ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR Ocak Mart 2008 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Ekonomik Araştırmalar ve İstatistik Müdürlüğü I

ISBN: 978-9944-60-347-8 TOBB Yayın No: 2008/72 Sayfa düzeni ve baskı Yeniden Grup Matbaacılık Sanayi 1. Cadde No.105 İskitler/ANKARA Tel : 0.312 341 20 03-08 Faks : 0.312 341 20 02

(Ocak-Mart 2008) SUNUŞ Türkiye ekonomisinde meydana gelen gelişme ve değişmeleri üçer aylık dönemler itibariyle kamuoyuna sunmayı amaçlayan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, 2008 yılının Ocak-Mart dönemine ait Üç Aylık Ekonomik Rapor u söz konusu döneme ilişkin verilerin tamamlanmasının ardından hazırlamış bulunmaktadır. Raporda, 2008 yılının ilk üç aylık döneminde ekonomide meydana gelen gelişmeler, bir önceki dönem ve bir önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırılarak incelenmiştir. 2008 yılının ilk üç aylık döneminde Türkiye ekonomisi yüzde 6,6 ile beklentilerin üzerinde büyümüştür. Böylece üç aylık dönemler itibariyle 2002 yılı başında başlayan büyüme süreci kesintisiz olarak 25 çeyrek devam etmiştir. Enflasyonda 2007 yılının son 3 aylık döneminde başlayan yükseliş eğilimi 2008 yılının ilk çeyreğinde de devam etmiş ve yıllık TÜFE artış oranı yüzde 9,15 düzeyinde gerçekleşmiştir. Enflasyonda Mart ayı itibariyle hedefle uyumlu patika etrafında oluşturulan belirsizlik aralığının üst sınırı aşılmıştır. Merkezi yönetim bütçe harcamalarındaki artış oranı gelirlerdeki artış oranından yüksek gerçekleşmiş, bütçe açığı genişlemeye devam etmiştir. İhracat ve ithalatta yüksek oranlı artış yaşanırken, ihracat artış oranı ithalat artış oranının üzerinde gerçekleşmiştir. Bu da ihracatın ithalatı karşılama oranı üzerinde olumlu etki yapmıştır. Turizm gelirlerinde iyileşme kaydedilmiştir. İhracattaki yüksek oranlı büyüme ve turizm gelirlerindeki canlılığa rağmen cari işlemler açığındaki genişleme devam etmiştir. Uluslararası doğrudan yatırım girişlerinde ciddi oranda düşüş olmuştur. Yeni Türk Lirası diğer ulusal paralar karşısında değer kazanmaya devam etmiştir. İstihdam edilenlerin sayısındaki artış işsiz sayısındaki artışın gerisinde kalmış, böylece işsizlik en önemli sorunlardan biri olarak gündemde kalmıştır. Raporumuzun, Türk özel sektör camiasına ve ekonomideki gelişmeleri izlemek isteyenlere yararlı olmasını dilerim. Saygılarımla, M. Rifat HİSARCIKLIOĞLU Başkan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği III

(Ocak-Mart 2008) İÇİNDEKİLER SUNUŞ Sayfa A. GENEL DURUM... 1 B. BÜYÜME VE ÜRETİM... 6 a. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla... 6 b. Üretim... 11 C. YATIRIMLAR... 17 D. FİYAT HAREKETLERİ... 20 E. PARA-KREDİ-MEVDUAT... 29 F. KAMU MALİYESİ... 36 a. Harcamalar... 36 b. Gelirler... 37 c. Bütçe Açığı... 38 G. DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLER... 39 a. İhracat... 40 b. İthalat... 42 c. Döviz Kurları... 47 d. Ödemeler Dengesi... 52 e. Uluslararası Doğrudan Yatırım... 54 H. İŞGÜCÜ PİYASASINDA GELİŞMELER... 55 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği V

(Ocak-Mart 2008) A. GENEL DURUM Türkiye ekonomisi 2008 yılının ilk üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre % 6,6 büyümüştür. 2007 yılının ilk üç aylık döneminde % 7,6 olan GSYH artış hızı, 2008 yılının aynı döneminde 1 puan azalarak % 6,6 ya gerilerken, tarım sektörü katma değerinde % 5, sanayi sektörü katma değerinde % 7,2, hizmetler sektörü katma değerinde % 6,2 büyüme kaydedilmiştir. 2008 yılının ilk üç aylık döneminde GSYH cari fiyatlarla % 17,5 büyüyerek 221.704 milyon YTL olmuştur. GSYH içinde tarım sektörünün payı % 3,6, sanayi sektörünün payı % 19,5 ve hizmetler sektörünün payı % 76,9 olmuştur. 2008 yılının birinci üç aylık döneminde kamu tüketim harcamaları % 4,2 artarken, GSYH nin en büyük bileşeni olan yerleşik hanehalklarının tüketim harcamaları % 7,3 artmıştır. Böylece toplam tüketim harcamalarında % 6,9 artış olmuştur. Toplam sabit sermaye yatırım harcamaları % 9,5 artarken, bunun içinde yer alan kamu sektörü sabit sermaye yatırım harcamaları % 7,7 azalmış, özel sektör sabit sermaye yatırım harcamaları % 11,3 artmıştır. Sanayi üretiminde 2008 yılının ilk üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre % 6,9 artış kaydedilmiştir. Alt sektörler itibariyle, madencilik üretiminde % 10,9, imalat sanayi üretiminde % 6,3, enerji üretiminde % 9,8 artış olmuştur. İmalat sanayi kapasite kullanım oranı 2008 yılının ilk üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,2 puanlık artışla % 80,3 seviyesinde gerçekleşmiştir. İmalat sanayi kapasite kullanım oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre 2008 yılının ilk üç aylık döneminde 0,2 puanlık artışla % 80,3 e yükselirken, özel sektör kapasite kullanım oranı 0,2 puanlık artışla % 79,5, kamu sektörü kapasite kullanım oranı 1,1 puanlık artışla % 86,4 olmuştur. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 1

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR 2008 yılının Ocak-Mart döneminde verilen yatırım teşvik belgeleri tutarı bir önceki yılın aynı dönemine göre % 14,6 lık artışla 7.580,5 milyon YTL ye yükselmiştir. Bunun 3.008,4 milyon YTL lik kısmı imalat sektörüne, 2.574,9 milyon YTL lik kısmı hizmetler sektörüne, 1.668,3 milyon YTL lik kısmı enerji sektörüne, 270,4 milyon YTL lik kısmı madencilik sektörüne, 58,4 milyon YTL lik kısmı tarım sektörüne verilmiştir. 2008 yılının birinci üç aylık döneminde üretici fiyatlarında % 10,50, tüketici fiyatlarında % 9,15 artış gerçekleşmiştir. Üretici fiyatları endeksi bir önceki aya göre Ocak ayında % 0,42, Şubat ayında % 2,56, Mart ayında % 3,17 artış göstermiştir. Tüketici fiyatları endeksinde bir önceki aya göre Ocak ayında % 0,80, Şubat ayında % 1,29, Mart ayında 0,96 artış olmuştur. Bir önceki yılın aynı dönemine göre 2008 yılının Ocak-Mart döneminde mevduat artış hızında artış olurken, banka kredileri artış hızında düşüş gerçekleşmiştir. Emisyon hacmi % 27,5, M1 para arzı % 18, M2 para arzı % 19,8 artış göstermiştir. Toplam mevduat % 26, banka kredileri % 31,7, altın rezervleri % 26,3, brüt uluslararası rezervler % 16,1 artmıştır. Merkez Bankası döviz rezervleri de % 10,7 lik artışla 74.754 milyon dolara yükselmiştir. 2008 yılının Ocak-Mart döneminde geçen yılın aynı dönemine göre Amerikan Doları nominal olarak % 14,8, reel olarak % 21,4, Euro da nominal olarak % 2,5, reel olarak % 10 değer kaybetmiştir. Amerikan doları Yeni Türk Lirası karşısında 2008 yılına düşüşle başlamış ve Ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre nominal olarak % 0,2 değer kaybetmiştir. Daha sonra yükselişe geçerek Şubat ayında % 1,5, Mart ayında da % 3,7 değer kazanmıştır. Dolar reel olarak ise Ocak ayında % 0,6, Şubat ayında % 1 değer kaybederken, Mart ayında % 0,5 değer kazanmıştır. 2 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) 2008 yılına yükselişle başlayan Euro Ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre nominal olarak % 0,7, Şubat ayında % 1,7, Mart ayında da % 9,1 değer kazanmıştır. Reel olarak ise Ocak ayında % 0,2 değer kazanmış, Şubat ayında % 0,8 değer kaybetmiş, Mart ayında ise % 5,8 değer kazanmıştır. Merkezi yönetim bütçesi 2008 yılının Ocak-Mart döneminde 4.374 milyon YTL açık vermiştir. 2008 yılının birinci üç aylık döneminde merkezi yönetim bütçe gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre % 2,3 lük artışla 47.188 milyon YTL, merkezi yönetim bütçe giderleri % 4,3 lük artışla 51.562 milyon YTL olmuştur. Bütçe açığı % 31,2 lik artışla 3.333 milyon YTL den 4.374 milyon YTL ye yükselmiş, faiz dışı fazla ise % 25,8 lik düşüşle 9.377 milyon YTL ye gerilemiştir. 2008 yılının Ocak-Mart döneminde 2007 yılının aynı dönemine göre dış ticaret hacmi % 41, dış ticaret açığı da % 33 artış göstermiştir. İhracat 2008 yılının ilk üç aylık döneminde artmaya devam etmiştir. İlk üç aylık dönemde ihracat geçen yılın aynı dönemine göre % 43,1 artarak 33.157 milyon dolara, ithalat % 39,6 artarak 49.155 milyon dolara yükselmiştir. Dış ticaret hacmi % 41 artarak 82.312 milyon dolar, dış ticaret açığı da % 33 artarak 15.998 milyon dolar olmuştur. İhracatın ithalatı karşılama oranı % 65,8 den % 67,5 e yükselmiştir. Cari işlemler açığı 2008 yılının ilk üç ayında genişlemeye devam etmiştir. Cari işlemler açığı 2008 yılının Ocak-Mart döneminde 2007 yılının aynı dönemine göre % 29,5 artış göstererek 12.024 milyon dolar olmuştur. İşçi gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre % 54,4 artarak 352 milyon dolara yükselmiştir. Turizm gelirleri % 28,4 lük artışla 2.776 milyon dolara, turizm giderleri de % 19,8 lik artışla 805 milyon dolara yükselmiştir. Buna bağlı olarak net turizm gelirleri % 32,3 artarak 1.971 milyon dolar olmuştur. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 3

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR 2008 yılının Ocak-Mart döneminde toplam uluslararası doğrudan yatırım girişi geçen yıla göre % 53,3 azalmıştır. Toplam uluslararası doğrudan yatırım girişi 2008 yılının Ocak-Mart döneminde 2007 yılının aynı dönemine göre % 53,3 azalarak 4.381 milyon dolara gerilemiştir. Sermaye girişi % 57,7 lik düşüşle 3.484 milyon dolara gerilerken, uluslararası sermayeli firmalar yabancı ortaklarından 85 milyon dolar kredi kullanmışlar ve 820 milyon dolarlık gayrimenkul satışı yapılmıştır. 2008 yılının birinci üç aylık döneminde istihdam edilenlerin sayısı % 0,5, işsiz sayısı % 2,1 artmıştır. 2008 yılının birinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre istihdam edilenler % 0,5 artarak 20.162 bin kişiye, işsiz sayısı % 2,1 lik artışla 2.642 bin kişiye yükselmiştir. Aynı dönemde tarım sektöründe istihdam edilenler % 5 lik düşüşle 4.751 bin kişiye gerilerken sanayi sektöründe istihdam edilenler % 5,2 lik artışla 4.285 bin kişiye, hizmetler sektöründe istihdam edilenler % 1,3 lük artışla 11.126 bin kişiye yükselmiştir. 4 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) TABLO: 1 DÖNEMLER İTİBARİYLE TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Değişim Oranları) 2007 2007/2006 2008 I II III IV I 1. GSYH (1998 Fiyatlarıyla) 7,6 4,0 3,4 3,4 4,5 6,6 Tarım -6,6-2,2-8,2-7,8-6,8 5,0 Sanayi 10,0 4,3 4,7 3,6 5,5 7,2 Hizmetler 7,9 4,9 6,5 5,3 6,1 6,2 2. İMALAT SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ 8,5 2,9 3,2 5,1 4,8 6,3 3. FİYATLAR Üretici Fiyatları 10,92 2,89 5,02 5,94 5,94 10,50 Tarım 4,43 4,30 11,60 15,70 15,70 16,28 Sanayi 12,52 2,56 3,53 3,78 3,78 9,18 Madencilik 12,40 5,00 3,92 15,5 15,49 17,41 İmalat Sanayii 11,78 1,92 2,57 4,27 4,27 9,06 Enerji 22,22 11,28 17,31-5,59-5,59 8,65 Tüketici Fiyatları Türkiye 10,86 8,60 7,12 8,39 8,39 9,15 Ankara 11,13 7,88 5,90 6,72 6,72 9,07 İstanbul 11,51 8,87 7,23 9,30 9,30 10,38 4. PARASAL GÖSTERGELER Emisyon Hacmi 9,9 6,0 12,1 4,2 4,2 27,5 Para Arzı (M1) 12,8 2,9 6,9 7,6 7,6 18,0 Para Arzı (M2) 23,2 15,7 17,6 16,0 16,0 19,8 Mevduat 16,0 14,3 19,7 23,1 23,1 26,0 Banka Kredileri 36,0 22,5 24,5 25,9 25,9 31,7 5. DIŞ TİCARET İhracat 24,6 24,0 24,3 28,1 25,3 43,1 İthalat 19,2 14,6 22,7 30,2 21,8 39,6 İşçi Gelirleri 0,0-17,0 25,2 23,3 8,8 53,5 Turizm Gelirleri 8,0 0,9 8,6 23,9 9,7 28,4 6. DÖVİZ KURLARI Nominal Döviz Kurları YTL/Dolar 5,9-7,7-14,3-18,4-9,0-14,8 YTL/Euro 15,4-1,0-7,6-8,3-1,1-2,5 Reel Döviz Kurları YTL/Dolar -3,8-13,4-17,2-22,5-14,4-21,4 YTL/Euro 4,7-7,1-10,9-13,0-6,9-10,0 7. İSTİHDAM İşsizlik Oranı 11,4 8,9 9,2 10,1 9,9 11,6 Genç Nüfusta İşsizlik Oranı 21,7 17,5 19,2 20,0 19,6 21,2 Tarım Dışı İşsizlik Oranı 14,2 11,5 11,9 12,6 12,6 14,2 Eksik İstihdam Oranı 3,5 3,4 2,8 2,8 3,2 3,6 İşsiz+Eksik İstihdam Nedeniyle Atıl Durumda Bulunan İşgücü Oranı 14,9 12,3 12,0 12,9 13,1 15,2 Kaynak: TCMB, TÜİK, TOBB Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 5

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR B. BÜYÜME VE ÜRETİM a. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 2007 yılında bir önceki yıla göre GSYH da % 4,5 artış kaydedilirken, alt sektörler itibariyle sanayi sektörü katma değerinde % 5,5, hizmetler sektörü katma değerinde % 6,1 büyüme, tarım sektörü katma değerinde ise % 6,8 küçülme olmuştur. 2007 yılının ilk üç aylık döneminde % 7,6 olan GSYH artış hızı, 2008 yılının aynı döneminde 1 puan azalarak % 6,6 ya gerilerken, tarım sektörü katma değerinde % 5, sanayi sektörü katma değerinde % 7,2, hizmetler sektörü katma değerinde % 6,2 büyüme kaydedilmiştir (Tablo 2). GSYH 2007 yılında cari fiyatlarla % 12,9 büyüyerek 856.387 milyon YTL olmuştur. GSYH içinde tarım sektörünün payı % 7,7, sanayi sektörünün payı % 19,6 ve hizmetler sektörünün payı % 72,7 olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılının ilk üç aylık döneminde GSYH cari fiyatlarla % 17,5 büyüyerek 221.704 milyon YTL olmuştur. GSYH içinde tarım sektörünün payı % 3,6, sanayi sektörünün payı % 19,5 ve hizmetler sektörünün payı % 76,9 olmuştur (Tablo 3). 2007 yılında kamu tüketim harcamaları % 2,8 artarken, yerleşik hanehalklarının tüketim harcamaları % 4,6 artmıştır. Böylece toplam tüketim harcamalarında % 4,4 artış olmuştur. Toplam sabit sermaye yatırım harcamaları % 3,3 artarken, bunun içinde yer alan kamu sektörü sabit sermaye yatırım harcamaları % 7,6, özel sektör sabit sermaye yatırım harcamaları % 2,7 artmıştır. 2008 yılının birinci üç aylık döneminde kamu tüketim harcamaları % 4,2 artarken, GSYH nin en büyük bileşeni olan yerleşik hanehalklarının tüketim harcamaları % 7,3 artmıştır. Böylece toplam tüketim harcamalarında % 6,9 artış olmuştur. Toplam sabit sermaye yatırım harcamaları % 9,5 artarken, bunun içinde yer alan kamu sektörü sabit sermaye yatırım harcamaları % 7,7 azalmış, özel sektör sabit sermaye yatırım harcamaları % 11,3 artmıştır (Tablo 4). 2007 yılında tüketim harcamalarının GSYH ya oranı % 82,9, sabit sermaye yatırımlarının GSYH ya oranı % 21,5 olmuştur. 2008 yılının birinci üç aylık döneminde tüketim harcamalarının GSYH ya oranı % 86,2, sabit sermaye yatırımlarının GSYH ya oranı % 22,3 olmuştur (Tablo 5). 6 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) TABLO: 2 SABİT FİYATLARLA GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (İktisadi Faaliyet Kollarına ve 1998 Temel Fiyatlarına Göre) 2007 2008 Değişim Değişim Değişim Değişim Değişim Değişim İktisadi Faaliyet Kolları I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) IV. Dönem (%) Toplam (%) I. Dönem (%) Tarım, Avcılık ve Ormancılık 887.440-6,9 1.759.833-2,3 4.045.715-8,2 2.012.975-9,7 8.705.963-7,3 937.223 5,6 Balıkçılık 62.013-2,3 49.050 2,2 39.115-7,7 183.150 19,1 333.328 8,3 59.308-4,4 Madencilik ve Taşocakçılığı 153.091 9,3 193.418 9,4 237.613 10,9 187.836 2,7 771.958 8,1 165.903 8,4 İmalat Sanayi 5.849.875 10,2 6.225.061 3,9 6.079.794 4,3 6.121.637 3,6 24.276.367 5,4 6.262.038 7,0 Elektrik, Gaz, Buhar ve Sıcak Su Üretimi ve Dağıtımı 408.602 7,0 480.681 7,8 516.844 7,0 614.337 3,9 2.020.464 6,2 443.332 8,5 İnşaat 1.484.465 8,8 1.631.662 7,5 1.707.086 4,0 1.707.256 0,5 6.530.469 5,0 1.525.552 2,8 Toptan ve Perakende Ticaret 3.110.505 6,3 3.365.520 2,4 3.459.415 6,7 3.465.850 6,6 13.401.290 5,5 3.418.116 9,9 Oteller ve Lokantalar 330.235 7,3 341.271 0,3 871.599 4,3 405.394 2,0 1.948.499 3,6 347.498 5,2 Ulaştırma, Depolama ve Haberleşme 3.456.527 8,4 3.704.825 5,5 3.847.969 7,2 3.778.528 6,7 14.787.849 6,9 3.723.547 7,7 Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri 2.292.115 12,7 2.241.025 7,8 2.542.088 10,7 2.818.039 7,8 9.893.267 9,6 2.495.008 8,9 Konut Sahipliği 1.187.545 2,6 1.191.699 2,2 1.193.826 2,2 1.200.347 1,0 4.773.417 2,0 1.205.729 1,5 Gayrimenkul, Kiralama ve İş Faaliyetleri 924.242 15,9 739.194 13,1 663.452 15,4 924.451 11,0 3.251.339 13,7 919.882-0,5 Kamu Yönetimi ve Savunma, Zorunlu Sosyal Güvenlik 715.148-1,0 748.386 0,8 806.150 3,1 822.936 1,0 3.092.620 1,0 740.848 3,6 Eğitim 533.370 7,6 495.252 3,5 452.196 0,2 487.464 4,4 1.968.282 4,0 536.395 0,6 Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler 328.482 2,8 296.108 3,6 303.658 4,8 279.350 1,3 1.207.598 3,1 367.324 11,8 Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri 423.046 6,6 366.866 3,8 374.196 5,4 411.927 3,6 1.576.035 4,9 419.525-0,8 Eviçi Personel Çalıştıran Hanehalkları 46.589 14,1 30.557 10,9 30.449 13,9 39.394 8,4 146.989 11,8 46.342-0,5 Sektörler Toplamı 22.193.289 7,8 23.860.406 4,2 27.171.164 3,6 25.460.869 3,6 98.685.728 4,6 23.613.570 6,4 Dolaylı Ölçülen Mali Aracılık Hizmetleri 1.448.326 13,2 1.387.977 6,2 1.615.448 10,1 1.793.895 7,1 6.245.646 9,0 1.564.674 8,0 Vergi-Sübvansiyon 1.992.650 9,7 2.145.423 3,1 2.262.517 5,1 2.204.843 4,7 8.605.433 5,5 2.183.045 9,6 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (Alıcı Fiyatlarıyla) 22.737.613 7,6 24.617.852 4,0 27.818.233 3,4 25.871.817 3,4 101.045.515 4,5 24.231.942 6,6 Kaynak: TÜİK (Bin YTL) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 7

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR TABLO: 3 CARİ FİYATLARLA GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Temel Fiyatlarla) 2007 2008 Değişim Değişim Değişim Değişim Değişim Değişim İktisadi Faaliyet Kolları I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) IV. Dönem (%) Toplam (%) I. Dönem (%) Tarım, Avcılık ve Ormancılık 6.299.099 1,6 12.494.808 6,8 30.513.825 6,2 14.386.213 1,3 63.693.945 4,7 7.591.900 20,5 Balıkçılık 400.294 6,5 276.356 10,7 236.687-5,3 1.299.064 34,2 2.212.399 20,0 408.843 2,1 Madencilik ve Taşocakçılığı 1.846.502 22,9 2.356.829 16,5 3.375.231 18,7 2.958.031 14,4 10.536.592 17,7 2.269.631 22,9 İmalat Sanayi 33.143.067 21,5 36.001.158 7,2 36.056.609 4,1 36.344.222 4,2 141.545.056 8,6 36.762.681 10,9 Elektrik, Gaz, Buhar ve Sıcak Su Üretimi ve Dağıtımı 3.664.050 22,2 3.928.141 21,4 4.396.818 24,9 3.632.622-1,7 15.621.632 16,1 4.126.600 12,6 İnşaat 9.885.665 37,5 10.583.789 24,3 11.535.488 16,8 10.743.213 4,6 42.748.155 19,2 11.274.979 14,1 Toptan ve Perakende Ticaret 23.241.860 20,2 25.983.548 6,1 27.023.574 4,7 27.073.084 7,4 103.322.066 8,9 26.925.558 15,8 Oteller ve Lokantalar 3.288.507 20,1 3.473.814 10,9 8.289.990 12,8 4.270.987 11,8 19.323.297 13,4 3.822.688 16,2 Ulaştırma, Depolama ve Haberleşme 25.055.627 21,5 29.010.535 11,7 31.412.609 10,0 31.828.065 9,8 117.306.836 12,7 28.603.628 14,2 Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri 6.289.432 34,6 6.794.874 27,0 6.873.370 24,7 7.276.320 15,0 27.233.996 24,6 7.550.244 20,0 Konut Sahipliği 21.703.287 24,7 22.524.644 24,0 22.905.569 21,9 23.829.995 18,5 90.963.494 22,2 25.563.192 17,8 Gayrimenkul, Kiralama ve İş Faaliyetleri 9.554.290 27,8 7.812.534 23,8 6.958.409 23,6 10.087.339 20,1 34.412.573 23,7 10.347.105 8,3 Kamu Yönetimi ve Savunma, Zorunlu Sosyal Güvenlik 7.776.805 15,1 8.037.567 10,6 8.544.214 12,8 8.733.874 8,9 33.092.461 11,7 8.945.762 15,0 Eğitim 6.803.297 23,4 6.108.941 14,2 5.609.733 12,0 6.042.653 12,5 24.564.624 15,6 7.447.995 9,5 Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler 3.758.177 18,8 3.393.556 18,7 3.598.646 19,3 3.378.347 11,8 14.128.725 17,1 4.427.499 17,8 Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri 3.688.601 15,8 3.358.102 12,4 3.343.406 14,2 4.143.889 12,5 14.533.998 13,7 4.076.960 10,5 Eviçi Personel Çalıştıran Hanehalkları 472.587 24,9 311.476 20,7 301.200 22,0 402.574 16,5 1.487.837 21,1 503.582 6,6 Sektörler Toplamı 166.871.146 22,0 182.450.672 13,0 210.975.377 10,9 196.430.490 9,2 756.727.686 13,2 190.648.849 14,2 Dolaylı Ölçülen Mali Aracılık Hizmetleri 3.033.219 29,3 3.264.794 23,1 3.338.299 27,5 3.292.385 14,6 12.928.697 23,2 3.611.348 19,1 Vergi-Sübvansiyon 24.843.348-3,0 31.289.875 26,0 28.362.529 10,6 28.091.991 15,2 112.587.743 12,1 34.666.724 39,5 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (Alıcı Fiyatlarıyla) 188.681.275 17,9 210.475.754 14,6 235.999.606 10,6 221.230.097 9,9 856.386.732 12,9 221.704.225 17,5 Kaynak: TÜİK (Bin YTL) 8 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) TABLO: 4 HARCAMALAR YÖNTEMİYLE GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (1998 Fiyatlarıyla) 2007 2008 (Bin YTL) Değişim Değişim Değişim Değişim Değişim Değişim Harcama Bileşenleri I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) IV. Dönem (%) Toplam (%) I. Dönem (%) Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 22.737.613 7,6 24.617.852 4,0 27.818.233 3,4 25.871.817 3,4 101.045.515 4,5 24.231.942 6,6 Yerleşik Hanehalklarının Tüketimi 16.659.527 5,6 17.140.535 1,6 18.573.869 8,2 17.430.459 2,9 69.804.390 4,6 17.873.490 7,3 Yerleşik ve Yerleşik Olmayan Hanehalklarının Yurtiçi Tüketimi 17.183.788 5,6 17.936.351 1,2 20.142.122 6,3 18.205.361 1,9 73.467.622 3,8 18.400.944 7,1 (Eksi) Yerleşik Olmayan Hanehalklarının Yurtiçi Tüketimi 646.187 6,4 947.967-4,3 1.704.326-11,5 915.893-11,3 4.214.373-7,5 646.047 0,0 Yerleşik Hanehalklarının Yurtdışı Tüketimi 121.925 7,7 152.150 9,7 136.073-8,6 140.992 26,3 551.140 7,5 118.593-2,7 Devletin Nihai Tüketim Harcamaları 2.063.620 4,7 2.321.185 2,1 2.426.663 3,3 2.959.711 1,6 9.771.179 2,8 2.149.854 4,2 Maaş, Ücret 1.260.224 0,8 1.265.587 1,3 1.271.410 1,1 1.263.514 1,1 5.060.735 1,1 1.265.563 0,4 Mal ve Hizmet Alımları 803.396 11,5 1.055.598 3,1 1.155.253 5,9 1.696.197 2,0 4.710.444 4,7 884.291 10,1 Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu 5.682.205 2,8 6.427.924 1,2 6.490.610 2,1 6.940.538 7,2 25.541.277 3,3 6.219.408 9,5 Kamu Sektörü 545.056 4,3 818.014 8,4 952.973 15,9 1.079.226 2,2 3.395.269 7,6 502.916-7,7 Makine-Teçhizat 48.154-3,4 117.063 10,8 180.303 24,6 438.801 17,7 784.321 16,5 66.067 37,2 İnşaat 496.902 5,1 700.951 8,1 772.669 14,1 640.424-6,2 2.610.946 5,2 436.849-12,1 Özel Sektör 5.137.149 2,6 5.609.911 0,2 5.537.637 0,0 5.861.312 8,1 22.146.009 2,7 5.716.492 11,3 Makine-Teçhizat 3.086.433-3,2 3.610.723-3,7 3.455.136-1,6 3.691.376 11,9 13.843.668 0,7 3.567.401 15,6 İnşaat 2.050.716 12,9 1.999.187 8,2 2.082.501 2,8 2.169.936 2,2 8.302.340 6,3 2.149.091 4,8 (*) Stok Değişmeleri -483.833-54.903-1.282.731 - -18.148-835.653 - -701.098 44,9 Mal ve Hizmet İhracatı 5.473.831 12,5 6.130.050 9,3 6.866.832 4,2 6.659.964 2,5 25.130.677 6,7 6.142.112 12,2 (Eksi) Mal ve Hizmet İthalatı 6.657.737 8,6 7.456.745 5,6 7.822.473 14,4 8.100.707 15,7 30.037.662 11,1 7.451.823 11,9 Kaynak: TÜİK (*): Stok değişmeleri kalıntı yöntemiyle hesaplanmış olup istatistiki hatayı da içermektedir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 9

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR TABLO: 5 HARCAMALAR YÖNTEMİYLE GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (Cari Fiyatlarla) (Bin YTL) 2007 2008 Değişim Değişim Değişim Değişim Değişim Değişim Harcama Bileşenleri I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) IV. Dönem (%) Toplam (%) I. Dönem (%) Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 188.681.275 17,9 210.475.754 14,6 235.999.606 10,6 221.230.097 9,9 856.386.732 12,9 221.704.225 17,5 Yerleşik Hanehalklarının Tüketimi 140.977.252 13,0 147.391.366 11,3 160.888.452 15,9 155.979.207 12,3 605.236.277 13,2 166.435.556 18,1 Yerleşik ve Yerleşik Olmayan Hanehalklarının Yurtiçi Tüketimi 144.892.035 13,3 153.497.924 10,5 172.873.405 13,2 161.467.193 11,1 632.730.557 12,0 170.560.156 17,7 (Eksi) Yerleşik Olmayan Hanehalklarının Yurtiçi Tüketimi 4.865.003 23,6 7.318.211-2,5 13.027.598-14,3 6.530.809-11,5 31.741.621-6,7 5.089.734 4,6 Yerleşik Hanehalklarının Yurtdışı Tüketimi 950.221 25,5 1.211.654 11,3 1.042.645-16,1 1.042.823 17,5 4.247.343 6,8 965.134 1,6 Devletin Nihai Tüketim Harcamaları 22.005.596 20,5 24.888.858 11,1 25.999.547 11,4 31.571.807 7,0 104.465.808 11,7 24.774.729 12,6 Maaş, Ücret 15.143.969 18,7 14.886.404 12,4 14.968.223 13,8 14.978.399 10,2 59.976.995 13,7 16.794.302 10,9 Mal ve Hizmet Alımları 6.861.627 24,7 10.002.455 9,3 11.031.324 8,2 16.593.407 4,2 44.488.813 9,1 7.980.427 16,3 Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu 43.022.012 21,2 45.128.670 6,7 47.971.614 4,7 48.003.693 5,7 184.125.989 8,9 49.499.417 15,1 Kamu Sektörü 4.880.629 24,4 7.126.370 12,0 8.265.005 19,0 8.718.934 2,4 28.990.938 12,6 4.911.736 0,6 Makine-Teçhizat 354.680 9,8 746.269 8,6 1.225.505 19,6 2.807.038 11,5 5.133.492 12,8 485.749 37,0 İnşaat 4.525.949 25,7 6.380.101 12,4 7.039.499 19,0 5.911.896-1,5 23.857.445 12,6 4.425.986-2,2 Özel Sektör 38.141.383 20,8 38.002.300 5,7 39.706.609 2,1 39.284.759 6,5 155.135.051 8,3 44.587.681 16,9 Makine-Teçhizat 22.733.229 10,1 23.018.091-5,6 23.484.235-5,6 23.613.950 6,0 92.849.505 0,7 26.228.847 15,4 İnşaat 15.408.154 41,0 14.984.210 29,7 16.222.374 15,8 15.670.809 7,1 62.285.547 21,8 18.358.834 19,2 (*) Stok Değişmeleri -6.490.825-5.264.989-8.720.745 - -1.765.822-5.729.087 - -6.613.094 - Mal ve Hizmet İhracatı 41.054.065 30,7 47.183.816 11,4 52.357.928 1,0 47.356.901 2,3 187.952.710 9,3 48.252.092 17,5 (Eksi) Mal ve Hizmet İthalatı 51.886.825 26,5 59.381.946 7,1 59.938.680 5,0 59.915.690 7,6 231.123.141 10,5 60.644.475 16,9 Kaynak: TÜİK (*): Stok değişmeleri kalıntı yöntemiyle hesaplanmış olup istatistiki hatayı da içermektedir. 10 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) b. Üretim 2007 yılında toplam imalat sanayi üretiminde bir önceki yıla göre % 4,8 artış olmuştur. İmalat sanayi üretiminde 2008 yılının birinci üç aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 6,3 artış olurken, bir önceki döneme göre % 3,9 düşüş olmuştur (Tablo 6). TABLO: 6 İMALAT SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ (1997=100) Üretim Endeksi Bir Önceki Yıl Aynı Döneme Göre Değişim (%) Bir Önceki Döneme Göre Değişim (%) Dönemler 2006 2007 2008 2007 2008 2007 2008 I. Dönem 122,9 133,3 141,7 8,5 6,3-5,1-3,9 II. Dönem 143,0 147,2 2,9 10,4 III. Dönem 140,7 145,3 3,2-1,3 IV. Dönem 140,4 147,5 5,1 1,5 Yıllık Ortalama 136,8 143,3 4,8 Kaynak: TÜİK Not: TÜİK tarafından açıklanan Aylık Sanayi Üretim Endeksi verilerinden hesaplanmıştır. 2007 yılında imalat sanayi kapasite kullanım oranı % 81,8, özel sektör kapasite kullanım oranı % 80,8, kamu sektörü kapasite kullanım oranı % 88,4 düzeyinde gerçekleşmiştir. İmalat sanayi kapasite kullanım oranı 2008 yılının ilk üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,2 puanlık artışla % 80,3 e, özel sektör kapasite kullanım oranı 0,2 puanlık artışla % 79,5 e, kamu sektörü kapasite kullanım oranı 1,1 puanlık artışla % 86,4 e yükselmiştir (Tablo 7). 2008 yılının Ocak-Mart döneminde 2007 yılının aynı dönemine göre seçilmiş sanayi maddeleri içinde en yüksek üretim artışı % 56,8 ile şarap, % 29,7 ile teneke rulo sac ve % 28,5 ile bakır teller üretiminde olurken, en yüksek üretim düşüşü % 46,9 ile kristal şeker, % 45 ile pik ve % 32,7 ile sentetik dokuma üretiminde görülmüştür (Tablo 8-9). Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 11

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 8,5 Grafik 1: İMALAT SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişim) 6,3 5,1 2,9 3,2 1 2 3 4 Dönemler 2007 2008 12 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) TABLO: 7 İMALAT SANAYİ KAPASİTE KULLANIM ORANLARI (Üretim Değeri Ağırlıklı) 2006 2007 Dönemler Toplam Devlet Özel Toplam Devlet Özel I. Dönem 80,1 85,3 79,3 80,3 86,4 79,5 II. Dönem 83,0 88,1 82,2 III. Dönem 81,8 89,4 80,6 IV. Dönem 82,3 90,8 80,9 Yıllık Ortalama 81,8 88,4 80,8 Kaynak: TÜİK Not: TÜİK tarafından açıklanan Aylık İmalat Sanayi Eğilim Anketi verilerinden hesaplanmıştır. (%) TABLO: 8 SEÇİLMİŞ SANAYİ MADDELERİNİN ÜRETİMİ (Ton) 2007 2008 Maddeler I II III IV Toplam I Taşkömürü 755.083 836.229 845.313 796.705 3.233.330 813.372 Linyit (Bin Ton) 15.628 17.653 18.988 18.338 70.607 19.670 Ham Petrol 513.995 541.908 547.545 530.812 2.134.260 513.260 Doğalgaz (Bin m³) 104.969 65.752 58.502 58.277 287.500 84.361 Buğday Unu 618.819 578.137 646.597 531.420 2.374.973 607.551 Kristal Şeker 99.223 0 51.564 1.467.867 1.618.654 52.712 Küp Şeker 12.261 11.595 12.442 11.138 47.436 13.484 Rakı (45) (Bin Litre) 8.903 9.731 9.772 9.703 38.109 9.648 Şarap (Bin Litre) 3.177 5.249 4.727 8.148 21.301 4.982 Bira (Bin Litre) 193.568 270.306 266.862 189.734 920.470 232.376 Filtreli Sigara 33.032 28.871 28.146 29.530 119.579 31.711 Pamuk İpliği 136.700 147.050 131.176 128.009 542.935 112.885 Sentetik İplik 141.783 149.780 149.398 133.632 574.593 113.989 Pamuklu Dokuma (Bin Metre) 166.136 186.124 148.698 148.420 649.378 154.473 Sentetik Dokuma (Bin Metre) 68.946 61.853 46.801 43.539 221.139 46.424 Yazı Kağıdı 68.367 78.727 71.357 59.213 277.664 61.527 Karton 66.583 71.939 75.769 69.453 283.744 75.021 Normal Benzin 15.658 4.443 13.940 15.894 49.935 17.418 Kurşunsuz Benzin 860.373 978.052 1.157.280 1.101.666 4.097.371 1.015.071 Motorin 1.613.307 1.964.341 1.937.004 1.823.716 7.338.368 1.439.902 Fuel Oil 6 1.789.636 1.432.331 1.197.734 1.603.613 6.023.314 1.581.389 L.P.G. 182.655 192.983 192.904 192.681 761.223 200.142 Polietilen 104.491 85.798 103.875 99.726 393.890 91.283 PVC+PCC Kompound 41.160 36.844 39.210 37.800 155.014 31.398 Binek Oto Dış Lastiği (Bin Adet) 4.365 4.545 4.082 4.565 17.557 5.104 Karo Fayans (Bin m²) 51.317 64.601 66.652 53.478 236.048 54.569 Çimento (Bin Ton) 9.421 14.397 14.159 11.576 49.553 9.962 Pik 65.128 92.230 68.916 63.828 290.102 35.843 Teneke Rulo Sac 24.070 24.678 35.002 34.239 117.989 31.217 Alümina 39.108 41.088 40.028 43.211 163.435 44.962 Bakır Teller 32.080 35.924 35.797 37.090 140.891 41.209 Elektrik (Milyon KWS) 46.260 45.938 51.141 47.825 191.164 50.619 Kaynak: TÜİK Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 13

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR TABLO: 9 SEÇİLMİŞ SANAYİ MADDELERİ ÜRETİMİNİN DEĞİŞİM ORANLARI Yıllık Bir Önceki Yıl Aynı Döneme Göre Bir Önceki Döneme Göre Maddeler 2007 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I Taşkömürü 5,3 5,8 9,0 11,5-4,1 7,7-9,1 10,7 1,1-5,8 2,1 Linyit 15,7 9,3 31,6 15,7 8,7 25,9-7,4 13,0 7,6-3,4 7,3 Ham Petrol -1,9-2,2-1,6-3,1-0,6-0,1-3,7 5,4 1,0-3,1-3,3 Doğalgaz -6,4-6,7 25,8 12,2-35,4-19,6 16,4-37,4-11,0-0,4 44,8 Buğday Unu 7,7 19,1 7,7 7,4-2,8-1,8 13,2-6,6 11,8-17,8 14,3 Kristal Şeker -12,9-47,3 - -51,0-6,2-46,9-93,7 - - 2746,7-96,4 Küp Şeker 18,7 11,6 18,9 43,6 5,5 10,0 16,1-5,4 7,3-10,5 21,1 Rakı (45) 0,7-18,4 44,0 35,6-25,2 8,4-31,4 9,3 0,4-0,7-0,6 Şarap -15,1-6,6-31,4-33,3 17,4 56,8-54,2 65,2-9,9 72,4-38,9 Bira 1,6 0,3-0,7-4,0 16,5 20,0 18,9 39,6-1,3-28,9 22,5 Filtreli Sigara -8,2 15,2-16,0-14,4-14,0-4,0-3,8-12,6-2,5 4,9 7,4 Pamuk İpliği 2,1 9,9 8,5-2,6-6,7-17,4-0,4 7,6-10,8-2,4-11,8 Sentetik İplik -0,3 3,0 2,1 1,6-7,8-19,6-2,2 5,6-0,3-10,6-14,7 Pamuklu Dokuma 3,8 16,4 22,4-9,9-10,6-7,0 0,1 12,0-20,1-0,2 4,1 Sentetik Dokuma -29,7-17,0-19,7-36,6-46,1-32,7-14,6-10,3-24,3-7,0 6,6 Yazı Kağıdı -2,6 13,1 6,3-10,3-16,6-10,0-3,7 15,2-9,4-17,0 3,9 Karton 9,6 12,8 2,7 20,5 3,8 12,7-0,5 8,0 5,3-8,3 8,0 Normal Benzin -22,2 0,9-74,6 1,0-8,4 11,2-9,8-71,6 213,8 14,0 9,6 Kurşunsuz Benzin 10,9 11,2 5,1 16,3 10,6 18,0-13,6 13,7 18,3-4,8-7,9 Motorin -3,7 17,8-2,7-10,4-11,7-10,7-21,9 21,8-1,4-5,8-21,0 Fuel Oil 6-2,7 18,2-18,4-10,2 1,0-11,6 12,7-20,0-16,4 33,9-1,4 L.P.G. -4,9 5,5-7,1-9,6-6,7 9,6-11,5 5,7 0,0-0,1 3,9 Polietilen 2,4 9,3-14,5 6,8 9,2-12,6 14,4-17,9 21,1-4,0-8,5 PVC+PCC Kompound 14,7 24,1 1,0 8,6 28,8-23,7 40,2-10,5 6,4-3,6-16,9 Binek Oto Dış Lastiği 0,4 3,7 3,4-13,2 9,2 16,9 4,4 4,1-10,2 11,8 11,8 Karo Fayans -3,1-7,6-1,7-2,3-1,3 6,3-5,3 25,9 3,2-19,8 2,0 Çimento 3,4 17,9-1,6 0,8 3,0 5,7-16,2 52,8-1,7-18,2-13,9 Pik 81,6 108,4 76,3 63,4 87,8-45,0 91,6 41,6-25,3-7,4-43,8 Teneke Rulo Sac -11,3 30,3-27,6-29,1 10,0 29,7-22,6 2,5 41,8-2,2-8,8 Alümina 8,9 6,5 4,8 10,6 13,7 15,0 2,9 5,1-2,6 8,0 4,1 Bakır Teller 27,8 19,6 14,6 39,1 41,1 28,5 22,0 12,0-0,4 3,6 11,1 Elektrik 8,7 8,9 9,9 10,3 5,7 9,4 2,2-0,7 11,3-6,5 5,8 Kaynak: TÜİK (%) 14 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) 2008 yılının ilk üç aylık döneminde seçilmiş dayanıklı tüketim mallarında bir önceki yılın aynı dönemine göre en yüksek üretim artışı % 47,8 ile kamyonet, % 46,3 ile otomobil ve % 39,3 ile de otobüs üretiminde olmuştur. Üretimde en yüksek düşüş % 21,5 ile televizyon, % 17,6 ile buzdolabı ve % 15,7 ile traktör üretiminde gerçekleşmiştir (Tablo 10-11). TABLO: 10 SEÇİLMİŞ DAYANIKLI TÜKETİM MALLARININ ÜRETİMİ (Adet) 2007 2008 Maddeler I II III IV Toplam I Traktör 9.959 9.768 8.010 9.787 37.524 8.399 Buzdolabı 1.459.266 1.854.212 1.651.198 1.196.841 6.161.517 1.202.008 Bulaşık Makinesi 433.680 470.217 445.703 483.008 1.832.608 556.040 Çamaşır Makinesi 1.513.296 1.362.998 1.133.075 1.398.420 5.407.789 1.313.188 Elektrik Süpürgesi 377.108 419.978 370.460 408.321 1.575.867 456.425 Fırın 1.267.812 1.430.535 1.608.459 1.462.867 5.769.673 1.565.086 Televizyon 3.406.339 2.693.754 2.772.096 3.719.380 12.591.569 2.673.811 Otomobil 188.812 230.879 183.724 252.045 855.460 276.306 Minibüs-Midibüs 9.215 8.481 9.210 11.358 38.264 8.612 Otobüs 1.398 1.525 1.435 1.757 6.115 1.948 Kamyonet 36.077 39.226 35.259 44.417 154.979 53.322 Kamyon 7.362 8.292 7.856 9.056 32.566 8.153 Kaynak: TÜİK TABLO: 11 SEÇİLMİŞ DAYANIKLI TÜKETİM MALLARI ÜRETİMİNİN DEĞİŞİM ORANLARI Yıllık Bir Önceki Yıl Aynı Döneme Göre Bir Önceki Döneme Göre Maddeler 2007 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I Traktör -11,7-10,3-21,2-11,0-2,0-15,7-0,3-1,9-18,0 22,2-14,2 Buzdolabı -1,0 31,5 0,1-3,4-22,9-17,6-5,9 27,1-10,9-27,5 0,4 Bulaşık Makinesi 53,7 86,8 56,0 69,3 22,2 28,2 9,7 8,4-5,2 8,4 15,1 Çamaşır Makinesi 0,0 38,0 6,1-23,1-10,1-13,2-2,8-9,9-16,9 23,4-6,1 Elektrik Süpürgesi 5,9 10,5 7,8 15,2-6,3 21,0-13,4 11,4-11,8 10,2 11,8 Fırın 1,7-8,4 3,6 3,7 7,6 23,4-6,8 12,8 12,4-9,1 7,0 Televizyon -29,8-31,9-32,5-29,4-25,7-21,5-32,0-20,9 2,9 34,2-28,1 Otomobil 13,1 12,4 5,9 7,9 25,9 46,3-5,7 22,3-20,4 37,2 9,6 Minibüs-Midibüs -17,7-16,2-27,3-18,3-9,7-6,5-26,7-8,0 8,6 23,3-24,2 Otobüs 4,8-0,3-14,3 16,8 23,1 39,3-2,0 9,1-5,9 22,4 10,9 Kamyonet 13,5 2,9 23,6 6,0 21,6 47,8-1,2 8,7-10,1 26,0 20,0 Kamyon -7,3-15,4-24,8 3,1 16,1 10,7-5,6 12,6-5,3 15,3-10,0 Kaynak: TÜİK (%) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 15

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR 2008 yılının Ocak-Mart döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre televizyon satışlarında % 25,4, traktör satışlarında % 20, buzdolabı satışlarında % 19,3, çamaşır makinesi satışlarında % 13,7, minibüs-midibüs satışlarında % 11,2 düşüş olurken, diğer seçilmiş dayanıklı tüketim malları satışlarında ise artış olmuştur. En yüksek artış % 45,3 ile otomobil, % 44,5 ile otobüs ve % 44,3 ile kamyonet satışlarında gerçekleşmiştir (Tablo 12-13). TABLO: 12 SEÇİLMİŞ DAYANIKLI TÜKETİM MALLARININ SATIŞI TABLO: 13 SEÇİLMİŞ DAYANIKLI TÜKETİM MALLARI SATIŞLARININ DEĞİŞİM ORANLARI (Adet) 2007 2008 Mallar I II III IV Toplam I Traktör 11.726 9.157 8.498 9.998 39.379 9.382 Buzdolabı 1.381.624 1.799.076 1.707.415 1.221.287 6.109.402 1.114.488 Bulaşık Makinesi 378.361 492.512 480.404 475.859 1.827.136 530.935 Çamaşır Makinesi 1.397.159 1.182.264 1.236.717 1.482.379 5.298.519 1.205.365 Elektrik Süpürgesi 379.081 425.243 363.035 408.593 1.575.952 470.716 Fırın 1.164.096 1.413.151 1.772.623 1.464.053 5.813.923 1.515.250 Televizyon 3.406.477 2.750.740 2.763.686 3.800.710 12.721.613 2.540.753 Otomobil 187.837 229.093 183.736 254.736 855.402 272.990 Minibüs-Midibüs 9.322 10.504 11.192 11.695 42.713 8.275 Otobüs 1.433 1.576 1.498 2.011 6.518 2.071 Kamyonet 35.650 38.546 38.645 46.441 159.282 51.455 Kamyon 6.558 7.311 7.226 9.630 30.725 7.623 Kaynak: TÜİK Yıllık Bir Önceki Yıl Aynı Döneme Göre Bir Önceki Döneme Göre Mallar 2007 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I Traktör -9,0 0,8-27,9-5,3 0,5-20,0 17,8-21,9-7,2 17,7-6,2 Buzdolabı 0,1 25,0 3,7-2,9-19,0-19,3-8,4 30,2-5,1-28,5-8,7 Bulaşık Makinesi 54,9 64,5 57,2 85,1 26,2 40,3 0,4 30,2-2,5-0,9 11,6 Çamaşır Makinesi -1,4 28,3-3,7-16,2-6,4-13,7-11,8-15,4 4,6 19,9-18,7 Elektrik Süpürgesi 2,4 6,0 10,1 4,1-8,4 24,2-15,0 12,2-14,6 12,5 15,2 Fırın 3,9-11,0 6,9 8,8 9,4 30,2-13,0 21,4 25,4-17,4 3,5 Televizyon -29,5-27,8-35,8-26,9-27,5-25,4-35,0-19,2 0,5 37,5-33,2 Otomobil 13,2 14,5 4,6 7,8 26,1 45,3-7,0 22,0-19,8 38,6 7,2 Minibüs-Midibüs -4,8 3,9-7,5-5,0-8,4-11,2-27,0 12,7 6,5 4,5-29,2 Otobüs 17,0 25,2 1,5 9,3 33,7 44,5-4,7 10,0-4,9 34,2 3,0 Kamyonet 16,9 5,9 17,2 16,5 27,3 44,3-2,3 8,1 0,3 20,2 10,8 Kamyon -14,4-19,7-34,9-9,9 13,8 16,2-22,5 11,5-1,2 33,3-20,8 Kaynak: TÜİK 16 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) C. YATIRIMLAR 2008 yılında 155.154 milyon YTL lik sabit sermaye yatırımı yapılması programlanmıştır. Bu yatırımın 33.370 milyon YTL lik kısmının kamu kesimi, 121.784 milyon YTL lik kısmının özel kesim tarafından gerçekleştirilmesi öngörülmüştür (Tablo 14). 2007 (1) 2008 (2) (Cari Fiyatlarla, Milyon YTL) Pay (%) Sektörler Toplam Kamu Özel Toplam Kamu Özel Toplam Kamu Özel Tarım 6.611 2.834 3.777 6.701 2.537 4.164 4,3 7,6 3,4 Madencilik 2.470 683 1.787 2.789 837 1.952 1,8 2,5 1,6 İmalat 44.648 429 44.219 51.590 517 51.073 33,3 1,5 41,9 Enerji 6.213 3.397 2.816 6.107 3.032 3.075 3,9 9,1 2,5 Ulaştırma 26.812 10.095 16.717 28.765 10.159 18.606 18,5 30,4 15,3 Turizm 8.029 147 7.882 9.252 149 9.103 6,0 0,4 7,5 Konut 18.592 544 18.048 21.039 573 20.466 13,6 1,7 16,8 Eğitim 4.831 3.687 1.144 5.042 3.600 1.442 3,2 10,8 1,2 Sağlık 8.276 2.114 6.162 9.209 2.091 7.118 5,9 6,3 5,8 Diğer Hizmetler 13.808 9.505 4.303 14.660 9.875 4.785 9,4 29,6 3,9 Toplam 140.290 33.435 106.855 155.154 33.370 121.784 100,0 100,0 100,0 (1): Gerçekleşme tahmini (2): Program Kaynak: DPT TABLO: 14 SEKTÖRLER İTİBARİYLE SABİT SERMAYE YATIRIMLARI Programa göre 2007 yılında toplam sabit sermaye yatırımları içinde ilk sırayı 51.590 milyon YTL ile imalat sektörü alırken, onu 28.765 milyon YTL ile ulaştırma, 21.039 milyon YTL ile konut sektörü izleyecektir. 2007 yılında 26.330,6 milyon YTL lik yatırım teşvik belgesine bağlanırken bunun 12.434,7 milyon YTL lik kısmı imalat sektörüne, 8.807,3 milyon YTL lik kısmı hizmetler sektörüne, 4.106 milyon YTL lik kısmı enerji sektörüne, 637,9 milyon YTL lik kısmı madencilik sektörüne ve 344,6 milyon YTL lik kısmı tarım sektörüne verilmiştir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 17

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR 2008 yılının ilk üç aylık döneminde verilen yatırım teşvik belgelerinin toplam değeri bir önceki yılın aynı dönemine göre % 14,6 artarak 7.580,5 milyon YTL olmuştur. Bunun 3.008,4 milyon YTL lik kısmı imalat sektörüne, 2.574,9 milyon YTL lik kısmı hizmetler sektörüne, 1.668,3 milyon YTL lik kısmı enerji sektörüne, 270,4 milyon YTL lik kısmı madencilik sektörüne, 58,4 milyon YTL lik kısmı tarım sektörüne verilmiştir (Tablo 15). (Bin YTL) 2007 2008 Sektörler I II III IV Toplam I Tarım 80.393 93.293 111.038 59.867 344.591 58.419 Madencilik 149.045 179.414 87.487 221.990 637.936 270.432 İmalat 4.226.282 3.051.043 2.398.237 2.759.172 12.434.734 3.008.383 Enerji 571.917 1.148.305 1.307.326 1.078.431 4.105.979 1.668.300 Hizmetler 1.588.786 4.138.476 1.430.289 1.649.767 8.807.318 2.574.943 TOPLAM 6.616.423 8.610.531 5.334.377 5.769.227 26.330.558 7.580.477 Kaynak: HM TABLO: 15 YATIRIM TEŞVİK BELGELERİNİN SEKTÖREL DAĞILIMI 2007 yılında 1.426 sı imalat sektörüne, 643 ü hizmetler sektörüne, 131 i madencilik sektörüne, 102 si enerji sektörüne ve 62 si tarım sektörüne olmak üzere toplam 2.364 yatırım teşvik belgesi verilmiş ve 133.094 kişiye istihdam sağlanması amaçlanmıştır (Tablo 16). 2008 yılının ilk üç aylık döneminde 407 si imalat sektörüne, 181 i hizmetler sektörüne, 39 u madencilik sektörüne, 31 i enerji sektörüne ve 13 ü tarım sektörüne olmak üzere toplam 671 adet yatırım teşvik belgesi verilmiştir. Böylece 13.023 ü imalat, 10.257 si hizmetler, 3.506 sı da bunların dışında kalan sektörlerde olmak üzere toplam 26.786 kişiye istihdam sağlanması amaçlanmıştır. 18 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) TABLO: 16 YATIRIM TEŞVİK BELGELERİNİN SEKTÖREL DAĞILIMI Belge Sayısı İstihdam (Kişi) 2007 2008 2007 2008 Sektörler I II III IV Toplam I I II III IV Toplam I Tarım 12 19 19 12 62 13 481 782 689 373 2.325 483 Madencilik 36 37 30 28 131 39 1.571 1.148 691 551 3.961 1.615 İmalat 400 400 311 315 1.426 407 24.051 17.511 12.733 15.082 69.377 13.023 Enerji 22 29 23 28 102 31 761 1.794 763 1.610 4.928 1.408 Hizmetler 190 207 126 120 643 181 8.605 10.551 26.118 7.229 52.503 10.257 TOPLAM 660 692 509 503 2.364 671 35.469 31.786 40.994 24.845 133.094 26.786 Kaynak: HM 2007 yılında verilen yatırım teşvik belgelerinin 8.003,5 milyon YTL si (% 30,4) Marmara Bölgesi ne, 4.104,7 milyon YTL si (% 15,6) Akdeniz Bölgesi ne, 3.782,9 milyon YTL si (% 14,4) İç Anadolu Bölgesi ne verilmiştir (Tablo 17). TABLO: 17 YATIRIM TEŞVİK BELGELERİNİN BÖLGESEL DAĞILIMI (Bin YTL) 2007 2008 Bölgeler I II III IV Toplam I Marmara Bölgesi 2.770.017 1.369.323 1.777.695 2.086.455 8.003.490 2.927.614 İç Anadolu Bölgesi 810.079 989.093 959.457 1.024.258 3.782.887 1.374.210 Ege Bölgesi 388.243 1.087.241 324.566 285.245 2.085.295 585.091 Akdeniz Bölgesi 1.228.188 1.251.913 878.211 746.369 4.104.681 1.022.609 Karadeniz Bölgesi 922.254 786.055 917.592 870.767 3.496.668 653.243 Doğu Anadolu Bölgesi 221.362 339.720 132.884 361.775 1.055.741 290.501 G. Doğu Anadolu Bölgesi 272.030 462.589 341.208 209.774 1.285.601 332.032 Muhtelif Bölge (*) 4.250 2.324.597 2.764 184.584 2.516.195 395.177 TOPLAM 6.616.423 8.610.531 5.334.377 5.769.227 26.330.558 7.580.477 Kaynak: HM (*) Birden fazla ili kapsayan yatırım Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 19

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR 2008 yılının birinci üç aylık döneminde Marmara Bölgesi 2.927,6 milyon YTL ile (% 38,6) en çok yatırım teşviki alan bölge olurken, 1.374,2 milyon YTL ile (% 18,1) İç Anadolu Bölgesi ikinci, 1.022,6 milyon YTL ile (% 13,5) Akdeniz Bölgesi üçüncü sırada yer almıştır. 2007 yılında yapı ruhsatı verilen yapıların alanı bir önceki yıla göre % 1 lik artış göstererek 124.132 bin m² ye yükselmiştir. Bunun içinde iki ve daha fazla daireli ikamet amaçlı binaların alanı 84.826 bin m², sanayi binaları ve depoların alanı 10.535 bin m², toptan ve perakende ticaret binalarının alanı 7.444 bin m², ofis (işyeri) binalarının alanı 4.768 bin m² olmuştur. 2008 yılının birinci üç aylık döneminde yapı ruhsatı verilen yapıların alanı bir önceki yılın aynı dönemine göre % 1 azalış göstererek 23.901 bin m² ye gerilemiştir. Bunun 16.303 bin m² sini iki ve daha fazla daireli ikamet amaçlı binaların alanı oluştururken, otel vb. binaların alanı 299 bin m², toptan ve perakende ticaret binalarının alanı 1.570 bin m² olmuştur (Tablo 18). D. FİYAT HAREKETLERİ 2007 yılında üretici fiyatları endeksinde bir önceki yıl sonuna göre % 5,94, oniki aylık ortalamalara göre % 6,31, tüketici fiyatları endeksinde bir önceki yıl sonuna göre % 8,39, oniki aylık ortalamalara göre % 8,76 artış olmuştur. 2008 yılının ilk üç aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre üretici fiyatları artış hızı % 10,50 olmuştur. Sektörler itibariyle en yüksek fiyat artışı % 17,41 ile madencilik sektöründe olurken, onu % 16,28 ile tarım sektörü, % 9,06 ile imalat sanayi sektörü ve % 8,65 ile enerji sektörü fiyatlarındaki artış takip etmiştir (Tablo 19). 2008 yılının ilk üç aylık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre tüketici fiyatlarında % 9,15 artış olmuştur. Aynı dönemde tüketici fiyatları Ankara da % 9,07, İstanbul da % 10,38 artmıştır (Tablo 20). 20 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) TABLO: 18 YAPI RUHSATLARININ KULLANIM AMAÇLARINA GÖRE DAĞILIMI (Bin m²) Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Değişim (%) 2006 2007 2008 2007 2008 Kullanım Amaçları Yıllık I II III IV Toplam I I II III IV Toplam I Bir Daireli İkamet Amaçlı Binalar 5.792 1.024 1.198 979 1.354 4.555 695 8,8-28,0-20,4-30,8-21,4-32,1 İki ve Daha Fazla Daireli İkamet Amaçlı Binalar 87.149 15.834 24.106 21.546 23.340 84.826 16.303-0,6-6,2-2,1-0,8-2,7 3,0 Otel vb. Binalar 2.150 1.455 495 502 688 3.140 299 182,0 14,8 5,2-5,2 46,0-79,5 Ofis (işyeri) Binaları 4.575 781 1.414 983 1.590 4.768 760 15,4 55,7-15,8-12,7 4,2-2,7 Toptan ve Perakende Ticaret Binaları 7.031 1.345 1.958 2.038 2.103 7.444 1.570 30,8-11,1-11,3 40,0 5,9 16,7 Sanayi Binaları ve Depolar 8.721 1.874 2.737 2.255 3.669 10.535 2.681 47,0 6,5-3,0 43,9 20,8 43,1 Diğerleri 7.492 1.838 2.452 1.983 2.591 8.864 1.593 34,1 7,7-0,9 40,5 18,3-13,3 Toplam 122.910 24.151 34.360 30.286 35.335 124.132 23.901 11,1-3,9-3,8 4,1 1,0-1,0 Kaynak: TÜİK Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 21

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR TABLO: 19 ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (2003 = 100) GENEL TARIM SANAYİ TOPLAM MADENCİLİK İMALAT SANAYİ ENERJİ Bir Önceki Bir Önceki Bir Önceki Bir Önceki Bir Önceki Bir Önceki Bir Önceki Yılın Aynı Bir Önceki Yılın Aynı Bir Önceki Yılın Aynı Bir Önceki Yılın Aynı Bir Önceki Yılın Aynı Bir Önceki Yılın Aynı Döneme Dönemine Döneme Dönemine Döneme Dönemine Döneme Dönemine Döneme Dönemine Döneme Dönemine Genel Göre Değişim Göre Değişim Göre Değişim Göre Değişim Göre Değişim Göre Değişim Göre Değişim Göre Değişim Göre Değişim Göre Değişim Göre Değişim Göre Değişim Yıllar Dönemler Endeks % % Endeks % % Endeks % % Endeks % % Endeks % % Endeks % % 2007 I. Dönem 139,02 1,88 10,92 138,57 4,01 4,43 138,86 1,40 12,52 148,78 2,13 12,40 139,06 1,06 11,78 131,41 5,51 22,22 II. Dönem 140,53 1,09 2,89 145,05 4,68 4,30 139,23 0,27 2,56 152,22 2,31 5,00 140,30 0,89 1,92 121,19-7,78 11,28 III. Dönem 143,26 1,94 5,02 151,05 4,14 11,60 141,21 1,42 3,53 156,03 2,50 3,92 141,66 0,97 2,57 129,89 7,18 17,31 IV. Dönem 144,57 0,91 5,94 154,15 2,05 15,70 142,11 0,64 3,78 168,24 7,83 15,49 143,48 1,28 4,27 117,59-9,47-5,59 2008 I. Dönem 153,62 6,26 10,50 161,13 4,53 16,28 151,61 6,68 9,18 174,69 3,83 17,41 151,66 5,70 9,06 142,78 21,42 8,65 Kaynak: TÜİK 22 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) 12 10 8 6 4 2 0 10,92 Grafik 2: ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişim) 10,50 5,94 5,02 2,89 1 2 3 4 Dönemler 2007 2008 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 23

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR (%) 14 12 10 8 6 4 2 0 11,78 Grafik 3: ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (İMALAT SANAYİ) (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişim) 9,06 4,27 1,92 2,57 1 2 3 4 Dönemler 2007 2008 24 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) TABLO: 20 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (2003 = 100) Türkiye Ankara İstanbul Bir Önceki Bir Önceki Bir Önceki Bir Önceki Bir Önceki Bir Önceki Döneme Yılın Aynı Döneme Yılın Aynı Döneme Yılın Aynı Göre Değişim Dönemine Göre Değişim Dönemine Göre Değişim Dönemine Yıllar Dönemler Endeks % Göre Değişim % Endeks % Göre Değişim % Endeks % Göre Değişim % 2007 I. Dönem 137,67 2,36 10,86 140,99 1,26 11,13 141,21 2,22 11,51 II. Dönem 139,69 1,47 8,60 143,30 1,64 7,88 143,95 1,94 8,87 III.Dönem 140,13 0,31 7,12 143,97 0,47 5,90 144,06 0,08 7,23 IV.Dönem 145,77 4,02 8,39 148,59 3,21 6,72 150,99 4,81 9,30 2008 I. Dönem 150,27 3,09 9,15 153,78 3,49 9,07 155,87 3,23 10,38 Kaynak: TÜİK Ana harcama grupları itibariyle 2008 yılının birinci üç aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre en yüksek fiyat artışı % 14,71 ile konut harcamalarında görülürken, onu % 13,40 ile gıda ve alkolsüz içecekler, % 11,44 ile lokanta ve oteller harcamalarındaki artış izlemiştir (Tablo 21-22). Özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden enflasyonun genel seyrini belirlediği düşünülen işlenmemiş gıda, enerji, alkollü içkiler, tütün ürünleri ile altın hariç tutularak hesaplanan H göstergesi, 2008 yılı birinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre % 7,36 artmıştır (Tablo 23). Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 25

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR (%) 12 10 8 6 4 2 0 10,86 Grafik 4: TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişim) 9,15 8,60 8,39 7,12 1 2 3 4 Dönemler 2007 2008 26 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) TABLO: 21 ANA HARCAMA GRUPLARINA GÖRE TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (2003 = 100) Endeks Harcama Grupları 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I Genel 137,67 139,69 140,13 145,77 150,27 Gıda, alkolsüz içecekler 137,79 134,13 138,53 144,57 156,26 Alkollü içecekler, tütün 180,06 180,16 180,26 192,00 192,42 Giyim, ayakkabı 101,41 127,32 110,89 123,59 105,13 Konut 146,77 148,30 151,62 160,26 168,36 Ev eşyası 128,43 130,59 129,22 130,35 133,76 Sağlık 122,29 122,81 123,19 121,63 122,03 Ulaştırma 142,88 144,07 144,77 147,65 152,21 Haberleşme 108,50 109,15 103,95 105,39 107,05 Eğlence ve kültür 126,98 127,24 127,37 126,79 127,09 Eğitim 151,53 156,07 161,19 160,60 161,22 Lokanta, oteller 164,59 167,79 171,60 177,85 183,42 Çeşitli mal ve hizmetler 144,39 142,98 144,74 148,02 157,89 Kaynak: TÜİK TABLO: 22 ANA HARCAMA GRUPLARINA GÖRE TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ DEĞİŞİM ORANLARI Bir Önceki Yıl Aynı Döneme Göre Bir Önceki Döneme Göre Harcama Grupları 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I Genel 10,86 8,60 7,12 8,39 9,15 2,36 1,47 0,31 4,02 3,09 Gıda, alkolsüz içecekler 12,94 11,52 11,76 12,03 13,40 6,77-2,66 3,28 4,36 8,09 Alkollü içecekler, tütün 10,17 10,20 10,07 17,20 6,86 9,91 0,06 0,06 6,51 0,22 Giyim, ayakkabı 4,19 7,15 5,19 4,08 3,67-14,59 25,55-12,90 11,45-14,94 Konut 12,90 10,86 8,99 11,48 14,71 2,09 1,04 2,24 5,70 5,05 Ev eşyası 12,02 11,18 3,29 4,17 4,15 2,64 1,68-1,05 0,87 2,62 Sağlık 7,61 4,71 2,54 0,85-0,21 1,39 0,43 0,31-1,27 0,33 Ulaştırma 10,19 4,00 3,37 5,26 6,53 1,86 0,83 0,49 1,99 3,09 Haberleşme 1,57 0,76-3,57-1,78-1,34 1,12 0,60-4,76 1,39 1,58 Eğlence ve kültür 10,53 2,76-0,02-1,26 0,09-1,11 0,20 0,10-0,46 0,24 Eğitim 7,54 8,20 6,23 5,96 6,39-0,02 3,00 3,28-0,37 0,39 Lokanta, oteller 13,07 10,58 9,37 10,87 11,44 2,60 1,94 2,27 3,64 3,13 Çeşitli mal ve hizmetler 11,42 2,93 3,39 5,08 9,35 2,50-0,98 1,23 2,27 6,67 Kaynak: TÜİK (%) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 27

ÜÇ AYLIK EKONOMİK RAPOR TABLO: 23 ÖZEL KAPSAMLI TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (2003 = 100) 2007 2008 Grup/Kapsam I. Dönem II. Dönem III. Dönem IV. Dönem I. Dönem A Mevsimlik ürünler hariç 139,81 141,21 143,50 147,38 152,97 B İşlenmemiş gıda ürünleri hariç 136,17 139,95 139,94 145,71 148,39 C Enerji hariç 137,88 140,01 140,38 145,17 148,93 D (B) ve (C) 136,17 140,41 140,23 145,01 146,46 E (C) ve alkollü içkiler ile tütün ürünleri hariç 135,60 137,82 138,22 142,64 146,53 F (E) ve fiyatları yönetilen/yönlendirilen diğ. ürünler, dolaylı vergiler hariç 138,74 141,59 142,27 147,18 151,33 G (F) ve (B) 136,76 142,28 142,37 147,32 148,76 H (D) ve alkollü içkiler, tütün ürünleri ile altın hariç 132,66 137,31 137,06 141,36 142,43 Bir Önceki Döneme Göre Değişim (%) A Mevsimlik ürünler hariç 2,62 1,00 1,62 2,70 3,79 B İşlenmemiş gıda ürünleri hariç 0,89 2,78-0,01 4,12 1,84 C Enerji hariç 2,49 1,54 0,26 3,41 2,59 D (B) ve (C) 0,76 3,11-0,13 3,41 1,00 E (C) ve alkollü içkiler ile tütün ürünleri hariç 2,03 1,64 0,29 3,20 2,73 F (E) ve fiyatları yönetilen/yönlendirilen diğ. ürünler, dolaylı vergiler hariç 2,24 2,05 0,48 3,45 2,82 G (F) ve (B) 0,17 4,04 0,06 3,48 0,98 H (D) ve alkollü içkiler, tütün ürünleri ile altın hariç 0,03 3,51-0,18 3,14 0,76 Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Değişim (%) A Mevsimlik ürünler hariç 10,37 8,46 6,76 8,18 9,41 B İşlenmemiş gıda ürünleri hariç 10,05 7,93 6,15 7,96 8,97 C Enerji hariç 11,11 9,14 7,44 7,91 8,01 D (B) ve (C) 10,20 8,45 6,33 7,30 7,56 E (C) ve alkollü içkiler ile tütün ürünleri hariç 11,22 9,10 7,29 7,33 8,06 F (E) ve fiyatları yönetilen/yönlendirilen diğ. ürünler, dolaylı vergiler hariç 11,79 9,89 8,40 8,46 9,07 G (F) ve (B) 10,89 9,26 7,31 7,90 8,77 H (D) ve alkollü içkiler, tütün ürünleri ile altın hariç 9,98 8,66 6,14 6,59 7,36 Kaynak: TÜİK 28 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

(Ocak-Mart 2008) E. PARA - KREDİ - MEVDUAT 2008 yılının ilk üç aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre emisyon hacmi % 27,5 lik artışla 28.317,6 milyon YTL ye, M1 para arzı % 18 lik artışla 77.728,1 milyon YTL ye, M2 para arzı % 19,8 lik artışla 368.133,8 milyon YTL ye yükselmiştir (Tablo 24-25). TABLO: 24 PARA ARZLARI Emisyon Hacmi Para Arzı (M1) Para Arzı (M2) Yıl Sonuna Göre Aylık Değişim Yıl Sonuna Göre Aylık Değişim (Bin YTL) Yıl Sonuna Göre Yıllar Aylar Değer Değişim (%) Değer % Değişim (%) Değer % Değişim (%) 2007 Ocak 22.054.781-17,8 64.602.340-10,5-10,5 300.898.907 1,1 1,1 Şubat 21.547.761-19,6 63.743.941-1,3-11,7 298.262.106-0,9 0,3 Mart 22.211.909-17,2 65.848.502 3,3-8,7 307.381.317 3,1 3,3 Nisan 23.214.848-13,4 67.631.126 2,7-6,3 309.773.641 0,8 4,1 Mayıs 23.777.776-11,3 68.764.642 1,7-4,7 316.899.012 2,3 6,5 Haziran 24.662.243-8,0 72.708.596 5,7 0,8 322.883.560 1,9 8,5 Temmuz 25.071.255-6,5 72.251.902-0,6 0,1 325.327.246 0,8 9,4 Ağustos 25.856.933-3,6 74.759.193 3,5 3,6 333.372.610 2,5 12,1 Eylül 26.090.852-2,7 72.905.353-2,5 1,0 329.206.951-1,2 10,7 Ekim 26.897.968 0,3 72.737.622-0,2 0,8 332.328.426 0,9 11,7 Kasım 26.620.551-0,7 73.700.347 1,3 2,1 335.477.581 0,9 12,8 Aralık 27.943.811 4,2 77.674.822 5,4 7,6 345.028.428 2,8 16,0 2008 Ocak 26.816.779-4,0 72.480.013-6,7-6,7 347.894.680 0,8 0,8 Şubat 26.657.760-4,6 73.511.514 1,4-5,4 351.895.613 1,2 2,0 Mart 28.317.586 1,3 77.728.121 5,7 0,1 368.133.828 4,6 6,7 Kaynak: TCMB Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 29