AKC ER KANSER NDE TÜMÖR BOYUTU SERUM LDH DÜZEY N ETK LER M?

zmir Gö üs Hastanesi Dergisi, Cilt XVIII, Say 2, 200 AKC ER KANSER NDE TÜMÖR BOYUTU SERUM LDH DÜZEY N ETK LER M? DOES TUMOUR DIMENSION AFFECT SERUM LDH LEVEL IN LUNG CANCER? Sezen fienirmak ÖZDEN Gürkan ERTU RUL Emin ERDEM Dilek KALENC 2 R fat ÖZACAR Gö üs Hastal klar ve Cerrahisi E itim ve Araflt rma Hastanesi, zmir Gö üs Hastal klar ve Tüberküloz Klini i 2 Biyokimya Laboratuvar Anahtar sözcükler: Akci er kanseri, LDH, tümör boyutu Key words: Lung cancer, LDH, tumour dimension ÖZET Son zamanlarda yap lan pek çok çal flmada, serum Laktat Dehidrogenaz (LDH) düzeyinin prognozu kötü ve ileri evre akci er kanserinde yüksek bulundu u ve prognostik faktör yönünden kullan labilece i bildirilmifltir. Bizim çal flmam z n amac akci er kanserli olgularda serum LDH düzeyi ile tümörün boyutlar ve evresi aras nda korelasyonu belirlemekti. Çal flmaya histopatolojik olarak akci- er kanseri tan s konan 0 olgu al nd. Tedavi öncesi serum LDH düzeyi, tümörün boyutlar, TNM evresi belirlendi. statistiksel olarak LDH düzeyi ile tümörün boyutu ve evresi aras nda anlaml korelasyon saptanmad. Tümörün hacmi ile hastal n prognozu yönünde yap lacak ileri çal flmalara gereksinim oldu unu düflünüyoruz. SUMMARY Currently studies showed that serum lactat dehydrogenase (LDH) levels was increased in patients with poor prognose and it could use as a prognostic factor in advanced lung cancer. In our study we aimed to examine the serum LDH level in 0 cases with lung cancer and to define the relationship between tumour dimension and stage. In our study statistically we revealed that serum LDH levels didn't differ according to tumour dimension and stage. We think that further controlled studies that will use survival and tumour volume are necessary. G R fi Akci er kanseri günümüzde önemli bir sa l k problemidir. Genel ölüm nedenleri aras nda 2. s radad r. Tüm kanser ölümlerinin %28 ini oluflturur. Kad nlarda da insidans giderek artmaktad r. En önemli etiyolojik faktör sigarad r. Befl y ll k sa kal m %0-3 dür (). Kanserli hastalar, prognostik özelliklerine göre gruplay p ona göre tedavilerini planlama ihtiyac evreleme sisteminin gelifltirilmesine yol açm flt r. TNM evreleme sisteminin skuamöz hücreli, adenokarsinom (bronflioloalveoler dahil), büyük ve küçük hücreli olmak üzere akci er kanserinin ana tipine ve 65

TÜMÖR BOYUTU SERUM LDH DÜZEY N ETK LER M? indiferan karsinomlara da uygulanmas önerilmifltir (2). Laktat dehidrogenaz (LDH) anaerobik metabolizmada önemli bir basamak olan piruvattan laktat oluflumunu reversibl olarak katalize eden önemli bir enzimdir (3). Pekçok hastal kta, hücresel ölümün nonspesifik bir indikatörüdür. Genel evreleme prosedürleri alt nda tümör hücrelerinin h zl turnover ile birlikte hastal n yayg nl n gösterebilir. Bir izoenzimi olan LDH3 düzeyi özellikle pulmoner hastal klarda artar. Di er bir izoenzim olan LDH5 in ise, daha çok iskelet sistemi hastal klar nda artt bilinmekle birlikte, son zamanlarda yap lan bir çal flmada, LDH5 düzeyinin hipoksiye ba l olarak daha spesifik olarak artt ve prognozda total LDH düzeyi ile birlikte kullanabilecek bir parametre olabilece i gösterilmifltir (3-6). Yükselmifl serum LDH düzeyleri, akci er kanserli yayg n hastal kl olgular n ço unda saptanm fl olup s n rl evrede de yükseldi i gösterilmifltir (3,7-). Çal flmam zda klini imizde yatan 0 primer akci er kanserli olgu incelendi. Baflvuru s ras nda ölçülen serum LDH düzeyleri ile tümör boyutlar ve evresi aras ndaki iliflki araflt r ld. GEREÇ VE YÖNTEM 2000 y l içinde zmir Dr. Suat Seren Gö üs Hastal klar ve Cerrahisi E itim ve Araflt rma Hastanesi nde, klini imizde yatarak primer akci er kanseri tan s alan 3 erkek olgu retrospektif olarak incelendi. 3 olguya, radyolojik olarak akci er tümörü tan s kondu u için çal flma d fl b rak ld. Bu nedenle 0 olgu de erlendirmeye al nd. Olgular n baflvurular nda hemogram, sedimentasyon, rutin biyokimyasal incelemeleri yap lm flt. Posteroanterior akci er radyogram, toraks bilgisayarl tomografisi mevcuttu. Evreleme için bat n ultrasonografisi veya bat n bilgisayarl tomografisi, kraniyal tomografi, tüm vücut kemik sintigrafisi tetkikleri kullan ld. Akci er kanseri tan s için bronkoskopi, transtorasik ince i ne biyopsisi, lenf bezi biyopsisi, balgam sitolojisi, torakotomi ve plevral s v sitolojisi yöntemleri uyguland. Akci er kanseri tan s alan olgular tiplerine göre s n fland r larak TNM evreleme sistemine göre evlendirildi. Tümörün boyutlar en ve boy olarak ölçülerek de erlendirmeye al nd. Serum LDH düzeyine biyokimya laboratuar nda bekletilmeden çal fl lmak suretiyle bak ld. Normal de erler laboratuar m z için 208-378 U/L idi. Bu yöntemlerin bir veya birden fazlas na dayan larak akci er tan s alan olgular; histolojik tipleri, evreleri, yafllar, LDH düzeyleri ve tümörün en genifl iki çap gözönüne al narak s n fland r ld. Akci er kanserinde serum LDH düzeyleri ile tümör boyutlar, evre özellikleri araflt r ld. LDH ve di er de iflkenlerin karfl laflt r lmas nda Kruskal Wallis H testi ve Pearson korelasyon analizi kullan ld. BULGULAR ncelenen 0 erkek olgunun yafl ortalamas 6.28 (36-9) idi. 78 olguda efllik eden bir hastal k izlendi. Bunlar n içinde, en s k olarak KOAH 28 olguda (%35 oran nda) saptan rken en az olarak olguda serebral hastal k mevcuttu (fiekil ). Olgular m z n histolojik tiplemesinde en s k skuamöz hücreli karsinom (32 olguda) ve KHDAK (26 olguda) saptand. Olgular m z n TNM evrelemesine göre T aç s ndan de erlendirilmesinde serum LDH düzeyleri ile karfl laflt r ld nda istatistiksel olarak anlaml fark bulunmad (p=0.05, >0.05) (Tablo ). 66

ZM R GÖ ÜS HASTANES DERG S 30 25 20 5 0 5 0 28 2 0 7 Efllik eden hastal klar TB KOAH ASKH DM Serebral H. Di er Olgular m zda en s k ileri evre hastal k izlenirken 3 olguda (%39) akci er metastaz saptand (fiekil 2). Yap lan Pearson Korelasyon Analizi sonucu serum LDH düzeyi ile tümör eni ve tümör boyu aras nda anlaml bir korelasyon saptanmad : LDH-tümör eni : r=0.050, p=0.603 LDH-tümör boyu : r=0.20, p=0.2 fiekil. Efllik eden hastal klar Olgular m z n TNM evrelemesine göre N aç s ndan de erlendirilmesinde serum LDH düzeyleri ile karfl laflt r ld nda istatistiksel olarak anlaml fark bulunmad (p=0.702, >0.05) (Tablo 2). Olgular m z TNM skoruna göre evrelendirildi- inde en s k Evre IV olgu saptand (%30.9) (Tablo 3). Evrelendirme ile LDH düzeyleri karfl laflt r ld nda istatistiksel olarak anlaml fark bulunamad (p=0.086, > 0.05) (Tablo ). Tablo 3. Olgular n evrelere göre da l m S kl k Yüzde Evrelendirilemeyen 30 27.3 IA 0.9 IB 9 8.2 IIA 0.9 IIB 5.5 IIIA 3 2.7 IIIB 27 2.5 IV 3 30.9 Toplam 0 00.0 Tablo. LDH düzeyi ile T (tümör boyutu) aras ndaki iliflki T Olgu s. Maksimum Minimum Median Ortalama Std. Sapma 2 297 35 306 306 2 2 7 62 759 250 3 58 3 2 66 55 33 59 36 63 75 37 350 93 72 Total 03 62 37 37 53 2 Not: 7 olgunun T yönünden de erlendirmesi yap lamad. Tablo 2. LDH düzeyi ile N aras ndaki iliflki N Olgu s. Maksimum Minimum Median Ortalama Std. Sapma 0 39 62 25 308 37 98 7 26 55 350 538 62 2 36 75 37 339 538 596 3 8 27 30 35 27 29 Toplam 00 62 37 37 53 7 Not: 0 olgunun N yönünden de erlendirmesi yap lamad. 67

TÜMÖR BOYUTU SERUM LDH DÜZEY N ETK LER M? Tablo. LDH düzeyi ile evre aras ndaki iliflki Evre Olgu s. Maksimum Minimum Median Ortalama Std. Sapma I 0 62.00 68.00 252.0000 276.000 0.9288 II 6 66.00 355.00 276.5000 268.667 67.296 III 30 82.00 55.00 37.0000 39.9000 29.70 IV 3 75.00 37.00 37.000 606.382 635.659 Toplam 80 62.00 37.00 307.5000 59.3375 59.52 Not: 30 olgu evrelendirilemedi. 2 0 8 6 2 0 3 TARTIfiMA 7 3 Metastaz fiekil 2. Metastaz Akci er Karaci er Beyin Sürrenal Lenf bezi Plevra Kemik Serum LDH düzeyi akci er hastal klar nda artmakla birlikte, akci er kanserinde, önemli bir prognostik faktör olarak kullan lmaktad r. Pekçok çal flmada akci er kanserinde LDH n prognostik önemi vurgulanm flt r (3, 7-3). 8 olguluk bir çal flmada LDH düzeyi yüksek olan olgularda LDH düzeyi normal olan olgulara göre y ll k sa kal m anlaml olarak farkl bulunmufltur. Küçük hücreli akci- er kanserinde de yayg n hastal kla birlikte s n rl hastal kta da LDH n prognostik yönden önemi gösterilmifltir (3). Baflka bir çal flmada LDH>20U/L olanlarda tümör rekürrensinin yüksek oldu u ve dolay s yla kötü prognoz göstergesi oldu u belirtilmifltir (2). Ayr ca serum LDH düzeyi ile kilo kayb, performans durumu, kemoterapiye yan t ve albümin düzeyleri aras nda korelasyon bulunmufltur (3). Küçük hücreli d fl akci er kanserinde 253 olgunun incelendi i bir derlemede, LDH düzeyi önemli bir prognostik faktör olarak belirtilmekle birlikte ayr ca T faktörü, N faktörü ve LDH düzeyi iliflkisi bulunmufltur (). Rezektabl tümörlerde de tümör boyutu ile tümörün evresinin, yaflam beklentisi yönünden iliflkisi vurgulanm flt r (5). Tümör boyutu, akci er kanserinde önemli bir prognostik faktördür. 207 olguluk bir çal flmada tümör en uzun boyutu 3 cm den büyük olan olgularda tümör boyutu 3 cm den küçük olan olgulara göre 5 y ll k sa kal m anlaml olarak az bulunmufltur (7). Baflka bir çal flmada ise T s n flamas n n evre I de ba ms z bir faktör oldu u ve ek olarak tümör boyutu ve volümünün T kategorisinde önemli yeri oldu u gösterilmifltir (5). Biz çal flmam zda özellikle hipoksi ile indüklenen serumda total LDH art fl n n prognostik yönden önemi olan tümör boyutu ile iliflkisini araflt rmay amaçlad k. LDH h zl tümör turnover n n belirteci olabildi i için tümör boyutu ile de erlendirdik. Literatürde prognostik faktörlerle ilgili pek çok yay n olmakla birlikte, akci er kanserinde tümör boyutu ile LDH iliflkisinin incelendi i bir çal flmaya rastlamad k. Çal flmam zda istatistiksel olarak serum LDH düzeyi ile tümörün eni ve boyu aras nda iliflki saptamad k. Ayr ca tümörün TNM evreleme sistemine göre T, N ve evre durumu ile serum LDH düzeyleri aras nda da korelasyon bulamad k. Olgu say lar m z anlaml 68

ZM R GÖ ÜS HASTANES DERG S olmad için metastazlarla LDH düzeyleri aras nda iliflki bak lamad. Tümör boyutunun yan s ra tümör volümünün de erlendirilmesinin daha farkl sonuçlar v erebilece i düflüncesindeyiz. Yine ayr ca LDH n izoenzimi olan ve agresif davran fl yönünden daha spesifik oldu u bildirilen LDH5 ile ileri çal flmalara gereksinim vard r. KAYNAKLAR. Halilçolar H, Tatar D, Ertu rul G ve ark. Epidemiyoloji. In: Akci er kanseri. Akkoçlu A, Öztürk C (Ed). Toraks Kitaplar Ankara 999: 7-2. 2. Göksel T, Savafl R, Soyer S. Evreleme In: Akci er kanseri. Akkoçlu A, Öztürk C (Ed). Toraks Kitaplar Ankara 999: -7. 3. Tafl F, Ayd ner A, Demir C, Topuz E. Serum lactate dehydrogenase levels at presentation predict outcome of patients with limited stage small cell lung cancer. Am J Clin Oncol (CCT) 200; 2(): 376-8.. Goldman RD, Kaplan NO, Hall TC. Lactic dehydrogenase in human neoplastic tissues. Cancer Res 96; 2: 389-99. 5. Osterlind K, Hansen HH, Hansen M, et al. Long-term disease-free survival in small cell carcinoma of the lung: a study of clinical determinants. J Clin Oncol 986; : 307-3. 6. Cerny T, Blair V, Anderson H, et al. Pretreatment prognostic factors and scoring system in 07 small cell lung cancer patients. Int J Cancer 987; 39: 6-9. 7. Cohen MH, Makuch R, Johnston-Early A, et al. Laboratory parameters as an alternative to performance status in prognostic stratification of patients with small cell lung cancer. Cancer Treat Rep 98; 65: 87-95. 8. Feld R, De Boer G, Evans WK. Prognostic factors in patients with small cell carcinoma of the lung. Proc Am Assoc Cancer Res 983; 2: 575. 9. Osterlind K, Ihde DC, Ettinger DS, et al. Staging and prognostic factors in small cell lung carcinoma of the lung. Cancer Treat Rep 983; 97: 3-9. 0. Bremnes RM, Sundstrom S, Aasebo U, et al. The value of prognostic factors in small cell lung cancer: results from a randomised multicenter study with minimum 5 year follow up. Lung Cancer 2003; 39(3): 303-3.. Koukourakis MI, Giatromanolaki A, Sivridis E, et al. Lactate dehydrogenase-5 (LDH-5) overexprssion in nonsmall cell lung cancer tissue is linked to tumour hypoxia, angiogenic factor production and poor prognosis. Br J Cancer 2003; 89(5): 877-85. 2. Stokkel MP, Van Eck-Smith BL, Zwindermann AH et al. The diagnostic value of pretreatment serum LDH in patients with limited disease small cell lung carcinoma. Int J Biol Markers 997;2(): 62-7. 3. Brundage MD, Davies D, Mackillop WJ. Prognostic Factors in Non-small Cell Lung Cancer: A Decade of Progress. Chest 2002; 22: 037-57.. Albain KS, Crowley JJ, LeBlanc M, et al. Survival determinants in extensive-stage non-small-cell lung cancer: the Southwest Oncology Group experience. J Clin Oncol 99; 9: 68-26. 5. Wigren T, Oksanen H, Kellokumpu-Lehtinen PA. Practical prognostic index for inoperable non-small-cell lung cancer. J Cancer Res Clin Oncol 997; 23: 259-66. 6. Nonaka M, Kadokura M, Yamamoto S, et al. Tumor dimension and prognosis in surgically treated lung cancer: for intentional limited resection. Am J Clin Oncol 2003; 26(5): 99-503. 7. Cibas ES, Melamed MR, Zaman MB, et al. The effect of tumor size and tumor cell DNA content on the survival of patients with stage I adenocarcinoma of the lung. Cancer 989; 63: 552-6. Yaz flma Adresi: Dr. Sezen fienirmak ÖZDEN zmir Gö üs Hastal klar ve Cerrahisi E itim ve Araflt rma Hastanesi,5. Servis 350 Yeniflehir / ZM R Tel: 0 232 333333 / 03 e-mail: ssenirmak@hotmail.com 69