05 sonuç ve değerlendirme 348
349
350
5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Ege Denizi balıkçılığı üretim miktarı, üretim değeri ve istihdam katkısı ile Türkiye balıkçılığı içinde ayrı bir öneme sahiptir. Bu çalışmada, Ege Denizi balıkçılığının yapısal durumu analiz edilmiştir. Bu amaçla, Ege Denizi balıkçılığının sektörel yapısı, av araç ve gereçleri, balıkçılar, avcılık yöntemleri ve yaşanan sorunlar ele alınıp incelenmiştir. Balıkçılığın daha iyi yönetilebilmesi için daha iyi izlenmesi, bilgilerin güncellenmesi ve sorunların yerinde tespit edilmesi gerekir. Bu kapsamda, Ege de kullanılan av araçları ve çeşitliliği, avlanma yöntem ve zamanları, balıkçıların sorunları, bazı sosyo-ekonomik özellikleri gibi önemli bilgiler toplanmış, diğer bir ifade ile, balıkçılıkta bir çeşit durum tespiti yapılmıştır. Çalışma, aynı zamanda balıkçılık sektörünün Ege Bölgesi ndeki güncel durumu ile ilgili çok yönlü çıktılar ortaya koymaktadır. Bu tespitler, aşağıda sırasıyla özetlenmiştir. Ege Denizi nde başlıca iki ana grupta balıkçılık yapılmaktadır. Bunlardan birincisi, genel olarak, olta ve uzatma ağları takımları ile bağlama limanı civarında günübirlik yapılan küçük ölçekli balıkçılık, diğeri ise trol ve gırgır takımları ile hareketli ve daha geniş alanlara yayılan, büyük ölçekli balıkçılık faaliyetleridir. Bunun yanı sıra, yoğun olarak amatör balıkçılık faaliyetleri de söz konusudur. Amatör balıkçılık faaliyetleri genellikle olta takımları ile karadan veya tekne ile denize açılarak yapılmaktadır. Ayrıca Ege Denizi nde zıpkın veya tüfek kullanımı ile dalarak yapılan avcılık faaliyetleri de önemli bir düzeydedir. Amatör olarak yapılan bu uğraşların bir kısmı zamanla yarı ticari hale dönüşmeye başlamış ve gerçek balıkçılığa olumsuz etkileri olmuştur ve olmaya devam etmektedir. Zaten birçok sorunla uğraşmak zorunda olan ticari balıkçının korunması açısından amatör balıkçılığa yeni bir düzenlemenin getirilmesi gerekmektedir. Ege Denizi balıkçısının, Tarım ve Köy işleri Bakanlığı, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından periyodik olarak uygulamaya konulan Denizlerde ve İç sularda Ticari Amaçlı Su Ürünleri Avcılığını Düzenleyen Tebliğ e ilişkin, eleştiri, istek ve beklentileri tespit edilmeye çalışılmış ve kitabın ilgili bölümlerinde bunlara ilişkin bilgiler verilmiştir. Kitapta her bölge ve bu bölgeler içinde yer alan önemli balıkçılık limanları ayrı olarak ele alınmış ve ilgili yöreye ait balıkçılık ile toplanabilen tüm bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Ege Denizi balıkçılığında yaygın olarak kullanılan av araç ve gereçlerinin teknik özellikleri ve planları detaylarıyla çıkarılmış ve bu çizimlere kitapta mümkün olduğu kadar yer verilmeye çalışılmıştır. Bugüne kadar, bu yönde ve bu kapsamda yapılmış herhangi bir çalışma olmaması nedeni ile önemli bir eksiklik bir ölçüde giderilmiş olacaktır. Balıkçılık takımlarının planları, o yörede yapılan balıkçılık ve kullanılan av araçları hakkında teknik bilgiler vermektedir. Bu kitap, ayrıca ileride gündeme gelmesi muhtemel olan balıkçılık takımlarının standardizasyonu için de önemli bir ilk adım olmuştur. Ege Bölgesi nde kullanılan av araçları genellikle birbirine benzer özellikler göstermektedir. Bununla beraber, bazen aynı av aracı için bölgeler arasında belirgin farklılıklar olduğu da tespit edilmiştir. Geleneksel bir şekle ve donama sahip av araçları, bu özelliklerini uzun yıllar devam ettirmektedir. Özellikle olta ve uzatma ağı takımlarında geleneksel yapıdan çok fazla bir uzaklaşma olmamıştır. Sadece malzeme açısından, özellikle piyasaya yeni giren misina ağ, düğümsüz ağ, yüzer halat ya da kurşunlu halat gibi yeni malzemelerin kullanımı ile bazı kısıtlı değişikler söz konusu olabilmektedir. Küçük balıkçılıktaki bu durağanlığın aksine son yıllarda trol ve gırgır balıkçılığında kullanılan ağlarda ise önemli yapısal değişiklikler gözlenmektedir. Özellikle trol balıkçılığında geleneksel olarak kullanılan Osmanlı trol ağlarının yerini kesimli trol ağları almaya başlamıştır. Yine trol ağları için kullanılan düğümlü poliamid ve polietilen çok telli (10 veya 15 tel) misina ağlar yerine, düğümsüz poliamid ya da polietilen ağların kullanımı giderek yaygınlaşmaya başlamıştır. Gırgır balıkçılığında kullanılan yüzdürücüler ve bunların donatım şekilleri değişmeye başlamıştır. Trol ve gırgır ağlarında meydana gelen bu değişiklikler yanında bu ağları kullanan trol ve gırgır teknelerinde de önemli değişiklikler olmaktadır. Özellikle tekne boyunda artış ve güverte üstü mekanizasyon sistemlerinde kapasite artışı şeklinde görülen bu yenilenmenin dikkatle izlenmesi gerekmektedir. Çünkü balıkçılık takımlarında ve teknelerinde meydana gelen her gelişme, balıkçılık gücünün ve stoklar üzerindeki balıkçılık baskısının artması anlamına gelmektedir. 351
Ege Denizi balıkçılığının yapısal analizi kapsamında ele alınan bir diğer konu ise bölgesel olarak avlanan başlıca türler, yoğun avcılık dönemleri ve kullanılan avcılık yöntemleri olmuştur. Her bölgeyi kapsayan ve ayrı çizelgeler halinde söz konusu bölgeye ait bu bilgiler ayrıntılı olarak özetlenmiştir. Böylece, bölgeye ilişkin olarak yapılacak balıkçılık analizleri için gerekli olan ön bilgiler önceden toplanmış olmaktadır. Bu bilgiler, balıkçılığı düzenleyen ve periyodik aralıklarla (iki yıl ya da dört yıl) Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından çıkarılan, Denizlerde ve İçsularda Ticari Amaçlı Su Ürünleri Avcılığını Düzenleyen Tebliğ için özellikle önemli olacaktır. Yapılan bu çalışmanın nihai amaçlarından birisi de eğitimde kullanılacak görsel malzeme temini ve arşiv oluşturulmasıdır. Bu nedenle, mümkün olduğu kadar bölgedeki önemli balıkçı limanları, balıkçı tekneleri ve av araç gereçlerinin görüntülerine yer verilmeye çalışılmıştır. Bölgede faaliyet gösteren su ürünleri kooperatifleri detaylı olarak ele alınmış ve bu kooperatiflere ilişkin bilgiler çizelgeler halinde özetlenmiştir. Bu çizelgelerde, kooperatifin tüzel kişiliğine yönelik genel bilgilerin yanı sıra, bölgede kullanılan tekne ve motor özellikleri, balıkçılara ait bazı demografik ve sosyo-ekonomik özellikler ve avcılık faaliyetleri ile ilgili bazı bilgilere de detaylı olarak yer verilmiştir. Ege balıkçısının ve bir araya gelerek oluşturdukları su ürünleri kooperatiflerinin en önemli problemleri; liman, çekek yeri, yasa dışı avcılık, pazarlama, kooperatifçilik, av sahalarının kullanımı, yasal düzenlemeler ve idari konular üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu bağlamda, daha güçlü ve daha kapsamlı bir idari yapılanmanın sağlanması, çözümün önemli bir parçası olabilir. Ancak bu sorunların tamamen ortadan kaldırılması, balıkçının refahının ve sektörün başarısının arzu edilen düzeylere çıkarılabilmesi için yeni ve güçlü bir idari yapılanmanın yanı sıra, başta su ürünleri kooperatifleri olmak üzere, ilgili tüm paydaşlar (sivil toplum örgütleri dahil) daha fazla inisiyatif almalı ve karar alma süreçlerinde daha etkin rol oynamalıdır. Son olarak, balıkçılık yönetimi için önemli bilgilerin mevcut olduğu bu çalışma, Ege Denizi balıkçılık sektörünün güncel durumunu ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, balıkçılık yaşayan ve sürekli değişim halinde olan bir sektör olup, kitapta ele alınan bilgilerin belli aralıklarla güncellenmesi ve eksik kalan bazı bilgilerin ise zaman içinde tamamlanması gerekmektedir. 352