MONTREAL BİLİŞSEL DEĞERLENDİRME (Montreal Cognitive Asssessment: MoCA) Uygulama ve Puanlama YÄnergeleri Montreal Bilişsel Değerlendirme (MoCA), hafif bilişsel bozukluk iéin hızlı bir tarama testi olarak geliştirilmiştir. MoCA değişik bilişsel işlevleri değerlendirmektedir. Bunlar; dikkat ve konsantrasyon, yörötöcö işlevler, bellek, lisan, gärsel yapılandırma becerileri, soyut döşönce, hesaplama ve yänelimdir. MoCA nın uygulaması yaklaşık 10 dakika sörer. Testten alınabilecek en yöksek toplam puan 30 dur. Buna gäre 21 puan ve ÖstÖnde alınan puan normal olarak değerlendirilir. 1- İz SÉrme Testi: Uygulama: TestÄr katılımcıya şu yänergeyi verir LÖtfen bir sayı bir harf sırası ile birbirini izleyen sayı ve harfleri bir Éizgi ile birleştirin. Buradan başlayın (1 rakamını işaret eder) ve 1 den A ya, A dan 2 ye şeklinde devam edin. Buraya gelince (E harfini işaret eder) durun. Puanlama: Eğer katılımcı izleyen ÄrÖntÖyÖ başarılı olarak Éizmiş ise 1 puan verilir. Katılımcının kendi dözelttikleri de dahil töm hataları 0 puan alır. 2- GÑrsel Yapılandırma Becerileri (KÉp): Uygulama: TestÄr katılımcıya köp şeklini işaret ederek izleyen yänergeyi verir. Bu şekli olabildiğince hızlı bir şekilde aşağıdaki boşluğa Éizin. Puanlama: Aşağıdaki ÄlÉÖtleri karşılayan Éizime 1 puan verin. - äizim ÖÉ boyutlu olmalı - TÖm Éizgiler Éizilmiş (tamam) olmalı - Fazladan Éizgi eklenmemiş olmalı - äizgiler gärece paralel ve benzer uzunlukta olmalı (dikdärtgenler prizması kabul edilir) Eğer yukarıdaki ÄlÉÖtlerden herhangi birinde hata varsa 0 puan verilir. 3- GÑrsel Yapılandırma Becerileri (Saat): Uygulama: TestÄr kağıdın sağ Öst käşesindeki boş alanı işaret eder ve izleyen yänergeyi verir. Bir saat Éizin. Saatin töm rakamlarını yazın ve saat 11 i 10 geéeyi gästersin. Puanlama: Aşağıdaki ÖÉ kriterden her biri iéin 1 puan verin. - äeréeve (1 puan): Saatin ÉerÉevesi dözgön bir daire şeklinde Éizilmiş olmalı. Sadece Éok köéök kaymalar kabul edilir. (Är: daire kapatılırken meydana gelen hafif kayma) - Rakamlar (1 puan): Saatteki töm rakamlar tam olmalıdır. Herhangi bir rakam eklenmemeli, rakamlar saatin kadranları esas alındığında, doğru sırada ve konumda
olmalı, Éeyrekleri gästerecek şekilde doğru yazılmış olmalı ve töm rakamlar dairenin iéinde bulunmalıdır. Romen rakamları kabul edilir. - Saatin kolları (1 puan): Saatin iki kolu belirtilen zamanı doğru gästerecek şekilde yerleştirilmiş, saatin kollarından akrep yelkovandan daha kısa Éizilmiş, saatin kollarının birleştiği nokta saatin merkezine yerleştirilmiş olmalıdır. Yukarıda sıralanan ÄlÉÖtlerden herhangi biri karşılamıyorsa puan verilmez. 4- İsimlendirme: 5- Bellek: Uygulama: Soldan başlayarak sırayla resimler işaret edilir ve Bana bu hayvanın ismini säyleyin denir. Puanlama: İzleyen cevaplar iéin 1 puan verilir. (1) aslan, (2) gergedan, (3) deve Uygulama: TestÄr aşağıdaki yänergeyi verdikten sonra her kelimeyi 1 saniye ara ile okur. Bu bir bellek (hafıza) testidir. Size bir kelime listesi okuyacağım ve bu listedeki kelimeleri şimdi ve daha sonra hatırlamanızı isteyeceğim. Dikkatle dinleyin. Okumayı bitirdiğimde hatırlayabildiğiniz kadar Éok kelimeyi bana säyleyin. Kelimeleri hangi sırada säylediğiniz Änemli değildir. Katılımcının säylediği herbir kelime iéin ilgili kutuya bir işaret (x) koyun. Katılımcı kelimelerin hepsini doğru hatırlamış veya bazılarını ya da tamamını hatırlayamamış olsa da izleyen yänergeyi ikinci kez okuyun: Size aynı listeyi ikinci kez okuyacağım. Hatırlamaya Éalışın ve ilk denemede säylediğiniz kelimeleri de kapsayacak şekilde, bana hatırlayabildiğiniz kadar Éok kelime säyleyin. İkinci denemenin ardından katılımcının hatırladığı kelimeleri ilgili kutucuğa işaret (x) koyarak belirtin. İkinci denemenin sonunda katılımcıya, bu kelimeleri daha sonra hatırlayacağı konusunda bilgi verin. Testin sonunda sizden bu kelimeleri hatırlamanızı isteyeceğim deyin. Puanlama: Birinci ve ikinci denemeler iéin puan vermeyin. 6- Dikkat: İleriye doğru sayma: Uygulama: İzleyen yänergeyi verin: Size bazı rakamlar säyleyeceğim, ben bitirdikten sonra, säylemiş olduğum rakamları sıra ile tekrar edin. Beş adet rakamı saniyede bir birim olacak şekilde okuyun. Geriye doğru sayma: Uygulama: İzleyen yänergeyi verin: Şimdi başka sayılar säyleyeceğim, ancak bu kez ben bitirdikten sonra sayıları ters sırada tekrar edin. çé adet rakamı saniyede bir tane olmak Özere okuyun.
Puanlama: Doğru tekrarlanmış herbir dizi iéin 1 puan verin. (geriye doğru sayma iéin doğru cevap 2-4-7 olmalıdır). Uyanıklık (vigilance): Uygulama: TestÄr izleyen yänergeyi verir: Size bir dizi harf okuyacağım. A harfini her säylediğimde, elinizi masaya vurun. Eğer farklı bir harf säylersem, elinizi masaya vurmayın. Ardından, harf listesini saniyede bir harf olacak şekilde okur, ardından Puanlama: 0-1 hata iéin 1 puan verin (hata: yanlış harfte masaya vurmak ya da A harfi säylendiği halde masaya vurmamak). Seri olarak 7 şer Éıkarma: Uygulama: TestÄr izleyen yänergeyi verir: Şimdi sizden ben durun diyene kadar 100 den 7 Éıkartarak saymanızı istiyorum. Bu yänergeyi eğer gerekirse iki kez verin. Puanlama: Bu madde 3 puan değerindedir. HiÉbir doğru yanıt yoksa 0 puan, 2-3 doğru yanıt iéin 2 puan ve 4-5 doğru yanıt iéin 3 puan verin. Katılımcı 100 den başlayarak 7 şer sayarken her bir doğru yanıtı sayın. Her bir doğru yanıtı bağımsız olarak değerlendirin. Eğer katılımcı yanlış tepki verir (yanlış sayı säyler) ve bu sayıdan 7 Éıkartarak doğru devam ederse, herbir doğru tepkiye 1 puan verin. érn., katılımcı 92-85-71-64 olarak saymış ise, başlangıétaki 92 yanıtı hatalı olmasına rağmen, diğer töm rakamlar doğru ise 92 yanıtını 1 hata olarak kabul edin ve 3 puan verin. 7. CÉmle tekrarı: Uygulama: TestÄr izleyen yänergeyi verir: Size bir cömle okuyacağım. Ben cömleyi okuduktan sonra aynen tekrarlayın. Şimdi säyleyin Tek bildiğim bugön yardıma ihtiyacı olan kişinin Ahmet olduğudur. Verilecek yanıtın ardından, Şimdi size bir başka cömle okuyacağım, ben cömleyi okuduktan sonra aynen tekrarlayın. KÄpekler odadayken, kedi hep kanepenin altına saklanırdı. Puanlama: Doğru tekrarlanmış herbir cömle iéin 1 puan verin. Tekrar tam ve doğru olmalıdır. İhmal edilerek atlanmış, yerine kullanılmış, eklenmiş kelimelerden kaynaklanan hatalara dikkat edin (érn., ihmal edilebilecek kelimeler: tek, hep, yerine geéebilecek kelimeler: gizlenirdi, gizlenmek ve eklenen kelimeler: KÄpekler odadayken, kedi hep kanepenin altına korkuyla saklanırdı). 8. SÑzel Akıcılık: Uygulama: TestÄr izleyen yänergeyi verir. Sizden bir dakika iéinde size biraz sonra vereceğim harfle başlayan olabildiğince Éok sayıda kelime säylemenizi istiyorum. Ahmet, İzmir gibi Äzel isimlerle, rakamlar veya aynı käkten töretilmiş isimler dışında istediğiniz her törlö kelimeyi säyleyebilirsiniz. Bir dakika dolduğunda size dur diyeceğim. Hazır mısınız? Şimdi bana K harfi ile başlayan olabildiğince Éok sayıda kelime säyleyin (60 saniye söre tutulur). Durun. Puanlama : 60 saniye iéinde 11 veya daha fazla sayıda kelime Öretildi ise 1 puan verin. Katılımcının yanıtlarını test formunun altındaki boşluğa kaydedin.
9. Soyut déşénme: Uygulama: TestÄr katılımcıya Ärnek kelime Éiftleri (alıştırma maddesi) arasındaki yaygın benzerliği aéıklamasını ister. Bana portakal ve muz arasındaki benzerliği säyleyin denir. Eğer katılımcının yanıtı istendiği gibi olmazsa, ek söre vererek, Bana bu maddelerin başka bir benzerliğini säyleyin denir. Eğer katılımcı istenen yanıtı (meyve) vermiyorsa, Evet bunların ikisi de meyve deyin. Daha fazla aéıklama yapmayın. érnek kelime Éitlerine ilişkin alıştırmanın ardından, Şimdi bana tren ve bisiklet arasındaki benzerliği säyleyin denir. Bu maddeye verilen yanıtın ardından, Şimdi bana cetvel ile saat arasındaki benzerliği säyleyin denir. HiÉbir ilave yänerge, aéıklama veya ipucu verilmez. Puanlama: érnek kelime Éifti (alıştırma maddesi) puanlanmaz. Sadece son iki madde puanlanır. Herbir madde Éiftine verilen doğru yanıt iéin 1 puan verilir. İzleyen yanıtlar doğru kabul edilir. tren-bisiklet: ulaşım aracı, seyahat edilir, her ikisine de binilip gezilir. cetvel-saat : ÄlÉÖ araéları, ÄlÉmek iéin kullanılır. İzleyen yanıtlar doğru kabul edilmez. tren-bisiklet: tekerlekleri var cetvel-saat : her ikisinde de sayılar var, sayıları vardır 10. Gecikmeli hatırlama: Uygulama: TestÄr izleyen yänergeyi verir. Size daha Änce bazı kelimeler okumuştum. Sizden o kelimeleri hatırlamanızı ve säylemenizi istiyorum. Hatırlayabildiğiniz kelimeleri säyleyin. HiÉbir ipucu olmaksızın spontan olarak doğru hatırlanmış herbir kelime iéin ilgili bälöme işaret ( ) koyun. Puanlama: HiÉbir ipucu olmaksızın doğru säylenen herbir kelime iéin 1 puan verin. Seámeli: Gecikmeli hatırlama uygulamasının ardından, katılımcının hatırlayamadığı herbir kelime iéin aşağıda verilen ipuéları ile katılımcı teşvik edilir. Eğer katılımcı verilen kategori ve/veya Éoktan seémeli ipuélarının yardımı ile kelimeyi hatırlarsa, ilgili alana işaret ( ) konur. Anılan uygulama hatrılanmayan töm kelimeler iéin yapılır. Eğer katılımcı ipuélarına rağmen hala hatırlamıyorsa, izleyen yänerge verilir. Biraz sonra sayacağım kelimelerden hangisi daha Änce sunulmuştu hatırlıyor musunuz? BURUN-YçZ-EL Herbir kelime iéin aşağıdaki kategori ve/veya Éoktan seéme ipuélarını kullanın. BURUN : kategori ipucu: vöcut bälömö Éoktan seéme: burun-yöz-el KADİFE : kategori ipucu: kumaş törö Éoktan seéme: ipek-pamuklu-kadife CAMİ : kategori ipucu: bina törö Éoktan seéme: cami-okul-hastane PAPATYA: kategori ipucu: ÉiÉek törö Éoktan seéme: göl-papatya-lale MOR : kategori ipucu: bir renk Éoktan seéme: mor-mavi-yeşil
Puanlama: İpucu yardımıyla hatırlanan kelimelere puan vermeyin. İpuÉları sadece klinik olarak bilgi edinmek ve testäre bellek bozukluğunun törö hakkında ek bilgi sağlamak amacıyla kullanılır. Katılımcı ipucuyla hatırlayabiliyorsa, geri getirmeye bağlı, ipucuna rağmen hatırlayamıyorsa, kodlamaya bağlı bir bellek bozukluğu döşönölör. 11. YÑnelim: Uygulama: TestÄr izleyen yänergeyi verir. Bana bugönön tarihini säyleyin. Eğer katılımcı tam bir yanıt veremezse, ek olarak Bana (gön, ay,yıl ve haftanın hangi gönö) säyleyin denir. Ardından, Şimdi bana bulunduğumuz yerin ve bulunduğumuz şehrin adını säyleyin denir. Puanlama: Doğru herbir yanıt iéin 1 puan verin. Katılımcı tarih ve yeri net ve aéık (hastanenin, klinliğin, ofisin, kurumun adı) olarak säylemelidir. Katılımcı tarihin herhangi bir biriminde hata yaparsa puan vermeyin. TOPLAM PUAN: Puanlama formunun en sağ sötununda listelenmiş olan alt-puanların tömö toplanır. Testten alınabilecek en yöksek puan 30 dur. Toplam puanın 21 ve Özerinde olması katılımcının normal sınırlar iéinde olduğunu gästerir.