ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ-II Konu 7 Öğretimde Plan Yapma Öğr. Gör. Cahit GÜRER Planlama veya Plan Yapma Nedir? Afyonkarahisar 5 Ekim 2007 Planlama genel anlamda yapılacak bir etkinliğin önceden sistematik olarak düşünülmesidir Öngörülen belirli amaçlara ulaşabilmek için, gelecekte uygulanacak etkinlikleri kararlaştırmaktan oluşan bir süreçtir. Öğretme-öğrenme planı ise belirlenmiş özel hedeflere erişebilmek için içerikle ilgili gerekli etkinliklerin, yöntem ve tekniklerin, kaynak ve araçların ve değerlendirmelerin önceden düzenlenmesidir. Neden Plan Yapılır? Plân, bir faaliyette bulunurken güçlükle karşılaşmamak, faaliyete önceden vakıf olabilmek amacıyla yapılır. Planlama her alanda zorunlu bir durumdur.eğitim, ekonomi, askerlik, fizik, kimya kısacası bütün alanlarda plân yapılmaktadır. Devletler de belli hedeflere ulaşmak, kalkınabilmek için plân yaparlar Planlı Çalışmanın Yararları Öğretimin plânlaması; öğretmenin, eğitimöğretimde neyi, niçin ve nasıl okutacağını düşünmesini sağlayarak verimi artırır. Konuların ne zaman ve ne kadar süre içinde işleneceğinin zaman sırasına göre düzenlenmesini, ayrıca, programların süresi içerisinde tamamlanmasını sağlar. Öğretimde Plan Yapma 1
Plânlı çalışma, öğretmen ve öğrencileri dağınıklıktan kurtarır, onlara güven kazandırır. Amaçları gerçekleştirecek en uygun yöntem, teknik, araç ve gereçlerin seçilmesini, derslere hazırlıklı girilmesini sağlar. Plânlama öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerine göre yetiştirilmesini sağlar. Plânlı çalışma eğitim öğretimin değerlendirilmesinin sağlam ve güvenilir olmasını sağlar. Öğretmen ve öğrencilere düzenli ve birlikte çalışma alışkanlığı kazandırır. Eğitim faaliyetlerinde düşünceye açıklık kazandırır. Plân, harfiyen uyulması gereken bir materyal olmayıp, gerektiğinde bulunduğu yere ve zamana göre değişebilmelidir. Plân kısa, orta ve uzun vadeli yapılabilir. Ülkemizin "Beş Yıllık Kalkınma Plânı" adı ile yapmış olduğu plânlarda beş yıl içinde gerçekleştirilecek yatırımlar plânlanmıştır. Öğretim faaliyetlerinin de plânlı yürütülmesi esastır. Öğretim programlarında yer alan amaçların gerçekleştirilmesi için, plânlama gerekli görülmektedir. MEB'nın 1981 yılında yayınlamış olduğu "Eğitim- Öğretim Çalışmalarının Plânlı Yürütülmesine İlişkin Yönerge" gereğince, eğitim-öğretimde birlik ve bütünlüğü sağlamak, eğitimi, programda öngörülen amaçlara yöneltmek, çalışmaları etkili ve verimli hale getirmek üzere, MEB'na bağlı her derecedeki öğretim kurumlarında ve yurt dışında görevli öğretmenler, derslerine plânlı, programlı olarak yeterli hazırlıklarını yaparak gireceklerdir. Türk eğitim sisteminde, üniversiteler hariç, tüm derece ve türdeki okullarda öğretimin plânlı yapılması bir zorunluluktur. Plânlama üzerinde bilhassa ilkokullarda hassasiyetle durulmaktadır. Plânlama ilköğretimde, "İlköğretim Kurumları Yönetmeliği" ile, ortaöğretimde ise "Lise ve Ortaokullar Yönetmeliği" ile "mevzuat bağlayıcılığı" sıfatı kazanmakta ve kanunî bir zorunluluk olmaktadır. Öğretme Öğrenme Etkinliklerinin Planlanması Öğretmenler öğrencilerin kazanmaları gereken bilgi ve becerileri onlara en uygun biçimde kazandıracak ortamı hazırlamakla yükümlüdürler. Bunu sağlamak için ise öncelikle yapılacak şey, çalışmaları planlamaktır. Öğretimde Plan Yapma 2
Öğretimi Planlama Öğretimde Plan Çeşitleri Amaçlara ulaşmak için; yapılacak öğretim etkinliklerini belirleme, Ünite Planı Ünitelendirilmiş Yıllık Plan bunların öğrencilere kazandırılma yollarını seçme, 2551 Sayılı Tebliğler Dergisi MEB 2003 Yönergesi kullanılacak araç - gereçleri ve sonuçta elde edilen davranışların nasıl değerlendirileceğini planlama ve yazmadır. Yıllık Plan Ders Planı (Günlük Ders Planı) Hangi tür plan yapılırsa yapılsın, yapılan her planda bir öğretim programını oluşturan öğeler mutlaka yer almalıdır. Bunlar: Hedef ve Davranışlar İçerik Öğrenme-Öğretme Etkinlikleri Değerlendirme 1. Ünitelendirilmiş Yıllık Plan Ünitelendirilmiş yıllık planlar bir yıl içerisinde yapılacak öğrenme-öğretme etkinliklerinin planlanmasını içerir. "Ünitelendirilmiş yıllık plan, öğretim yılı süresince ders vermekle yükümlü olunan sınıflarda, program uyarınca belli üniteleri ya da konuları hangi aylarda yaklaşık olarak ne kadar zamanda isleyeceklerini gösteren, duruma göre zümre öğretmenler kurulu veya şube öğretmenler kurulu tarafından ortak hazırlanarak ders yılı başında okul yönetimine verilen çalışma planıdır." (Tebligler dergisi, 2551:441). Öğretimde Plan Yapma 3
AYLA R ÜNİT E ÖĞRENME ALANI NO SAYILAR ALT ÖĞRENME ALANLARI Doğal Sayılar Doğru, Doğru Parçası ve Işın KAZANIMLAR 1. Doğal sayılarla işlemler yapmayı gerektiren problemleri çözer ve kurar. 1. Doğru ile nokta arasındaki ilişkiyi açıklar. 2. Doğru parçası ile ışını açıklar ve sembolle gösterir. 3. Bir doğru parçasına eş bir doğru parçası inşa eder. 4. Aynı düzlemdeki iki doğrunun birbirlerine göre durumlarını belirler ve sembolle gösterir. 5. Bir doğrunun üzerindeki bir noktadan bu doğruya dikme çıkar ve dışındaki bir noktadan bu doğruya dikme inşa eder. 6. Bir doğru parçasının orta dikmesini inşa eder. 7. Bir doğruya dışındaki bir noktadan paralel inşa eder. 8. Uzayda bir doğru ile bir düzlemin ilişkisini belirler. SÜRE/ DERS SAATİ AÇIKLA MALAR Yıllık Plan Bir öğretim yılı boyunca dersin özelliğine göre yıllık ya da dönemlik olarak yapılacak çalışmaların aylara, bazen haftalara bölünerek belirlenmesi sonucu yapılan planlamadır. ÜNİT E I GEOMETRİ Açılar Çokgenler Eşlik ve Benzerlik Dönüşüm Geometrisi Örüntü ve Süslemeler 1. Açının düzlemde ayırdığı bölgeleri belirler. 2. Bir açıya eş bir açı inşa eder ve bir açıyı iki eş açıya ayırır. 1. Çokgenleri çizer ve inşa eder. 2. Düzgün olan ve olmayan çokgenler arasındaki farkı açıklar. 1. Eşlik ve benzerlik arasındaki ilişkiyi açıklar. 2. Eş ve benzer çokgenlerin kenar ve açı özelliklerini belirler. 1. Öteleme hareketini açıklar. 2. Bir şeklin öteleme sonunda oluşan görüntüsünüinşa eder. 1. Çokgenler ile çokgensel bölgelerin eş ve benzerlerini kullanarak örüntüler oluşturur. 2. Öteleme ile süsleme yapar. Yıllık Planda bulunan başlıca bölümler: Hedef ve Davranışlar Konular Öğrenme-Öğretme Yöntem ve Teknikleri Kullanılan Eğitim Teknolojileri Araç ve Gereçleri Hedef ve Davranışlara Ulaşma Düzeyi (DEĞERLENDİRME) Öğretmen bu bölümü doldururken yukarıda belirtildiği gibi kendi dersinin gün ve özellikleri de dikkate alarak dengeli bir dağıtım yapar. Konuların ağırlıkları dikkate alınarak, işleme süreleri belirlenir. Belirlenen konuların amaçları yazılır.amaçların öğrencilere yönelik ve davranışsal olarak ifade edilmesinde yarar vardır. Bu bölümde konunun özelliğine göre en uygun öğretim yöntem ve teknikleri yazılır. Konu, başka ders öğretmenlerinden destek almayı gerektiriyorsa bu bölüme yazılır. Bu bölüm öğretmene bir sonraki yılın yıllık planını hazırlarken rehberlik eder. Yıllık Plan Değerlendirilirken Süre açısından planlama uygun mu? Dersin ünitelerinin süreye göre bölümlenmesi Amaçların/Hedeflerin öğrencilere yönelik ve davranışsal olarak ifade edilmesi Amaçlar/Hedefler ve konular arasındaki bağıntı Uygun öğrenme-öğretme yöntem ve tekniklerinin belirtilmesi Konuya ilişkin ders araç- gereçlerinin belirtilmesi Ders Planı (Günlük Ders Planı) Ders Nedir? DERS: Her hangi bir bilgi ya da becerinin bir defada öğretilen bölümüne ders denilebilir. Öğretmenin bir bilgi veya becerinin bir oturumda ne kadar öğretileceğine karar vereceği süreçtir. Öğretmen planını hazırladığı dersin içeriğini oluştururken şu hususlara dikkat etmelidir: Öncelikle dersin amaçları belirlenmeli ve yazılmalıdır. Bu amaçlar davranışsal nitelikte, öğrenciye yönelik olmalıdır. Amaçlar konunun özelliği ile bağıntılı olmakla beraber bi1issel duyuşsal ve devinsel (psikomotor) alanlarla uyumlu olmalıdır. Bir oturumluk ders için belirlenen amaçlar o derste gerçekleştirilecek yeterlikte olmalıdır. Öğretimde Plan Yapma 4
Bunun yanında dersler arasındaki bağlantı da önemlidir. Her ders bir önceki dersin tekrarı ile başlamalı ve öğrenciyi bir sonraki 'derse taşımalıdır. Öğretmen derse girmeden önce iki boyutlu bir hazırlık yapmalıdır. Öğretime hazırlık Plan hazırlama 1. Öğretime Hazırlık Üç faktör dikkate alınır. 1. Öğrenci: Öğrenci grubunun büyüklüğü, bilgi ve beceri düzeyleri (hazır bulunuşluk) dikkate alınmaktadır. 2. Konu: İşleyeceği konunun tüm program içindeki yeri, konuya uygun öğretim yönteminin seçimi, konuyu islerken gerekli olacak görsel işitse1 araçların durumu, konunun ana hatları, dersin sonunda kullanılacak ölçme aracı belirlenmelidir. 3. Koşullar: Dersin süresi, sürenin ayarlanması, öğretimin yapılacağı yerin belirlenmesi (derslik, atölye ya da laboratuar), bu mekanların ışıklandırma, havalandırma, ısıtma gibi açılardan durumlarının gözden geçirilmesi, ders için gerekli araç - gereçlerin yeterliliği dikkate alınmalıdır. 2. Ders Planı Hazırlama Öğretme - öğrenme etkinliklerinin planlanmasında günlük çalışmaların planlanmasının da önemli bir yeri vardır. Öğretmenin günlük çalışmalarından elde edeceği verim, çalışmalarını planlaması ile doğru orantılıdır. Ders Planı Hazırlamada Dikkat Edilecek Hususlar AMAÇ YAZMA 1. Davranış İfadesi ile Amaç Yazma Planda öğrencilere kazandırılacak davranışlar açık olarak belirtilmelidir. Dersin amaçları bölümünde yer alan bu davranışlar yazılırken genellikle "Bu dersi basarıyla tamamlayan öğrenci," ifadesiyle bir giriş yapılır, sonra davranış ifadesi yazılır. Bu dersi başarıyla tamamlayan öğrenci, Eğitim ve öğretim kavramlarını tanımlar. Kırgızistan'ın baslıca geçim kaynaklarını açıklar. İki bilinmeyenli denklem problemlerini çözer. 2. Hedefleri ve Hedef Davranışları Yazarak Amaç Yazma (Hedef cümleleri daha genel ifadelerden oluşmalı ve ayrıntılı davranış cümlelerine dönüştürülebilmelidir. Davranışlar ise hedefleri oluşturan ve öğrencinin nasıl bir öğrenme ürünü elde edeceğini ortaya koyan cümlelerdir Öğretimde Plan Yapma 5
Hedef: Teknik Eğitim Fakültesi Yapı Öğretmenliği Bölümü 1. sınıf "Öğretmenlik Mesleğine Giriş" dersinde yer alan temel kavramları bilme. Davranışlar: 1. Eğitim kavramını yazma/söyleme 2. Öğretim kavramını yazma/söyleme 3.Verilen kavramlar arasından eğitim kavramını seçip işaretleme. 4.Eğitim ile öğretim kavramları arasındaki farkı yazma/söyleme. Ders boyunca yararlanılacak kaynaklar, araç ve gereçler belirtilmelidir. İçerik, öğrencilerin ilgisini çekebilecek ve onların geçmiş yaşantılarına yer verebilecek özelliğe sahip olmalıdır. Değerlendirme yöntemi ve araçları belirlenmelidir. Plan bir önceki ve bir sonraki ders ile bağlantı kurulabilecek bir yapıda hazırlanmalıdır. Derste ortaya çıkabilecek değişiklikleri dikkate alabilecek bir esnekliğe sahip olmalıdır. Ders planı diğer öğretmenler tarafından da kolay anlaşılabilir olmalıdır. Plan çok kısa ya da çok uzun olmamalı, düzgün bir şekilde yazılmalıdır. Ders Planı Örneği Plan dersin süresi ile uyumlu bir uzunlukta hazırlanmalıdır. Planlandığı süre içinde uygulanmasına çalışılmalıdır. Çoklu Zeka Kuramına Göre Ders Planı Bu tip bir ders planı dört kısımdan oluşur: 1. Bölüm: Planın tanıtım bölümüdür. 2.Bölüm: dersin islenişi ile ilgili olan esaslar yer alir. Bu bölümde öncelikle dersin amaçları ya da hedef ve davranışlar yazılır 3. Bölüm: Ölçme ve değerlendirme etkinliklerinin planlandığı bölümdür. 4. Bölüm: Dersin tamamlanmasından sonra doldurulabilecek bir bölümdür. Öğretimde Plan Yapma 6
Zeka Gruplarına Göre Etkinlik Türleri Öğretimde Plan Yapma 7
Benjamin Bloom'a göre EĞİTİMİN AŞAMALI HEDEFLERİ 1. BİLİŞSEL (Cognitive) HEDEFLER 3. Uygulama 4. Analiz 6.Değerlendirme (Yargı) 5. Sentez 2. Kavrama 1. Bilgi (Bilgileri Hatırlama) 1. Bilgi - Bilgileri Hatırlama (Belleme) Bir alana has (özgü) bilgileri hatırlama Terim bilgisi (semboller ve kavramlar: felsefi kavramlar, matematik semboller vs..) O alanla ilgili temel olgular (kişiler, olaylar, devletler Bir alanın bilgileriyle uğraşma araç ve yollarının bilgisini hatırlama Alışları hatırlama (dilbilgisi kuralları, geometrideki genel harflendirmeler vs) Yönelim ve sıraları hatırlama (tarihi olayların sırası, hastalık veya gelişim evreleri..) Sınıflamaları ve sınıfları hatırlama (bilimlerin bölümleri, hayvan sınıflandırmaları..) Ölçütleri hatırlama (o alana ait araç gereçler ve ölçme birim ve teknikleri..) Yöntemleri hatırlama (o alana özgü araştırma metotları (klinik, saha araştırması..) 2. Kavrama Çevirme Yorumlama İleride olacakları kestirebilme (öteleme) Bir alandaki genel doğruları ve soyutlamaları hatırlama İlke ve genellemeleri hatırlama Kuramları ve yapıları hatırlama 3. Uygulama konuya uygun problem çözme, yazma, seçme, anlatma vs. Uygulama ilk kez karşılaşılan bir sorunun çözümünden ziyade, bir yöntem ve kuralın uygulanması gibi bilgi düzeyindeki etkinlikleri içerir. 4. Analiz Öğeleri belirleme (bir bütünü parçalarına ayırma, deneyleri, makaleleri vs.) İlişkileri analiz (Öğelerin ilişkileri, neden-sonuç ilişkileri, önem sıralaması vs.) Örgütleme ilkelerini analiz etme (bir yazarın amacı, görüşü, teknikleri, bir resmin analizi..) Öğretimde Plan Yapma 8
5. Sentez Özgün bir iletişim veya anlatma ortaya koyma (şiir, makale vs.) 6. Değerlendirme İç ölçütlerle değerlendirme (tutarlılık, mantıksal doğruluk, mantık hataları...) Bir plan veya işlemler takımı oluşturma (bir deney yapma, plan yapma vs.) Soyut ilişkiler takımı geliştirme (eldeki verilerle hipotezler geliştirme, model ve sistem geliştirme) Dış ölçütlerle değerlendirme ekonomiklik, etkililik vs.) (işe yararlık, 2. DUYUŞSAL (Affective) HEDEFLER 1. Alma 5. Nitelenmişlik Farkında olma (güncel olayların farkında mı, çevreye, insan ve hayvan haklarına vs. ilgi) 4. Örgütleme 3. Değer Verme Almaya açık olma dinleme vs.) (hoşgörü, zıt görüşleri 1.Alma 2. Tepkide Bulunma Kontrollü ve seçici dikkat gösterme (gazetenin belli yerlerini okumak gibi) 2. Tepkide bulunma Uysal davranma (Trafik, sağlık, oyun kurallarına uyma..) Tepki göstermede istekli davranma (Görgü kurallarını her yerde istekli uygulama, gönüllü davranma) Tepki göstermekten tatmin olma (Coşku ile iş yapma, şarkı söyleme, tezahürat) Yıllık ve Ünite Düzeyinde Hedef İlköğretim : Sosyal yardım kollarında çalışmaya gönüllü oluş. Davranışlar: 1. Bir sosyal yardım kolunda görev almak için aday olduğunu yazma, söyleme. 2. Sosyal yardım kolunun etkinlikleri için zaman ayırma. 3. Sosyal yardım kolunun toplantılarına isteyerek katılma. 4. Görevini isteyerek yerine getirme. 5. Sosyal yardım kolunun etkinlikleri için para verme. 6. Okul dışındaki sosyal yardım kuruluşlarının düzenledikleri etkinliklere isteyerek katılma. Öğretimde Plan Yapma 9
3. Değer verme Bir değeri kabullenme (İbadeti kabul, evliliği, arkadaşlığı vs kabul etme) Taraftar olma, bir değeri yeğleme (Bir işte sorumluluk alma, bir işe zaman ve enerji ayırma..) Bir değere adanma (Demokrasiye, dine, okumaya, sanata, müziğe vs. kendini verme..) 4. Örgütleme (Bütünleştirme) Değerleri birbiriyle uyumlu hale getirme (Bilgi, ilgi ve inançlarıyla uyum içinde yaşama) Bir değerler sistemi oluşturma (örgütleme) (Kişisel veya toplumsal olarak bir değer sistemi oluşturma..) 5. Nitelenmişlik Bir değeri davranış ölçütü ve örüntüsü haline getirme (Demokratik, bilimsel, dini, ideolojik davranışlar) Bir değere dünya görüşünde yer verme (Demokrasiyi veya din ve ideolojiyi hayat felsefesi yapma, bağımsızlık, güvenilirlik, kendine güven gibi değerlerle yaşama) 1.Algılama 3. PSİKOMOTOR HEDEFLER 2. Kuruluş (Hazır Oluş) 3. Klavuz 4. Mekanizma Denetiminde Yapma 6. Adaptasyon 5. Kompleks Tepki Faaliyeti 7. Yaratma S o r u l a r? Öğr. Gör. Cahit GÜRER 19 Ekim 2007 Afyonkarahisar Öğretimde Plan Yapma 10