HASTALARIN VE HEMŞİRELERİN, HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİNİN ÖNEMİNİ ALGILAMALARI

C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2005, 9 (1) HASTALARIN VE HEMŞİRELERİN, HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİNİN ÖNEMİNİ ALGILAMALARI Lale ALGIER *, Aysel ABBASOĞLU**, Gülendam HAKVERDİOĞLU***, Şeyda ÖKDEM****, Sevinç GÖÇER***** ÖZET Hastaların beklentileri ve algılamaları hemşirelik bakımından memnuniyetlerini etkileyen önemli faktörler olarak tanımlanmıştır. Hemşire hastanın beklentilerini karşılayabilmek için hastaların hemşirelik bakımına ilişkin algılamalarını bilmelidir. Bu çalışmanın amacı hastaların ve hemşirelerin bakış açıları ile, hemşirelik girişimlerinin öneminin algılanması arasında bir farklılık olup olmadığını belirlemektir. Çalışmada 300 yataklı bir üniversite hastanesinin dahiliye, cerrahi ve VIP kliniklerinde yatan 53 hasta ve aynı kliniklerden 53 hemşire örneklemi oluşturmuş, veriler hemşirelik girişimlerine ilişkin 30 maddeli bir soru kağıdı ile toplanmıştır. Toplanan veriler hemşirelik girişimlerinin dört alanında değerlendirilmiştir: fizyolojik, davranışsal, güvenlik ve sağlık sistemi. ve güvenlik alanlarında hastaların ve hemşirelerin hemşirelik girişimlerinin önemini algılamaları arasında anlamlı bir farklılık bulunmuş olup hemşirelerin puan ortalamalarının daha yüksek olduğu görülmüştür. alanda, VIP kliniğinde yatan hastaların puan ortalamalarının diğer hastalardan anlamlı düzeyde yüksek olduğu belirlenmiştir. Yüksek eğitimli hastaların fizyolojik alandaki puan ortalamaları diğer hastalardan daha yüksek bulunmuştur. Kadın hastaların dört alandaki puan ortalamalarının erkek hastalardan daha yüksek olduğu görülmüştür. Anahtar sözcükler: hastaların algılamaları, hemşirelerin algılamaları, hemşirelik girişimleri GİRİŞ Kaliteli bir bakım verilmesi ve bakım kalitesinin ölçülmesi, günümüzün hızla değişen sağlık bakım ortamlarında önem taşıyan bir durumdur. Sağlık kurumlarında hasta merkezli bakım ve hasta-bakım verici ilişkisine verilen önemin artması ile birlikte hasta bireyin beklentilerinin karşılanması da öncelik kazanmıştır. Hasta bireyler hastaneye bakımları ile ilgili çeşitli beklentilerle girerler ve beklentilerinin karşılanma düzeyi yalnızca bakım kalitesi ile ilgili algılamalarını değil, kurumun ve bir bütün olarak sağlık sisteminin ABSTRACT Patients And Nurses Perceptions About The Importance Of Nursing Interventions Expectations and perceptions of patients are recognized as an important factor influencing patient satisfaction with nursing care. To be able to meet a patient s expectations, the nurse must know perceptions of patients about nursing care. The goal of this study was to determine whether there is a difference in the perceived importance of nursing interventions from the point of view of patients and nurses. A convenience sample of 53 patients and 53 nurses from medical, surgical and VIP units in the University hospital with 300 beds were surveyed about nursing interventions using a 30-item questionnaire. Data were examined into four domains of nursing interventions: physiological, behavioural, safety, and health system. There was a significant difference in the perceived importance of nursing interventions by patients and nurses in the physiological and safety domains. Nurses mean scores were higher than patients in these domains. In the VIP unit, patients mean scores were higher than other units in the perceived importance of physiological domain. The mean scores of patients with higher education were significantly higher than the other patients in the physiological domain. Female patients mean scores were higher than the male patients in the four domains. Key words: patients perceptions, nurses perceptions, nursing interventions kalitesi ile ilgili algılamalarını da etkiler (Lynn ve McMillan 1999). Bugün bireyler sağlık hizmetlerine ilişkin daha çok şey bilmektedirler ve aldıkları hizmeti daha çok sorgulamaktadırlar (Al-Kanderi ve Ogundeyin 1998, Hua Han 2003, Kurkı ve Laıtıla 1992). Sonuç olarak beklentileri artmıştır ve aynı zamanda tutumları da önem kazanmıştır.bu durum sağlık profesyonellerinin uygulamalarını yeniden tanımlamaları gereksinimini ortaya çıkarmıştır (Kurkı ve Laıtıla 1992). Hemşirelik bakımı, dünyanın her yerinde başarılı bir sağlık * Doç. Dr., Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü, Ankara ** Öğr. Gör., Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü, Ankara *** Arş. Gör., Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir **** Dr., Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü, Ankara **** Başkent Üniversitesi Zübeyde Hanım Ulgulama ve Araştırma Merkezi, İzmir 33

Algıer, Abbasoğlu, Hakverdioğlu, Ökdem, Göçer bakımının önemli bir belirleyicisidir. Hemşirelik humanistik bir meslek olduğundan hasta bireylerin yorumlarından yararlanabilir. Hasta bireyin yorumları hemşirenin verdiği bakımı yeniden değerlendirmesine yardım eder. Hastaların ve hemşirelerin algılamaları hemşirelik bakımının standartları ve kalitesini etkileyen politikalara da ışık tutabilir (Al-Kanderi ve Ogundeyin 1998, Hua Han 2003). Literatürde hastaların hemşirelik bakımı ile ilgili algılamalarının, bakımda odaklanılması gereken temel nokta olduğu ve bakımın hastanın bakış açısı ile görülmesinin gerektiğini ifade edilmektedir (Williams, 1998). Günümüzde sağlık kuruluşları arasındaki rekabet, maliyet etkililiğe verilen önemin artması, hastanede yatış süresinin kısalması ve yüksek teknoloji kullanımının artması, hastaların bakım ile ilgili algılamaları ve hemşirelik girişimlerine verdikleri önemin belirlenmesi gereksinimine yol açmıştır (Christopher ve Hegedus 2000). Hemşireler hasta bireyin beklentilerini karşılayabilmek için onun ne beklediğini bilmelidirler. Literatür bilgileri, hastalar ve hemşirelerin algılamaları ve hedeflerinin birbiri ile tutarlı olmasının, hasta bireyin verilen bakımdan daha çok yarar görmesinde ve taburculuk sonrası tedaviye uyumunda önem taşıdığını göstermektedir (Björk 1995, Lynn ve McMillan 1999, von Essen ve Sjoden 1991). Ancak yapılan çalışmalar gözden geçirildiğinde, hemşirelerin ve hastaların bakım ile ilgili algılamalarının benzer olmadığı görülmektedir. Bu çalışmalarda hemşireler bakımın psikolojik ve duygusal yönlerini (Christopher ve Hegedus 2000, Hegedus 1999, Lynn ve McMillan 1999, Redfern and Norman 1999, Smith ve Sullivan 1997, White 1972, Wichowski ve ark. 2003) ve klinik yeterliliği (Von Essen ve Sjoden 1991, von Essen ve Sjoden 2003 ) daha önemli bulurlarken hasta bireyler bakımda fiziksel ve tıbbi yönlerin daha önemli olduğunu vurgulamışlardır (Larson 1984, Lauri, Lepistö ve Kappeli 1997, Von Essen ve Sjoden 1995, White 1972, Widmark-Petersson, Von Essen ve Sjöden 1998,). Hasta merkezli bakım sürekli kalite iyileştirmenin önemini vurgular. Hastanın bakımla ilgili beklentilerinin bilinmemesi hastanelerin hizmet kalitesi ile ilgili çabalarını engelleyebilir (Young, Minnick ve Marcantonio 1996). Ülkemizde kalite güvence sistemlerini kullanan hastane sayısı giderek artmaktadır. Bu sistemler hemşirelik bakımını da içermektedir. Birçok araştırmacı hastaların sağlık bakımından ne beklediklerini belirlemeye çalışmaktadır. Ayrıca bazı sağlık kuruluşlarında hasta memnuniyetini ölçen çalışmalar yapılmaktadır. Ancak hastaların ve hemşirelerin hemşirelik girişimlerinin önemi ile ilgili algılamalarına odaklanan bir çalışmaya rastlanmamıştır. Hastaların ve hemşirelerin algılamaları arasındaki benzerklikler ve farklılıklar hemşirelik bakımının geliştirilmesini güçlü bir biçimde etkileyebilecektir. Bu pilot çalışmamızın konu ile ilgili diğer çalışmalar için bir başlangıç oluşturacağına inanıyoruz. AMAÇ Bu çalışmanın amacı, hastaların ve hemşirelerin hemşirelik girişimlerinin önemi ile ilgili algılamalarını belirlemek ve karşılaştırmaktır. Temel amaç; hemşirelerin olası farklılıklarla ilgili farkındalıklarını artırmak ve böylece hemşirelik bakımının kalitesinin geliştirilmesine katkıda bulunmaktır. Çalışmada aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır; 1. Hastaların ve hemşirelerin hemşirelik girişimlerinin önemi ile ilgili algılamaları nelerdir? 2. Hastaların ve hemşirelerin hemşirelik girişimlerinin önemi ile ilgili algılamaları arasında bir farklılık var mıdır? 3. Hastaların ve hemşirelerin demografik özellikleri, hemşirelik girişimlerinin önemi ile ilgili algılamalarını etkilemekte midir? 4. Hastaların bulundukları klinikler, hastaların ve hemşirelerin hemşirelik girişimlerinin önemi ile ilgili algılamalarını etkilemekte midir? YÖNTEM Bu çalışma, tanımlayıcı ve kesitsel tipte bir çalışmadır. Evren ve örneklem Çalışma Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi nde 1 Mayıs-30 Haziran 2004 tarihleri arasında dahiliye, cerrahi klinikleri ve özel serviste (VIP) yapılmıştır. Özel servis, dahili ve cerrahi sorunları olup ekonomik düzeyi daha yüksek olan hastaların yattıkları bir ünitedir. Çalışmanın kapsamına belirtilen zaman dilimi içinde dahiliye, cerrahi klinikleri ve özel serviste çalışan hemşireler ve aynı servislerde yatarak tedavi gören hastalar alınmıştır. Çalışmada yer alan hemşireler doğrudan hasta bakımı verenler olup toplam sayıları 53 tür. Hasta seçim kriterleri ise tıbbi ya da cerrahi tanısına bakılmaksızın 18 yaş ve üzerinde olma, hastanede en az üç gündür yatıyor olma, bilincin açık olması, iletişime engel olan bir durumun, akut ağrı ve sıkıntının olmaması şeklinde belirlenmiştir. Çalışma kriterlerine uyan 53 hasta çalışma kapsamına alınmıştır. Etik onay Çalışmaya başlamadan once, Başkent Üniversitesi Araştırma Kurulu ve Etik Kurulu ndan onay 34

C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2005, 9 (1) alınmıştır. Çalışmada yer alma, gönüllülük esasına dayalı olmuştur. Çalışmada yer almaya istekli olan hastalara ve hemşirelere çalışmanın amacı açıklandıktan sonra yazılı onamları alınmıştır. Verilerin toplanması ve analizi Hastaların ve hemşirelerin hemşirelik girişimlerinin önemi ile ilgili algılamalarını belirlemek amacıyla araştırmacılar tarafından hazırlanan bir soru formu kullanılmıştır. Farklı yorum olasılığını en aza indirmek için hastalara ve hemşirelere aynı soru formu verilmiştir. Soru formunda demografik bilgilerin yanısıra, belirlenmiş olan dört alanda en sık yapılan 30 hemşirelik girişimi yer almıştır. alanda ; özbakım yardımı, tüp bakımı:üriner, damar yolu bulunması, basınç ülseri bakımı, ilaç uygulama, hava yolu yönetimi, ağrı yönetimi, beslenme tedavisi, egzersiz tedavisi: ambulasyon, pozisyon verme, deri gözetimi, basit masaj, sıcak-soğuk uygulamalar, damar içi tedavi ve sıvı yönetimi olmak üzere toplam 15 girişim yer almıştır. alanında yer alan girişimler; nörolojik izlem, yaşam bulgularının izlenmesi, kanama izlemi, düşmenin önlenmesi ve enfeksiyondan koruma ( toplam beş girişim), davranışsal alanda yer alan girişimler; dokunma, aktif dinleme, manevi destek, ailenin katılımının sağlanması ve öğretim: işlemler /tedavi (toplam beş girişim) ve sağlık sistemi alanındaki girişimler; taburculuğun planlanması, konsültasyon, dokümantasyon, istem alma ve laboratuvar verilerini yorumlama (toplam beş girişim) şeklinde belirlenmiştir. Hemşirelik girişimlerinin tamamı, Iowa Hemşirelik Girişimleri Sınıflama (NIC) Projesi nin Hemşirelik Girişimleri Listesi nden seçilmiştir ( McCloskey ve Bulechek 2000). Beşli Likert skala kullanılarak (1=Önemsiz, 5= mutlaka yapılmalı) hastalardan ve hemşirelerden, listede yer alan her hemşirelik girişimi açıklandıktan sonra, kendilerine göre önemlilik derecesini işaretlemeleri istanmiştir. Her alan için olası puan aralıkları şu şekildedir: fizyolojik; 15-75, güvenlik:, davranışsal: ve sağlık sistemi: puan. Her alandaki en düşük puan, o alanda yer alan toplam ifade sayısıdır. Her alanda yer alan girişimlerin her birine verilen puanlar toplanıp o alanda yer alan girişim sayısına bölünerek ilgili alanın puan ortalaması hesaplanmıştır. Yüksek puan, ilgili girişimin ve alanın önemli olarak algılandığını göstermektedir. Çalışmaya başlamadan önce beş hasta ve beş hemşire üzerinde ön uygulama yapılarak soru kağıdının anlaşılırlığı değerlendirilmiştir. Ön uygulama yapılan hastalar ve hemşireler örneklem kapsamına alınmamıştır. Veriler iki araştırmacı tarafından yüzyüze görüşme yöntemi ile toplanmıştır. Her bir görüşme yaklaşık 25 dakika sürmüştür. Veriler SPSS programı 11.5 versiyonundan yararlanılarak değerlendirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik hesapları, t testi ve ANOVA kullanılmıştır. p<0.05 değeri, tüm analizler için istatistiksel yönden önemli olarak kabul edilmiştir. BULGULAR VE TARTIŞMA Hastalar ve hemşirelerin özellikleri Çalışmada yer alan hastaların özelliklerine bakıldığında (Tablo 1); %60.4 ünün erkek, büyük bir kısmının orta yaş ve üzerinde olduğu, genç grubun %7.5 oranı ile azınlıkta kaldığı, %37.7 sinin yüksek öğrenim yapmış olduğu, cerrahi servisinde yatanların %37.7 oranı ile ilk sırada yer aldıkları görülmektedir. Ne zamandır hastanede yattıklarına bakıldığında ise çoğunun (%60.4) hastanede yedi günden daha az bir süredir yatmakta oldukları belirlenmiştir. Tablo 1: Hastaların özellikleri Özellikler (n=53) Cinsiyet n % Kadın 21 39.6 Erkek 32 60.4 Yaş 18-35 4 7.5 36-55 18 34.0 56-70 24 45.3 70 yaş üzeri 7 13.2 Eğitim düzeyi İlköğretim ve altı 14 26.4 Lise 19 35.9 Yüksek öğrenim 20 37.7 Klinik Dahiliye kliniği 18 34.0 Cerrahi kliniği 20 37.7 Özel servis (VIP ) 15 28.3 Hastanede yatış süresi 7 günden az 32 60.4 7 günün üzerinde 21 39.6 35

Algıer, Abbasoğlu, Hakverdioğlu, Ökdem, Göçer Tablo 2: Hemşirelerin özellikleri (n=53) Özellikler Yaş n % 20-24 years 34 64.2 25-29 years 19 35.8 Hemşirelik eğitimi düzeyi Önlisans 7 13.2 Lisans 44 83.0 Yüksek Lisans 2 3.8 Meslekte çalışma süresi 1 yıldan az 20 37.7 1-3 yıl 21 39.6 4 yıldan fazla 12 22.7 Klinik Dahiliye kliniği 18 34.0 Cerrahi kliniği 20 37.7 Özel servis (VIP ) 25 28.3 Tablo 2 de çalışma kapsamında yer alan hemşirelerin özellikleri yer almaktadır. Hemşireler arasında 20-24 yaş grubunda (%64.2) ve lisans mezunu olanlar (%83.0) çoğunluğu oluşturmaktadır. Meslekte dört yıldan uzun süredir çalışanların oranı yalnızca %22.7 olup %37.7 si cerrahi servisinde çalışmaktadır. Bu sonuçlar doğrultusunda çalışmada yer alan hemşirelerin büyük bir kısmının oldukça genç ve mesleki deneyimlerinin de az olduğu söylenebilir. Hastaların ve hemşirelerin dört alanda yer alan hemşirelik girişimlerinin önemini algılamaları Tablo 3 te verilmiştir. Hastaların ve hemşirelerin dört alandaki puan ortalamaları karşılaştırıldığında; hemşirelerin özbakım aktiviteleri, damar yolunun açılması, ilaç uygulamaları, ağrı yönetimi, pozisyon verme ve sıcaksoğuk uygulamalar gibi girişimleri içeren fizyolojik alandaki puan ortalamalarının ( x =68.16) hasta bireylerin aynı alandaki puan ortalamalarından ( x = 52.83) daha yüksek olduğu görülmüştür. Nörolojik izlem, yaşam bulgularının izlenmesi, kanama izlemi, düşmelerin önlenmesi ve enfeksiyondan koruma girişimlerini içeren güvenlik aktiviteleri de hemşire grubu tarafından ( x =24.20) hasta grubuna gore ( x =21.41) daha önemli bulunmuştur. Hastalar ve hemşirelerin fizyolojik ve güvenlik alanlarında puan ortalamaları arasındaki fark istatistiksel yönden de anlamlıdır (fizyolojik alan için t=8.63, p=0.000, güvenlik alanı için t=5.79, p=0.000). Tablo 3: Hastaların (n=53) ve hemşirelerin (n=53) hemşirelik girişimlerinin önemini algılamaları Hasta Hemşire t p Alanlar X Ss X Ss 15-75 52.83 11.76 68.16 5.36 8.63 0.000* 21.41 3.21 24.20 1.40 5.79 0.000* 21.75 2.69 21.54 3.38 0.34 0.728 23.24 2.30 22.94 2.35 0.66 0.506 Literatürde yer alan konu ile ilgili diğer çalışmalar değerlendirildiğinde, elde edilen sonuçların çoğunun bizim sonuçlarımız ile benzerlik göstermediği, somatik hastalığı olan hastaların bakımın fiziksel, tıbbi ve teknik yönlerini hemşirelere göre daha önemli buldukları, (White 1972, Larson 1984, von Essen ve Sjoden 1995, von Essen ve Sjoden 2003, Lauri, Lepistö ve Kappeli 1997, Widmark-Petersson, von Essen ve Sjöden 1998 ). hemşireler için ise bakımın daha çok duygusal ve davranışsal yönlerinin önem taşıdığı (White 1972, von Essen ve Sjöden 1991, Redfern and Norman 1999, Lynn ve McMillian 1999, Hegedus 1999, Christopher ve Hegedus 2000, Von Essen ve Sjöden 2003, Wichowski ve ark. 2003) görülmüştür Bizim çalışmamızın bulguları, dahiliye ve cerrahi servislerinde çalışan hemşirelerin zamanlarının çoğunu fizyolojik ve güvenlik boyutlarında yer alan hemşirelik girişimlerine ayırmaları ile açıklanabilir. Elde ettiğimiz bu bulgular, hastane yönetimi tarafından söz konusu girişimlere daha fazla önem verilmesinin bir yansıması da olabilir. Ancak hemşireler hastaların fizyolojik ve güvenlik alanı ile ilgili girişimleri kendileri kadar önemli bulmadıklarının 36

C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2005, 9 (1) farkında olmalı, bu girişimleri neden yaptıklarını ve önemini açıklamalıdırlar. ve sağlık sistemi alanlarına bakıldığında, istatistiksel yönden önemli bulunmamakla birlikte hastaların puan ortalamalarının (davranışsal alan için; x = 21.75, sağlık sistemi alanı için x = 23.24) hemşirelerin puan ortalamalarından ( davranışsal alan için; x = 21.54, sağlık sistemi alanı için x = 22.94) daha yüksek olduğu belirlenmiştir. alanda yer alan dokunma, aktif dinleme, manevi destek gibi gereksinimler hemşirenin günlük uygulamaları arasında kolaylıkla ihmal edilebilmektedir. Ancak bu girişimler, hemşirelik uygulamasının özünü oluşturan bakım kavramı kapsamında ağırlıklı bir yer tutmaktadır. Hastalar tarafından önemli bulunan davranışsal girişimlerin uygulanması ile bakım kalitesinin daha da yükselebileceği söylenebilir. alanındaki girişimlerin hastalar tarafından daha önemli bulunması ise, hastaların bu alanda yer alan dokümantasyon ve istem alma gibi girişimlerde hemşireyi daha çok görmeleri ile açıklanabilir. Tablo 4: Hastaların yattıkları servislere göre hemşirelik girişimlerinin önemini algılamaları Alanlar 15-75 Dahiliye (n=18) Cerrahi (n=20) VIP (n=15) X Ss X Ss X Ss F p 49.61 10.73 50.75 12.69 59.46 9.41 3.72 0.031* 22.16 2.52 20.6 4.12 21.6 2.41 1.16 0.319 21.61 2.95 22.05 3.12 21.53 1.72 0.10 0.828 23.16 2.28 24.05 1.50 22.26 2.89 2.76 0.073 Tablo 4 te hastaların yattıkları servislere gore hemşirelik girişimlerinin önemini algılamaları görülmektedir. Özel serviste yatan hastaların fizyolojik alan ile ilgili puan ortalamaları (( x =59.46) diğer servislerde yatan hastalardan daha yüksektir Hastaların yattıkları servisler ve fizyolojik alandaki puan ortalamaları arasındaki fark istatistiksel olarak ta önemli bulunmuştur ( F=3.72, p=0.031). Bu bulgu özel serviste yatan hastaların fiziksel bakım ile ilgili beklentilerinin daha fazla olabileceğini düşündürmektedir. Tablo 5: Hastaların eğitim düzeylerine göre hemşirelik girişimlerinin önemini algılamaları Alanlar 15-75 İlköğretim ve altı (n=14) Lise (n=19) Yüksek öğrenim (n=20) X Ss X Ss X Ss F p 47.28 9.94 51.15 12.14 58.30 10.69 4.42 0.017* 21.85 2.41 20.89 2.84 21.6 4.01 0.40 0.669 22.78 2.99 21.47 2.06 21.30 2.93 1.43 0.248 23.85 1.91 22.94 2.36 23.1 2.51 0.68 0.509 Hastaların eğitim düzeylerine gore hemşirelik girişimlerinin önemini algılamalarına bakıldığında (Tablo 5) yüksek öğrenim yapmış hastaların fizyolojik alan puan ortalamaları daha yüksek olup, eğitim düzeyi ile fizyolojik alan puan ortalaması arasında anlamlı bir fark bulunmuştur (F=4.42, p=0.017). Johansson ve arkadaşlarına göre (Johannson, Oleni ve Fridlund 2002) hastaların eğitim düzeyleri bakımla ilgili memnuniyet düzeylerini etkilemektedir. Çalışmamızda yüksek öğrenim yapmış hastaların fizyolojik alanla ilgili 37

Algıer, Abbasoğlu, Hakverdioğlu, Ökdem, Göçer girişimlere daha çok önem vermeleri bu alandaki hemşirelik bakımına gereksinimlerinin daha çok olabileceğini düşündürmektedir. Tablo 6: Hastaların yaş, cinsiyet ve hastanede yatış sürelerine göre hemşirelik bakımının önemini algılamaları 15-75 n X Ss X Ss X Ss X Ss Yaş 18-35 yaş 4 51.0 9.89 21.25 2.98 21.25 3.30 22.0 2.16 36-55 yaş 18 55.27 9.59 22.05 2.75 22.72 2.27 24.11 1.64 56-70 yaş 70 yaş üzeri 24 7 52.58 48.42 13.0 14.09 20.83 21.85 3.78 2.41 21.08 21.85 2.71 3.13 22.79 23.28 2.62 2.36 Cinsiyet Kadın 21 55.23 10.17 21.95 2.15 22.47 2.60 23.47 2.60 Erkek 32 51.25 12.60 21.06 3.74 21.28 2.69 23.09 2.11 Hastanede yatış süresi 7 günden az 32 53.46 13.45 21.37 3.52 21.78 2.84 23.09 2.33 7 gün ve üzeri 21 51.85 8.80 21.47 2.74 21.71 2.51 23.47 2.29 Tablo 6 da hastaların yaş, cinsiyet ve hastanede yatış sürelerine hemşirelik bakımının önemini algılamaları verilmiştir. Tablodan da görüldüğü gibi kadın hastaların tüm alanlardaki puan ortalamaları erkek hastalara göre daha yüksektir. Wichowski ve arkadaşlarının (Wichowski ve ark. 2003) çalışmasında da benzer sonuç elde edilmiştir. Kadın hastalarla hemşirelerin cinsiyetlerinin aynı olması ve kadın cinsiyette de davranışsal farkındalığın yüksek olması, kadın hastaların hemşire tarafından yapılan tüm girişimleri önemli olarak algılamalarına neden olabilir. Hastaların hastanede yatış sürelerine göre hemşirelik girişimlerinin önemini algılamalarına bakıldığında; hastanede yedi günden az bir süredir yatan hastaların fizyolojik alandaki puan ortalamalarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Bu bulgu, bu grupta yer alan hastaların henüz fizyolojik gereksinimlerinin ağırlıkta olabileceğini düşündürmektedir. Tabloda gösterilmemekle birlikte hastaların yaşı, cinsiyeti ve hastanede kalış süresi ile tüm alanlar için puan ortalamaları arasında istatistiksel yönden anlamlı bir fark saptanmamıştır. Tablo 7: Hemşirelerin yaş gruplarına göre hemşirelik girişimlerinin önemini algılamaları Alanlar 15-75 20-24 yaş (n=34) 25-29 yaş (n=19) X Ss X Ss t p 69.14 4.04 66.42 6.93 1.81 0.076 24.52 0.89 23.63 1.92 2.32 0.024* 21.85 3.30 21.0 3.54 0.87 0.384 23.55 1.84 21.84 2.79 2.69 0.01* 38

C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2005, 9 (1) Hemşirelerin yaş gruplarına göre hemşirelik girişimlerinin önemini algılamalarına bakıldığında (Tablo 7); 20-24 yaş grubundaki hemşirelerin tüm alanlardaki puan ortalamalarının daha yüksek olduğu, güvenlik ve sağlık sistemi alanlarında yaş grupları arasındaki farkın anlamlı olduğu görülmüştür (güvenlik; t=2.32, p=0.024, sağlık sistemi; t=2.69, p=0.01) Watson ve Lea nın çalışmalarında ise (Watson ve Lea,1998) daha yaşlı olan hemşirelerin bakımın profesyonel yönlerini önemli buldukları belirlenmiştir. Çalışmamızda daha genç yaş grubunda yer alan hemşirelerin tüm alanlarda puan ortalamalarının yüksek olması, yeni mezun olarak düşünülebilecek hemşire grubunun mesleki bilgilerinin daha taze, meslekte daha motive ve hemşirelik girişimlerinin öneminin daha çok farkında olmaları ile açıklanabilir. Tablo 8: Hemşirelerin eğitim düzeyi, çalıştıkları klinik ve mesleki deneyimlerine göre hemşirelik girişimlerinin önemini algılamaları Eğitim düzeyi 15-75 n X Ss X Ss X Ss X Ss Önlisans 7 68.28 9.44 24.14 1.06 20.42 4.42 21.85 3.18 Lisans 44 66.63 4.35 24.25 1.48 21.77 3.19 23.15 2.19 Yüksek Lisans 2 64.50 9.19 23.50 0.70 20.50 4.94 22.00 2.82 Klinik Dahiliye 18 69.44 5.70 24.44 0.98 21.05 4.06 23.0 2.47 Cerrahi 20 67.6 5.72 24.4 0.82 21.0 3.19 23.1 2.22 Özel servis (VIP) 15 67.4 4.43 23.66 2.19 22.86 2.44 22.66 2.52 Mesleki deneyim Bir yıldan az 20 55.0 8.88 22.05 2.64 21.85 2.70 23.40 2.58 1-3 yıl 21 51.85 13.01 21.04 2.78 22.52 2.11 22.9 2.39 Tablo 8 de hemşirelerin eğitim düzeyi, çalıştıkları klinik ve mesleki deneyimlerine göre hemşirelik girişimlerinin önemini algılamaları verilmiştir. İstatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmamakla birlikte dahiliye kliniğinde çalışan hemşirelerin fizyolojik alanla ilgili puan ortalamaları diğer kliniklerde çalışanlardan daha yüksektir. Bu bulgu, dahiliye kliniklerinde yatan hastaların fizyolojik gereksinimlerinin daha yoğun olabilmesi ile açıklanabilir. Hemşirelerin mesleki deneyimlerine göre puan ortalamalarına bakıldığında ise meslekte bir yıldan az bir süredir çalışanların fizyolojik ve güvenlik alanları ile ilgili puan ortalamalarının yüksek olması, daha somut olarak ele alınabilecek olan bu girişimlerin, mesleğin henüz başlangıcında olan hemşireler için daha önemli olarak algılandığını düşündürmektedir. SONUÇ Çalışmadan elde edilen en temel sonuç, hastaların ve hemşirelerin hemşirelik girişimlerinin önemini algılamaları arasında farklılıklar olmasıdır. Farklılıklar arasında özellikle hemşirelerin fizyolojik, hastaların ise davranışsal alandaki girişimleri daha önemli bulmuş olmaları dikkat çekicidir. alandaki hemşirelik girişimlerinin önemi ile ilgili algılama farklılıklarının birçok nedeni olabilir. Hemşire hastaların davranışsal alandaki gereksinimlerini belirlemeye daha çok zaman ayırmalı ve bu alandaki uygun girişimleri kullanabilmelidir. Kurumsal düzeyde hastaların beklentilerinin ve hemşirelik girişimlerinin sürekli değerlendirilmesi, hastaların beklentileri ile tutarlı bir hemşirelik bakımının verilmesine katkıda bulunabilecektir. Hemşirelik bakımına gereksinimi olanların bakımdan beklentileri, hemşirelik uygulamalarını etkileyen faktörlerden birisidir. Günümüzde hemşirelik bakımını alanlar bakımlarına ilişkin kararlarda daha aktif biçimde yer alarak hemşirelik uygulamasını etkileyebilmektedirler. Hemşirenin bakım verdiği bireylerin beklentileri ve algılamalarının farkında olarak 39

Algıer, Abbasoğlu, Hakverdioğlu, Ökdem, Göçer bakımını yönlendirmesi, hasta ve hemşire arasındaki etkileşimi ve bakım kalitesini geliştirecek, güçlendirecektir. ÇALIŞMANIN SINIRLILIKLARI Bu çalışmanın bazı sınırlılıkları vardır. Bunlardan birincisi bulgular, çalışmada yer alan grubun ötesine genellenemez. İkincisi bu çalışma bir üniversite hastanesinin belirli kliniklerinde yapılmış bir pilot çalışma niteliğindedir. Farklı hastanelerde, farklı sosyokültürel düzeydeki hastalar ve farklı kliniklerde, daha geniş bir örneklemi kapsayan çalışmalara gereksinim vardır. KAYNAKLAR Al-Kandari F, Ogundeyin W (1998) Patients and nurses perceptions of the quality of nursing care in Kuwait. J Adv Nurs, 27: 914-921. Björk IT (1995) Neglected conflicts in the discipline of nursing: perceptions of the importance and value of practical skill, J Adv Nurs, 22: 6-12. Christopher KA, Hegedus K (2000) Oncology patients and oncology nurses perceptions of nurse caring behaviours, Eur J Oncol Nurs, 4(4): 196-204. Hegedus KS (1999) Providers and consumers perspective of nurses caring behaviours, J Adv Nurs, 30(5): 1090-1096. Hua Han C (2003) Measuring patient satisfaction as an outcome of nursing care at a teaching hospital of Southern Taiwan, J Nurs Care Qual, 18(2): 143-150. Johansson P, Oleni M (2002) Patient satisfaction with nursing care in the context of health care: a literature study, Scand J Caring Sci, 16:337-344. Kurkı PA, Laıtıla AH (1992) Good nursing practice as perceived by clients: a starting point for the development of professional nursing, J Adv Nurs, 17:1195-1199. Larson PJ (1984) Important nurse caring behaviours perceived by patients with cancer, Oncology Nursing Forum, 11:46-50. Lauri S, Lepistö M, Kappeli S (1997) Patients needs in hospital: nurses and patients views, J Adv Nurs, 25: 339-346. Lynn M, McMillan B (1999) Do nurses know what patients think is important in nursing care? J Nurs Care Qual, 13 (5): 65-74. McCloskey JC, Bulechek GM (2000) Iowa Intervention Project: Nursing Intervention Classification (NIC), St.Louis,Mosby,Inc.s.90-102. Redfern S, Norman I (1999) Quality of nursing care perceived by patients and their nurses: an application of the critical incident technique, J Clin Nurs, 8: 407-421. Smith MK, Sullivan JM (1997) Nurses and patients perceptions of most important caring behaviours in a long-term care setting, Geriatr Nurs, 18: 70-73. White MB (1972) Importance of selected nursing activities, Nurs Research, 21(1): 4-14. von Essen L, Sjoden PO (1991)Patient and staff perceptions of caring: review and replication, J Adv Nurs, 16:1363-1374. von Essen L, Sjoden PO (1995) Perceived occurrence and importance of caring behaviors among patients and staff in psychiatric, medical and surgical care, J Adv Nurs, 21: 266-276. von Essen L, Sjoden PO (2003) The importance of nurse caring behaviours as perceived by Swedish hospital patients and nursing staff, Int J Nurs Studies, 28: 267-268. Watson R, Lea A (1998) Perceptions of caring among nurses: the influence of age and sex, J Clin Nurs, 7:97. Wichowski HC, Kubsch SM, Ladwig J et al. (2003) Patients and nurses perceptions of quality nursing activities, British Journal of Nursing, 12 (19): 1122-1129. Widmark-Petersson V, von Essen L, Sjoden P (1998) Perceptions of caring: patients and staffs associations to CARE-Q behaviours, Journal of Psychosocial Oncology, 16(1): 75-96. Williams AM (1998) The delivery of quality nursing care: a grounded theory study of the nurse s perspective, J Adv Nurs, 27:808-816. Young WB, Minnick AF, Marcantonio R (1996) How wide is the gap in defining quality care?: comparison of patient and nurse perceptions of important aspects of patient care, J Nurs Administration, 26(5): 15-20. 40