimde kullanılan yöntemleri, avantaj ve dezavantajlarını sıralmaka, Eğitimde kullanılan araçların neler olduğunu sıralayabilmek ve araç hazırlığında dikkat edilecek hususları öğrenmek, Eğitici niteliklerinin neler olduğunu ve bu niteliklerin öğrenilenler üzerindeki etkilerini öğrenmek. ÜNİTENİN ÖZETİ Eğitimde kullanılan pek çok yöntem ve araç vardır. Bunların seçimi ve kullanımında pek çok hususa dikkat etmek gerekir. Yöntemlerin ve araçların avantaj ve dezavantajlarının bilinmesi eğitim verilecek grupa uygun yöntem ve araçın uygun seçilmesini, böylece eğitimin etkinliğini etkiler. Herkes eğitici olamaz, iyi bir eğitici olmak için pek çok nitelik gerekir. Bu niteliklerin öğrenenler üzerine olumlu ya da olumsuz pek çok etkileri vardır. İLETİŞİM, TANIMI, PRENSİPLERİ, İLETİŞİM BECERİLERİ VE ENGELLERİ ÜNİTENİN AMACI Kişiler arası iletişimin tanımını, önemini iletişim prensiplerini, iletişim becerileri ve engellerini öğrenmek ÖĞRENİM HEDEFLERİ İletişimin tanımını yapabilmek, İletişimin önemini öğrenmek, İletişimin prensiplerini sayabilmek, İletişim becerilerinin neler olduğunu ve kişiler arası iletişimde becerinin yerini görebilmek, Kişiler arası çatışmalarında iletişim engellerinin yerini görebilmek ÜNİTENİN ÖZETİ Kişiler arası iletişimin sağlıklı olması kişinin ve toplumun sağlığını doğrudan etkileyen bir etmendir. İletişimin prensipleri öğrenildiğinde kişiler arası ilişkiler daha sağlıklı kurulabilir.
İletişim becerileri doğuştan olduğu gibi sonradan da öğrenilebilir. Bu beceriler, dinleme, hoşgörme, yargılamama, suçlamama olarak özetlenebilir. Söz kesme, aşağılama, suçlama ve benzeri davranışlar iletişimde engeller olarak bilinir ve kişiler arası iletişimin bozulmasında temel etkenlerdir. TOPLUMUN BESLENME KONUSUNDA EĞİTİMİNDE İZLENMESİ GEREKEN YOLLAR VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR ÜNİTENİN AMACI Toplumun beslenmede bilinçlendirilmesi için neler yapılabileceğinin öğretilmesi ÖĞRENİM HEDEFLERİ Toplumun beslenmede bilinçlendirilmesinin önemini kavramak, Toplumun beslenmede bilinçlendirilmesi için izlenmesi gereken yolları öğrenmek, Topluma verilecek mesajların neler olabileceği belirlemek, Topluma verilen mesajların aktarımında dikkat edilmesi gereken hususları öğrenmek. ÜNİTENİN ÖZETİ Toplumun beslenmede bilinçlendirilmesi toplumun genel sağlığı açısından büyük önem taşır. Ancak toplumun bilinçlendirilmesi için yapılacak aktivitelerin planlama, uygulama ve denetim aşamaları gibi önemli basamakları vardır. Planlamayı kimin yapacağı, uygulamanın nasıl olacağı ve denetimin nasıl yapılacağının yetkili kurumlar tarafından belirlenmesi ve koordinasyonun etkin bir şekilde sağlanması gerekir. Bilinçlendirme programı için seçilecek mesajlar ve bu mesajların aktarım yolları büyük önem taşır. ÇOCUĞUN GELİŞİM EVRELERİNDE BESLENME DAVRANIŞLARI, BU DÖNEMDE ANNE VE BABA TUTUMUNUN ÖNEMİ ÜNİTENİN AMACI Çocukların gelişim evrelerine uygun beslenme davranışlarının tanımlanması, buna uygun ebeveyn tutumunun öneminin öğretilmesi ÖĞRENİM HEDEFLERİ Çocukların gelişim evrelerinin farklılığını, bu evrelere uygun beslenme düzenlerinin temel özelliklerini öğrenmek, Gelişim evrelerinde yapılacak beslenme hatalarının çocuğun doğru beslenme davranışı geliştirmesine olası etkilerini değerlendirmek, Ebeveyn tutumunun cocuğun istenen beslenme davranışı geliştirmesi üzerindeki etkisinin öneminin farkına varmak ÜNİTENİN ÖZETİ Çocukların gelişim evrelerine uygun beslenme davranışları vardır. Bu davranışların ebeveynler tarafından öğrenilmesi, çocuğun ileri yaşlarda sağlıklı beslenme davranışı geliştirmesi açısından büyük önem taşır. Bunun uygun biçimde sağlanabilmesi için ebeveyn tutumunun ve bu tutumunun çocuk
üzerindeki etkilerinin irdelenmesi gerekir. EBEVEYNLERİN ÇOCUK BESLENMESİ KONUSUNDA EĞİTİMİ VE YETİŞKİN EĞİTİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR ÜNİTENİN AMACI ÖĞRENİM HEDEFLERİ ÜNİTENİN ÖZETİ Ebevynlerin çocuk beslenmesi konusunda eğitimlerinde dikkat edilmesi gereken hususların öğrenilmesi Ebeveyn eğitiminde izlenecek yolun, kullanılabilecek yöntem ve araçların neler olduğunu öğrenmek. Seçilecek eğitim yöntem ve araçlarında dikkate alınacak hususları değerlendirmek, Eğitim uygulamaları ve eğitimlerin değerlendirilmesinde yapılması gerekenlerin kavramak. Yetişkin eğitiminin temel özelliklerini sayabilmek. Ebeveynlerin eğitimi yetişkin eğitim prensiplerinin uygulanması ile başarılabilir. Yetişkin eğitiminin temel özelliklerinin bilinmesi, bu eğitimlerde kullanılacak yöntem ve araçların seçiminde ve eğitimin etkinliğinde önemli rol oynar. OKUL ÖNCESİ VE OKUL ÇOCUKLARININ BESLENME EĞİTİMİNDE İZLENECEK YOLLAR VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR ÜNİTENİN AMACI Okul öncesi ve okul çocuklarının sağlıklarında ve okul başarılarında önemli yeri olan beslenme konusunda eğitimlerinin sağlanması için yapılması gerekenleri öğrenmek ÖĞRENİM HEDEFLERİ Okul öncesi ve okul çocukları için beslenmenin neden önemli olduğunu öğrenmek, Bu çocuklarının beslenme konusunda eğitilmelerinde izlenecek yolları öğrenmek, Bu eğitiminde kullanılacak yöntem ve araçları, bunların avantaj ve dezavantajlarını sayabilmek. ÜNİTENİN ÖZETİ Okul öncesi dönem çocuğun okula başlamaya hazırlık dönemi ve sosyalleşmesinin önemli bir basamağıdır. Bu dönemde çocuğa öğretilebilecek beslenme mesajları uygun beslenme alışkanlıkları geliştirmesi açısından büyük önem taşır. Bu mesajlar nasıl seçilecek ve hangi yollar, yöntemler ve araçlar sunulacak bu konular açıklanmakta ve bu dönem çocukların özellikleri ve eğitim almalarına etkileri konusunu öğretilmektedir. BESLENME SERVİSLERİ PERSONELİNİN HİZMET İÇİ EĞİTİMLERİ, ÖZEL GRUPLARIN EĞİTİMİ (YAŞLI, SPORCU, HASTA VB) YÖNTEMLER VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
ÜNİTENİN AMACI Beslenme Servislerinde görev yapan kişilerin ve yaşlı, sporcu vb özel grupların eğitiminde kullanılan yöntem ve araçların öğretilmesi ÖĞRENİM HEDEFLERİ Kurum Beslenme Servislerinde görevli personelin hizmet içi eğitiminin yararlarını sayabilmek, Hizmet içi eğitim yolları, yöntemleri ve araçlarını öğrenmek, Eğitim verilmeden önce kurumların çalışma biçimlerini değerlendirebilmek için yapılacak gözlemde tespit edilmesi gereken noktaları öğrenmek, Yaşlı, sporcu vb özel grupların eğitiminde izlenecek adımları, seçilecek yolu, kullanılabilecek yöntem ve araçları sayabilmek. ÜNİTENİN ÖZETİ Kurum beslenme servislerinin uygun hizmet vermelerinde çalışan personelin eğitim durumu büyük önem taşır. Personelin belirli bir program dahilinde eğitilmeleri ve bu eğitimin sürekli olması gerekir. Bu amaçla düzenlenecek hizmet içi eğitim programlarının hazırlanması, uygulanması ve eğitimin denetlenmesi için dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Eğitime başlamadan önce kurumun genel çalışma biçimi ve mevcut olanaklarının check- list denilen kontrol listeleri ile gözlenmesi ve kayıtların tutulması gerekir. Bunun yanında yaşlı, sporcu, hasta vb gibi özel grupların beslenme konusunda eğitilmesinde seçilecek yol, kullanılacak yöntem ve araçlar büyük önem taşır. ŞİŞMAN KİŞİLERİN EĞİTİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER, DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME TEDAVİSİ PRENSİPLERİ ÜNİTENİN AMACI Zayıflamak isteyen kişilere yardım ederken dikkat edilecek hususlar ve davranış değiştirme tedavisi prensiplerini öğretmek ÖĞRENİM HEDEFLERİ Şişman kişilerin zayıflama diyeti uygulamalarında karşılaşabilecekleri sorunların farkına varmak, Zayıflama diyetinin başarılı olabilmesi için diyet, egzersiz ve davranış tedavisinin birlikte uygulanması gerekliliğini kavramak, Davranış değiştirme tedavisinin ne olduğu ve nasıl uygulandığı konusunda bilgi sahibi olmak ÜNİTENİN ÖZETİ Şişman kişilerin kilolarından kurtulması kolay değildir. Zayıflamanın başarılı olabilmesi için diyet ve egzersiz yanında davranış tedavisi denilen tedavi yönteminin de uygulanması gerekir. Bu yöntem, psikolojide kullanılan şartlandırma ile eğitme yöntemi prensiplerini temel alır. Yöntemin başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için multidisipliner (doktor, diyetisyen, fizyoterapist, psikolog vb) bir program oluşturulması ve ekibin hasta ile iletişiminin denetlenmesi gerekir.
EĞİTİM ANA PLANI HAZIRLAMA VE BİR EĞİTİM MODULÜ ÖRNEĞİ ÜNİTENİN AMACI Grupların ya da bireylerin eğitiminde kullanılacak eğitimin ana planının nasıl hazırlanacağı konusunda bilgi ve beceri sahibi kazandırmak ÖĞRENİM HEDEFLERİ Eğitim ana planı olmadan eğitim yapılamıyacağını öğretmek, Eğitim ana planında hangi basamakların yer aldığını öğretmek, Eğitim ana planı hazırlanmasında esas olan, mesaj ve hedef belirlemede dikkat edilecek hususları öğretmek, Bir eğitim modülü ile demonstrasyon yaparak beceri kazandırmak, ÜNİTENİN ÖZETİ Herhangi bir gruba ya da kişiye eğitim verilmeden önce eğitim ana planı hazırlamak gerekir. Eğitim ana planı eğitimin nerede, ne zaman ve kimler tarafından verileceğini, eğitimin kaç seansta bitirileceğinin belirlenmesi ve seansların akış şemalarının belirlenmesini sağlar. Eğitim ana planı yapıldığında verilen eğitimin denetlenmesi daha kolay olur. Eğitici tarafından yardımcıları ile birlikte bir eğitim modülü örneği demonstre edilir, böylece öğrencilerin, eğitim ana planının nasıl oluşturulacağı konusunda gözlem yapmaları sağlanır.. SEÇİLEN KİTAP TARTIŞMASI ÜNİTENİN AMACI Öğrencinin İletişim Becerilerini arttırmak için bu konuda yazılmış kitaplardan, etkin olduğu için seçilen Beni Duyuyormusun adlı kitabin okunması ve üzerinde tartışılması ÖĞRENİM HEDEFLERİ İletişim becerilerinin neler olduğu ve iletişim engellerini etkin bir dille anlatan kitap aracılığı ile öğrencilerin bu becerilerinin arttırılması ÜNİTENİN ÖZETİ İletişim Becerileri ve İletişim Engelleri konusunda yazılmış kitaplardan, etkin olduğu için seçilen, Leyla Navaro tarafından yazılmış olan Beni Duyuyormusun adlı kitabın okunması, kitabın öğrenciler arasından dönemin başında seçilen 6 kişilik bir grup tarafından özetlenerek sunulması, ardından diğer öğrencilerle birlikte kitaptaki temel konuların tartışılması. ÖĞRENCİLER TARAFINDAN HAZIRLANAN EĞİTİM MODÜLLERİNİN SUNUMU ÜNİTENİN AMACI Öğretilen temel bilgiler ışığında öğrencilerin örnek eğitim modülleri hazırlayarak, bu konuda deneyim sahibi olmalarını
ÖĞRENİM HEDEFLERİ ÜNİTENİN ÖZETİ sağlamak Öğrencilerin etkin eğitim sunuları yapabilmelerine yardımcı olmak, Etkin eğitim yapılmasında temel olan hususların tartışılmasına zemin hazırlamak Öğrencinin eğitim sunumu üzerine deneyim kazanmasını sağlamak. Dönem başında gönüllü öğrenciler tarafından 6şar kişilik dört grup oluşturulur. Bu gruplara eğitim verecekleri grupları ve eğitmeyi düşündükleri konuyu seçerek eğitim ana planlarını hazırlamaları istenir. Ünite günü öğrenciler hazırladıkları eğitim örneklerini sunarlar. Sunulan eğitimin artı ve eksi yönleri tartışılır.