KURUMSAL YÖNETİM ALGI ARAŞTIRMASI Kurumsa Kasim 2013-01 BURSA KURUMSAL YÖNETİM ALGI ARAŞTIRMASI RAPORU Rapor Hakkında; Bursa Kurumsa Yönetim Agı Araştırması Raporu, Türkiye Kurumsa Yönetim Derneği (TKYD) ve StratejiCo. tarafından hayata geçirien Kurumsa Yönetim Agı Araştırması projesinin bir böümünü teşki etmektedir. Türkiye ekonomisine yön veren şehirerimiz arasında ik sıraarda buunan Bursa, agı araştırması kapsamında da ik öze rapor hazıranması amaçanan şehir omuştur. TKYD ve StratejiCo. uzmanarından ouşan bir ekip tarafından Bursa da yapıan görüşmeer ie hazıranan rapor ie amaçanan; Bursa da kurumsa yönetimin agısının mevcut durumunu anamak, Üke çapında kurumsa yönetimin teme ikeerini, kavramarını, nesne verierini ve dinamikerini beiremek amacıya şehir bazında görüş amak, Dönemse oarak tekraranabiecek bir araştırma seti hazıramak, Türkiye nin kürese rekabetçiik endekserinde sıçrama yapması ve Bursa nın bögese çekim merkezi omasında kurumsa yönetim ikeerinin potansiye katkısının tespit etmek, Bu değer önermesine rağmen kurumsa yönetim ikeerinin uyguanmasında isteki davranımamasının nedenerinin anaşımasına katkıda buunmak oarak sıraanabiir. Kurumsa Yönetim Agı Araştırmasının bir ürünü oarak hazıranacak araştırma raporu Mart 2014 te kamuoyuna açıkanacaktır. Metodooji; Yukarıda sayıan amaçara kurumsa yönetim ikeerinin farkı seviyeerde uyguama aanı buduğu düşünüen kuruuşarın yönetici, hissedar ve paydaşarı ie yüz yüze derinemesine görüşmeer yapımış, öne çıkan buguar rapora dahi edimiştir. Ouşan görüşer araştırma hipotezinin ouşturumasına katkıda buunacak ve bu doğrutuda geniş çapı bir araştırma projesi hayata geçiriecektir. Dönemse oarak tekraranması amaçanan araştırma projesinin ükemizde kurumsa yönetim anayışının bir kütür oarak ee aınmasına katkıda buunması ve iyi uyguamaara oduğu kadar geecek düzenemeere ışık tutması hedefenmektedir.
TEMEL BULGULAR Bursa da yapıan görüşmeerde önceiki oarak şirketerin kurumsa yönetim uyguamaarını ee amaya başamaarındaki teme motivasyon anaşımaya çaışımıştır. Temmuz 2012 de yasaaşan Türk Ticaret Kanunu nun önemi bir etken oduğu tespit edimeke beraber bu tarihten önce bu yönde önemi atıımar yapan şirketerin aşağıda sıraanan nedener ie bei değişikikeri hayata geçirdikeri ortaya konmuştur; - yabancı şirket ortakığı, - göreve başayan tepe yöneticisinin konuya oan igi ve duyarıığı, - yönetime giren hissedarın bu konudaki istekiiği, - yönetimdeki aie üyeerinin yeni kuşakara ayrıığa düşmesi, - yönetim kuruu ie profesyone yönetici arasındaki yetki dağıımının sınırarını neteştirme taebi, 02 Uusararası kuruuş ie çaışmaya başayınca süreçe uyum bei bir sürede yönetim kütürüne dönüyor. - şirketin yazıı kuraarı ie uyguamaar arasındaki uyumu sağamaştırma isteği, - Özeike otomotiv sektörü omak üzere, uusararası kuruuşar ie aıcı satıcı iişki ötesine geçen süreki işbirikeri süreçerinin kurumsa yönetim uyumunu zoraması maddeeri üzerinde yoğunaşmaktadır. Bursa da ana hissedar konumundaki aieer şirkete oan yatırımara ağırık vermekte ve mütevazı bir çizgide yaşamarını sürdürmeyi tercih etmektedirer. Kurumsa yönetim anayışı açısından önem arz eden aie şirket dinamikerini anamak açısından bu konu görüşmeerde ee aınmıştır. Görümektedir ki aieerin bekentisi itibar ve marka değeri yaratmaya odakanmakta, ekonomik değer geneike ikinci sırada kamaktadır. Öte yandan aieerin iişki yönetimi konusuna eğimesi gerektiğine oan inancın yüksekiği, kurumsa yönetimi içseeştirme sürecinin hızanacağını göstermektedir. Şirketin kazandırdığı paranın %99 u şirkete geri döner, biz paraya deği işe aşığız. Aie şirketinin varığı bizim değidir, geecek kuşakara aktarıması gereken bir emanettir. Profesyone yöneticier kurumsa yönetim ikeerinin hayata geçirimesinde kiit noktada durmaktadırar. İyi örneker aieyi bu yönde motive ederken, aienin değererini yönetim anayışına yansıtamayan profesyoneer aınan mesafenin kaybedimesine yo açabimektedirer. Bu noktada hissedararın profesyone yöneticierden bekentieri ve üstenmeerini düşündükeri roerde farkııkar gözemenmektedir. Profesyone yöneticierden karararın doğru seviyeerde aınmasını sağaması istenmekte, bunu da kurum içi kütürü zayıfatmadan, yöneticier arası ve ast düzey çaışanar arası ietişimerini kuvvetendirerek gerçekeştirmesi bekenmektedir.
Gene Müdür den bekenen asında Gene Müdür Yardımcısı gibi davranması, unutmamaı ki işin başında haa işin sahibi var. İşe oan müdahaeeri abartıı tepkier ie karşıamamaı. Kurumsa yönetime geçişte engeer net oarak sayıamasa da aşağıdaki hususar etken oduğu gözenmiştir; - Geçiş sürecinin ekstra maiyet yaratacağı endişesi, - Şirketer yönetiemeyecek seviyeye gemeden kurumsa yönetime ihtiyaç duyumadığı düşüncesi, Aie hedeferi ve şirketin rasyone hedeferinin dengeenmesi noktasında merkezdeyim. Çocukar babaarından rahatsız ouyorar, hemen patron omak istiyorar, babaarının tecrübeerinden faydaanmıyorar. - Şirketerin hissedar tarafından yönetebiecek durumda ve çok büyük omaması, - Hissedar ve profesyone arasındaki yetki payaşımı konusunda ne yapıması gerektiğinin tam oarak biinmemesi, bigi eksikiği ve bu eksikiği giderecek sivi topum/ üniversite desteği aınamaması, - Sistem ödüendirmediği için yapmamanın bir bedeinin omaması, - KOBİ ağırıkı sektörerde, işetmeerin kendine has ekonomik ve yapısa sorunarı, - Beşeri sermayeyi çekememe sorunarı, - İcra ie operasyone faaiyeterin beirgin şekide ayrıamamış oması, - Ortakı aie şirketerinde akraba iişkierinden kaynakı mevki atama sorunarı, - Şirketerin geenekse yönetim tarzından çıkıp modern ve ikeere bağı bir yönetim tarzını kabuenmekte zoranmaarı. - Kayıt dışı ekonomi - Faaiyet gösterien sektör taepkar omadığı takdirde eyemin ouşmaması. - Kurumsa yönetim konusunda bei bir birikimi ouşturan kuruuşarda kurucuar konuya oan mesafeerini korumayı tercih ediyorar. Kurumsaaşma işine girmek oarak kuanıan kavramın neyi ifade ettiği açıkanmaya çaışıdığında bu kavramın geneike kötü örneker ie kuanıdığı, süreçte farkı sebepere başarısızık yaşayan kuruuşar ie birikte anıdığı ortaya konmuştur. Kurumsaaşma işine girdier ama sonra yönetim kuruunda oturan profesyoneer büyük hataar yaptı. Çocukarıya sorunar yaşadıar. Aie tabi müdahi omaı ancak doğru zamanda ve doğru yönteme Aie hedeferinin ve şirketin rasyone hedeferinin dengeenmesi anamında merkez noktadayım. Tepe yönetici oarak. bu noktadaki başarım şirketin başarısıdır. 03
RAKAMLARLA BURSA Şehrin sanayisinin öncü sektörerini; otomotiv, makina, teksti ve gıda sanayieri ouşturmaktadır. Bursa; Türkiye de ik organize sanayinin kuruduğu i oması bakımından tarihi bir önem taşımaktadır. Yıar itibariye organize sanayi böge sayısı 13 adete, tesis sayısı 1.260 adete ve istihdam edien kişi sayısı da 113.237 kişiye uaşmıştır.1 Organize sanayi bögeerinin Osmangazi, Yıdırım ve Niüfer içeerinde yoğunaşması, bu yererin nüfusunda da artışa neden omuştur.2 2010 yıı verierine göre; Bursa ve civarında brüt yatırımarın Türkiye topamı içindeki oranı Kocaei-Düzce (%6,78) bögesinden sonra 4.sırada yer amaktadır (%6,07).3 En çok girişim sırasıya; konakama ve yiyecek, imaat, uaştırma ve depoama sektörerinde yapımıştır. Türkiye nin topam ithaatının %69 u İstanbu, Kocaei, Bursa, Ankara ve İzmir tarafından yapımaktadır ve bu oran topamında Bursa 5.sırada yer amaktadır (10,316 miyon $)4, bu tutarın %97,4 si ise imaat sektörüne aittir.5 Türkiye nin topam ihracatının ise; %76 sı İstanbu, Kocaei, Bursa, Ankara ve İzmir tarafından yapımaktadır ve bu oran topamında Bursa 3.sırada (11,123 miyon $)6, bu tutarın %98,3 ü imaat sektörüne aittir.7 BTSO verierine göre; 2012 yıında açıan firma sayısı 2011 yıında göre düşerek 2827 adet (en çok sırasıya inşaat, gıda-tarım-hayvancıık, hizmet, makine, teksti), kapanan firma sayısı düşerek 919 adet (en çok sırasıya gıda, inşaat, teksti, makine) omuştur.8 Bursa da (Biecek ve Eskişehir dahi) kişi başına düşen gayri safi katma değer; 12,983 $ dır. (Türkiye ortaaması 9,384$)9 Bursa nın sanayi ve hizmeter sektöründe çaışanarının Türkiye topamı içindeki oranı %6,07 dir ve İstanbu, Ankara ve İzmir (%6,31) den sonra 4.sıradadır.10 Bursa nın nüfusu 2,688,171-201211 kişi ie İzmir den sonra 4.sıradadır. Nüfusun %89,4 ü i ve içe merkezerinde yaşarken, %10,7 si köy ve bedeerde yaşamaktadır. Bursa da 15-24 yaş arası genç nüfus oranı %14,8 dir.12 İşsizik oranı Türkiye de %7,9 iken, Bursa %7,0 ie 47.sıradadır.13 İstihdam oranı Türkiye de %43,7 iken Bursa % 44,8 ie 41.sıradadır (ağırık sırasıya hizmet, sanayi ve tarım oarak gitmektedir.) 14 04 1 BTSO, Bigi Bankası, http://www.btso. org.tr/?page=bursaeconomy/industriazone.htm 1 TÜİK İ Göstergeeri, İçeere göre i ve içe merkezeri ie köy ve bede nüfusu, 2012, syf 84, http://www.tuik.gov.tr/ igostergeeri/ier/bursa.pdf 3 TÜİK İ Göstergeeri, İBBS 2.düzey sanayi ve hizmeter sektörü göstergeeri, 2010, syf 9, 4 TÜİK İ Göstergeeri, İthaat, 2012, syf 17 5 TÜİK İ Göstergeeri, Ekonomik faaiyetere göre ithaat,2012, syf 110, 36 TÜİK İ Göstergeeri, İhracat, 2012, syf 18 7 TÜİK İ Göstergeeri, Ekonomik faaiyetere göre ihracat,2012, syf 109, 8 BTSO, Bigi Bankası 9 TÜİK İ Göstergeeri, Kişi başına gayri safi katma değer, 2008, syf 5, 10 TÜİK İ Göstergeeri, Çaışan sayıarının Türkiye içindeki topam payı, 2010, syf 6, 11 TÜİK İ Göstergeeri, Nüfus, 2012, syf 10, 12 TÜİK İ Göstergeeri, Yaş grubu ve cinsiyete göre nüfus, 2012, syf 73 13 TÜİK İ Göstergeeri, Teme göstergeer, İşgücü göstergeeri, syf 46 14 TÜİK İ Göstergeeri, Teme göstergeer, İşgücü göstergeeri, syf 46, syf 48 15 TÜİK İ Göstergeeri, İşgücüne dahi omayanarı nedeneri, 2012, syf 130 16 TÜİK İ Göstergeeri, Hak kütüphanesi, kitap ve yararanma sayısı, 2011, syf 163 17 TÜİK İ Göstergeeri, Tiyatro saonu, gösteri ve seyirci sayısı, 2011, syf 164 18 TÜİK İ Göstergeeri, Hanehakı tüketim harcamaarı, 2009-2011, syf 176
Topam işgücünün %52,8 ini ie birinci sırada ise atı eğitimier ouşturmaktadır. Ancak istihdam bu eğitim seviyesinde azaırken, ise ve yükseköğretim seviyesinde artmaktadır. 15 yaş üstü işgücünün istihdama dahi omayan kısmının büyük çoğunuğu ev kadınarı ouştururken, dahi omama nedenerinin başında ise emekiik ve eğitim gemektedir. 15 Bursa da kütüphane sayısında ve kitap kuanımında azaış görümekteyken16, sinema-tiyatro saonu ve izeyici sayısı artmaktadır.17 Hane hakı tüketimi harcaması içinde en faza sırasıya konut ve kiraya, sonra gıda, en son sırada uaştırmaya gitmektedir.18 Hakkında StratejiCo. nun temeeri 1987 yıında Seim Oktar tarafından kuruan Strateji Araştırma ve Panama Şirketi ie atımıştır. 1994 yıında MORI (Market and Opinion Research Internationa) ie yapıan ortakık 2000 yıına kadar Strateji-MORI adıya devam etmiş ve bu dönemde İstanbu Üniversitesi İetişim Fakütesi tarafından Türkiye nin en itibarı araştırma şirketi seçimiştir. Pazar araştırma operasyonun 2000 yıında GFK ya satıması sonrasında StratejiCo. çaışmaarını stratejik danışmanık aanında yoğunaşmıştır. Araarında TeiaSonera, İş Bankası, Efes Pisen, Koç Hoding in de buunduğu şirketere ve çok sayıda beediyeye stratejik ietişim danışmanığı hizmeti vermiştir. StratejiCo., 2010 yıından günümüze markaarın ve beediyeerin iişki, ietişim ve bigi (engagement management) süreçerini yönetmektedir. Bu aanda Türkiye nin öncü şirketi konumundadır. Kurumsa Hakkında Kurumsa yönetim anayışının ükemizde tanınması, geişmesi ve en iyi uyguamaarıya hayata geçirimesi misyonuya hareket eden Türkiye Kurumsa Yönetim Derneği (TKYD), 2003 yıında gönüü bir sivi topum kuruuşu oarak kurumuştur. Adiik, şeffafık, hesap verebiirik ve sorumuuk ikeeri üzerine inşa edien kurumsa yönetim anayışının, etki ettiği tüm aanarda yo gösterici omayı hedefeyen TKYD, öze sektör, kamu kuruuşarı, medya, düzeneyicier, sivi topum kuruuşarı ve akademik dünya arasında bir ietişim ağı kurarak kurumsa yönetim uyguamaarının geişmesini hedefemektedir. 650 bireyse, 33 kurumsa üyenin katkıarıya çaışmaarına devam eden Türkiye Kurumsa Yönetim Derneği Bireşmiş Mieter Kakınma Programı, Center for Internationa Private Enterprise, IFC, Dünya Bankası, OECD ve benzeri kuruuşara uusa ve bögese projeer hazıramakta ve yönetmektedir. 05
www. t kyd. o r g Türkiye Kurumsa Yönetim Derneği yayınıdır. 3 ayda bir yayınanır. Ücretsizdir. SAYI 19 İLKBAHAR 2013 Kurumsa... Yonetım VI. ULUSLARARASI KURUMSAL YÖNETİM ZİRVESİ KURUMSAL YÖNETİM SEMİNERLERİ 14 İLDE DEVAM EDİYOR MAKALE SONER ALTAŞ İNTERNET SİTESİ YÜKÜMLÜLÜĞÜNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR RÖPORTAJ TURGAY TANES KURUM KÜLTÜRÜ İYİ DEREcELENDİRME NoTUNU GETİRDİ MAKALE SERKAN KARABACAK YÖNETİM KURULLARI VE FİNANSAL okuryazarlik TKYD YAYINLARI TKYD Yayınarı iş dünyasını yakından igiendiren uusararası makae, araştırma ve raporarı ükemize taşımaktadır. Bu çerçevede, 2004 yıından günümüze hazıranan TKYD Yayınarından bazıarı şunardır; Faaiyet Raporu Hazırama Rehberi TKYD-Deoitte (2013), Ekonomi Gazeteciiği için Kurumsa Yönetim E Kitabı (2011), Aie Şirketeri Yönetim Rehberi, Türk Futbo Kuüperi Yönetim Rehberi, Dünyanın Geçici Bekçieri, Meryn E King, Teodorina Lessidrenska (2010), Aie Kamak, Şirket Omak, Prof. Dr. Yankı Yazgan (2008), Kurumsa Yönetimin Anonim Ortakıkarda Yansımaarı, Deoitte-TKYD (2007), Nedir Bu Kurumsa Yönetim?, Deoitte-TKYD (2006), Türkiye Kurumsa Yönetim Haritası Araştırma Raporu, OECD Kurumsa Yönetim İkeeri (2005). TKYD EĞİTİMLERİ TKYD, 2005 yıından bugüne süre geen eğitim programarı ie bigi ve tecrübe payaşımını destekerken, bu sayede şirketerde iyi uyguamaarın geiştirimesini amaçamaktadır. TKYD eğitim programarı; finans sektörü, haka açık şirketer, aie şirketeri, aracı kurumar ve kamu iktisadi teşebbüserinde çaışan sektör profesyoneeri ie yatırımcıarın en günce bigiye uaşmasını ve kurumsa yönetim aanındaki geişmeerin farkında oarak uyguamaya koyumasıya, iyi yönetim kütürüne katkı sağamayı ve yeni nesi yöneticierin yetişmesine destek omayı amaçayarak hazıranmaktadır. TKYD eğitim programarı, yedi ana başık üzerinde ieremektedir; Yönetim Kuruu İhtisas Programarı, Uzmanık Eğitimeri, Şirketere Öze - İhtiyaca Yöneik Pananan Eğitimer, Anadou Seminereri, Üniversite İşbirikeri, Uusararası İşbirikeri ve Gündem Topantıarı. Tüm eğitim başıkarı ie igii en günce bigiere, geecek eğitim programarı ve eğitim arşivine TKYD nin www.tkyd.org adresi web sitesinden uaşabiirsiniz. 06
Etkinik Takvimi Araık 2013 Ocak 2014 9 Araık 2013, 17:00 19:00 TKYD Üye Topantısı İş Kueeri, Kue 1 kat: 41 10 Araık 2013, 13:30 17:00 *Gündem Topantısı: Faaiyet Raporu Hazıranması ve Gene Kuruar Dr. Murat Doğu TKYD Yönetim Kuruu Üyesi, Doğan Şirketer Grubu Hoding A.Ş. Mai İşer Başkan Yardımcısı Baki Kara Finar Kurumsa İetişim Çözümeri Ltd. Şti. Ajans Başkanı Ai Çiçeki Deoitte Türkiye, Sorumu Ortak - Başdenetçi 19 Araık 2013, 09:30 17:00 Kurumsa Yönetim İkeeri Işığında Gene Kuru Süreçeri Eğitim Programı Av. Sinan Naipoğu TTK Çaışma Grubu Başkanı, Naipoğu Hukuk Bürosu, Ortak Av. Ümit Yaya Yaya ve Güven Hukuk Bürosu, Yönetici Ortak Eser Taşcı Coca-Coa İçecek A.Ş., Yatırımcı İişkieri Yöneticisi 15 16 Ocak 2014 VII. Uusararası Kurumsa Yönetim Zirvesi IV. Kurumsa Yönetim Ödüeri Töreni Sabancı Center İstanbu 30 Ocak 2014, 13:00 18:00 Bireşme, Böünme ve Devramaar Eğitim Programı Dr. Murat Doğu TKYD Yönetim Kuruu Üyesi, Doğan Şirketer Grubu Hoding A.Ş. Mai İşer Başkan Yardımcısı *Gündem Topantıarı sadece TKYD üyeerinin katıımına açıktır. TKYD konuşmacıarda ve içerikte değişikik yapma hakkını sakı tutar. Av. Kayra Üçer TKYD Üyesi, Hergüner Bigen Özeke Avukatık Ortakığı, Ortak Avukat Dr. Hae Oruç İnceeme ve İzin Grubu Başkanı, Ortakıkar Finansmanı Dairesi, Sermaye Piyasası Kuruu (SPK) 07
Kurumsa KURUMSAL YÖNETİM SEMİNERLERİ NE KATKILARI İÇİN Adres: TKYD Ofisi, Yıdız Posta Caddesi Dedeman İş Hanı No:48 Kat:7, Esentepe-İstanbu Bigi İçin Ahmet Bacıar 0212 347 62 73 abaciar@tkyd.org www.tkyd.org 08 TEŞEKKÜR EDERİZ