SÜRÜŞ HAZIRLIKLARI Yrd.Doç.Dr. Ali EKŞİ a_eksi@yahoo.com Ege Üniversitesi
ÖĞRENİM HEDEFLERİ 1. Nöbetli çalışmanın ambulans sürücülüğü üzerine olan etkilerini bilmek, olumsuz etkilerin en aza indirilmesi için yapılması gerekenleri öğrenmek, 2. Alkolün sürücülük üzerine olan etkilerini bilmek, 3. Harekete geçmeden önce yapılması gerekenleri öğrenmek ve bu uygulamaları sürücülük alışkanlığı haline getirmekdir.
Nöbetlerin negatif etkileri Stres, Sosyal yaşam üzerine etkileri, Aile yaşantısı üzerine etkileri Sağlık problemleri Kronik uyku yoksunluğuna neden olur Kronik yorgunluğa neden olur
Kaza Nedenleri Türkiye de görülen trafik kazalarının nedenlerine göre dağılımı; Nedenler Sayı Yüzde(%) Dur işaretinde durmamak 604 0.40 Alkollü araç kullanmak 8772 5.77 Aşırı hızlı araç kullanmak 29431 19.35 Uykusuz araç kullanmak 106909 70.27 Hatalı yolcu indirme bindirme 2450 1.61 Diğerleri 3971 2.61
Uykusuzluğun sürücülük üzerine etkileri Algılama ve tepki zamanının uzaması, Dikkat düzeyinin azalması; yetersiz ve kalitesiz uyuyan kişi, araç kullanırken daha çabuk yorulmakta ve zamanla dikkati azalmaktadır. Bilgi işleme ve karar verme problemi; uykusuz kalan sürücünün zihinsel ve psikomotor becerileri olumsuz yönde etkilenmektedir.
Uykusuzluk problemi yaşamamak için nöbet öncesi dikkat edilmesi gerekenler; Nöbet öncesi ortalama 9 saat uyumaya özen gösterin. Aile bireylerinden sizin uykunuza özen göstermelerini, işinizin önemini anlatarak anlayış göstermelerini isteyin. Gürültüden rahatsız oluyorsanız, uyumak için evinizin daha az gürültülü bölümlerini tercih edin ya da kulak tıkacı kullanmayı deneyin. Uyku ortamı oda sıcaklığında tutulmalıdır. Çok sıcak ya da soğuk ortamda uyumak uyku kalitesini etkilemektedir. Nöbetten önceki son 24 saatte alkol tüketmeyin. Uykudan hemen önce ağır yiyecekler tüketmeyin. Güne yüksek proteinli yiyecekler ile başlamaya özen gösterin (bir bardak ılık süt, bir yumurta vb).
Nöbet sırasında dikkat edilmesi gerekenler; Nöbet sırasında uyanıklılığın en aza indiği bölüm 03:00 06:00 saatleri arasındadır. Nöbet sırasında kafeinli içecekler tüketmek uyanık kalmak için baş vurulan bir seçenektir. Uykudan önceki 4 saatte kafeinli içecek tüketmenin uykuya dalmanızı etkileyeceğini unutmayarak nöbetinizin son saatlerinde bu içeceklerden mümkün olduğunca tüketmemeye çalışın. Araç kullanırken radyo dinlemek, cam açmak, sigara içmek (ambulanslarda kesinlikle denemeyin) gibi geçici çözümleri alışkanlık haline getirmeyin.
Sürücülük sırasında yorgunluk ve uyku belirtileri Sık sık esnemek, Dikkat dağınıklığı, Başı dik tutmakta problem yaşamak, Gözlerin karıncalanması ve ovuşturulması, Ensede gerginlik, Sırt ağrıları, Trafik işaretlerinin atlanması veya bir önceki işaretin hatırlanamaması, olarak sıralanabilir.
Sürücülük ve kıyafetler Araç kullanımı sırasında kıyafetler bir engelleyici olmamalıdır. Yaz aylarında terlemeyi engelleyecek bollukta ve incelikte kıyafetler seçilmeli, kış aylarında ise, kıyafetler üşümeyecek kalınlıkta olmalı ama aynı zamanda araç kullanmaya engel teşkil etmemelidir. Mümkün olduğunca, ayak bileği hareketini kısıtlayan ve altı kalın ayakkabılar tercih edilmemelidir.
Sürücülük ve iklim Mevsim koşullarına göre beslenmeye de dikkat edilmelidir. Yaz aylarında mümkün olduğunca ağır yemeklerden kaçınılmalı, havanın çok sıcak olduğu bölgelerde, bol, alkolsüz ve kafeinsiz içecek alınmalıdır. Mümkün olduğunca oda sıcaklığındaki ortamlarda dinlenmeye özen gösterilmelidir. Mümkün ise, araç gölge yerlere ya da en azında güneş aracın ön tarafına direk gelmeyecek şekilde park edilmelidir. Kış aylarında, nöbet öncesi öğünler atlanmamalıdır. Yine nöbet sırasında sıcak içecekler tercih edilebilir.
Marşa basmadan önce dikkat edilmesi gerekenler (1) Oturma pozisyonu Koltuk ayarı öncelikle yapılmalıdır. Koltuğa beliniz dik olacak ve kalçanız koltuğa tam olarak temas edecek şekilde oturunuz. Baş desteği vücuda paralel, seviyesi oksipital bölgenin hemen üzerinde olmalıdır. Sürüş sırasında baş desteği başa temas etmemeli arada 3-5 cm lik bir mesafe kalmalıdır.
Marşa basmadan önce dikkat edilmesi gerekenler (2) Sürüş sırasında dizler ön konsüle temas etmemeli ayaklar manevra kabiliyetini etkileyecek oranda pedallardan uzak olmamalıdır. Sağ ayağın topuğu, diz hafif kıvrık pozisyonda iken gaz pedalının hemen önüne yerleştirilebilmeli, sol ayak ise, diz doksan derece iken, debriyaj pedalının hemen önünde tam yere basar pozisyonda olmalıdır. Kolların pozisyonu ise, saat kadranına göre 9:15 pozisyonunda olmalıdır. Tutuş pozisyonu sırasında bel dik iken, dirseklerin ideal açısı 120 ile 135 derece arasında olmalıdır. Sürücü kollarını düz uzattığında direksiyonun 12 (tepe) noktasından tutabilmelidir.
Marşa basmadan önce dikkat edilmesi gerekenler (3) Aynalar Aynaların boy ayarı; sürücü koltuğunda oturur pozisyonda iken bakıldığında boş bir alanda aynanın yaklaşık üçte ikisi kadar yükseklikte ufuk çizgisi görülecek pozisyonda olmalıdır. Açının ayarlanması ise, sürücü baktığında aracın yan bölümlerini değil yolu görecek şekilde olmalıdır. Ayna pozisyonu, hiçbir zaman araç ile olan açısı 90 derecenin üzerinde olacak şekilde ayarlanmamalıdır.
Marşa basmadan önce dikkat edilmesi gerekenler (4) Emniyet kemeri Emniyet kemerini, kullanmadan önce boy ve gergi ayarı mutlaka kontrol edilmelidir. Emniyet kemerinin, aracın gövde direğinde bulunan boy ayarlı tutucusu omuzun hemen üzerinde olacak şekilde ayarlanmalıdır. Tutucunun ayarının yüksek olması kemerin üst bölümünün boyun bölgesinden geçmesine neden olur, buda kaza sırasında boğulmalara neden olabilir. Emniyet kemerinin kazalarda, koruyucu olabilmesi için gergi ayarının uygun olması gerekir. Gergi çok sıkı ise, sürücünün hareket kabiliyeti kısıtlanır. Çok gevşek ise, kaza sırasında sürücünün öne hareketini engellemekte zayıf kalır ve yaralanma riskini engelleyemez.
Marşa basmadan önce dikkat edilmesi gerekenler (5) Emniyet kemerinin doğru kullanımı için dikkat edilmesi gerekenler; Koltuğa doğru pozisyonda oturun (beliniz dik olmalı ve kalçanız koltuk ile tam olarak temas etmelidir). Kemerin üst bölümü klavikulanın ve sternumun üzerinden çapraz geçmelidir. Kemerin alt bölümü, genital bölgenin hemen üzerinden pantolon kemerine yakın bir yerden geçmelidir. Kemer takıldıktan sonra kemerde kıvrılma ya da dönmeler olmamalıdır. Yani vücudunuza tam olarak yapışmalıdır. Kemer ile vücudunuz arasında kıyafetler hariç hiçbir yabancı cisim olmamalıdır.
Marşa basmadan önce dikkat edilmesi gerekenler (6) Sürüşe başlamadan önce dikkat edilmesi gereken diğer önemli noktalar ; Sürüş güvenliği açısından aracın ön tarafında gereksiz nesneler bulundurulmamalıdır (Telsiz, pet şişe vb.). Bunlar hem sürücünün görüş açısını kısıtlayabilir (direk olarak veya yansıma yapmak suretiyle), hem de ani bir harekette fren pedalının altına girerek risk oluşturabilir. Hareket ettikten sonra kapılar kilitlenmelidir. Kapıları kilitlemek seyir esnasında istenmeyen kazaları önleyeceği gibi kaza anında da araçtan fırlamanın engeller.
UNUTULMAMASI GEREKENLER (1) 1. 16 saatten daha uzun süre uyanık kalmış sürücülerin, araç kullanması kaza riskini arttırır. 2. Nöbetlerde fast-food besinler tercih edilmemelidir. 3. Uykunun çok sık bölünmesi, uyku kalitesini düşürür. 4. Uykusuz araç kullanmak, en önemli trafik kazası nedenlerinden birisidir. 5. Uykusuzluk, algılama ve tepki zamanını uzatır. 6. Nöbetlerden önceki son 24 saatte, alkol kullanılmamalıdır. 7. Çok sıcak ya da soğuk ortamlarda uyumak, uyku kalitesini düşürür. Bu nedenle uyunan ortamın sıcaklığı, oda sıcaklığı sınırlarında olmalıdır.
8. UNUTULMAMASI Nöbet sırasında uykusuzluğun GEREKENLER en çok (2) hissedildiği saatler, 03:00-06:00 saatleri arasıdır. 9. Araç kullanımı sırasında, kıyafetler engelleyici olmamalıdır. 10. Altı kalın ayakkabılar, pedalların hissedilmesini engeller. 11. Sürücülük sırasında, bel dik, kalçalar koltuğa tam temas edecek şekilde oturulmalıdır. 12. Direksiyonu tutuş pozisyonu 9:15 şeklinde olmalıdır. 13. Aynı açısı, sürücünün aracın yan taraflarını görür pozisyonda değil, yolu görür pozisyonda olması önemlidir. 14. Emniyet kemeri takıldıktan sonra, kemerde, kıvrılmalar olmamalı, kemer ile vücut arasında, yabancı maddeler olmamalıdır.
BÖLÜM SONU DEĞERLENDİRME