HABER TOPLAMA VE YAZMA TEKNİKLERİ

Benzer belgeler
Zirve&Üniversitesi& Sanat&ve&İletişim&Hakemli&Dergisi& ZİRV7E&Ekim&2015&Sayı:&1&& & & Uluslararası İletişim ve Reuters Haber Ajansı

SAVAŞ MUHABİRLİĞİ SERTİFİKA PROGRAMI

Temel Gazetecilik. Medya İletişim Ön Lisans Programı TEMEL GAZETECİLİK

KAMU DİPLOMASİSİNDE KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARININ VE MEDYANIN ROLÜ

HALKLA İLİŞKİLER: TEORİK ÇERÇEVE...

AGRT DEN TARİHİMİ ÖĞRENİYOR, TABİATI SEVİYORUM SOSYAL SORUMLULUK PROJESİ

Tarih: 13 Temmuz 2012 Daha fazla bilgi için Nurgül Usta Genel Md. Yardımcısı Tel: E mail:nurgul.usta@dorinsight.

Dış Temsilciliklerde ve Gümrüklerde Oy Kullandı İşaretlenen Seçmen Sayısı

fark var 11.1 kat üst yönetim ile idari seviyeler arasında Türkiye de

SIPA PRESS Fotoğrafçılarından 1989 Küresel Olayları 6-24 Kasım 2009

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği. BASIN MÜŞAVİRLİĞİ ve YAYIN MÜDÜRLÜĞÜ

Atilla NALBANT ÜNİTER DEVLET. Bölgeselleşmeden Küreselleşmeye

DIŞ BASIN DEĞERLENDİRME RAPORU 01 Ocak Aralık 2011 BYEGM HABER DAİRESİ BAŞKANLIĞI

MEDYA EKONOMİSİ VE İŞLETMECİLİĞİ

KIRGIZİSTAN TÜRKİYE MANAS ÜNİVERSİTESİ İLETİŞİM FAKÜLTESİ HALKLA İLİŞKİLER VE REKLAMCILIK BÖLÜMÜ LİSANS PROGRAMI BİRİNCİ YIL

GAZETE MUHABİRİ TANIM

İnternetin Gerçekleştirdiği Dönüşümün Sonucunda Şeffaflık ve Bilgi Kirliliği Arasında: Yurttaş Gazeteciliği

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI GAZETECİLİK AJANS HABERCİLİĞİ 321GM0019

HALKLA İLİŞKİLER (HİT102U)

NEDEN BOĞAZİÇİ? Özgür düşünceli Araştırmacı Kendine güvenen Önyargısız Topluma saygılı Girişimci. bireyler

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (BM)

ÜNİTE:1. Anayasa Kavramı, Anayasacılık Akımı ve Anayasa Çeşitleri ÜNİTE:2. Türkiye de Anayasa Gelişmelerine Genel Bakış ÜNİTE:3

İSTANBUL MEDENİYET ÜNİVERSİTESİ SİYASAL BİLGİLER FAKÜLTESİ ULUSLARARASI İLİŞKİLER BÖLÜMÜ (TÜRKÇE LİSANS PROGRAMI) 4 YILLIK DERS PLANI

T.C. ÇANAKKALE BELEDİYESİ. BASIN, YAYIN ve HALKLA İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNERGE BİRİNCİ BÖLÜM

Bu nedenle çevre ve kalkınma konuları birlikte, dengeli ve sürdürülebilir bir şekilde ele alınmalıdır.

Başbakan Erdoğan'ın adaylığı dünya basınında

Olimpizm -2- Spor Bilimleri Anabilim Dalı

Türkiye'de ilan edilen olağanüstü hal uygulaması dünya basınında geniş yer buldu / 11:14

FOTO MUHABİRİ PROGRAMINA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR MESLEK SEVİYESİ : 4. SEVİYE

2. HALKLA İLİŞKİLERDE AMAÇLAR VE TEMEL İLKELER 2.1. Halkla İlişkilerde Amaçlar

Akademi Başkanı nın Mesajı. Anadolu Ajansı Hakkında. Anadolu Ajansı Haber Akademisi. Haber Akademisi AA Farkıyla Türkiye de Tek

YAZILI SINAV SORU ÖRNEKLERİ TARİH

İÇİNDEKİLER (*) 1- Özel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Uzun Vadeli Kredi Borcu ( Eylül)

İ Ç İ N D E K İ L E R

Hamdi Akın TÜVTURK hisselerini Bridge Point'e

Milli Devlete Yönelik Tehdit Değerlendirmesi

KÜRESEL KRİZ SONRASI GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ VE TÜRKİYE İÇİN ÖNGÖRÜLER 2015 DR. CAN FUAT GÜRLESEL EKONOMİ VE STRATEJİ DANIŞMANLIK HİZMETLERİ

Öğr.Gör. Yusuf Ziya AY

D.E.Ü. Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü ÜCRET GRUBU. Ücret Sistemleri ve Verimlilik. Prof.Dr. Mustafa Yaşar TINAR

Tarih Fransız koloniciler, Nova Scotia da Avrupalıların ilk yerleşim birimini kurdu Hudson s Bay Company kuruldu.

Ombudsman (Kamu Denetçisi) ve Türkiye deki Tartışmalar

Kilit yetenekleriniz. kaçmaya. hazırlanıyor... Hay Group, Türkiye dahil 46 ülkede, çalışanların şirketlerine bağlılığını araştırdı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

YÖNT 101 İŞLETMEYE GİRİŞ I

EduValley TÜRK ÜNİVERSİTELERİ EĞİTİM FUARLARI FUAR TANITIM KATALOĞU. Tunus Cezayir. Filistin Ürdün. Bahreyn Kuveyt.

GAZETECİLİK ALANI. Bu faaliyet sonucunda gazetecilik alanındaki meslekleri tanıyabileceksiniz.

9. Dubai Uluslararası Gayrimenkul ve Emlak Fuarı (İPS) en yeni projemiz olan Dubai Sustainable City yi duyurmak için mükkemmel ve en doğru ortamdi.

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık

TARİHSEL VE TOPLUMSAL GELENEK

SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER DOKTORA PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ ZORUNLU DERSLER. Modern Siyaset Teorisi

TEST REHBER İLKELERİ PROGRAMI ULUSAL KOORDİNATÖRLER ÇALIŞMA GRUBU 26. TOPLANTISI (8-11 Nisan 2014, Paris)

TUTUNDURMA PAZARLAMA İLETİŞİM MODELİ

Bu bölümde A.B.D. nin tarihi ve A.B.D. hakkında sıkça sorulan konular hakkında genel bilgilere yer verilmektedir.

KÜLTÜREL İŞBİRLİĞİ VE KÜLTÜREL ENDÜSTRİ

KAMU YÖNETİMİNDE ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR

Duyurunun başlangıç tarihi: 25 Ağustos 2015 Son Başvuru Tarihi: 08 Eylül 2015

VOLEYBOL TANIM VE TÜRKİYE VE DÜNYADA GELİŞİMİ. Doç.Dr.Hakan Sunay A.Ü.SBF

Türkiye İle Yabancı Ülkeler Arasında Kültür, Eğitim, Bilim, Basın-Yayın, Gençlik Ve Spor Alanlarında Mevcut İşbirliği Anlaşmaları

İletişim Fakültesi(İ.Ö.) Gazetecilik Lisans 2011 Yılı Müfredatı. Genel Toplam Ders Adedi : 60 T : 158 U : 5 Kredi : 113 ECTS : 240 T+U : 163

1. BASIN YAYIN VE HALKLA İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ

ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI

Doğruların buluştuğu adres...

Kamu Yönetimi Bölümü Ders Tanımları

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü

Bilgi Raporu. KONYA TİCARET ODASI Etüt Araştırma Servisi. Tarih:

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL

İÇİNDEKİLER İLKSÖZ... 1

İktisat Tarihi

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

Anket`e katılan KOBİ lerin ait olduğu branş 10,02% 9,07% 5,25% 3,10% Enerji sanayi. Oto sanayi. Gıda sanayi. Ağaç sanayi. İnformasyon teknolojisi

Basın ve Yayın Bölümü

Haftalık ders sayısı 2, yıllık toplam 74 ders saati Kategoriler Alt kategoriler Ders içerikleri Kazanımlar Dersler arası ilişki IV.

ÖZEL SEKTÖRÜN YURTDIŞINDAN SAĞLADIĞI KISA VADELİ KREDİ BORCU İSTATİSTİKLERİ Ağustos İstatistik Genel Müdürlüğü Ödemeler Dengesi Müdürlüğü

Bayrağında hem mavi, hem beyaz renkler olan Avrupa Birliği ülkelerini. Bu fotoğrafın çekildiği Avrupa ülkesini tahmin edebilir

SAĞLIK HİZMETLERİNDE HALKLA İLİŞKİLER

Pazarlama Taktikleri

İÇİNDEKİLER. Giriş... 3,5 1

3. ULUSLARARASI MOBİLYA, DEKORASYON, EV EŞYALARI EV TEKSTİLİ FUARI

İçindekiler Önsöz 7 Kısaltmalar 25 Giriş 29 BİRİNCİ BÖLÜM: ULUSLARARASI HAVA HUKUKUNUN MAHİYETİ I. ULUSLARARASI HAVA HUKUKUNUN KAPSAMI 31 A.

Yerel ve Global İhtiyaçları Karşılamak

SANAL EĞİTİM BİLİMLERİ KÜTÜPHANESİ

BASIN YAYIN VE HALKLA İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ

HALI SEKTÖRÜ. Nisan Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS

Dünya da ve Türkiye de İş Sağlığı ve Güvenliği

Türk Anayasa Hukukunun Bilgi Kaynakları. Osmanlı Anayasal Gelişmeleri DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Kredi AKTS

Ek-1. İktisat Doktora BANKACILIK VE FİNANS / BANKACILIK VE FİNANSMAN Lisans Doğrudan Başvurabilir.

İSTANBUL TİCARET ODASI İSTANBUL DA YABANCI SERMAYE GÖSTERGELERİ

RADYO-TELEVİZYON MUHABİRİ

YEREL YÖNETİMLERDE STRATEJİK PLAN ve UYGULAMA ÖRNEKLİ PERFORMANS ESASLI BÜTÇE. Dr. Ali İhsan ÖZEROĞLU Hatice KÖSE

2017 MAYIS DIŞ TİCARET RAPORU

MEDYA OKULU ŞEHİR: TEKNOLOJİ İLE DEĞİŞEN MEDYA DERS PROGRAMI:

24 HAZİRAN 2014 İSTANBUL

UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ

GÖKKUŞAĞI HABER BÜLTENİ PROJESİ PROJE DOSYASI GÖKKUŞAĞI HABER BÜLTENİ PROJESİ PROJE DOSYASI

ULUSLARARASI ANTALYA BASIN FOTOĞRAFI GÜNLERİ 1-5 NİSAN

MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

İLETİŞİM VE TOPLUM B A H A R D Ö N E M İ N İ S A N D E R S S U N U M U

Zeytin ve Zeytinyağı Sektörü Ulusal Kümelenme Stratejileri Literatür Araştırması Raporu

Transkript:

Medya ve İletişim Ön Lisans Programı HABER TOPLAMA VE YAZMA TEKNİKLERİ Öğr. Gör. Esma GÖKMEN 1

Ünite 1 HABER AJANSLARI Öğr. Gör. Esma GÖKMEN İçindekiler 1.1. Günümüzde Haber Ajanslarının Rolü ve Önemi... 3 1.2. Haber Ajansı Tanımı ve Gördüğü İşlevler... 3 1.3. Dünyada Beş Büyük Haber Ajansının Haber Dağıtımı Yönünden Gösterdiği Özellikler... 5 1.3.1. Agence France Press... 5 1.3.2. Reuters... 6 1.3.3. Associated Press... 6 1.4. United Press International... 7 1.4.1. Tass... 7 1.4.2. Tass-Itar Haber Ajansı... 8 1.5. TÜRK HABER AJANSLARI... 8 1.5.1. Anadolu Ajansı... 8 1.6. KAYNAKÇA...10 2

1.1. Günümüzde Haber Ajanslarının Rolü ve Önemi Günümüzde gerek ulusal gerekse uluslararası düzeyde haber alışverişinde etkin rol oynayan hiç kuşkusuz haber ajansları olmaktadır. Üzerinde çok söz edilen haber ajanslarının geçmişi ise XIX. Yüzyılın ilk yarısına kadar gidebilmektedir. Macar asıllı bir Fransız olar Charles Havas, 1835 te Havas haber ajansını kurarak, haber ajanslarının temelini atmıştır. Havas haber ajansı kurulduğu zaman gazeteler ajansın satmak istediği haberleri satın almaktan çekinmişlerdir. Buna karşılık, ajansın ilk müşterilerini diplomatlar, bankerler oluştururken, ajansa abone olmaktan da çekinmemişlerdir. Günümüzde ise haber ajanslarından, yalnız yazılı basın değil, sözlü basın da yerel, ulusal, uluslararası kaynaklı haber sağlama yönünden yararlanmaktadırlar.(tokgöz, 1981) Haber ajansları, 19. Yüzyıl ın ilk yarısında, salt haber toplamak, üretmek ve yaymak, dolayısıyla kamuoyunu aydınlatmak gibi işlevlerin yanı sıra bir yönüyle ulusal gereksinimler, ağırlıklı olarak da uluslararası ticaretin gelişmesi sonucu kurulduklarından, küreselleşmenin (farklı ulusal ekonomilerin, uluslararası ticaret ve mali piyasayla birbirlerine bağlanmaları) ilk gözle görülen kanıtları olmuşlardır. (Girgin, 2008) Haber ajansları, genellikle basın endüstrisinde ayrı bir bölüm oluşturdukları gibi, kuruluşları, işleyişleri bulundukları ülkelerin hukuki rejimlerine göre değişmektedir. Dünyanın çeşitli bölgelerinde bulunan haber ajanslarının etkinliği, gösterdiği faaliyetler birbirinden çok farklıdır. Hattâ bazıları yönünden büyük farklılıklar görülmektedir. Bazıları haber ajansı adını taşımakla beraber, devletin basın yayın bürosu olarak işlev görmektedir.(tokgöz, 1981) 1.2. Haber Ajansı Tanımı ve Gördüğü İşlevler Haber ajansının tanımını yapmak gerçekten güçtür. Tanımı, belki en akılcı olarak amacına bakılarak yapılabilir. Gerçekten, haber ajansları ilk kurulduklarından beri gazetecilik yapan veya haberleşme sürecinde yer alan kuruluşlara haber bulma görevini yüklenmişlerdir. Hâlâ da yüklenmektedirler. Bu bakımdan, belki en basit şekilde haber ajansını, kitle haberleşme araçlarına ortak hizmet götürme işlevini yerine getiren kuruluşlar olarak tanımlayabiliriz. (Les Agences Telegraphiques de l information dan aktaran Tokgöz, 1981) Amerikalı yazar John Hohenberg in verdiği haber ajansı tanımı, ilk tanımdan daha kapsamlıdır : Haber ajansı, gazete, radyo, televizyon dergiler gibi, kitle haberleşme araçlarına haber temin eden bir kuruluştur. ( John Hohenberg den aktaran Tokgöz, 1981) Bu tanım haber ajanslarının günümüzde gördüğü işlevler dikkate alınınca, yine eksik kalmaktadır. Haber ajansları, kitle haberleşme araçlarına fotoğraf, eleştiri, karikatür, resimli roman, röpörtaj gibi haberlerin tamamlayıcı ürünlerinin de temininde rol oynamaktadır. 3

Haber Toplama ve Yazma Teknikleri Bu bakımdan, UNESCO nun verdiği tanımı aktarmak yerinde olacaktır : Haber ajansı, hukuki statüsü ne olursa olsun, genel anlamda haberleri, gerçekleri gösteren ve tanımlayan, aktüalite belgelerini bulup, bunları kitle haberleşme araçlarına- onları ikna etmenin dışında kalmak üzere yayan, yasaların hükümlerine, ticaret kurallarına uygun, olanak verdiği ölçüde tam ve tarafsız bir hizmet götüren kuruluştur. ( Les Agences Telgraphiques de l information dan aktaran Tokgöz, 1981) Bütün tanımlamalardan, haber ajansının haber toplama ve yazma işlevleriyle uğraştığı, gördüğü hizmeti de belirli bir ücret karşılığı sattığı görülebilmektedir. Aslında, genelde geleneksel olarak gazetecilikte haber toplama ve yazma işlevini gören muhabirlerdir. Yalnız, haber ajansları, ellerinde bulunan teknolojik olanakların üstünlüğü nedeniyle, haber alma ve yayma işlemlerini diğer gazetecilik kuruluşlarına oranla daha çabuk ve hızlı olarak yerine getirmektedirler. Aynı zamanda, aldıkları ve yaydıkları haberleri ucuza da mal edebilmektedirler. Günümüzde, teknolojik olanakların gelişmesiyle, haber alışverişi çeşitli basın organları arasında çok daha hızlı ve süratli olarak yerine getirilmeğe başlanılmıştır. Bu durumun sonucu olarak, gazetecilik kuruluşları için bir yandan haber maliyetleri artarken, diğer yandan haber kaynaklarını gözden geçirmek durumuyla karşı karşıya kalmışlardır. Yazılı ve sözlü basın ise bu nedenle, haber ajanslarının sunduğu çeşitli hizmetlerden yararlanma yolunu tutmuşlardır. Buna karşılık, muhabirlerden de vazgeçmemişlerdir. Haber ajanslarından haberler, gerek yazılı basın gerekse sözlü basın tarafından belirli bir ücret karşılığında temin edilmekle beraber, gazetecilik kuruluşları yönünden haber toplama ve yapma için, hiç emek sarfedilmemiş olmaktadır. Yalnız yazılı ve sözlü basın, haber ajanslarının pek çok hizmetinden yararlanmakla beraber, satın aldıklarını aynen kullanmamaktadırlar. Kendi muhabirleri aracılığıyla topladıklarını da haber ajanslarından satın aldıklarına katmakta, birleştirmektedirler. Diğer bir yol olarak ta, haber ajanslarından aldıkları haberleri redaksiyon işlemi yoluyla sunmayı yeğlemektedirler. Redaksiyon (yeniden kaleme alma) işlemiyle yapılan ise, haberlerin orijinal olma niteliğine dokunmadan, bazı düzeltmeler ve ekler koymadır. Daha başka deyişle, muhabirler geleneksel görevlerini yapmakla beraber, günümüzde iyi birer redaktör de olmuşlardır. Böylelikle, haber ajansları günümüz gazeteciliğinde temel haber alma kaynağım oluştururken, redaksiyon ise kitle haberleşme araçlarında haberlerin sunumunda kullanılan temel yazım şeklidir. Haber ajansları, gerek Türkiye de gerekse diğer ülkelerde genellikle her sabah daha önce olması beklenen haberlerin bir listesini abonelerine geçmeyi ihmal etmezler. Ayrıca, geçtikleri her haberin başına uygun bir başlık da koyarlar. Her haberin altında ise geçtiği saat bulunur. Ajanstan geçen haberler gelişiyorsa, daha önce geçen kısımlarda nelerin değişeceği veya çıkarılacağı abonelere bildirilir. 4

1.3. Dünyada Beş Büyük Haber Ajansının Haber Dağıtımı Yönünden Gösterdiği Özellikler Genelde çoğu kimse tarafından beş büyükler diye adlandırılan A.P., U.P.I, A.F.P, Reuter ve Tass, hemen hemen dünyanın her ülkesiyle eğer ülkenin haber ajansı bulunuyorsa, onunla ya haber değiş tokuşu yapmakta veya haber satışı sözleşmesi ile bağlı bulunmaktadır. Bu iki yol dışında ise yine anılan haber ajansları, ulusal haber ajanslarına kendi ülkelerinin haberlerini satmakta, ulusal haber ajanslarının ise ulusal haberlerini dış dünyaya dağıtmaktadırlar.( Wo rld Communications dan aktaran Tokgöz, 1981) Beş büyük haber ajansının dünyanın 100 veya daha çok ülkesinde büroları, bürolarda çalışan tam ve yarım zamanlı çok sayıda muhabiri bulunmaktadır. Hergün topladıkları haberleri gerek kendi ülkeleri içinde gerekse dünya düzeyinde dağıtmaktadırlar. Dağıttıkları haberlerin miktarı günde milyonlarca kelime ile ölçülmektedir. Aboneleri arasında bulunan gazeteler, radyo ve televizyon istasyonları, ulusal haber ajanslarına 24 saat boyunca haber dağıtmaktadırlar. Haber dağıtımında kullandıkları diller arasında Arapça, İngilizce, Fransızca, Almanca, Portekizçe, Rusça, İspanyolca yer almaktadır. 1.3.1. Agence France Press Kısa adı AFP olan Agence France Press 1944 yılında Fransa nın başkenti Paris te faaliyete geçmiştir. Ajans Havas ın geçirdiği sarsıntı ve siyasal durumu nedeniyle statüsünde değişiklik yapılarak kamulaştırılmış ve Agence France Press adını almıştır. Fransa nın ulusal ajansı kimliğini kazanan AFP, 1957 yılına kadar devlet yardımıyla ayakta durabilmiştir. Uluslararası haber ajansları içinde seçkin ve güçlü bir yeri olan AFP, 1957 yılında kabul edilen yasa uyarınca özerk kamu kuruluşu haline getirilmiştir. AFP, 1974 yılında teknolojik gelişmelere de ayak uydurarak haberin hızlı biçimde redaksiyonunu ve gönderimini sağlamıştır. Fransa da 18 bürosu, 100 dolayında da dış temsilciliği bulunmaktadır. Haberin yanında, fotoğraf, röportaj, radyo-tv bülteni hizmetleri de veren AFP, 46 değişik ülkedeki ulusal ajanslarla da işbirliği içindedir.(megeb Modül, 2001) Ajansın uluslararası haber şebekesi 24 saat boyunca çalışarak, Paris i belli başlı Avrupa kentlerine bağlamaktadır. İngilizce dilindeki haber dağıtımı Londra, Kopenhag, Oslo, Helsinki, Stockholm ve Moskova yı birbirine bağlarken, Almanca hizmeti Saarbruk tan Bonn, Dusseldorf, Berlin e gitmektedir. Fransızca hizmeti ise Paris ten beş kanala ayrılarak, Paris i Bern, Milano, Roma, Madrit, Lizbon, Brüksel, La hey, Lüksemburg, Prag ve Budapeşte ile bağlamaktadır. Transatlantik kablo ile Paris, New York, Washington ve Montreal e bağlanırken, Afrika kablosu Paris i Rabat, Tunus ve Cezayir ile ilişkili kılmaktadır. 1950 den beri ajansın Güney ve Orta Amerika ya da servisi bulunmaktadır. Bu servis günde 18 saat boyunca çalışmakta, 6 teleks İspanyolca olarak ajansın haberlerini Brezilya, Arjantin, Uruguay a, Orta Amerika ya Fort de France den iletmektedirler. Ayrıca, günde 20 saat boyunca çalışan İngilizce hizmet götüren Uzakdoğu servisi de bulunmaktadır.(tokgöz, 1981) 5

Haber Toplama ve Yazma Teknikleri 1.3.2. Reuters Alman asıllı Paul Julius Reuter tarafından 1850 yılında kurulmuş, önce adı, Reuter olmuş, daha sonra da Reuters e dönüştürülmüştür. Reuter işe, haber taşıyıcı güvercinlerle başlamış, Paris te Havas Haber Ajansıyla rekabete girişmiş, başarılı olamayınca Aachen e yerleşmiştir. Manş Denizine ilk telgraf kablosu döşeyince de 1951 yılında İngiltere nin başkenti Londra ya taşınmıştır. Paris le Londra arasında borsa bilgilerini finans örgütlerine satmaya başlayan Reuters, bugünkü ajans haberciliğinin ve gazeteciliğinin biçimlenmesi ve profesyonelleşmesinde etkili rol oynamıştır. Kuruluş yılında tamamen özel bir konumda olan, ekonomik haberlere ağırlık veren Reuters Haber Ajansı, daha sonra kooperatif statüsüne kavuşmuş, siyasal haberler de yoğunluk kazanmaya başlamıştır. Reuters in hisseleri Birleşik Krallık, Avustralya ve Yeni Zelanda gazeteleri ile Birleşik Emirliğin elinde bulunmaktadır. Gazeteler, ajans üzerindeki haklarını İngiliz Gazeteciler Derneği, Avustralya Basını ve Yeni Zelanda Basın Derneği aracılığıyla kullanmaktadırlar. Reuters, Avrupa, Asya, Avustralya, Yeni Zelanda, Kuzey ve Latin Amerika ile Afrika da haber dağıtımını uyduyla birbirine bağlanmış bilgisayarlar aracılığıyla gerçekleştirmektedirler. Reuters ın hizmetleri genelde, Dünya Haberleri (Dünya kadrosunda 570 gazeteci binden fazla part-time muhabiri vardır), röportaj ve ekonomi haberleri servisleri ile yerine getirmektedir. Ekonomik ve mali konularda Reuters in verdiği haberler birçok ülkede endüstri, bankacılık ve ticaret sektöründe büyük ilgi görmektedir. Özellikle de ekonomi servisi ünlüdür.(megeb Modül, 2001) 1.3.3. Associated Press Associated Press bugün mevcut bulunan haber ajanslarının en eskisidır. Amerikan gazetelerinin sahip bulunduğu bir kooperatif şeklinde örgütlenmiştir. A.B.D. içinde giderleri belirlenmiş bir tarifeye göre üyeler arasında bölüşülmekte, buna karşılık üye gazeteler kendi olanaklarıyla sağladıkları haber ve fotoğrafları ajansa vermektedirler.(tokgöz, 1981) A.P. nin 107 ülkede 10.000 den fazla abonesi vardır. Abonelerinin çoğu ise denizaşırı ülkelerdedir. Tass ve AFP ile yaptığı anlaşmalar gereğince, A.P. her iki ajansın bulunduğu ülkelerden AP nin topladığı haberleri kendi topladıklarıyla desteklemektedir. AP aynı zamanda Kanada haber ajansından Kanada iç haberlerini almakta, buna karşılık, bu ajansa bütün hizmetlerini sunmaktadır. Ajansın genel merkezi New York tadır. Genel merkez için ajansın Londra ve Tokyo büroları, haberler ve fotoğraflar yönünden röle merkezleridir. A.P. nin Avrupa hattı Londra üzerinden çeşitli Avrupa başkentleri ve belli başlı kentleriyle bağlantılıdır. Londra aynı zamanda, Ortadoğu, Hind yarımadası, Afrika ve Avustralya dan gelen haberler için röle istasyonu görevini de yapmaktadır. New York ve Londra 24 saat boyunca haberleşmektedirler. Tokyo ise Uzakdoğu için haber toplama merkezidir, New York ile devamlı olarak bağlantılıdır.(tokgöz, 1981) 6

1.4. United Press International Kısa adı UPI olan United Press International, önceleri uluslararası haber ajansları içinde yer almasına karşın ekonomik çıkmazlar nedeniyle 1980 li yıllardan itibaren sürekli güç yitirmeye başlamıştır. Hisselerinin tamamına yakınını 1990 ılında Infotechnology adlı şirket tarafından denetim altına alınmış, bu arada New York Times Gazetesi başta olmak üzere önemli abonelerini kaybetmiştir. UPI son dönemlerde, yeniden canlanmaya başlamış, uluslararası kimliğine kavuşmasa bile ABD nin en saygın ulusal haber ajansı konumuna gelmiştir. Özellikle, ekonomi ağırlıklı haber ve yorumlarıyla dikkati çekmektedir. ABD akşam gazetelerinin sahibi olan Edward Wyllis Scripps tarafından 1907 yılında kurulan United Press Association (UPA) UPI nin temelini oluşturmuştur. UPI, 1909 yılında William R. Hearts tarafından yaşama geçirilen International News Agency (INS) ile United Pres Association (UPA) haber ajanslarının 1958 yılında birleşmeleriyle oluşmuştur. UPI nin ABD Başkanı John Foster Kennedy nin 22 Kasım 1963 tarihinde Dallas ta bir suikast sonucu öldürülmesi haberini dünyaya ilk duyuran Ajans olması kariyerinde önemli bir yer tutmuştur.(megeb Modül, 2001) 1.4.1. Tass Sovyet Hükümeti tarafından 1917 de önce bir haber bürosu kurulmuş, daha sonra bu büro 1918 de haber ajansına dönüştürülmüştür. Kimi kaynaklar, Tass Haber Ajansı nın kuruluş tarihini, haber bürosunun faaliyete geçtiği 1917 yılı olarak kabul etmektedirler. Merkezi Moskova da olan, Sovyetler Birliği döneminde, devletin ideolojik görüşünü yansıtan bir anlayışla habercilik yapan Tass, dünyanın birçok yerinde örgütlenmiş, yapılanması da hayli gelişmiştir. Özellikle Sovyetler Blokunda yer alan ülkelerdeki örgütlenmesine daha çok önem verilmiş, bu ülkelerdeki lokal ajanslar, Tass ın alıcı ya da verici istasyonları şeklinde çalışmışlardır. Tass Haber Ajansı, devlet tekeline tipik bir örnektir ve SSCB Bakanlar Kuruluna bağlıdır. Genel Müdür ve yardımcıları Bakanlar Kurulunca atanmışlardır. Ülke ve ideoloji aleyhine hiçbir habere bültenlerinde yer vermeyen, merkezi haber ajansı niteliğindedir. Sovyetler Birliği içinde yer alan 14 cumhuriyetin hepsinin ayrı ayrı kendi haber ajansları olmakla birlikte, Tass bunların tümü için merkezi işlev de üstlenmiştir. Tass, 60 dolayında ülkeden haber toplamış, yaklaşık 40 ülkeye haber geçmiştir. Yurt içi bültenlerinde Rusça, yurt dışı yayınlarında ise Rusça, Almanca, İngilizce, İspanyolca ve Fransızca dillerini kullanmıştır.(megeb Modül, 2001) S.S.C.B. nin merkezi haber ajansı olan Tass ın merkezi Moskova dadır. Tass S.S.C.B. Bakanlar Kuruluna bağlıdır. Bakanlar Kurulu Tass ın genel müdür ve yardımcılarını atarlar. Tass ın gelirlerini abonelerinden aldığı ücretler oluşturur. Aboneleri arasında gazeteler, radyo ve televizyon istasyonları yer almaktadır.(tokgöz, 1981) 7

Haber Toplama ve Yazma Teknikleri 1.4.2. Tass-Itar Haber Ajansı Tass-Itar Sovyetler Birliği nin dağılmasından sonra kurulan Rusya Federasyonunun haber ajansı niteliğindedir. Birleşik Devletler Topluluğunun haber ajansı olarak da işlevini sürdürmektedir. Tass-Itar, bugün Tass kadar etkili değildir. Adı yine dünyanın dört büyük uluslar arası haber ajansları içinde geçmektedir. Yapılanma, güç ve etkileme sırasındaki yeri dördüncüdür. Tass-Itar haber alış-verişi açısından Reuters, AP ve AFP ile anlaşmalıdır. 1.5. TÜRK HABER AJANSLARI Türkiye de ajansçılığın diğer dünya ülkelerindeki gibi uzun geçmişi yoktur. Osmanlı Devletinin son yıllarında bazı yabancı haber ajansları İstanbul da bürolar açmışlardı. Mustafa Kemal Anadolu da Ulusal Kurtuluş hareketi hazırlıklarını dünyaya duyurmak için ufak bir örgüt kurdu. Bu örgüt sonra bugünkü Anadolu Ajansı olmuştur. Atatürk ün ilk kurduğu örgütün faaliyeti 1920 yılma kadar sürdü. 1920 yılında TBMM kurulduğunda, bazı yeni kuruluşlar kuruldu. Bunlardan bir tanesi de Matbuat Müdürlüğüdür. İki kişiyle çalışan bu müdürlüğün görevi ulusal mücadele haberlerini, o zamanlar ikiye ayrılmış bulunan İstanbul basınına göndermekti. Zamanla, Matbuat Müdürlüğüne bağlı olarak Antalya, Zonguldak ve Gelibolu da muhabirlikler kurularak, hem haber alma hem de haber verme faaliyeti hızlandırılmıştır. Bu muhabirlikler gemi kaptanları aracılığı ile ulusal kurtuluş haberlerini İstanbul a duyurmuşlar, kaptanlar aracılığı ile topladıklarını da Ankara ya iletmişlerdir. Daha sonraları, Matbuat Müdürlüğü yabancı gazetelerden çevirdiklerini hem yerli basma iletmiş hem de haber kaynaklarından yoksun bulunan Ankara hükümetine haber sağlamıştır.(tokgöz, 1981) 1.5.1. Anadolu Ajansı Ulusal kurtuluş hareketinin yurtdışına duyurulması gereksinmesini şiddetle duyan Atatürk, ulusal haber ajansı kurulması gereğini pek çok kez belirtmiştir. Anadolu Ajansı nın tarihi, Türkiye Cumhuriyeti nin tarihi ile adeta özdeştir. Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmadan 17 gün önce 6 Nisan 1920 de kurulan Anadolu Ajansı, TBMM nin çıkardığı ilk yasaları duyurdu; Milli Mücadele nin ve Kurtuluş Savaşı nın her aşamasına, Cumhuriyet devrimlerine tanıklık etti. İstanbul un 16 Mart 1920 de resmen işgali ve Meclis-i Mebusan ın kapanması üzerine Mustafa Kemal Paşa, Ankara da toplanacak Meclis için seçim yapılmasını illere bildirdi. Artık İstanbul da kalınamayacağını gören bazı aydınlar da bir süredir Milli Mücadele ye katılmanın yollarını aramaktaydı. Bu gelişme, Anadolu Ajansı nın kuruluşunu da sağlayacaktır. (www.aa.com.tr) AA, Kurtuluş Savaşı nda çok zor bir görevi yerine getirdi. Anadolu Ajansı, Kurtuluş Savaşı sırasında cok önemli görevler üstlenmiştir. Ajansın yayımladığı bültenler, bir yandan Ankara daki gelişmeler konusundaki bilgileri, Türk halkına ulaştırarak hükümet ile halk arasında bağlantıyı sağlamış; böylece ulusal şuurun şahlanmasında etkin rol oynamış; bir yandan da Anadolu ihtilalinin, doğmakta olan yeni Devlet in haklı sesini tüm dünyaya duyurmuştur. (Girgin, 2008) 8

İçeride, savaşan ve dış dünyadan habersiz kalmış bir halkı ülke ve dünya olaylarından haberdar kılmak, bazı yabancı ve İstanbul gazetelerinin teslimiyetçi tutumlarıyla mücadele etmek gerekiyordu. Dışarıda, ulusal mücadeleyi savunmak, Türkiye nin haklı istekleri konusunda kamuoyunu aydınlatmak ve ona karşı bazı çevrelerin yürüttüğü oyunları boşa çıkarmak zorunluydu. Atatürk ün, yakın bir arkadaş grubunu, Anadolu Ajansı nı Batılı anlamda bir haber ajansı kimliğine kavuşturmakla görevlendirmesiyle 1 Mart 1925 te Anadolu Ajansı Türk Anonim Şirketi kuruldu. O tarihlerde, Batı ülkelerinde bile örneği görülmeyen böyle bir yapılanmayla Anadolu Ajansı, özerk statüye kavuştu. (www.aa.com.tr) Anadolu Ajansı bugün için devletin bütçe olanaklarından yararlanan bir kuruluştur. Her yıl devlet bütçesinden belirli bir ödenek almaktadır. Bu yönden diğer haber ajanslarından farklı bir statüye sahiptir. Genel merkezi Ankara dadır. Yurt içi 74 ilde bulunmak üzere, Yurt dışı 43 bürosu bulunmaktadır. Türkçe nin yanında İngilizce, Arapça, Fransızca, Boşnakça, Hırvatça, Sırpça (BHS), Rusça ve Kürtçe dillerinde yayın yapan Anadolu Ajansı (AA), 100. Yıl Vizyonu çerçevesinde Güçlü Türkiye nin Güçlü Haber Ajansı olmasının yanı sıra; 11 dilde yayın yaparak dünyanın en etkin beş haber ajansından biri olma hedefiyle çalışmalarına devam etmektedir. (www.aa.com.tr) 9

Haber Toplama ve Yazma Teknikleri 1.6. KAYNAKÇA Basının Doğuşu ve Gelişimi, Gazetecilik, Megeb Modül, 2001. GİRGİN, Atilla, Gazeteciliğin Temel İlkeleri, Der Yayınları, İstanbul, 2008. TOKGÖZ, Oya, Temel Gazetecilik, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1981. www.aa.com.tr 10

11