Avrupa Birliği Maddi Hukuku Avrupa Birliği nin Kurumsal Yapısı: Asli Kurumlar -2. Ders- Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Lisans Programı 2012-2013 Güz Dönemi Yrd. Doç. Dr. İlke GÖÇMEN
Kurumsal Yapının Temel Özellikleri Kurumsal Yapının Temel Özellikleri (1) Kurum, organ, ofis ve ajanslar, ABA ve ABİHA (ve Birlik tasarrufları) içinde düzenlenmektedir. Kurumsal yapı, asli-yapısal ve işlevsel olarak ikiye ayrılabilmektedir. Asli-yapısal kurumlar, genellikle, bağlayıcı karar alabilir; düzenleyici işlem yapabilir; politika belirleyebilir. Birlik örgütsel yapısı yönünden sine qua non niteliktedir. İşlevsel organ, ofis ve ajanslar Belirli alanlarda, sınırlı bazı işlevleri yerine getirir; Asli-yapısal kurumlara yardımcı olur.» Düzenleyici işlem yapma, o işlemi uygulama, o işlemden kaynaklanan uyuşmazlıkları çözme yetkisi yoktur İlke GÖÇMEN 2
Kurumsal Yapının Temel Özellikleri Asli-yapısal kurumlar (ABA md. 13) Avrupa Parlamentosu Avrupa Birliği Zirvesi Konsey (Bakanlar Konseyi) Avrupa Komisyonu (Komisyon) Avrupa Birliği Adalet Divanı Avrupa Merkez Bankası Sayıştay İlke GÖÇMEN 3
Kurumsal Yapının Temel Özellikleri İşlevsel organ, ofis ve ajanslar Ekonomik ve Sosyal Komite Bölgeler Komitesi Avrupa Yatırım Bankası Avrupa Ombudsmanı Europol Eurojust İlke GÖÇMEN 4
Kurumsal Yapının Temel Özellikleri (2) AB kurumları, genellikle, ulusüstü bir nitelik taşır. ABA md. 13 uyarınca: Birlik, kendisinin, vatandaşlarının ve üye devletlerin değerlerini desteklemeyi, hedeflerini izlemeyi, çıkarlarına hizmet etmeyi ve politika ve eylemlerinin tutarlılığını, etkililiğini ve sürekliliğini temin etmeyi amaçlayan bir kurumsal çerçeveye sahiptir. İlke GÖÇMEN 5
Kurumsal Yapının Temel Özellikleri ABA md. 13 Öyleyse, Birlik kurumları, üye devletlerin yanı sıra Birliğin ve vatandaşlarının çıkarlarını koruyacaktır. Öyleyse, AB, bir uluslararası örgütten farklı olarak, üye devletlerin ulusal çıkarını korumakla görevli (uluslararası / hükümetler arası) kurumlara ek olarak Avrupa halklarının ve Avrupa bütünleşmesinin çıkarlarını korumakla görevli (uluslarüstü) kurumlara sahiptir. İlke GÖÇMEN 6
Kurumsal Yapının Temel Özellikleri Bu açıdan AB Zirvesi (Çoğunluk) Hükümet ve Devlet Başkanları Konsey Üye devlet bakanları Ulusal çıkarlar, temsil edilir Uluslararası / hükümetler arası nitelik Avrupa Parlamentosu Avrupa vatandaşlarının temsilcileri Avrupa vatandaşlarının siyasi görüşleri ve çıkarları, temsil edilir. Komisyon Komiserler Avrupa bütünleşmesinin genel çıkarları, temsil edilir. Avrupa Birliği Adalet Divanı Hakimler (ve Hukuk Sözcüleri) Avrupa bütünleşmesi çerçevesinde hukukun üstünlüğünün çıkarları, temsil edilir. Üye devlet ve ulusal çıkarlar değil; Avrupa bütünleşmesi, temsil edilir Uluslarüstü nitelik İlke GÖÇMEN 7
Kurumsal Yapının Temel Özellikleri AB deki kimi politika alanları uluslarüstü nitelikli Örnek: iç pazar hükümetler arası nitelikli Örnek: Ortak dış politika ve güvenlik politikası olarak ikiye ayrılabilir. Uluslarüstü nitelikli alanlar Her kurum, birbirini dengeler Hükümetler arası nitelikli alanlar Hükümetler arası nitelikli kurumlar, yani AB Zirvesi ve Konsey, diğerlerine göre daha çok yetkiye sahiptir. İlke GÖÇMEN 8
Kurumsal Yapının Temel Özellikleri (3) AB kurumsal yapısı, sınırlı yetki ilkesine tâbidir. Bir kere, Birlik yetkisi, sınırlıdır. ABA md. 5: Birliğin yetkilerinin sınırları yetkilendirilme ilkesine tabidir [...] Yetkilendirilme ilkesi gereğince Birlik, Antlaşmalarda belirlenen hedeflere ulaşmak için, ancak üye devletler tarafından Antlaşmalarda kendisine verilen yetkilerin sınırları dahilinde hareket eder. Antlaşmalarda Birliğe verilmemiş yetkiler üye devletlere aittir. Öyleyse, Birlik (ve kurumları), ancak, üye devletlerin devrettiği yetkiler içerisinde hareket edebilecektir. İlke GÖÇMEN 9
Kurumsal Yapının Temel Özellikleri İkinci olarak, her kurumun yetkisi, sınırlıdır. ABA md.13(2) uyarınca: Her kurum, Antlaşmalar ile kendisine verilen yetkilerin sınırları dahilinde ve Antlaşmalarda öngörülen usul, şart ve hedeflere uygun olarak hareket eder. İlke GÖÇMEN 10
Kurumsal Yapının Temel Özellikleri (4) AB kurumları, devlet yetkisine benzer yetkiler kullanır. Üye devletler, belirli alanlardaki yetkilerini Birliğe devreder. Birlik, kurumları aracılığıyla, bu alanlarda yasama, yürütme ve yargı yetkisi kullanır. Bununla birlikte, bu noktada, AB ile ulus devletler arasında bir paralellik kurmak zordur.» AB, sui generis (kendine özgü) bir yapıdır. İlke GÖÇMEN 11
Kurumsal Yapının Temel Özellikleri Genel hatlarıyla Yasama Konsey ve Avrupa Parlamentosu Yürütme Komisyon ve (kısmen) Konsey Yargı Avrupa Birliği Adalet Divanı Bununla birlikte, Birlik, idari ve yargısal açıdan ulusal makamlara ve mahkemelere hatırı sayılır bir rol vermektedir. Dolayısıyla, AB yönünden, net bir yasamayürütme-yargı ayrımı kolayca yapılamamaktadır. İlke GÖÇMEN 12
Kurumsal Yapının Temel Özellikleri (5) AB yönünden, güçler ayrılığı ilkesi, sadece bir ölçüde geçerlidir. AB kurumsal yapısı yönünden bir denetim ve dengeleme den (checks and balances) bahsedilebilir. AB kurumları birbirlerinin atanması, görevden alınması gibi roller üstlenebilmekte» Örneğin, Avrupa Parlamentosu Komisyonun atanması ve gensoru önergesi ile düşürülebilmesi birbirlerini siyasi, idari ve hukuki olarak denetleyebilmektedir.» Örneğin Avrupa Parlamentosu sözlü ve yazılı soru sorma (Konsey ve Komisyona) İlke GÖÇMEN 13
Kurumsal Yapının Temel Özellikleri (6) AB kurumsal yapısı, dinamiktir. 1952 - sürekli değişim Söz gelimi isimler Asamble Avrupa Parlamentosu Üye sayıları ve oluşumlar Özellikle, genişleme neticesindeki değişimler Atanma ve seçim usulleri Komisyonun atanması, Avrupa Parlamentosunun seçilmesi Karar alma usulleri ve kurumların katılımı Danışma, işbirliği, uygun bulma, ortak karar (olağan yasama usulü) İlke GÖÇMEN 14
Avrupa Parlamentosu Avrupa Parlamentosu 1952 yılı -> AKÇT -> görece güçsüz bir Asamble 1952 den bugüne -> oldukça güçlü bir kurum Ele alınacak konular Avrupa Parlamentosu Oluşumu ile İşleyişi Yetkileri İlke GÖÇMEN 15
Oluşumu Avrupa Parlamentosu Birlik vatandaşlarının temsilcileri Başkan hariç, en çok 750 üye Üye devlet başına en az 6 ve en çok 96 üye Azalan şekilde orantılı sistem İlke GÖÇMEN 16
Üye Devlet Mevcut Durum Lizbon Antlaşması 2014 sonrası Almanya 99 96 Fransa 72 74 Birleşik Krallık 72 73 İtalya 72 73 İspanya 50 54 Polonya 50 51 Romanya 33 33 Hollanda 25 26 Belçika 22 22 Çek Cumhuriyeti 22 22 Yunanistan 22 22 Macaristan 22 22 Portekiz 22 22 İsveç 18 20 Avusturya 17 19 Bulgaristan 17 18 Danimarka 13 13 Finlandiya 13 13 Slovakya 13 13 İrlanda 12 12 Litvanya 12 12 Letonya 8 9 Slovenya 7 8 Estonya 6 6 Lüksemburg 6 6 GKRY 6 6 Malta 5 6 TOPLAM 736 751 17
Seçimler Avrupa Parlamentosu 5 yıllık dönem 1979 yılından bu yana doğrudan genel seçimler Bu seçimler, yeknesak bir usule göre veya ortak ilkeler uyarınca mı yapılmaktadır? Hayır İlke GÖÇMEN 18
Seçimler Avrupa Parlamentosu seçimlerine katılım oranı Yaklaşık %50 civarı Bu durum, Avrupa bütünleşmesi açısından ne tür sonuçları ortaya çıkarmaktadır? Düşük seviye Demokratik meşruiyet sorunu» Zira Avrupa Parlamentosu, Avrupa halklarını temsil etmektedir ve bu anlamda demokratik meşruiyeti sağlamaktadır. İlke GÖÇMEN 19
Siyasi Gruplar Avrupa Parlamentosu Vatandaşlığa göre değil; bağlı olunan siyasi gruba göre yerleşim Yedi siyasi grup (şu an için) Merkez-sağ Avrupa Halkları Partisi -> 265 sandalye Merkez-sol Avrupa Sosyalistleri -> 183 sandalye Avrupa Liberalleri ve Demokratları İttifakı -> 85 sandalye Yeşiller -> 55 sandalye Avrupa Muhafazakârları ve Reformcular -> 54 sandalye Avrupa Birleşik Solu Norveç Yeşil Solu Konfederasyonu -> 35 sandalye Avrupa Özgürlük ve Demokrasi Grubu -> 30 sandalye Avrupa düzeyinde siyasi partiler, var mıdır; olmalı mıdır? İlke GÖÇMEN 20
İşleyişi Avrupa Parlamentosu Başkanı ve Dört Başkan Yardımcısı Avrupa Parlamentosu üyeleri seçer. İki buçuk yıllık dönem İlke GÖÇMEN 21
İşleyişi Başkanlar Konferansı Siyasi grup başkanları ve Parlamento başkanı Siyasi düzenleyici organ Genel kurulların gündeminin belirlenmesi Parlamenter organların çalışmalarının süresinin tespit edilmesi Parlamenter komiteler ve delegasyonların boyutu ve görevlerinin tanımlanması Komiteler Daimi Komiteler İç Pazar ve Tüketicinin Korunması, Dış İlişkiler, Kalkınma, Uluslararası Ticaret gibi konular Yirmi adet daimi komite Yerine göre, alt komiteler, geçici komiteler ya da soruşturma komiteleri kurulabilir. İlke GÖÇMEN 22
Yetkiler Avrupa Parlamentosu Yasamaya Görevden almaya ya da atamaya Denetime Bütçeye ilişkin yetkilere sahiptir. İlke GÖÇMEN 23
Yasama Yetkisi Avrupa Parlamentosu, zaman içerisinde, yasamaya ilişkin yetkisini sürekli bir biçimde arttırmıştır. 1952 1987 (ATS) Danışma usulü 1987 1993 (Maastricht Antlaşması ) + işbirliği ve muvafakat usulleri 1993 (Maastricht Antlaşması) + ortak karar usulü 2009 (Lizbon Antlaşması) olağan yasama usulü (eski ortak karar usulü) (kural) özel yasama usulleri Danışma usulü Muvafakat usulü İşbirliği usulü (X) İlke GÖÇMEN 24
Görevden Alma ve Atama Yetkisi Avrupa Parlamentosu Komisyonun hesap sorulabilirliği Gittikçe artan yetkiler En önemlisi -> Güvensizlik önergesi Komisyonun atanması Komisyon Başkanı Komisyon Heyeti İlke GÖÇMEN 25
Denetim Yetkisi Avrupa Parlamentosu Diğer kurumları ve özellikle de Komisyonu denetler. Soru sorma ve soruşturma komiteleri kurma Bu meyanda, Parlamento dilekçe kabul eder ve bir Ombudsman atar. Ombudsman, Birlik kurum, organ, ofis ve ajanslarının etkinlikleri yönünden kötü yönetim olup olmadığına bakar. İlke GÖÇMEN 26
Bütçeye İlişkin Yetkisi Avrupa Parlamentosu (Lizbon Antlaşması ile) Bütçenin kabulüne ilişkin olarak Bakanlar Konseyi ile eşit bir biçimde sürece katılmaktadır. İlke GÖÇMEN 27
Komisyon Komisyon, Avrupa bütünleşmesinin genel çıkarlarını destekler. Burada, sırasıyla, Komisyon Başkanı, Komiserler heyeti, Komisyon bürokrasisi, Komisyonun yetkileri konuları ele alınacaktır. İlke GÖÇMEN 28
Komisyon Başkanı Komisyon Başkanı, önemli bir makamdır. Başkan, diğer komiserler ile kıyaslanınca eşitler arasında birinci dir. Komisyon Başkanının seçimi AB Zirvesi bir aday seçer. Avrupa Parlamentosu oylama yapar İlke GÖÇMEN 29
Komiserler Heyeti Boyutu Komisyonun boyutu, 1990 lı yılların ortasından bu yana tartışılmaktadır. Bu tartışmaya göre, Komisyon: her üye devletten gelen bir Komisyon üyesi ile mi; sabit Komiser sayısı ve rotasyon sistemi ile mi belirlenmelidir? İlke GÖÇMEN 30
Komiserler Heyeti: Boyut Lizbon Antlaşmasına göre: Komisyon, 31 Ekim 2014 tarihine kadar her üye devletin birer vatandaşından oluşacaktır. 1 Kasım 2014 tarihinden itibaren AB Zirvesi tarafından oybirliğiyle değiştirilmedikçe, üye devlet sayısının üçte ikisine karşılık gelen sayıda üyeden oluşacaktır. İlke GÖÇMEN 31
Atanma Komiserler Heyeti Komisyon, heyet hâlinde, şu şekilde atanmaktadır: Üye devletler Komiser önerileri Bakanlar Konseyi Komiser listesini belirler. Avrupa Parlamentosu Komisyon heyeti ile ilgili oylama AB Zirvesi Komisyon heyetini atar. Görev süresi 5 yıl İlke GÖÇMEN 32
Komisyon Bürokrasisi Komisyon bürokrasisi, Komisyonda sürekli olarak çalışan kişilerden oluşur ve şu şekilde düzenlenmiştir: Genel Müdürlükler Müdürlükler Birimler Genel Müdürlükler, Komisyonun sorumlu olduğu ana alanları kapsar. İlke GÖÇMEN 33
Komiser İç Pazar ve Hizmetler Genel Müdür İç Pazar ve Hizmetler Müdür Fikri Mülkiyet Birim Amiri Telif Hakkı İlke GÖÇMEN 34
Komisyon Bürokrasisi Kararlar veya taslak yasama önerileri, Komisyon katmanlarının en altından en üstüne (Komiserler Heyeti) doğru bir seyir izlemektedir. Bir öneri, genellikle, bir Genel Müdürlük içerisinde oluşmaktadır. Dışarıdan uzmanlara ve üye devlet memurlarına danışılır Dahası, bir öneri, birden fazla Genel Müdürlük ile de ilgili olabilir. İşte Genel Sekreterlik, özellikle bu tür durumlarda koordinasyon görevini yerine getirerek, önemli bir rol oynar. İlke GÖÇMEN 35
Kabine şefleri toplantısı Komiserler Heyeti Öneri hakkında nihai karar Komiserin kabinesi Komiser İç Pazar ve Hizmetler Genel Müdür İç Pazar ve Hizmetler Müdür Fikri Mülkiyet Birim Amiri Telif Hakkı Öneri İlke GÖÇMEN 36
Komisyonun Yetkileri Komisyonun dört türlü yetkisinden bahsedilebilir: Yasamaya İdareye Yürütmeye Yargıya ilişkin yetki İlke GÖÇMEN 37
Yasamaya İlişkin Yetki Komisyon, yasama süreci açısından merkezi bir konuma sahiptir. Öneri sunma tekeli Birliğin yasama tasarrufları, kural olarak, sadece Komisyonun önerisi üzerine kabul edilebilir. bütünleşmenin motoru Yıllık yasama planı Genel politika stratejileri Kural koyma Sınırlı kimi alanlar Yetki devri Komisyon, devredilen yetki kullanabilir. İlke GÖÇMEN 38
İdareye İlişkin Yetki Komisyon, kayda değer idari sorumluluk yüklenmiştir. Bu meyanda, oluşturulan politikalar, idare edilmeli veya çıkarılan mevzuat, uygulanmalıdır. Paylaşılan idare (ulusal ajanslar) Genel denetim Doğrudan idari sorumluluk Sınırlı alanlar İlke GÖÇMEN 39
Yürütmeye İlişkin Yetki Komisyon, yürütme nitelikli sorumluluklara da sahiptir. Özellikle Bütçe Bütçenin oluşumu ve harcamalar Dış ilişkiler Temsil» Bazı uluslararası kuruluşlar» Üye olmayan devletler Uluslararası anlaşmalar» Müzakereler Yeni üye katılımı İlke GÖÇMEN 40
Yargıya İlişkin Yetki Komisyon, yargıya ilişkin iki türlü yetkiye sahiptir. İhlal davası Komisyon, Birlik hukukunu ihlal eden devletlere karşı dava açabilmektedir. Yargı-benzeri işlemler Komisyon, özellikle rekabet ve devlet yardımları gibi kimi alanlarda, kurucu antlaşmanın ihlali ile ilgili olarak soruşturmacı ve ilk karar verici olarak görev almaktadır. İlke GÖÇMEN 41
Konsey (Bakanlar Konseyi) Konsey, ulusal çıkarları temsil eder. Burada, sırasıyla, Konseyin oluşumu, Konsey Başkanlığı, Daimi Temsilciler Komitesi, Konseyin yetkileri konuları ele alınacaktır. İlke GÖÇMEN 42
Konseyin Oluşumu Oluşumu Her üye devletten gelen bir temsilci Bakan düzeyinde olmalı. Toplantıları Bölümleri Yasama tasarrufları Yasama dışı faaliyetler için ayrı toplantılar yapar. Kamuya açıklık Konsey, taslak bir yasama tasarrufu üzerinde görüşürken ve oylama yaparken kamuya açık olarak toplanır. İlke GÖÇMEN 43
Konseyin Oluşumu Konsey, farklı konular için farklı bakanların katılımı çerçevesinde farklı oluşumlar ile toplanır. Bunlar arasından şunlar örnek olarak belirtilebilir: Genel İşler Konseyi Birden çok AB politikasını etkileyen konular ile ilgilenir. Dışişleri Konseyi Birliğin dış eylemini şekillendirir ve Birlik eyleminin tutarlılığını sağlar. Ekonomi ve Maliye Konseyi Bütçe, ekonomik ve parasal birlik, finansal pazarlar gibi konularla ilgilenir. İç Pazar, Sanayi ve Araştırma Konseyi İlke GÖÇMEN 44
Konsey Başkanlığı Lizbon Antlaşmasına göre Konsey Başkanlığı: Dışişleri Konseyi Birlik Dış İşleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Diğer Konsey oluşumları Eşit rotasyon 3 üye devlet 18 ay Başkanlık yapacaktır. 1 üye devlet 6 ay Başkanlık yapar. Polonya, Danimarka, Kıbrıs (2011 Temmuz Aralık, 2012 Temmuz Aralık) İlke GÖÇMEN 45
Daimi Temsilciler Komitesi Daimi Temsilciler Komitesi (Coreper) Konseyin çalışmalarını hazırlar. Coreper İki farklı düzeyde işler. Coreper II üye devletlerin daimi büyükelçileri ekonomik ve mali konular ile dış ilişkiler gibi konularla ilgilenir. Coreper I üye devlet daimi temsilcileri iç pazar, çevre, sosyal ilişkiler ve ulaşım gibi görece daha az önemli konularla ilgilenir. İlke GÖÇMEN 46
Daimi Temsilciler Komitesi Daimi Temsilciler Komitesi, AB karar alma süreçlerinde önemli bir yer tutmaktadır. Konsey toplantılarının gündemi A ve B bölümleri A bölümü (uzlaşı) toplam ögelerin %70-80 i nitelik oy çokluğu kuralı geçerli olsa bile, uzlaşı arayışı B bölümü (uzlaşamama) Çalışma grupları Daimi Temsilciler Komitesi ve Konseyi besler. İlke GÖÇMEN 47
Öneriyi nihai olarak karara bağlar. Konuya göre, ilgili Konsey oluşumu görüşür Coreper I Konsey Coreper II A veya B kategorisi Konuya göre Uzman Çalışma Grupları Öneri İlke GÖÇMEN 48
Konseyin Yetkileri Konsey, AB karar alma sürecine altı şekilde katkı sunmaktadır. Yasama önerisi oylama Konsey, her türlü yasama önerisini ilgili usule göre (oybirliği, nitelikli oy çokluğu ya da oy çokluğu) oylar. Yasama önerisi talebi Yetki devretme Konsey (yerine göre Avrupa Parlamentosu ile birlikte), belirli bir alanda düzenleme yapmak üzere Komisyona yetki devredebilir. İlke GÖÇMEN 49
Bütçe Konseyin Yetkileri Konsey, Avrupa Parlamentosu ile birlikte bütçeyi karara bağlar. Uluslararası anlaşmalar Akdetme Ortak dış politika ve güvenlik politikası Konsey, bu politikanın tanımı veya uygulanmasına ilişkin kararlar alabilir. İlke GÖÇMEN 50
Avrupa Birliği Zirvesi Avrupa Birliği Zirvesi Birliğe gelişimi için gerekli itici gücü sağlar; Buna yönelik genel siyasi yönelimleri ve öncelikleri belirler; Ancak, yasama faaliyetinde bulunmaz. Burada, sırasıyla, Avrupa Birliği Zirvesinin oluşumu ve işleyişi, Başkanlığı, Rasyoneli, konuları ele alınacaktır. İlke GÖÇMEN 51
Avrupa Birliği Zirvesinin Oluşumu ve İşleyişi Oluşumu üye devletlerin devlet veya hükümet başkanları kendi Başkanı Komisyon Başkanı Birlik Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Toplantı sayısı Yılda iki kez (kural) + Olağanüstü toplantılar Karar Alma Uzlaşı (kural) İlke GÖÇMEN 52
Avrupa Birliği Zirvesinin Başkanlığı Lizbon Antlaşması Öncesi Konsey Başkanı İlgili dönemdeki üye devlet Lizbon Antlaşması Sonrası Avrupa Birliği Zirvesi Başkanı Nitelikli oy çokluğu 2,5 yıl (yenilenebilir) İlke GÖÇMEN 53
Avrupa Birliği Zirvesinin Rasyoneli Üye devlet çıkarları, Konsey ile temsil edilirken; neden Avrupa Birliği Zirvesi de ortaya çıkmıştır? Bütçe gibi özellikle hassas ve önemli konular ile ilgili anlaşmazlıklar, ancak en üst düzeyde (Hükümet ve Devlet Başkanları) müdahale ile çözülebilmiştir. AB nin dünyadaki problemlere yanıt verebilmesi ve genel bir AB stratejisinin çizilmesi için en üst siyasi düzeyde bir oluşum, gerekli olmuştur. İlke GÖÇMEN 54
Avrupa Birliği Adalet Divanı Avrupa Birliği Adalet Divanı ( ABAD ) Adalet Divanı Genel Mahkeme İhtisas Mahkemeleri Personel Mahkemesi İlke GÖÇMEN 55
Konular Burada, sırasıyla, ABAD ın tarihsel gelişimi, oluşumu, işleyişi, yetkisi, ele alınacaktır. İlke GÖÇMEN 56
Tarihsel Gelişim 1958 Avrupa Toplulukları Adalet Divanı AKÇT, AAET ve AET için ortak 1988 İlk Derece Mahkemesi Avrupa Toplulukları Adalet Divanı altında yer alır. Avrupa Tek Senedi, bu imkanı getirmiştir. 2003 Avrupa Toplulukları Adalet Divanı İlk Derece Mahkemesi Ayrı ayrı mahkemeler olarak belirtilmiştir. 2004 Personel Mahkemesi İlk Derece Mahkemesi altında yer alır. Nice Antlaşması, bu imkanı getirmiştir. 2009 Avrupa Birliği Adalet Divanı ( ABAD ) Adalet Divanı Genel Mahkeme (İlk Derece Mahkemesi) İhtisas Mahkemeleri Personel Mahkemesi Lizbon Antlaşması, bu görünümü getirmiştir. İlke GÖÇMEN 57
1952 1958 1988 1993 2003 2005 2009 Adalet Divanı Adalet Divanı Adalet Divanı Đlk Derece Mahkemesi Avrupa Birliği Adalet Divanı Đlk Derece Mahkemesi Personel Mahkemesi Adalet Divanı Genel Mahkeme Personel Mahkemesi Đhtisas Mahkemeleri İlke GÖÇMEN 58
Oluşumu: Sayı Adalet Divanı Her üye devletten gelen bir hâkim + Sekiz hukuk sözcüsü Tam bir tarafsızlık ve bağımsızlık içinde hareket ederek, aleni oturumda dava ile ilgili gerekçeli görüşünü sunar. Genel Mahkeme Her üye devletten en az bir hâkim Şu an için her üye devletten gelen bir hâkim Personel Mahkemesi Yedi hâkim İlke GÖÇMEN 59
Oluşumu: Atama Adalet Divanı hâkimleri ve hukuk sözcüleri + Genel Mahkeme hâkimleri Altı yıllık dönem İlgili komiteye danışma Üye devlet hükümetleri mutabakat ile atar. Her üç yılda bir, kısmen yenileme yapılır. Neden? Personel Mahkemesi hâkimleri Altı yıllık dönem İlgili Komiteye danışma Konsey, oybirliği ile atar. Uygulama Her üye devlet, adayını belirler. Vatandaşlık koşulu yoktur. Bu aday, diğer üye devletlerce kabul görür. İlke GÖÇMEN 60
Oluşumu: Atama Koşulları Adalet Divanı hâkimleri ve hukuk sözcüleri + Genel Mahkeme hâkimleri + Personel Mahkemesi hâkimleri bağımsızlıkları şüphe götürmeyen kişiler arasından seçilir. Adalet Divanı hâkimleri ve hukuk sözcüleri kendi ülkelerinde en yüksek yargı makamlarına atanmak için gerekli niteliklere sahip kişiler veya yetkinlikleri kabul edilmiş hukukçular Genel Mahkeme hâkimleri yüksek yargı makamlarına atanmak için gerekli niteliklere sahip kişiler Personel Mahkemesi hâkimleri yargı makamlarına atanmak için gerekli niteliklere sahip kişiler arasından seçilir. İlke GÖÇMEN 61
Adalet Divanı: Başkan Adalet Divanı Başkanı Seçim Hakimler tarafından, kendi aralarından, üç yıl için seçilir. Yeniden seçilebilir. Divanın yargısal ve idari açıdan çalışmasını yönetir. İlke GÖÇMEN 62
Adalet Divanı: Hukuk Sözcüleri Hukuk Sözcülerinin görevi ABAD Statüsü uyarınca katılımının gerekli olduğu davalarda, aleni oturumda gerekçeli görüşlerini sunar. Baş Hukuk Sözcüsü Adalet Divanı tarafından, bir yıl için seçilir. Hukuk Sözcüleri, kamu yararının hukuki temsilcisi olarak hareket eder. İlke GÖÇMEN 63
ABAD: İşleyiş Adalet Divanı Üç hâkimli daire Beş hâkimli daire Büyük daire (15 hâkim) Genel kurul (27 hâkim) Genel Mahkeme Bir hâkimli daire Üç hâkimli daire Beş hâkimli daire Büyük daire (15 hâkim) Genel kurul (27 hâkim) Personel Mahkemesi Bir hâkimli daire Üç hâkimli daire Beş hâkimli daire Genel kurul (7 hâkim) Üç ve beş hâkimli daireler, kendi aralarından, sırasıyla, bir ve üç yıl için Başkan seçer. İlke GÖÇMEN 64
Adalet Divanı: İşleyiş Adalet Divanı Genel Kurul Ombudsmanın görevden alınması, Komisyon üyesinin görevden alınması, Sayıştay üyesinin görevden alınması. Açılan bir davanın olağanüstü bir önem içerdiği düşünülüyorsa Büyük Daire Bir üye devlet ya da Birlik kurumu, davaya taraf ise ve talep ediyorsa Üç ve Beş Hâkimli Daireler Kalan uyuşmazlıklar İlke GÖÇMEN 65
400 300 200 100 0 Adalet Divanı 278 249 272 283 288 154 166 108 124 132 55 51 66 70 41 2 0 0 0 0 2006 2007 2008 2009 2010 Genel Kurul Büyük Daire 5 Hâkimli Daire 3 Hâkimli Daire Genel Mahkeme 600 400 200 0 355 318 510 0 55 7 2 52 2 0 17 0 0 29 0 2 8 3 2006 2007 2008 2009 2010 445 423 Büyük Daire 5 Hâkimli Daire 3 Hâkimli Daire 1 Hâkimli Daire İlke GÖÇMEN 66
ABAD Dava Türleri Davalar Kararlar Görüşler Dolaylı Dava Ön Karar Davası Doğrudan Davalar Birlik hukuku uyarınca Sözleşme uyarınca Birlik kurumlarına karşı Üye devletlere karşı Đhlal Davası Bu sınıflandırmaya göre suigeneris bir kategori olarak Đptal davası Đhmal davası Tazminat davası AMB ve AYB Para cezalarına Personel ile ilgili davalar İlke itiraz GÖÇMEN davaları davası 67
ABAD: Yetki Birlik Hukukunun Merkezi Olmayan Yürütülüşü Lizbon Antlaşması ile değişik ABA madde 19(1) Bir uyuşmazlık, Birlik hukukunun doğru uygulanması ile ilgili olursa Hem ABAD Hem ulusal mahkemeler tarafından görülmektedir. Öyleyse, ulusal mahkemeler, Birlik hukukunun yürütülmesi ile sorumludur. İlke GÖÇMEN 68
ABAD: Yetki Yetkinin Niteliği Sınırlı yetki Kurucu antlaşma ile kendisine verilen yetkilerin sınırı içinde yetkilidir. Zorunlu yetki AB ye katılım ile üye devletler, ABAD ın yargılama yetkisini kabul eder. Münhasır yetki Kurucu antlaşmanın kapsamına giren konular, ABAD dışında başka bir mercii önüne götürülemez. İlke GÖÇMEN 69
ABAD: Yetki ABAD ın Yetkisinin Dağılımı Personel Mahkemesi Personele ilişkin davalar Adalet Divanı Görüşler Ön karar davası İhlal davası İptal ve ihmal davası Genel Mahkeme ile bölüşülmektedir. (Genel olarak) üye devletler ve Birlik kurumlarının açtığı davalar Genel Mahkeme tazminat davası Birlik tarafından veya Birlik adına yapılan bir kamu hukuku veya özel hukuk sözleşmesinde yer alan bir tahkim şartına binaen açılan davalar iptal ve ihmal davası Adalet Divanı ile bölüşülmektedir. (Genel olarak) gerçek ve tüzel kişilerin açtığı davalar İç Pazarda Uyumlaştırma Ofisi, Topluluk Bitki Çeşitliliği Ofisi ve Avrupa Kimyasallar Ajansı kararlarına karşı itiraz davaları İlke GÖÇMEN 70
ABAD ın Yargı Yetkisinin Mahkemeler Arasında Dağılımı (1) Avrupa Birliği Adalet Divanı Adalet Divanı Genel Mahkeme Personel Mahkemesi Ön Karar Davası Đptal davası Personel davaları Đhlal davası Đhmal davası Đptal ve ihmal davası, Adalet Divanı ile Genel Mahkeme arasında bölüşülmektedir. Tazminat davası Sözleşme uyarınca bakılan davalar İlke GÖÇMEN 71
ABAD ın Yargı Yetkisinin Mahkemeler Arasında Dağılımı (2) Adalet Divanı GM kararları, - hukuki meselelerle sınırlı olmak kaydıyla- temyiz edilir. Genel Mahkeme ( GM ) Personel Mahkemesi ( PM ) PM kararları, -hukuki meselelerle sınırlı olmak kaydıylatemyiz edilir. İlke GÖÇMEN 72
Adalet Divanı 600 400 200 0 385 251 201 265 222 288 210 302 288 143 105 136 80 79 78 2006 2007 2008 2009 2010 Genel Mahkeme Ön Karar Davası Doğrudan Davalar Temyiz Davası 400 300 200 100 0 269 251 223 168 143 10 27 37 304 198 214 207 207 31 23 İlke GÖÇMEN 73 2006 2007 2008 2009 2010 İptal Davası Temyiz Davası Fikri Mülkiyetle ilgili Davalar