ISSN:1306-3111 e-jurnal f New Wrld Sciences Academy 2009, Vlume: 4, Number: 1, Article Number: 1C0010 EDUCATION SCIENCES Received: February 2008 Accepted: January 2009 Series : 1C ISSN : 1308-7274 2009 www.newwsa.cm İbrahim Çankaya University f Firat ihcankaya@htmail.cm Elazig-Turkiye ÜNİVERSİTE MENTORU (GÖNÜLLÜ DANIŞMAN) EĞİTİMİ MODELİ ÖZET Eğitim örgütleri ayakta kalabilmek, kendilerini daha hızlı yenileyebilmek ve sağlıklı bir işleyişe sahip labilmek için sahip ldukları insan kaynaklarından etkili biçimde yararlanmak zrundadırlar. İnsan kaynaklarından etkili şekilde yararlanabilmenin en önemli yllarından biri örgütler içerisinde gönüllü faaliyet alanları luşturarak, işgörenlerin aktif katılımını sağlamaya çalışmaktır. Bu çalışmanın amacı, zengin bir insan kaynakları ptansiyeline sahip üniversiteler bünyesinde, uygulanabilmesi ve yaygınlaştırılabilmesi için mentr (gönüllü danışman) eğitimi mdeli rtaya kymaktır. Çalışmada gönüllü danışmanlık knusu üzerinde literatür taraması yapılmış ve gönüllü danışmanlığın üniversite örgütleri için önemi ve faydaları vurgulanmıştır. Anahtar Kelimeler: Gönüllü Danışmanlık, Gönüllü Üniversite Danışmanlığı, İnsan Kaynakları, Gönüllü Faaliyetler, Sinerji MODEL OF UNIVERSITY MENTOR EDUCATION ABSTRACT Educatin rganizatins are bliged t benefit frm the surce f human that they already have effectively in rder t stand, t renew themselves faster and t have a healthier prcess. One f the mst imprtant way t benefit frm the human surce effectively is t cnstitute vluntary activity areas and try t btain the active participatin f the staff. The aim f this study is t suggest the mentring (vluntary cunseling) educatin prgram t apply and t becme widespread at universities which have rich human surce ptential. In this study, the literature has been searched fr the vluntary cunseling and the imprtance and benefits f vluntary cunseling fr the university rganizatins have been emphasized. Keywrds: Mentr, University Mentring, Human Resurces, Vluntary Activities, Synergy
1. GİRİŞ (INTRODUCTION) Sanayi tplumu süreci ile birlikte hızlanan, eğitimi geniş kitlelere yaymaya çalışmanın snucunda, kullarda bireysel beklentilerin, bireysel ilgi alanlarının ihmal edilmesi ve bireysel yeteneklerin geliştirebilmesi için yeterli fırsat alanlarının luşturulamaması gibi lumsuz snuçlar rtaya çıkmıştır. Kitle eğitiminin lumsuz larak nitelendirilebilecek yönlerinden birisi de kullarda öğrencilerin karar almada ve bireysel tercih yapabilmede özgür iradelerinin dışında hareket etmek zrunda kalmalarıdır. Kitle eğitiminde birçk alanda lduğu gibi rehberlik ve danışmanlık hizmetleri de kurumsallaşmıştır. Eğitim hizmetlerinin kurumsallaşması, faydalarının yanı sıra lumsuz snuçları da rtaya çıkarmaktadır. Bunlardan bazıları; bireylerin daha az inisiyatif kullanmaları ve buna bağlı larak zamanla bireylerde atalet (tembellik) durumunun artması, bireylerin özel yeteneklerini zamanla daha az kullanabilmeleri ve özgüven algısı düşük bireylerin yetişmesi larak gösterilebilir. Bu durum bireysel eğitimin gelişimine engel bir durum teşkil etmektedir (Lebne,1999). Bu süreç, eğitim örgütleri içerisinde bireysel ilgi ve ihtiyaçları dikkate alan, bireysel tercihlere daha fazla önem verebilen, gönüllü danışmanlık ve gönüllü rehberlik daklı faaliyetleri zrunlu kılmaktadır. Bu çalışmada bireysel eğitimin bir parçası larak kabul edilen ve Türkçe karşılığı Gönüllü Danışmanlık anlamında kullanılacak lan mentr kelimesi, Latincede güven veren sadık bir arkadaş, akıl hcası, gönüllü danışman ve bilge kişi anlamlarında kullanılmaktadır (Macrina,2000). Mentrlük (gönüllü danışmanlık), prblemlere çözüm üretmeyi amaçlayan daha çk gönüllülerden luşan, örgüt içi prblemlere alternatif çözümler aramaya çalışan iyimser bir yaklaşım biçimidir (Freedman,1992:4). Burada, mentrlük (gönüllü danışmanlık), kurumsallaşan rehberlik hizmetlerinden farklı larak bireysel larak yürütülebilen ideal bir ilişki biçimi larak tanımlanmaktadır. Gönüllü danışmanlık ile ilgili alanyazında yer alan diğer bazı tanımlar ise şöyledir: Her türlü şartlar içerisinde özellikle çcuklara, gençlere, ailelere ve yetişkinlere yönelik yardımlar sunabilen bir yaklaşım biçimi lup, alanlarında dnanımlı lan ve gönüllü lan kişilerin, ssyal ve duygusal destek amaçlı faaliyetlerini içermektedir (Bva, Phillips, 1988). Çalışma rtamında ssyal yalnızlığı azaltmak, özgüveni artırmak, çalışanların ssyalleşmesine katkı yapmak, işi ve bireysel yetenekleri geliştirmek amacıyla verilen bir ssyal destek biçimidir (Ssik, Gdshalk, 2002: 19). Takım halinde çalışmayı benimseyen, bireylerin özgüvenini artırabilmeyi amaçlayan kişilerin, çevresindeki kişilerle birlikte deneyimlerini paylaşmasıdır (Wulff, Fetham, 2005). Bireyler arası ilişkilerde güveni, samimiyeti ve dürüstlüğü temel alan ilkeli bir danışmanlıktır (Ayaln, 2007). İş veya eğitim örgütlerinde çalışan veya örgüte dışardan gönüllü katılabilen, mesleğinde daha tecrübeli lan bireylerin, daha az tecrübeli lan bireylere akıl danışmanlığı yapmasıdır (Harrisn, 2006). Genç ve yetişkinlere gelecek ile ilgili yl göstermek, gençlere kariyer danışmanlığı yapmak, gençlerin duygusal srunlarına çözüm üretmek ve gençlerin ailelerine yönelik yl gösterici hizmetlerde bulunmaktır (Sheehy, 1976). Örgütler içerisinde sadece üyelere yönelik değil yöneticilere yönelik larak ta gönüllü akıl danışmanlığında bulunmaktır. (Masn, Bailey, 2004). İyi bir arkadaş lmak, iyi bir sırdaş lmak ve bu şekilde bireylere verilen bir duygusal destek biçimidir (Fagan, 1982). Sürekli öğrenmeye açık, bir kişisel gelişim uzmanlığıdır (Evans, 2007). Ssyal destek ve psikljik-danışmanlık alanlarında eğitim almış lan veya eğitim almayan, özgüveni yüksek, girişimci duygulara sahip, prensipleri lan, alanında iyi bir iş 116
tecrübesi lan bireylerin çevreye sunduğu yardım daklı faaliyetleridir. (Clutterbuck, 1992). Görüldüğü gibi alan yazında gönüllü danışmanlık ile ilgili farklı tanımlar vardır. Bu tanımlar dğrultusunda gönüllü danışmanlık ile ilgili şu snuçlar çıkarılabilir: Örgütlerin kendi içerisindeki deneyimli üyelerinden labileceği gibi, dışardan örgütlere gönüllü larak ta katılabilen bireylerin, örgüt üyelerine yönelik vermiş ldukları; Bir tür ssyal ve duygusal destek, Gönüllü danışmanlık, Güven kazanmak amaçlı bir paylaşım, İdeal ilişkiler kurabilmek, Kendi kendine liderlik edebilmek için örgüt üyelerine rl mdeli lmak, Takım halinde prblemlere çözüm aramak, Gönüllü sırdaşlık ve arkadaşlık ilişkileri geliştirerek bireylerin özgüvenlerini artırmaya çalışmak, Örgüt içi ilişkileri gözden geçirmek ve tarafsız larak denetlemek ve benzer faaliyetleri kapsamaktadır. 1.1. Gönüllü Danışmanlık Çeşitleri (Kınds f Mentring) Ssyal ve duygusal destek içeren gönüllü danışmanlık hizmetleri özellikle Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği Ülkelerinde bulunan eğitim, sağlık ve iş örgütleri içerisinde faklı şekillerde uygulanmaktadır. Örgütlerin ihtiyaçları ve özellikleri göz önüne alındığında gönüllü danışmanlık hizmetleri de bu ihtiyaçlar ve özelliklere göre farklılık gösterebilmektedir. Başlıca gönüllü danışmanlık hizmetleri beş farklı şekilde sınıflandırılmıştır (Gren, 1995): Bire bir mentrluk (danışmanlık): Okul ve iş örgütlerinde gençler ve yetişkinlere yönelik destek hizmetlerini içerir. Gönüllü danışmanlar, bireylerle haftalık ve aylık larak düzenli görüşmeler yaparak prblemlere karşılıklı birlikte çözümler üretirler. Örnek larak duygusal, psikljik, ailevi, çevre ve akranlarından dlayı prblemi lan bireylere yönelik çözüm önerileri sunmak, meslek seçimi ve kariyer tercihi knularından yardımcı lmak. Grup mentrluğu (danışmanlığı): Gönüllü danışmanların, grup halinde seminerlere katılan yetişkin ve gençlere yönelik larak sundukları prgramlı hizmetlerdir. Öğretmenlere, öğrencilere ve yöneticilere yönelik prje eğitimi faaliyetleri knularında danışmanlık yapmak. Takım mentrluğu (danışmanlığı): Takım çalışmasının yaygın lduğu eğitim ve iş örgütlerinde takım liderlerine ve üyelerine yönelik birlikte verilen hizmetleri içermektedir. Bireylerin örgüte bağlılığını artırmak ve bireylerin verimliliğini artırmak amacıyla, bireylere verilen ssyal ve psikljik destekleri içermektedir. İş ve sağlık örgütlerinde daha yaygındır. Akran mentrluğu (danışmanlığı): İş örgütlerinde çalışan persnelden, kul örgütlerinde ise gönüllü ve yetenekli lan öğrenciler arasından seçilen veya dışardan gönüllü labilen kişilerin, örgüt üyelerine yönelik larak sundukları beceri geliştirmek, pzitif iletişim kurmak, güven kazanmak, mtivasynu artırabilmek v.b. alanlarda verilen hizmetleri kapsamaktadır. 117
E-mentrlük (danışmanlık): Bireylerin, daha klay srunlarını paylaşabildikleri ve uzaktan iletişim teknljileri aracılığıyla sürdürdükleri hizmetleri içermektedir. Gönüllü danışmanlık hizmetlerini sürdüren kişilere mentr (gönüllü danışman)denir. Gönüllü danışmanlık hizmetlerini sürdürenlerin genel larak rlleri üç kategride sınıflandırılmıştır (Herrera, Vang ve Gale, 2005:22): Kişisel gelişime yönelik rlleri: Gönüllü danışmanların amacı örgüt içersindeki bireylerin özel yeteneklerini, temel becerilerini geliştirmeye çalışmaktır. Çalışanların iş rtamına dönük beklenti ve önerilerini değerlendirmek ve hayata geçirmek knusunda yönetim ile işbirliği içerisinde faaliyet gösterirler. Bunun yanı sıra bireylerin duygusal srunlarına ve iş rtamından kaynaklanan srunlarına yönelik birlikte çözüm arayışları geliştirmeye çalışırlar. Çalışma rtamına yönelik rlleri: Gönüllü danışmanların temel rlleri arasında, çalışanlar içerisinde rtaya çıkan srunları çözmek, çalışanlar ve yönetim arasındaki srunlara yerinde çözüm üretmeye çalışmak, çalışma rtamlarının daha iyi hale getirilebilmesi için çalışanların görüş ve önerileri ile luşturulan rtak kararları hayata geçirmeye çalışmak gibi faaliyetler yer almaktadır. Örgütün çevresine yönelik rlleri: Çalışanların ailevi prblemlerine danışmanlık ve rehberlik yapmak, çalışanların özel hayatlarında aşamayacakları prblemleri karşısında çözüm önerilerinde bulunmak, örgütün çevre üzerinde etkiliğini artırmaya yönelik çalışanlar ile birlikte stratejiler geliştirmek gibi faaliyetler yer almaktadır. Gönüllü danışman bireylerin güven duydukları hem bir rehber hem de daha deneyimli iş tecrübesine sahip lan bir kişidir. Özellikle kul örgütlerinde yeni larak göreve başlayan öğretmenlerin ve kula yeni gelen öğrencilerin kula uyum sağlaması ve nlara yl göstermeye yönelik hizmetlerde bulunmaktadırlar. Bunların yanı sıra gönüllü danışmanların rlleri iki ana unsur etrafında yğunlaşmaktadır. Birincisi kariyer geliştirmeye yardımcı lmak, ikincisi ise psikljik destek sağlamaktır. Örgütsel faaliyetlere spnsr bulmak, çalışanlara liderlik etmek, öğrencilere kçluk yapmak, kariyer geliştirmeye yardımcı lmak alanı içerisinde değerlendirilmektedir. Danışmanlık ve rehberlik faaliyetleri, arkadaşlık ve rl mdelliği ise psikljik destek alanı içerisinde değerlendirilmektedir (Zelditch, 1990). 1.2. Gönüllü Danışmanlık Hizmetlerinin Rehberlik Hizmetleri İle Karşılaştırılması (T Cmpare Mentring Services With Guidance Services) Gönüllü danışman görevi üstlenen bireylerle, rehberlikhizmetlerini yürüten bireyler arasında benzerlikler lmasına rağmen gönüllü danışman hizmeti veren bireylerin farklı yönleri vardır. Bunların başında örgütler içerisinde çalışanlara yönelik prje danışmanlığı yapmak ve örgüte ait faaliyetlere spnsr bularak, yeni eknmik kaynak desteği sağlamak gibi faaliyetler yer almaktadır (Smith, 2007). Gönüllü danışmanlar, danışmanlık hizmetlerini bireysel larak yürütürler, gönüllü danışman bir yönü ile hizmet ettiği örgüte yönelik çalışmalar ve prjeler için spnsr arayan bir kişidir, bir yönüyle de tarafsız bir uzman larak örgütlerdeki ilişkileri denetleyen kişidir. Gönüllü danışmanlık hizmetlerini yürüten bireylerle, rehber danışmanlık hizmetlerini yürüten bireyler arasındaki diğer farklılıklar genel larak şunlardır (Weiss, 2006:6). 118
Tabl 1. Gönüllü danışmanların rehber-danışmanlardan farklılıkları (Table 1. Differences vlunter mentrs frm guidence-cunsellrs) Gönüllü Danışmanlar Rehber-Danışmanlar Çalışanlar arasından veya dışarıdan gönüllü larak katılabilmektedirler. Takım halinde çalışmaya daklıdırlar. İletişim kurdukları bireylerle aralarında duygusal bir bağ vardır. Örgütsel değerlerden kaynağını alırlar. İşi geliştirmek, kariyer planlamak ve ssyal faaliyetleri rganize etmek gibi görevlerde bulunurlar. Hizmetlerini sadece örgüt üyelerine yönelik değil, çevre karşısında örgütün etkiliğini artırmaya yönelik larak ta sürdürürler. Deneyim ve birikimlerini aktararak örgüt içerisinde tecrübeli ve gönüllü kişilerinde bu görevlerde bulunmalarına katkı sağlarlar. Resmi görevlendirme ylu ile hizmetlerini yürütmektedirler. Faaliyetlerini bireysel larak yürütürler. İletişim kurdukları bireylerle aralarındaki mesafe daha resmidir. Resmi nrmlardan kaynağını alırlar. Çalışmalarını resmi bir görev larak sürdürürler. Daha çk prblemler karşısında çözüm önerileri sunarlar. Faaliyetleri örgüt içerisindeki faaliyetlerle sınırlıdır. Kendilerinden snra yerlerine gelebilecek kişilerin yetiştirilmesinden srumlu değildirler 1.3. Gönüllü Danışmanlığın Amaçları (The Aims f Mentring) Gönüllü danışmanlık hizmetlerinin temel amaçları arasında şunlar yer almaktadır: Hedef kitle içerisinde lan persnel veya öğrencilerin duygusal ve ssyal srunlarını çözmeye yönelik rehberlik yapmak, Persnelin veya öğrencilerin görüş, öneri, beklenti ve taleplerini değerlendirmek, Özel yetenekleri geliştirmeye yönelik larak birlikte stratejiler belirlemek, Kaygı ve stres luşturan durumları tespit etmek ve bu knuda persneli veya öğrencileri cesaretlendirmek, Persnel veya öğrencilerle düzenli larak görüşmek ve nlara geri bildirimler sunmak, Persnelin veya öğrencilerin mesleki beklentilerini tespit etmek ve nları kariyer eğitimi için desteklemek, Persnel veya öğrenciler arasında kaynaşmayı hızlandırmak, Üyelere, takım halinde çalışma becerisini kazandırmaya çalışmak, Prblem çözebilmeyi klaylaştırmak, Örgüt üyelerinin deneyimlerini ve bilgilerini birbirleriyle paylaşmalarını sağlamak, Çalışma rtamında güven duygusunun artmasına katkı sağlamak, Değer daklı yönetim anlayışının gelişmesini hızlandırmaya çalışmak, Örgüt içerisindeki yerel kaynakları etkili kullanma bilincini geliştirmeye katkı sağlamak, Öğrencileri ve persneli üretkenliğe teşvik etmek, Örgüt rtamında ataleti azaltmaya çalışmak, Çalışma rtamındaki paylaşımı artırmak ve örgüt kültürünü güçlendirmeye çalışmak, 119
Persnel veya öğrenciler ile birlikte geziler ve ssyal etkinlikler düzenleyerek nların üyesi ldukları örgüte lan bağlılıklarını artırmaya çalışmak. 1.4. Gönüllü Danışmanlarının Temel Görev alanları (The Base Duties f Mentrs) Mevcut örgütlere yönelik gönüllü danışmanlık yapanların temel görev alanları şunlardır(zelditch, 1990). Tabl 2. Gönüllü danışmanların temel görevleri (Table 2. The baseies duty f mentrs) Çalışanların prblemini çözmeye yardımcı lmak, Kariyer danışmanlığı yapmak, Prje danışmanlığı yapmak, Mesleki amaçlı geziler rganize etmek, Çatışmaları çözmek için arabuluculuk yapmak. Özel yeteneklerle ilgilenmek, Etkinlikler için spnsr bulmak, Etkili iletişim seminerleri vermek, Persnelin öneri ve yaklaşımlarını dikkate almak. 2. ÇALIŞMANIN ÖNEMİ (RESEARCH SIGNIFICANCE) Dünyada eğitim örgütleri içerisinde gönüllü danışmanlık hizmetleri giderek önem kazanmaktadır. Amerika Birleşik Devletlerinde Chicag Lyla Üniversitesinde Tıp Fakültesinde en kıdemli akademisyenler mentrluk faaliyetleri çerçevesinde öğrencilere ve mesleğe yeni başlayan, uzmanlık eğitimi süreci içerisinde lan dktrlara yönelik larak, akıl hcalığı, prje danışmanlığı, rehberlik, rl mdeli, takım kçluğu, sırdaşlık yaparak ssyal ve duygusal destek rtamı luşturmaktadırlar (Tbin, 2004). İngiltere de ise üniversitelerde görev yapan deneyimli akademisyenler, 10-18 yaş gurubu gençlerle iletişim prblemleri yaşayan ailelere danışmanlık yapmaktadırlar. Kadınlara yönelik iş bulma fırsatları knusunda seminerler vererek, kariyer danışmanlığı ve mesleki mentrluk faaliyetlerini sürdürmektedirler (Clutterbuck and Ragins, 2002). Türk Eğitim Sistemi içerisinde gönüllü danışmanlık hizmetlerinin yaygın larak uygulanmadığı söylenebilir. Türk eğitim sistemi içerisinde kul örgütlerinde ve özellikle üniversitelerde yaygın larak rehberlik hizmetleri, medik- ssyal hizmetler bünyesinde görev yapan rehberdanışmanlar tarafından yürütülmektedir. Bu çalışmada, dünyada giderek yaygınlaşan, frmal faaliyetlerle sınırlı lmayan, rehberlik hizmetlerinden daha kapsamlı lan, gönüllü yapılan, duygusal ve ssyal bir destek biçimi lan, gönüllü danışmanlık hizmetlerinin Türk Eğitim Sistemi içerisinde yaygınlık kazanmasına yönelik larak üniversitelerde uygulanabilirliğine vurgu yapılarak, gönüllü danışmanlık hizmetlerinin önemi ve üniversite örgütlerine kazandırabileceği faydalar üzerinde durulmaktadır. 3. TÜRKİYE DE GÖNÜLLÜ ÜNİVERSİTE DANIŞMANI EĞİTİMİ MODELİ (MODEL OF EDUCATİNG UNİVERSİTY MENTOR İN TURKEY) Gönüllü danışmanlık hizmetleri, sn yirmi yıl içerisinde yaygınlaşmaya başlayan ve özellikle üniversitelerde öğrencilere yönelik ihmal edilen duygusal destek hizmetlerini, öne çıkarmaktadır (Halai, 2006). Gönüllü danışmanlık hizmetleri, özellikle şiddet eylemlerinin giderek artığı Amerika Birleşik Devletleri başta lmak üzere Avrupa Birliği ülkelerinde bulunan kullarda risk altında bulunan çcuk ve yetişkinlere yönelik yapılan kariyer planlaması ve 120
ssyal destek hizmetleri şeklinde yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır (Becker, 1994). Gönüllü danışmanlık hizmetleri önce özel şirketlerde ve sağlık örgütlerinde, 1990 lı yıllardan snrada eğitim örgütleri arasında giderek yaygınlaşan, özellikle üniversite örgütleri içerisinde, gençlerin temel duygusal beklenti ve ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik larak uygulanan bireysel veya grup halinde yapılan destek prgramlarından luşmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği ülkelerinde uygulanan gönüllü danışmanlık hizmetleri eğitimleri dört aşamadan luşmaktadır. Bunlar; Gönüllü danışmanlık adaylığı dönemi, Gönüllü danışmanlıkta tecrübe edinme dönemi, Gönüllü danışmanlık adaylığından ayrılma dönemi ve Bağımsız bir gönüllü danışman larak çalışma dönemi dir (Kram, 1983). Gönüllü danışmanlık hizmetlerinin üniversite örgütleri içerisinde yaygınlaşmasını sağlayan temel faktörler şunlardır (Barnett, 2008:12): Üniversite örgütlerinde rehberlik faaliyetlerinin sınırlı düzeyde kalması, Üniversite örgütlerinde giderek artan takım çalışması gerekliliği, Öğrencilerin ve çalışanların duygusal desteğe ihtiyaç duymaları, Mevcut öğrencilerin yönetime katılımın yetersiz lması, Üniversite içerisinde çalışanlara ve öğrencilere sınırlı rller verilmesi, Öğrencilerin, rehber ve danışmanlarına güven duygusunun yetersiz lması, Mesleki kariyer açısından öğrencilerin bilgilerinin ve deneyimlerinin yetersiz lmasıdır. Türkiye de üniversitelerde gönüllü danışmanlık hizmetler yerine, rehberlik- danışmanlık hizmetleri yaygınlık göstermektedir. Rehberlikdanışmanlık hizmetleri, resmi bir statüye ve ayrı çalışma rtamına sahip uzman psiklglar ve danışmanlar tarafından yürütülmektedir. Her bölümde rehberlik hizmetleri verebilen uzmanlar bulunmadığı için üniversitelerin ssyal hizmetler daire başkanlıkları bünyesinde ve sınırlı mekânlarda rehberlik hizmetleri verilmektedirler. Danışmanlık hizmetleri ise daha çk ders danışmanlığı ile sınırlı kalmaktadır. Bu durum danışmanlık hizmetlerinin bireysel larak yürütülmesini ve yaygınlaştırılmasını zrunlu kılmaktadır. Türkiye de mevcut üniversite örgütlerinde gönüllü danışmanlık eğitiminin sistemli larak yürütülebilmesi için üç aşamalı bir süreç izlenecektir bu aşamalar şunlardır. Tabl 3. Gönüllü üniversite danışmanı eğitimi aşamaları (Table 3. The stages f university mentr educatin) 1.AŞAMA Üniversite rektörlüğü bünyesinde psiklgların, rehber-danışmanların, ssyal hizmet uzmanlarının, örgüt içinden veya dışından labilen ve alanında mesleki deneyimi veya bilgi birikimi lan gönüllü bireylerin başvurup faaliyetlerini yürütebilecekleri bir krdinasyn biriminin luşturulması 2. AŞAMA Bu birimde gönüllü larak çalışanların, yeni katılabilecek lan gönüllü danışman adaylarına yönelik eğitim prgramlarının hazırlanması 3. AŞAMA Danışmanlık krdinasyn merkezi bünyesinde faaliyet gösterecek lan danışman adaylarının üniversite içerisinde veya diğer örgütlere yönelik gönüllü hizmetlerini ve birikimlerini yeni adaylara aktarmaya devam etmeleri süreci 121
Gönüllü danışman adaylarını yetiştirmeye yönelik ilk eğitim faaliyetlerinin süresi bir yıl larak planlanmaktadır. Bir yıllık hazırlık eğitimi alan gönüllü danışman adayları bir snraki yıl içerisinde yeni gönüllü danışman adaylarının eğitiminde de rl alacaktır. Zamanla mevcut üniversite içerisinde gönüllü larak danışmanlık eğitimi çalışmalarına yeni katılmak isteyen persnel, öğrenci ve mezun öğrencilerin eğitim prgramlarını ve danışmanlıklarını ise, sn danışmanlık eğitimine katılmış lanlar yürüteceklerdir. Gönüllü danışmanlık eğitiminin öncelikli hedef kitlesi üniversite örgütü içerisinde yer alan yöneticiler, akademisyenler, memurlar ve öğrencilerdir. Üniversite bünyesinde verilecek eğitim süresi snrasında gönüllü danışmanlık yapmaya hak kazanan mevcut üniversitedeki idari ve akademik persnel, öğrenciler, mezun öğrenciler veya dışarıdan gönüllü larak katılanlar üniversitenin gönüllü danışmanlık faaliyetlerini yürütebilecekler ve rektörlük bünyesinde luşturulan gönüllü danışmanlık krdinasyn merkezine kayıtlı larak görev yapabileceklerdir. Danışmanlık krdinasyn merkezi, üniversite yönetim kurulu ile işbirliği içerisinde çalışacaktır. Üniversite bünyesinde ilk larak faaliyet gösterecek lan gönüllü danışmanlar bir araya gelerek, üniversite rektörlüğü bünyesinde danışmanlık faaliyetlerini düzenli larak yürütebilmek için ve gönüllü danışmanların kendi aralarında planlama ve işbirliği yapabilmelerini klaylaştırabilmek için gönüllü bir üniversite krdinatör danışmanı seçeceklerdir. Gönüllü üniversite krdinatör danışmanın süresi bir yıldır ve diğer danışmanlar gönüllü larak sırayla krdinatör görevinde bulunacaklardır. Mevcut gönüllü danışmanlık yapma hakkı elde edenler, aylık larak krdinasyn merkezinde üniversite krdinatör başkanlığında tplanarak, değerlendirme ve yeni stratejiler belirleme çalışmalarını yürütebileceklerdir. Gönüllü danışmanlık faaliyetlerine katılacak lan kişiler, üniversitenin mevcut persneli ve öğrencileri ile mezun öğrenciler veya dışarıdan deneyimli bireylerden luşabilecektir. Danışman adayları çalışmalarını gönüllü larak yürüteceklerdir. Gönüllü üniversite danışmanı yetiştirme süreci şema larak (Şekil 1) ise şu şekilde gösterilmiştir. Gönüllü yönetici, gönüllü akademisyen ve gönüllü öğrenci danışmanları, birbirleriyle işbirliği içerisinde lup, takım bilinci içerisinde faaliyetlerini sürdürülebileceklerdir. Türkiye de her üniversite bünyesinde ilk danışmanlık eğitimine katılacak lan gönüllü danışman adayları daha snra rtaya çıkabilecek gönüllü katılımcıların eğitilmesi görevini sırası ile üstlenebileceklerdir. Türkiye de üniversite örgütlerinde uygulanabilecek lan gönüllü danışmanlık eğitimi yukarıdaki şekilde de vurgulandığı gibi üç ayrı alanda gerçekleştirilecektir: Yönetici danışmanı eğitimi, akademisyen danışmanı eğitimi, öğrenci danışmanı eğitimi. 122
Gönüllü Danışman Krdinasyn Merkezi Gönüllü İlk Yönetici Danışmanlar Gönüllü İlk Akademisyen Danışmanlar Gönüllü İlk Öğrenci Danışmanlar Gönüllü Yönetici Danışmanı Adayları Gönüllü Akademisyen Danışmanı Adayları Gönüllü Öğrenci Danışmanı Adayları Şekil 1. Gönüllü danışman hizmetleri iletişim şeması (Figure 1. The cmunicatin plan f mentr services) Gönüllü Yönetici Danışmanı Eğitimi: Bu alanda danışmanlık eğitimine katılmak isteyenler öncelikle mevcut üniversitenin idari kadrlarında görevli lan persnel arasından veya dışarıdan gönüllü larak başvurabileceklerdir. Bu alanda danışmanlık hizmetleri eğitimi alan yöneticiler, srumlu ldukları idari alanlarda çalışan persnellere yönelik gönüllü danışmanlık yapabileceklerdir. Bu alanda danışmanlık eğitimine katılabileceklerin taşımaları gereken genel özellikleri ve ulaşılmak istenilen hedef rller şunlardır. Tabl 4. Gönüllü yönetici danışmanı eğitimi (Table 4. Educatin f manager mentr) Gönüllü Yönetici Danışmanı Eğitimine Katılabilecekler Aranan Özellikler Hedefler Daire Başkanları Başkan Yardımcıları Üniversite Sekreteri Fakülte Sekreterleri Bölüm Sekterleri Alanında en az 5 yıllık iş deneyimi lmalı, Mevcut işyerinde çalışıyr lmalı veya dışarıdan gönüllü katılmalı, Etkili iletişim kurabilmeli, Takım halinde çalışmayı benimsemeli, Öğrenmeye açık lmalı, İyi bir gözlemci ve dinleyici lmalı. İş rtamında persnele yeteneklerine göre görev verebilmek, Persnelin psikljik ve duygusal srunlarını çözebilmek, Persnelin yeteneklerini desteklemek, Persneli kariyer eğitimine yönlendirmek, İş rtamında çalışma takımları luşturabilmek, Persnel ile birlikte işi geliştirme amaçlı prjeler luşturabilmek. 123
Yönetici danışmanı eğitimine katılabilecek adaylar için psiklg, danışman, ssyal çalışma uzmanlarının ve deneyimli gönüllülerin yer aldığı grup tarafından verilen eğitim süreci içerisinde yapılacak faaliyetler şunlardır: Özel sektör veya diğer kuruluşlara yönelik geziler düzenlemek. Etkili iletişim seminerleri düzenlemek, takım halinde çalışabilme faaliyetleri düzenlemek, kariyer eğitimi, mtivasyn teknikleri, liderlik yaklaşımları knularında seminer ve görsel filmler izletmek. İş rtamında stresi azaltabilmek ve işi daha esnek hale getirebilmek knusunda eğitici seminerler vermek. Gönüllü Akademisyen Danışmanı Eğitimi: Bu alanda danışmanlık faaliyetlerine katılabilecek kişilerin, özellikleri ve hedef rller şunladır. Gönüllü Akademisyen Danışmanı Eğitimine Katılabilecekler Öğretim Üyeleri, Öğretim Görevlileri, Araştırma Görevlileri Okutmalar, Uzmanlar. Tabl 5. Gönüllü akademisyen danışmanı eğitimi (Table 5. Educatin f academician mentr) Aranan Hedefler Özellikler Alanında en az 3 yıllık iş deneyimi lmalı, Gönüllü lmalı, Öğrencilerin beklentilerini ve ihtiyaçlarını iyi bilmeli, Alanındaki yurt içi ve yurt dışı iş imkânlarını iyi takip etmeli, İyi bir dinleyici ve iyi bir gözlemci lmalı, Prje çalışmaları knusunda deneyimli lmalı, Öğrencilerin önerilerine ve yeni yaklaşımlarına açık lmalı, Hşgörülü lmalı. Öğrencilerle birlikte takım halinde çalışabilmek, Kariyer planlaması yapabilmek, Öğrencileri mtive edebilme tekniklerini öğrenebilmek, Özel yetenekleri desteklemek, Öğrenci srunları dinlemek ve çözümler üretebilmek, Öğrenciler ile birlikte iş deneyimleri kazanmak amaçlı prjeler hazırlamak. Öğrencilere çk yönlü danışmanlık yapabilmek Akademisyen danışmanlığı eğitimine katılabilecek adaylara yönelik psiklg, rehber danışman, alanında uzman deneyimli kişiler ve ssyal çalışma uzmanlarının desteğinde, etkili iletişim dersleri, etkili dinleme dersleri, ssyal prblemleri çözebilme teknikleri, mtivasyn ve stresi azaltabilme ylları knusunda dersler verilecektir. Kariyer danışmanlığı, alana yönelik yurt içi ve yurt dışı iş imkânları knusunda bilgilendirici seminerler verilecek lup ve mesleki amaçlı iş gezilerinin yapılacaktır. Gönüllü danışmanlık eğitimi alan akademisyenler öğrencilere, idari persnele ve çalışma rtamındaki meslektaşlarına yönelik gönüllü danışman labilirler. Gönüllü Öğrenci Danışmanı Eğitimi: Bu alanda gönüllü danışmanlık faaliyetlerine katılabilecek aday öğrencilerin taşımaları gereken özellikleri ve kazanmaya çalışacakları hedef rl davranışları şunlardır. 124
Öğrenci Danışmanı Eğitimine Katılabilecekler Üniversitenin Mevcut veya Mezun Öğrencileri Tabl 6. Gönüllü öğrenci danışmanı eğitimi (Table 6. Educatin f student mentr) Aranan Hedefler Özellikler Alanında 3. veya 4. sınıf öğrencisi lmalı veya mezun lmalı, Gönüllü lmalı, Ssyal faaliyetlere önem vermeli, İyi iletişim kurabilmeli, İyi bir dinleyici lmalı, Alt sınıftan srumlu lduğu ders lmamalı, Sabırlı lmalı, Görüş ve önerilere açık lmalı İyi arkadaş labilme yllarını öğrenmek, Planlı çalışabilmek, Hedefleri iyi belirlemek, Mesleki alan ile ilgili iş sahalarını bilmek, Takım halinde prje üretebilmek, Danışmanlık ve Rehberlik faaliyetlerinde bulunabilmek, Alan ile ilgili yurt içi ve yurt dışı prje faaliyetlerinde görev almak, Alt sınıflardaki öğrencilerin prblemlerini çözebilmek Bu alanda eğitim alabilecek gönüllü danışman adayı öğrencilere yönelik sunulabilecek eğitim prgramı içerisinde, alana yönelik gezilerin düzenlenmesi, danışmanlık knusunda seminerlerin verilmesi, etkili dinleme ve etkili iletişim knusunda derslerin verilmesi, kariyer planlaması knusunda seminerlerin verilmesi, planlı ve etkili çalışma teknikleri knusunda derslerin sunulması, mtivasyn teknikleri ve prje hazırlama faaliyetleri knularında seminerlerin verilmesi yer alacaktır. Gönüllü öğrenci danışmanlığı eğitimine katılan öğrenciler kendi sınıflarındaki öğrencilere, alt sınıflardaki öğrencilere, başka bölümlerdeki veya fakültelerdeki öğrencilere yönelik gönüllü danışman labilirler. 4. SONUÇ (RESULT) Örgütlerin sağlıklı işleyebilmeleri ve hızlı değişime ayak uydurabilmeleri için üyeleri arasında frmal ilişkilerin yanı sıra infrmal ilişkilere de önem vermeleri gerekmektedir. İnfrmal ilişkilerin başında örgüt içerisinde değerlerle yönetim yaklaşımını ve gönüllü katılım faaliyetlerini yaygınlaştırmak yer almaktadır. Temel sermayesi insan kaynakları lan eğitim örgütleri içerisinde bulunan üniversitelerin, kendi kendini besleyebilen, dışa daha az bağımlı labilen, insan kaynaklarından daha fazla faydalanabilen ve çevre ile insan kaynakları alış verişi knusunda daha esnek örgütsel özellikler kazanabilmeleri için gönüllü danışmanlık vb gönüllü katılım faaliyetlerini yaygınlaştırılmaları gerekmektedir. Diğer ssyal örgütler gibi üniversite örgütleri de ihtiyaç duydukları alanlarda sahip ldukları insan kaynaklarını işe kşarak tplumun ihtiyaç ve beklentilerine daha hızlı cevap verebilirler. İhtiyaçlarını giderebilmek için çevreye bağımlı lan ve meydana gelebilecek kas durumlarından hızlı bir şekilde etkilenebilecek lan üniversite örgütleri, sahip ldukları insan kaynaklarını aktif larak kullanarak mevcut karmaşık çevrenin durumundan daha az etkilenmenin yllarını arayabilirler. Üniversiteler bünyesinde mevcut larak hizmet veren medik-ssyal hizmet birimlerinin sınırlı faaliyet alanı taşıması, yetersiz lması, öğrenci ve çalışanlarla iletişim düzeylerinin yeterli düzeyde lmaması bireysel larak yapılan gönüllü danışmanlık hizmetlerine lan gereksinimi artırmaktadır. Üniversite örgütleri içerisinde gönüllü katılım faaliyetlerinin artırılması, öğrencilerin 125
ve persnelin lumlu bir örgüt iklimi çerçevesinde örgüte bağlılık ve mtivasyn düzeyleri üzerinde lumlu etki luşturabilmektedir. Türkiye de gönüllü danışman eğitimi hizmetlerinin yaygınlaştırılmasının üniversite örgütlerine yönelik temel faydaları şu şekilde ifade edilebilir: Yöneticiler açısından faydaları: Üniversitelerde öğrenci, akademisyen ve idari persnelin gönüllü danışman larak faaliyetlerde bulunması ile takım yönetimi anlayışının benimsenmesi klaylaşabilmektedir. Gönüllü danışmanlık hizmetleri örgüt üyelerini karara katılmaya teşvik edebilmektedir. Yöneticilerle üyeler arası ilişkilerin yakınlaşmasını sağlamaktadır. Üyeler açısından faydaları: Üniversitelerde öğrencilerin ve persnelin beklentilerine daha hızlı dönüt verilebilmektedir. Gönüllü danışmanlık faaliyetlerine katılan üyeler arasında bilgi ve deneyim paylaşımı örgüt içi bütünleşmeyi artırabilmektedir. Örgütlerde bireylerin sınırlı rllerinin dışında alternatif rller üstlenmesini sağlayabilmektedir. Öğrenci ve idari persnel, özel yeteneklerini sergileyebilme fırsatları bulabilmektedir. Üyeler arası paylaşımın artması, duygusal bağı güçlü ilişkiler luşturabilmektedir. Üyelerin mtivasynunu lumlu etkileyebilmektedir. Üniversiteye yeni başlayan öğrenci veya persnelin örgütün kültürü ve örgütün kuralları hakkında daha hızlı bilgilendirilmesini sağlayarak yeni üyelerin üniversite örgütüne daha hızlı uyum sağlamasına katkı sağlayabilmektedir. Üniversite örgütü açısından faydaları: Üniversite örgütlerinin örgüt içerisindeki veya dışarısındaki insan kaynaklarından etkili faydalanmasını klaylaştırabilmektedir. Dışarıdan rehberlik ve danışmanlık hizmetleri almayı azaltarak dışa bağımlılığı azaltabilmektedir. Takım kültürü içerisinde çalışabilmeyi klaylaştıran ilişki biçimlerinin gelişmesine neden larak esnek örgüt yapısının luşmasına klaylık sağlayabilmektedir. Ortak prje faaliyetlerinin yürütülmesini sağlayarak araştırma ve geliştirme çalışmalarına destek sağlayabilmektedir. Bu tür gönüllü faaliyetlerin yaygınlaşması örgüt yönetimi üzerindeki iş yükü yğunluğunu azaltabilmektedir. Prblemlerin yerinden çözülmesi sürecini klaylaştırabilmektedir. KAYNAKÇA (REFERENCE) Ayaln, A., (2007). A mdel fr teacher mentring f pr and minrity children. Mentring & Tutring, Vl:15 (1), pp:5 23. Becker, J., (1994). Mentring High-Risk Kids. Minneaplis MN: Jhnsn Institute Press. Barnett, J.E., (2008). Mentring, bundaries, and multiple relatinships. Mentring & Tutring Partnership in Learning, Vl:16 (1), pp:3-16. Bva, B.M., Phillips, R., (1988). Mentring as a learning experience fr adults. Jurnal Of Teacher Educatin, Vl: 35 (3), pp:195-207. Catheryn, M. ve Elizabeth, B., (2004). Benefits and Pitfalls f Mentring. USA: STC's 50th Annual Cnference Clutterbuck, D., (1992). Mentring. USA: Henley Distance Learning Centere Pres. 126
Clutterbuck, D. and Ragins, B.R., (2002). Mentring and Diversity. Oxfrd Auckland Bstn Jhannesburg Melburne New Delhı. Evans, D. A., (2007). Learning t be a Leader/Mentr. Mentring & Tutring: Partnership in Learning, Vl:15 (4), pp:385-390. Fagan, M.Michael. (1982). Mentring Amng Teachers. Jurnal Of Educatinal Research, Vl:76 (2), pp.113-123. Freedman, M. (1992). Kindness f Strangers: Reflectins n the Mentring Mvement. New Yrk, NY: Frd Fundatin Press. Green, S.G. and Bauer, T.N., (1995). Relatinships With Dctral Student Ptential, Prductivity, and Cmmitment. Persnnel Psychlgy: Vl: 48 (2), pp:537-561. Gustava, L., (1999). Kitleler Psikljisi. İstanbul: Hayat Yayınları. Halai, A., (2006). Mentring in-service Teachers. Teaching and Teacher Educatin, Vl:22 (3), pp:700-710. Harrisn, J., (2006). Mentring Beginning Teachers in Secndary Schls. Teaching and Teacher Educatin, Vl: 22 (3), pp: 1055-1067. Herrera, C., Vang, Z., and Gale, L., (2005). Grup Mentring. USA: Office f Educatinal Research and Imprvement Press. Kram, K.E., (1983). Phases f The Mentr Relatinship. Academy f Management Jurnal, Vl:26 (4), pp:608 625. Macrina, F.L., (2000). Mentring. (Chapter 3). In Scientific integrity: An intrductry text with cases (2nd Editin). Washingtn: American Sciety fr Micrbilgy Press. Sheehy, G., (1976). The Mentr Cnnectin. New Yrk Magazine, pp:33-39. Smith, A.A., (2007). Mentring fr Experienced Schl Principals: Prfessinal Learning in a Safe Place. Mentring & Tutring, Vl:15, (3), pp:277-291. Ssik, J.J. and David, L.L., (2002). Mentring In Organizatins: A Scial Judgment Perspective Fr Develping Tmrrw's Leaders. Jurnal f Leadership & Organizatinal Studies: Vl: 8,(17), pp:17-30. Tbin, M.,J., (2004). Mentring. American Jurnal f Respiratry and Critical Care Medicine, Vl: 170, pp:114 117. Weiss, J.A., (2006). Hw t Get the Mentring Yu Want. USA: University f Michigan Press. Wulff, D. And Fetham, B., (2005). Hw T Obtain The Mentring Need. USA: Graduate Schl University Of Washıngtn Press. Zelditch, M. (1990). Mentr Rles. Prceedings f the 32nd Annual Meeting f the Western Assciatin f Graduate Schls, Tempe, Arizna, pp:11. 127