BAKLİYAT DOSYASI. 4 TÜRKİYE ABD 240 Kaynak: FAO

Transkript

1 BAKLİYAT DOSYASI Dünya üzerinde tarımı çok eski yıllardan beri yapılmakta olan yemeklik dane baklagillerin diğer bir deyişle bakliyat ürünlerinin insan beslenmesinde bitkisel kaynaklı protein gereksiniminin karşılanması bakımından büyük önemi bulunmaktadır. Yemeklik tane baklagillerin iklim ve toprak istekleri dikkate alındığında, Türkiye`nin büyük bir baklagil yetiştirme potansiyeline sahip olduğu görülmektedir. Ülkemizin kuru tarım alanlarında nadasın daraltılmasında nohut ve mercimeğin, sulu tarım arazilerinde fasulye, bakla, bezelye ve börülcenin ekim nöbeti içerisinde bugünkünden daha fazla yetiştirilmesi mümkündür. Türkiye dünya yemeklik dane baklagiller üretiminde önemli üretici ülkeler arasında yer almaktadır. FAO`nun 212 yılı verilerine göre; nohut üretiminde dünyada üçüncü, mercimek üretiminde ise dördüncü sırada yer almaktadır. DÜNYADA ÖNEMLİ YEMEKLİK DANE BAKLİYAT ÜRETİCİSİ ÜLKELER (212) Ürün Sıra No Ülke Üretim (Bin ton) 1 Myanmar Hindistan 3.63 KURU 3 Brezilya FASULYE 4 Çin ABD Hindistan Avustralya 673 NOHUT 3 TÜRKİYE Myanmar Etiyopya 4 1 Kanada Hindistan 95 MERCİMEK 3 Avustralya TÜRKİYE ABD 24 Kaynak: FAO Yemeklik dane bakliyatlarda ekim alanları, 1981 yılında başlatılan "Nadas Alanlarının Daraltılması Projesi" ile hızla artmaya başlamıştır. O yıl 74 bin hektar olan ekim alanları 1982 yılında %6 oranında genişleyerek 1,2 milyon hektara yükselmiştir. Ancak projenin sona ermesiyle birlikte ekim alanları da gerilemeye başlamıştır. 199`ların başında 2 milyon hektara ulaşan yemeklik bakliyat ekim alanları %6 azalarak günümüzde 8 bin hektara düşmüştür.

2 KURU BAKLAGİLLER EKİM ALANLARI (Dekar) Yıllar Toplam Nohut Kuru Kırmızı Yeşil Fasulye Mercimek Mercimek

3 Bitkisel Üretimde Değişim (Bin Ton) Ürünler * K.Mercime k Y.Mercime k K.Fasulye Nohut K.Soğan * Tahmini Kaynak: TÜİK döneminde üretim %43 azalarak 2 milyon 13 bin tondan 1 milyon 148 bin tona inmiştir (Bu dönemde nüfusun %35 arttığını belirtelim) Ürün bazında üretim miktarına bakıldığında, en yüksek üretimin nohutta olduğu görülmektedir. TÜİK verilerine göre; 22 yılında 65 bin ton olan nohut üretimi, son 1 yılda yaklaşık 15 bin ton gerileyerek 213 yılında 56 bin tona düşmüştür. Nohuttan sonraki en yüksek üretim miktarı kırmızı mercimeğe aittir. 22 yılında 5 bin ton olan ve 26`da 58 bin tona kadar çıkan kırmızı mercimek üretimi 28`de 16 bin tona kadar düşmüş, sonraki yıllarda bir miktar artarak 213 yılında 395 bin tona ulaşmıştır. Ancak yeşil mercimek üretimindeki düşüş daha çarpıcıdır. 22 yılında 2 bin tonun üzerinde olan üretim, 213 yılında 2 bin tona kadar gerilemiştir. Bir diğer önemli ürün olan kuru fasulyede üretim miktarı 22 yılında 25 bin ton civarında iken günümüzde 195 bin tona düşmüştür. KURU BAKLAGİLLER ÜRETİMİ (Ton) Yıllar Toplam Nohut Kuru Kırmızı Yeşil Fasulye Mercimek Mercimek

4 Yıllara Göre Kuru Baklagiller Üretimi (Ton) Sonuç olarak belirtmek gerekirse; döneminde Türkiye`nin nüfusu %16 oranında artmış, ancak nohut, kuru fasulye ve kırmızı mercimek üretimi %2 dolayında düşmüştür. Buna karşılık yeşil mercimek üretimindeki düşüş %7`i bulmuştur. YILLARA GÖRE NÜFUS VE ÜRETİM İNDEKSİ (22 = 1) Yıllar Toplam Kuru Kırmızı Yeşil Nohut Nüfus Fasulye Mercimek Mercimek

5 Bakliyat grubunda en yüksek ithalat miktarı mercimektedir. 29 yılında 141 bin ton mercimek ithalatı 211 yılında 39 bin tona kadar yükselmiş, sonraki yıllarda bir miktar düşerek 213 yılında 199 bin ton seviyelerine kadar gerilemiştir. TÜİK verilerine göre bir diğer önemli ürün olan nohutta, ithalat özellikle son 2 yılda önemli oranda artmıştır. 29`da 4 bin ton olan nohut ithalatı, 212 yılında 34 bin tona, 213 yılında ise 56 bin tona ulaşmıştır. Kuru fasulyede ise tam tersi bir durum söz konusudur. 29`da 53 bin ton olan Türkiye`nin kuru fasulye ithalatı, 212`de 3 bin tona, 213 yılında ise 25 bin tona gerilemiştir. TÜİK verilerine göre 213 yılı fasulye ithalatında en büyük paya %35,5 ile Kırgızistan sahiptir. Kırgızistan`ı %2 pay ile ABD, %12 payla Kanada izlemektedir. İthalatta olduğu gibi Türkiye`nin bakliyat ihracatında da en büyük pay mercimeğe aittir. 29 yılında 13 bin ton olan mercimek ihracatı, 211 yılında 212 bin tona ulaşmış ancak sonraki iki yılda biraz gerilemiş ve 212 yılında 197 bin ton, 213 yılında ise 178 bin ton olarak gerçekleşmiştir. İhracatta mercimeği nohut takip etmektedir. Ancak Türkiye, 29 yılında 88 bin ton nohut ihraç ederken, bu miktar 212 yılında 25 bin tona, 213 yılında ise 19 bin tona kadar gerilemiştir. TÜRKİYE`DE YILLARA GÖRE BAKLAGİL İTHALATI YILLAR KURU MERCİMEK NOHUT FASULYE Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer (Ton) ($) (Ton) ($) (Ton) ($) `te yıllık bazda en büyük fiyat artışı, Türkiye`nin önemli ölçüde ithal ettiği kuru fasulyede gerçekleşmiştir Ocak ayları arasındaki bir yıllık dönemde %7`2

6 yaklaşan kuru fasulyedeki fiyat artışlarının, Amerika ve özellikle Arjantin`de yaşanan kuraklıktan kaynaklandığı belirtilmiştir. Kuru Fasulye Tüketici Fiyatı (TL/kg) Aylar Ocak 5,51 9,54 Şubat 5,7 1,6 Mart 5,77 1,25 Nisan 5,83 1,17 Mayıs 5,89 1,13 Haziran 6,1 1,8 Temmuz 6,28 9,99 Ağustos 6,33 Eylül 6,46 Ekim 6,57 Kasım 7,16 Aralık 8,58 Yapılan fahiş zamlarla fiyatı neredeyse etle aynı seviyeye yükselen kuru fasulyenin ateşini söndürmek için yine ithalat kolaycılığına başvurulmuş; 21 Ocak 214 tarihli ve sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan Karar ile kuru fasulye gümrük vergisi oranı %`a indirilmiştir. Gümrük vergisinin sıfırlanması, kuru fasulye fiyatlarında geçici-nispi düşüşler sağlayabilmiştir; ancak sorunun gerçek çözümü üretimden geçmektedir. Bakliyatta üretim artışının önündeki en büyük engel kontrolsüz girdi (mazot, gübre, ilaç, tohum) fiyatları gelmektedir. Kaldı ki kuru fasulyede yüksek verimli ve kaliteli tohumluk sorunu da bulunmaktadır. Öte yandan bakliyata verilen destekler yetersizdir; son beş yıldır kuru fasulye, nohut ve mercimek gibi bakliyata verilen prim destekleri değişmemiş olup, 1 kuruş/kg`dır. Özellikle kuru fasulyede fiyatı artıran faktörler arasında makine kullanımının kısıtlı, işçiliğin oldukça zahmetli ve pahalı olduğunu da eklemek gerekir. Belirtilen bu nedenlerle çiftçi bakliyat yerine maliyeti göreceli olarak daha düşük olan mısır, ayçiçeği ve buğday gibi alternatif ürünlere yönelmektedir. Gerekli ve yeterli önlemler alınmadığı takdirde Türkiye bakliyatta tümüyle dışa bağımlı hale gelecektir. BAKLİYAT ÜRETİMİNİN ARTIRILMASI İÇİN; Öncelikle mazot, gübre, ilaç, tohum gibi girdilerin fiyatları kontrol altında bulundurulmalıdır.

7 Hastalık ve zararlılara dayanıklı, makineli hasada uygun, kaliteli, yüksek verimli, yerli tüketicilerin ve dış pazarın isteğine uygun yeni çeşitlerin geliştirilmesi için çalışmalar yapılmalıdır. Yerel çeşitlerin sürdürülmesi ve geliştirilmesi sağlanmalıdır. Bakliyat ekim alanlarının genişletilmesi için "Nadas Alanlarının Daraltılması Projesi" yeniden başlatılmalıdır. Hasat döneminde bakliyat ithalatına izin verilmemelidir. Hasattan sonra çiftçinin ürününü satın alıp pazarlayacak müdahale kuruluşları oluşturulmalıdır. KAYNAKLAR Akova, Y. (21) Bakliyat, İGEME Yayını, Ankara Miller Magazine (214) Dünya Bakliyat Pazarı ve Türkiye, Oral, N. (Editör) (214) Türkiye`de Tarımın Ekonomi Politiği, , Notabene Yayınları, İstanbul, Ton, A. ve ark. (214) Türkiye`de Yemeklik Tane Baklagiller Üretiminin Sorunları ve Çözüm Önerileri, Türk Tarım Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(4): TÜİK (214) Bitkisel Üretim İstatistikleri Veritabanı TÜİK (214) Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) Veritabanı