GOÜ, Ziraat Fakültesi Dergisi, 010, 7(), 31-37 Antepfıstığı Üretiminde İşletme Başarısına Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi; Dağ ve Ova Köyleri Karşılaştırması Adem Aksoy 1 Murat Külekçi 1 Eyüp Aksoy 1 Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü 540 Erzurum Ziraat Yüksek Mühendisi Nizip, Gaziantep Özet: Çalışmada, Antepfıstığı üretiminde işletme başarısına etki eden faktörlerin, dağ ve ova köyleri karşılaştırması yapılarak belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma için gerekli olan verilerin toplanacağı köylerin seçiminde gayeli örnekleme yöntemi, anket yapılacak birimlerin seçiminde ise basit tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Gaziantep ili nin Nizip ve Karkamış İlçelerine bağlı toplam 14 köyde antepfıstığı yetiştiren 14 işletme ile anket yapılmıştır. Elde edilen verilerin ışığı altında, 3 regresyon modeli oluşturulmuştur. Birinci modelde dağ ve ova köyleri ayrımı yapılmaksızın, ikinci modelde sadece dağ köylerindeki ve üçüncü modelde ise sadece ova köylerindeki antepfıstığı üreten işletmelerin başarısına etki eden faktörler belirlenmiştir. Antepfıstığı brüt kar modeli tahmin sonuçlarına göre işletmenin ova köyünde olması işletmenin başarılı olmasına önemli katkı sağlamaktadır. Ayrıca, eğitim seviyesi düşük olan, meyve veren ağaç sayısı fazla olan, tarımsal bilgi kaynaklarına daha fazla başvuran ve kredi kullanmayan işletmeler kullananlara göre daha başarılı bulunmuştur. Tarımsal bilgi kaynaklarına başvurma sayısı ile başarı arasında pozitif ilişki tespit edilmiştir. İşletmelerde brüt karı artırmak için kısa zamanda verim çağına gelen çeşitlerle çalışmak önem arz etmektedir. Çiftçilerin tarımsal yayım hizmetlerinden daha iyi faydalanmalarını sağlayacak politikaların geliştirilmesi ile çiftçi gelirlerinde artış elde edilecektir. Anahtar Kelimeler: Antepfıstığı, Regresyon Analizi, Dağ ve Ova Köyleri, Karşılaştırma The Determination of Factors Affecting Farms Success in Pistachio Production; Comparison of Mountain and Plain Villages Abstract: In this study, it was aimed to determine the factors affecting farm success in pistachio production by comparing the farm in mountain and plain villages. To collect data required for this research, purposive sampling method in selection of villages and simple random sampling method in selection of farms was used. 14 questionnaires were conducted with the pistachio farmers in 14 villages of Karkamış and Nizip Districts in Gaziantep Province. According to data obtained, 3 models were formed. In the first model, the factors affecting farms gross margin analyzed. In the second model, the factors affecting farms success in only mountain villages were analyzed. In the third model, the factors affecting farms success in only plain villages were determined. According to the results of the gross margin, the parameter estimates showed that the farms in plain villages were more successful than the farms in mountain villages. Moreover, farmer s with low education level, who seek more technical information, farms having more bearer tree of pistachio, less usage of agricultural credit resulted in higher farm success. It was found that there was a positive relation between the number of agricultural information source usage and gross margin. It was important to produce early growing pistachio varieties to increase gross margin in the farms. This study suggests that improving agricultural extension services in the region. Keywords: Pistachio, Regression Analysis, Mountain and Plain Villages, Comparison 1.Giriş Türkiye, Dünya Antepfıstığı üretiminde çok önemli bir potansiyele sahiptir. 007 yılı itibariyle 51783 ton olarak gerçekleşen dünya Antepfıstığı üretiminin 73400 tonu (% 14.17 si) Türkiye tarafından gerçekleştirilmektedir. Türkiye bu üretim miktarıyla dünyada üçüncü sırada yer almaktadır. Birinci sırada 30000 ton üretim ve % 44.4 oranla İran bulunurken, ikinci sırada 108598 ton üretim ve % 0.97 lik oranla ABD yer almaktadır (Anonim, 009). Türkiye de farklı iklim bölgeleri nedeniyle bazı ürünler ekonomik olarak belirli bölgelerde yetiştirilmektedir. Antepfıstığı da bu ürünlerden biri olmakla birlikte Güneydoğu illerimizden Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Kahramanmaraş ve Siirt illerinde ticari amaçlı olarak yetiştirilen bir üründür (Aksoy ve ark., 008). Son beş yılın ortalamasına göre Türkiye nin antepfıstığı üretiminin yaklaşık % 85.3 ü bu 5 il tarafından gerçekleştirilmektedir. Türkiye de bu illerin dışında, yaklaşık olarak 56 ilde de antepfıstığı üretilmektedir. Ancak bunlar çok az miktarda ve çok sınırlı alanlarda üretim yapmaktadırlar (Anonim, 007). 31
Antepfıstığı Üretiminde İşletme Başarısına Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi; Dağ ve Ova Köyleri Karşılaştırması Antepfıstığı üretiminde rekolte bazı yıllar yüksek, bazı yıllar düşük olarak gerçekleşmektedir. Bu istikrarsızlıklar dünyada ilk sıralarda yer alan ülkelerde, ülkemiz kadar fazla değildir. Ülkemizdeki antepfıstığı üretim ve verim değerlerinin düşük olması bu ürünün üretiminde bazı problemlerin olduğu anlamına gelmektedir. Bu açıdan başarılı işletmelerin başarısını etkileyen faktörleri belirlemek, buna göre ulusal veya bölgesel tarım politikasına yön vermek önem arz etmektedir. Tarım işletmelerinde başarı derecesi hakkında fikir sahibi olabilmek için faaliyet sonuçlarının ekonomik analizini yapmak zorunludur. Bir işletmenin başarılı yada başarısız oluşu, o işletmeden sağlanan sonucun standart ölçülerle karşılaştırılması ile anlaşılabilir. Ekonomik analizlerle, gerçekte, bu gibi karşılaştırmalara elverişli veriler sağlanmaktadır (Karagölge, 001). Tarım işletmelerinde başarı, işletmenin faaliyet sonuçları neticesinde elde ettiği gelirle ilgilidir. Yıllık faaliyet sonuçlarında belirli bir kritere göre (arazinin birimine veya hayvan başına vb.) işletmenin elde ettiği gelir ne kadar yüksek ise o işletmenin daha başarılı olduğu söylenir. İşletmeden elde edilen gelir, işletmeyi yöneten işletmeci tarafından alınan kararların tutarlılığına bağlıdır. Aynı bölgede benzer şartlara sahip (arazinin verim kabiliyeti, arazi büyüklüğü, işletmenin sermaye yapısı vb), farklı tarım işletmeleri arasında faaliyet sonuçları açısından farklılıklar olabilmektedir. İşletmeci tarafından alınan kararlar ne kadar tutarlı ise, işletme de o ölçüde gelir elde etmekte ve işletmenin başarısı artmaktadır. Bu nedenledir ki işletmenin başarısı aynı zamanda işletmecinin başarısı sayılmaktadır. Tarım sektörü riskli bir faaliyet koludur. Hem ekonomik hem de doğal risklere sahiptir. Bu nedenle, tarımsal faaliyet gerçekleştirilirken bazı şartlar işletmecinin kontrolü dışında gelişir. Buna işletmecinin müdahalesi ya hiç olmamakta ya da çok sınırlı olmaktadır. Ancak, karar alma sürecinde işletmeci tarafından verilen kararlar ve alınan tedbirler ile üretim faaliyetini olumsuz etkileyebilecek olan bu risklerin kısmen önüne geçilebilmektedir. Bu çalışmada, antepfıstığı üretiminde işletme başarısına etki eden faktörlerin, dağ ve ova köyleri karşılaştırması yapılarak belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla araştırma bölgesinde yer alan işletmelerin sadece antepfıstığı üretim alanları ve üretim miktarları göz önüne alınmıştır. Diğer bir deyişle işletmelerde sadece antepfıstığı üretim faaliyetine ilişkin rakamlar dikkate alınmıştır. İşletmelerden elde edilen brüt karlar hesaplanarak başarı ölçütü olarak değerlendirilmiştir.. Materyal ve Metot Çalışmanın ana materyalini 009 yılında Gaziantep in Karkamış ve Nizip ilçelerinde bulunan 14 köyde çiftçilerle yapılan yüz yüze görüşmeler neticesinde doldurulan anket formları oluşturmaktadır. Arazi büyüklükleri ve köy sayıları İlçe Tarım Müdürlüklerinden alınmıştır. Elde edilen verilere göre, Karkamış ve Nizip ilçelerinde gayeli örneklemeye göre seçilen 14 köyde anket yapılacak işletme sayısı basit tesadüfi örnekleme metoduna göre aşağıdaki gibi bulunmuştur (Güneş ve Arıkan, 1988). n =. N = N 1 D 40*37 6,67 * 0,05 419* 1,96 14+(14*0,1)=136 anket 37 14 Bu metot vasıtasıyla birimlerin örneğe girme şansları eşittir. Bu açıdan metot sınırlandırılmamış örnekleme olarak da isimlendirilir. Örnek istatistiklerin hesaplanmasında her bir birimin ağırlığı eşit olarak alınır. Bu metot nüfusun çok fazla olmadığı yerler için uygun bir metottur. Ayrıca örnek birimlerine ulaşmak kolay ve ucuzdur (Çiçek ve Erkan, 1996). Araştırmada anket uygulanacak işletme sayısının belirlenmesinde %5 hata payı ve %95 güvenilirlik sınırları içerisinde çalışılmıştır. Basit tesadüfi örnekleme metodu formülü ile bulunan 14 anket, özellikle antepfıstığı yetiştiren işletmelerle anket yapamama ve anketlerin bir kısmının tutarsız olması gibi nedenlerle %10 artırılarak toplam yapılacak anket sayısı 136 olarak belirlenmiştir. Bu 136 anket için belirtilen ilçelerde gayeli olarak 14 köy belirlenmiş ve bu köylerde anketler yapılmıştır. Formülde, n = Anket yapılacak işletme sayısı, N= Popülasyondaki işletme sayısı, 3
A.AKSOY, M.KÜLEKÇİ, E.AKSOY σ = Popülasyonu oluşturan işletmelerin sahip oldukları antepfıstığı yetiştirilen arazinin büyüklüğüne göre varyansı, D = (d / z ) değeri, d = Örnek ortalamasından müsaade edilen hata miktarı, z = Hata oranına göre Standart Normal Dağılım tablosundaki z değerini göstermektedir. 14 adet anketten elde edilen ham veriler basit hesaplamaları yapmak için LİMDEP istatistik programına aktarılmış ve sonuçlar crosstable yöntemiyle tablolar halinde verilmiştir (Greene, 008). Üç denklemden oluşan antepfıstığı brüt kar modelinin tahmininde ise En Küçük Kareler Metodu kullanılmıştır. Model SHAZAM ekonometri bilgisayar programında tahmin edilmiştir (White, 1997; Yavuz, 001). Antepfıstığı sektörü ova ve dağ köyleri üretici gelirine etki eden faktörlerin belirlenmesinde bağımlı değişken olarak brüt kar alınmıştır. Brüt kar işletmelerin başarılı ya da başarısız oluşlarını belirleyen en iyi kriterlerden biridir. Bu açıdan bağımlı değişken olarak alınmıştır. Bağımsız değişken olarak ise işletmelerin dağ yada ova köylerinde olması, üreticilerin yaşı, işletmenin en yakın il yada ilçe merkezine uzaklığı, aile reisinin eğitim durumu, işletmenin sahip olduğu meyve veren antepfıstığı ağaç sayısı, yıl içerisinde antepfıstığı yetiştiriciliği konusunda bilgi alınan kaynaklarından yararlanma durumu ve tarımsal kredi kullanım durumu alınmıştır. Çalışmanın yapıldığı Gaziantep in Nizip ve Karkamış ilçeleri Türkiye antepfıstığı üretiminin %0.1 ini elinde bulunduran ve özellikle Nizip piyasa fiyatının oluşmasında önemli bir paya sahiptir (Anonim, 009).Bu özelliğinden dolayı çalışmanın Nizip ve Karkamış ilçelerinde yapılması uygun bulunmuştur. Çalışma materyali 008 yılı üretim dönemine ait bilgileri kapsamaktadır. Antepfıstığı sektörü brüt kar modeli: BK k = ƒ ( KON k, YAS k, UZA k, EGT k, MAS k, BAS k, KRE k ) Burada; BK k : Brüt kar (TL/işletme) KON k : İşletmenin konumu (Ova=1, Dağ=0) YAS k : İşletmecinin yaşı (yıl) UZA k : İşletmenin il yada ilçe merkezine uzaklığı (km) EGT k : İşletmecinin eğitim gördüğü süre (yıl) MAS k : Meyve veren ağaç sayısı (adet) BAS k :Yıl içerisinde yetiştiricilik konusunda yararlanılan kaynaklar (Tarım ilçe müdürlüğü, Üniversite, Fıstık araştırma vb.) müracaat sayısı KRE k : Tarımsal kredi kullanım durumu (kullanan:1, kullanmayan:0) k : Toplam, Ova Köyleri, Dağ Köyleri ( k =1,,3) 3. Araştırma Bulguları Antepfıstığı bölge çiftçisinin en önemli geçim kaynaklarından birisidir. Antepfıstığı diğer birçok ağaç türünün ekonomik olarak yetişmediği eğimi fazla olan kıraç arazilerde yetişebilmektedir. Bu özelliğinden dolayı dağ köylerinde yaşayan çiftçilerin arazilerinin tamamına yakınında antepfıstığı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Antepfıstığı bakımının kolay olması ve kuru tarımda diğer alternatiflerine göre gelirinin fazla olmasından dolayı ova köylerinde de arazilerin önemli kısmında antepfıstığı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Anket sonuçlarına bakıldığında girdi kullanım düzeyinin ova köylerinde daha yüksek olduğu görülmektedir. Dağ köylerinde dekara ilaç ve gübre masrafı 14 TL iken, ova köylerinde bu gider 31 TL dir. Yine ova köylerinde sermaye yoğun üretim yapılırken dağ köylerinde emek yoğun üretim yapılmaktadır. Dağ köylerinde antepfıstığı bahçeleri daha çok atlarla sürüm yapılırken ova köylerinde traktörle sürüm yapılmaktadır. Yıldan yıla verimde önemli dalgalanmalar olmakla birlikte anket çalışmasının yapıldığı yılda ova köylerinde antepfıstığı verimi 43. kg/da iken, dağ köylerinde 5.7 kg/da ve genel ortalama ise 34.4 kg/da olarak hesaplanmıştır. 1993 yılında yapılan bir çalışmada 1977-199 yıllarını kapsayan 16 yıllık dönemde ortalama antepfıstığı veriminin 3.46 kg/da ile 58.19 kg/da arasında değiştiği, verimdeki dalgalanmaya neden olan en önemli faktörün ise üretimde görülen periyodisite olduğu ifade edilmiştir (Kızılaslan, 1993). 00 yılında yapılmış bir çalışmada Antepfıstığı veriminde Türkiye ortalamasının 17.8 kg/da olduğu tespit edilmiştir (Aksoy, 00). Araştırma bölgesinde işletmelerdeki ortalama brüt kar 6.059 tl/işletme olarak tespit edilmiştir (Çizelge 1). Eğitim görülen süreye 33
Antepfıstığı Üretiminde İşletme Başarısına Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi; Dağ ve Ova Köyleri Karşılaştırması bakıldığında anket uygulanan üreticilerin ortalama eğitim süresinin 6 yıl olduğu görülmektedir. Bu da üreticilerin büyük kısmının ilkokul mezunu olduğunu göstermektedir. Antepfıstığı yetiştiricilerinin ortalama işletme büyüklüğü 6,8 da dır. Dağ köylerinde üreticilerin %,9 ü değişik kaynaklardan kredi kullanmaktadırlar. Üreticiler yetiştiricilik konusundaki bilgi ve becerilerini artırmak için yıl içerisinde ortalama 4 defa Tarım İl Müdürlüğü, özel ziraat mühendisleri, Fıstık Araştırma Enstitüsü vb. kaynaklara başvurmaktadırlar. Çizelge 1. Araştırma bölgesinin sosyo-ekonomik yapısını ve modelin değişkenlerini tanımlayıcı istatistik rakamları Değişkenler Ortalama Standart sapma Min. Maks. Brüt Kar (TL) 6059.0 375.4 1787.5 17577,6 İşletmenin konumu (0: dağ 1: ova) 0.47 0.6 0.0 1.0 İşletmecinin yaşı (yıl) 48.8 8.8 9.0 70.0 İşletmenin il yada ilçe merkezine uzaklığı (km) 3.8 8.0 5.0 45.0 İşletmecinin eğitim gördüğü süre (yıl) 6..4 5.0 15.0 Meyve veren ağaç sayısı (adet) 956. 835.3 60.0 6000.0 Yıl içerisinde yetiştiricilik konusunda bilgi kaynaklarına başvuru sayısı (adet).6 0.9 0.0 6.0 Tarımsal kredi kullanım durumu (kullanan:1, kullanmayan:0) 0. 0.4 0.0 1.0 Ailedeki fert sayısı (adet) 4. 1.8 1.0 8. Antep fıstığı dikili alan (da) 6.8 66.4 5.0 500.0 3.1. Antepfıstığı Yetiştiriciliği Yapan İşletmelerin Başarısına Etki Eden Faktörlere Ait Model Tahmin Sonuçları Antepfıstığı brüt kar modeli 0.71 lik bir R² değeri ile açıklanmaktadır (Çizelge ). Yani modelde yer alan bağımsız değişkenler bağımlı değişkeni %71 oranında açıklamaktadır. Modelde yer alan parametrelerin katsayılarının işaretleri eğitim haricinde beklenen yönde çıkmıştır. Yatay kesit verilerinde çok rastlanan farklı varyans (heteroskedasticity) olup olmadığı Breush- Pagan testi ile irdelenmiştir. Test sonucunda %1 seviyesinde olmadığı tespit edilmiştir. Yine model spesifikasyon testi yapılmış ve ikinci dereceden terimlere ihtiyaç olmadığı tespit edilmiştir. Çizelge. Antepfıstığı brüt kar modeli tahmin sonuçları Katsayı Standart hata T değeri Elastikiyet SABİT 193.040** 84.600.8.761 KON 77.73** 9.970.579 0.536 YAS -0.918 1.87-0.713-0.641 UZA -0.954 1.936-0.493-0.34 EGT -1.083*** 0.393 -.756-0.539 MAS 0.31*** 0.033 6.886 3.589 BAS 0.134*** 0.06 5.33.747 KRE -54.154*** 16.79-3.4-1.638 R² = 0.71 Breusch-Pagan Test = 4.366 P değeri = 0.79 Ramsey Reset Test = 0.368 P değeri = 0.546 (*)0.10 seviyesinde önemli. (**) 0.05 seviyesinde önemli. (***) 0.01 seviyesinde önemli. 34
A.AKSOY, M.KÜLEKÇİ, E.AKSOY İşletmecinin yaşı ve işletmenin ilçe merkezine uzaklık durumu dışındaki bütün parametrelerin değerleri istatistiki açıdan önemlidir. Regresyon analiz sonuçlarına göre, işletmenin ova köyünde olması işletmenin başarılı olmasına önemli katkı sağlamaktadır. Ayrıca, eğitim seviyesi düşük olan, meyve veren ağaç sayısı fazla olan, tarımsal bilgi kaynaklarına daha fazla başvuran ve kredi kullanmayan işletmeler kullananlara göre daha başarılı bulunmuştur. Eğitim seviyesi ile başarı durumu arasında ilişkinin negatif olmasının en önemli nedenlerinde birisi olarak, eğitimli insanların köylerde bulunmaması, daha çok şehirlerde istihdam edilmeleri gösterilebilir. Çizelge 3 te ova köyleri brüt kar modeli ile ilgili sonuçlar verilmiştir. Model 0.768 lik bir R² değeri ile açıklanmaktadır. Katsayılara bakıldığında işletmecinin eğitim seviyesi ve işletmenin il yada ilçe merkezine uzaklığı arasında ters ilişki olduğu görülmektedir. Ova köyleri için işletmecinin yaşı, eğitim seviyesi ve kredi kullanma durumu dışındaki bütün parametreler istatistiki olarak anlamlı bulunmuştur. İşletmenin en yakın il veya ilçe merkezine olan uzaklığı ve işletmecinin eğitim seviyesi arttıkça daha başarısız oldukları belirlenmiştir. Meyve veren ağaç sayısı fazla olan, yıl boyunca bilgi kaynaklarına daha fazla başvuran ve kredi kullanan işletmeler daha başarılı olarak tespit edilmiştir. Çizelge 3. Antepfıstığı ova köyleri brüt kar modeli tahmin sonuçları Katsayı Standart hata T oranı Elastikiyet SABİT 165.30 99.000 1.661.15 YAS 1.606 1.64 0.989 1.044 UZA -5.677* 3.096-1.834-1.419 EGT -1.75 0.59-3.63-0.955 MAS 0.86*** 0.040 7.198 3.546 BAS 0.18*** 0.031 5.917 3.651 KRE 8.651 4.68 0.351 0.18 R² = 0.768 Breusch-Pagan Test = 5.93 P değeri = 0.507 (*)0.10 seviyesinde önemli. (**) 0.05 seviyesinde önemli. (***) 0.01 seviyesinde önemli. Dağ köylerinde antepfıstığı üreten tarım işletmelerinin başarısına etki eden faktörlere ait regresyon analiz sonuçları çizelge 4 te görülmektedir. İşletmecinin yaşı, işletmenin Ramsey Reset Test = 0.67 P değeri = 0.768 en yakın il veya ilçe merkezine olan uzaklığı ve eğitim seviyesi dışındaki bütün parametreler istatistiki açıdan önemli bulunmuştur. Çizelge 4. Antepfıstığı dağ köyleri brüt kar modeli tahmin sonuçları Katsayı Standart hata T oranı Elastikiyet SABİT 368.000*** 114.000 3.385 5.895 YAS -.900.075-1.398 -.169 UZA -1.781.586-0.688-0.773 EGT -0.393 0.541-0.77-0.17 MAS 0.11*** 0.06 3.440 4.015 BAS 0.139*** 0.048.935.943 KRE -80.050*** 3.48-3.409 -.853 R² = 0.760 Breusch-Pagan Test = 6.8 Ramsey Reset Test = 1.338 P değeri = 0.398 P değeri = 0.79 (*)0.10 seviyesinde önemli. (**) 0.05 seviyesinde önemli. (***) 0.01 seviyesinde önemli. 35
Antepfıstığı Üretiminde İşletme Başarısına Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi; Dağ ve Ova Köyleri Karşılaştırması Dağ köylerinde işletme başarısına etki eden tüm faktörlerin katsayı işaretleri beklenen yönde çıkmıştır. Analiz sonuçlarına göre, işletmecinin yaşı, işletmenin en yakın il veya ilçe merkezine olan uzaklığı, eğitim seviyesi ve tarımsal kredi kullanımı arttıkça işletmenin başarısı azalmaktadır. Diğer yandan işletmecinin meyve veren ağaç sayısının ve yıl içerisinde tarımsal bilgi kaynaklarına başvurma sayısının artması işletmenin başarısını artırmaktadır. 4. Tartışma Çalışmanın yapıldığı bölgede genç nüfus Türkiye ortalamasının oldukça altındadır. Bu da bölgede yaşayan nüfusun daha yaşlı olduğunu, gençlerin ise köylerde olmadığını göstermektedir. Dağ köylerindeki üreticilerin antepfıstığı yetiştiriciliğinden başka alternatif üretim alanları azdır. Bu nedenle arazilerinin tamamına yakınında antepfıstığı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Oysa ova köylerindeki üreticiler arazilerinde antepfıstığının yanı sıra arpa, buğday, mercimek ve nohut gibi bitkisel ürünleri de üretmektedirler. Ova köylerinde girdi kullanım düzeyi daha fazladır. Bunun sonucu olarak ta verim daha yüksektir. Regresyon analiz sonuçları incelendiğinde, başarı durumunun (brüt karın) artmasında işletmenin ova köylerinde olması dağ köylerine göre daha önemli etkiye sahiptir. Üreticilerin yaşı ova köylerinde işletmenin brüt karında pozitif etkiye sahipken dağ köylerinde ise negatif etkiye sahiptir. Ova köylerinde üretimde makina kullanımı oldukça fazla iken dağ köylerinde daha çok bedenen çalışılmaktadırlar. Antepfıstığı yetiştiriciliği oldukça zahmetli ve yorucudur. Ova köylerindeki yaşlı çiftçiler alet makina kullanarak üretim işini kendi başlarına gerçekleştirdikleri halde dağ köylerindeki yaşlı çiftçiler bakım, hasat işlerinde sıkıntı çekmektedirler. Dağ köylerindeki yaşlı çiftçiler kendi ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde üretim yaparken ova köylerindeki çiftçiler piyasa için üretim yapmaktadırlar. Buda ova köylerindeki yaşlı üreticilerin brüt karlarını olumlu etkilemektedir. Tarımsal kredi kullanımı ova köylerinde brüt karı pozitif yönde etkilerken dağ köylerinde negatif yönde etkilemektedir. Dağ köylerindeki üreticilerin bir çoğu alınan krediyi nakite çevirip amaç dışı kullanmaktadırlar. Aynı bölgede yapılan bir çalışmada ova köylerindeki üreticilerin dağ köylerindeki üreticilerden daha fazla kredi kullandıkları tespit edilmiştir (Aksoy ve ark., 010). Yine aynı çalışmada, dağ köylerindeki üreticilerin daha çok gübre, tohumluk gibi ayni kredi alırken ova köyleri ekipman ve traktör şeklinde ve daha büyük kredi aldıkları tespit edilmiştir. Üç modelde de tarımsal bilgi kaynaklarına başvuru sayısının artması işletmenin brüt karını pozitif yönde etkilemektedir. Antepfıstığı brüt karın artırmak için üreticilerin bilgi ve becerilerini artırmak gerekmektedir. Bu amaçla üreticilerin Tarım il ve ilçe müdürlükleri, antepfıstığı araştırma enstitüsü ve piyasada serbest çalışan ziraat mühendisleriyle ilişkilerinin güçlendirilmesi işletmelerin gelirini arttırmada önemli katkı sağlayacaktır. Günümüzde yayım hizmetlerinin özelleşmeye başlamış olması da çiftçilerle olan ilişkilerin güçlenmesine ve hizmetlerin daha kaliteli ve etkin şekilde alınmasına katkı sağlayacaktır. Ova köylerinde verim dağ köylerindekine göre oldukça fazla olmasına rağmen üretimin başka alternatifi olmayan dağ köylerinde yoğunlaşmanın sağlanması arazilerin daha verimli kullanılması açısından son derece önem arz etmektedir. Dünya nüfusunun sürekli artması ve buna karşın arazilerin sınırlı olması her geçen gün arazilerin daha rasyonel kullanımınım ön plana çıkmasına neden olmaktadır. Antepfıstığı yetiştiriciliğinde yeni tesis edilen bahçeden ürün alıncaya kadar çok uzun yıllar geçmesi gerekmektedir. Buda maliyetlerin artmasına neden olmaktadır. İşletmelere ait brüt karı artırmak için yeni bahçe tesislerinde kısa süre içerisinde verim çağına gelebilecek çeşitlerle çalışmak önem arz etmektedir. Analiz sonuçlarında, meyve veren ağaç sayısı ile brüt kar arasında pozitif ve önemli ilişki de bunu desteklemektedir. Çalışma alanı olarak üretim miktarı bakımından önemli bir potansiyele sahip olan rağmen Nizip ve Karkamış ilçeleri seçilmiştir. Çalışma alanı Gaziantep, Şanlıurfa, 36
A.AKSOY, M.KÜLEKÇİ, E.AKSOY Kahramanmaraş ve Siirt illerini alacak şekilde daha geniş alanda farklı değişkenler modele katılarak yapılabilirse daha farklı bir bakış açısı sağlanabilir. Kaynaklar Aksoy, A. 00. Türkiye Antepfıstığı Sektörünün Ekonomik Bir Analizi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi). Erzurum. Aksoy, A, Işık, H. B. Külekçi, M. 008. Outlook on Turkish Pistachio Sector. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 39(1) 137-144. ISSN 1300-9036 Aksoy, A, Işık, H. B., İkikat Tümer, E. 010. Antep Fıstığı işletmelerinde Tarımsal Kredi Kullanımına Etki Eden Faktörlerin Analizi. IX Tarım Ekonomisi Kongresi -4 Eylül. Şanlıurfa. Anonim. 007. Tarımsal Yapı Üretim. Fiyat. Değer. Türkiye İstatistik Kurumu. Yayın No: 30. ISSN: 1300-963X. Ankara. Anonim. 009. Türkiye İstatistik Kurumu Web Sitesi. http://www.turkstat.gov.tr (18.09.009) Çiçek, A. ve Erkan, O. 1996. Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Metotları. Gaziosmanpaşa Universitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. Yayın No: 1. Ders Kitapları Serisi No: 6. Tokat. Güneş, T. ve Arıkan, R. 1988. Tarım Ekonomisi İstatistiği. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 1049. Ders Kitapları No: 305. Ankara. Greene, W. H. 008. Econometric Analysis. Sixth Edition. Pearson Prentice Hall Upper Saddle River. New Jersey. 07458. Karagölge, 001. Tarımsal İşletmecilik; Tarım İşletmelerinin Analiz ve Planlanması. Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 87. Ziraat Fakültesi Yayınları No: 36. Ders Kitapları Serisi No:74. Erzurum. Kızılarslan, H, 1993. Gaziantep İlinde Antepfıstığı Dikim Alanı. Verim ve Net Kar da Görülen Değişmeler. Güneydoğubirlik Dergisi, 7, 13-15 White, Kenneth. J, 1997. SHAZAM The Econometrics Computer Program. Version 8.0. Users s Reference Manuel. Irwin/McGraw-Hill. Yavuz, F, 001. Ekonometri; teori ve Uygulama. ders Notları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 185. Erzurum.. 37