Investigation on Murata Vortex Spinning and Yarn Properties

Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 3, No: 3, 2009 (47-55) Electronic Journal of Textile Technologies Vol: 3, No: 3, 2009 (47-55) TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.com e-issn: 1309-3991 (Hakem Onaylı Makale) (Article) Murata Vortex Đplik Eğirme Sistemi ve Đplik Özelliklerinin Đncelenmesi Gizem KARAKAN *, Gabil ABDULLA *, Murat KODALOĞLU * * Akdeniz Üniversitesi Serik Meslek Yüksekokulu Tekstil Teknolojisi Programı, Antalya /TÜRKĐYE * Süleyman Demirel Üniversitesi, Tekstil Mühendisliği Bölümü Müh. Mim. Fak. Tekstil Mühendisliği Bölümü, Isparta/TÜRKĐYE Özet Tekstil sektöründe tamamı ticari kullanımda olmayan, deneme aşamasında veya yeni ticarileşme aşamasında olan birçok iplik üretim sistemi mevcuttur. Dünya pazarındaki iplik makinelerinin % 80 90 ını oluşturan konvansiyonel ring eğirme tekniği çok geniş bir kullanım alanına sahip olsa da ring iplikçilikte kopça bilezik arasındaki sürtünmenin iğ devrini azaltması sonucu yüksek hızlara çıkılamaması yeni iplik eğirme yöntemlerine olan arayışları arttırmıştır. Murata firmasının hava jetli iplikçilik sistemi üzerinde yaptığı çalışmalar sonucu en yeni sistem olarak kabul edilen Murata Vortex Eğirme sisteminin (MVS) başarısı %100 pamuk elyafının yüksek hızlarda (400m/dak) eğrilebilmesi ve oluşan iplik yapısının rotordan ziyade ring iplik yapısına benzemesiyle artmıştır. Literatürde MVS iplik eğirme sistemi, vortex ipliklerinin yapı ve özellikleri, eğirme sistemini etkileyen parametreler ile ilgili araştırmalar sınırlı sayıdadır. Bu çalışmada Murata Vortex Đplik Eğirme Sistemi nin genel yapısı, iplik özellikleri ve Vortex Đplik Eğirme Sistemine etkiyen temel parametrelerin incelenmesi ile ilgili yapılmış çalışmalar incelenmeye çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Murata Vortex Eğirme Sistemi, Vortex Đplik Yapısı Investigation on Murata Vortex Spinning and Yarn Properties Abstract Today in textile sector, there are many yarn production systems which are in experimental stage or still not in commercial usage. Although the conventional ring spinning system composing almost %80-90 of the world market s yarn machine is still being widely used,the handicap of the increasement of the production rate caused by the friction between ring and the traveller,provided the increasement of the researchs including new spinning technologies.the success of Murata Vortex Spinning system being accepted as the newest system after all studies of Murata air jet systems has been much acceptable especially for the spinning ability of %100 cotton in high speeds (400m/minute) and the yarn structure resembling ring yarn structure rather than rotor yarns. The researches in literature concerning the MVS spinning system,the vortex yarn structure-properties,and the parameters affecting the spinning system are considerably limited.in this study,the general structure ofmurata Vortex System, vortex yarn structure,and the studies including the parameters affecting the MVS system will be tried to be analyzed. Keywords: Murata Vortex Spinning System, Vortex Yarn Structure Bu makaleye atıf yapmak için Karakan, G. *, Abdulla,G *,Kodalıoğlu,M. * Murata Vortex Đplik Eğirme Sistemi ve Đplik Özelliklerinin Đncelenmesi Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi 2009, 3(3) 47-55 How to cite this article Karakan G. *, Abdulla,G *, Kodalıoğlu M. *, Murata Vortex Spinning System And Analysing the Yarn Structure Electronic Journal of Textile Technologies, 2009, 3 (3) 47-55

Teknolojik Araştırmalar: TTED 2009 (3) 47-55 Murata Vortex Đplik Eğirme Sistemi ve Đplik Özelliklerinin Đncelenmesi 1. GĐRĐŞ Tekstil dünyasındaki değişim anlayışı doğrultusunda, tekstil mamulüne kazandırılacak son kullanım özelliklerinin saptanması ve nihai ürünün kullanım özelliklerinin geliştirilmesi için pek çok çalışma yürütülmektedir. Son derece dinamik bir yapısı olan tekstilde, üretim hızı da çok önemlidir;. Bugün Türkiye nin tekstil sektöründe uluslararası platformdaki mevcut konumunu koruyabilmesi hatta bir sonraki hedeflerine ulaşabilmesi için katma değeri yüksek ürünler ortaya koyma gerekliliği kaçınılmazdır. Katma değeri yüksek mamuller üretebilmek için ilk aşama olan iplik üretiminde yeni teknolojilere yönelmek büyük önem taşımaktadır. Lif tüketiminde, en büyük yeri pamuğun aldığı ABD'de, vortex çok yaygın bir kullanıma sahiptir. Yüksek eğirme hızına rağmen, üretilen ipliğin karakteristik özelliklerinin ring ipliklere benzemesi vortex iplik sisteminin en önemli özelliğidir. Ring ipliklere kıyasla, vortex ile üretilen iplikler daha düşük tüylü ve daha düşük havlıdır, yıkanma ve aşınmaya karşı daha dirençlidir. Yüksek hacimli bir iplik olması nedeniyle daha çok su emme ve çabuk kuruma özelliği vardır. Core yarn(öz iplik) gibi özel iplikleri üretmekte imkânı da sunan Vortex eğirme sistemi, open-end rotor iplik teknolojisinde olduğu gibi, cerden çıkan şeritleri ipliğe çevirmek suretiyle, fitil, ring ve bobin proseslerini ortadan kaldırmaktadır. Ring iplik sistemine kıyasla; vortex eğirme sisteminde enerji tüketimi %30, makine için gereken alan %50, gereken iş gücü ise %60 daha düşüktür [1]. Son versiyon MJS iplik üretim makinelerinden farklı olarak bu sistemde ters yönde dönen iki hava jeti yerine farklı yapıda tek bir jet kullanıldığı belirtilmektedir. Vortex teknolojisinde hava, liflerin ön uçlarını öz oluşturacak şekilde birleştirmek ve lif uçlarını dış tabakayı oluşturacak şekilde diğer liflerin etrafına sarmak için havalandırmak amacıyla kullanılır. Vortex iplik yapısı, içerdiği daha fazla sarma lifi içermesi ve iki katlı ipliğe benzemesiyle jetli sistemden ayrılır [1]. Murata firması, MVS sistemini ilk tanıttığı 1997 yılından bu yana MVS 851,MVS 810 ve MVS 861 modellerini üretmiştir. MVS 810 makinelerinin çift katlı iplik için modifiye edilmiş olan versiyonu MVS 81 T model vortex iplik eğirme makinesi de oldukça ilgi görmüştür. Makine tipi ve üretilen iplik numaralarına bağlı olmakla birlikte Murata vortex iplik eğirme makinelerinin üretim hızının ring iplik eğirme ve rotor iplik eğirme sistemlerinden açık farkla önde olduğu söylenebilmektedir. Ayrıca bu sistemde şerit formundan ilave işlemlere gerek duyulmadan iplik formuna getirebilmek sistemin kontrol edilebilmesi açısından da büyük kolaylık sağlamaktadır [2]. Şekil 1. Vortex ve Ring Đplikçiliği Üretim Hattı [3]. 48

Karakan, G.,Gabil, A., Kodaloğlu, M. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2009 (3) 47-55 Çekilmi ş elyaf şeridi Ge n işle tilm iş eğ irm e ü çg e n i J e t d ü z e s i v e V o r t e x o d a s ı Şekil 2. Murata Vortex Eğirme Jeti Tasarımı [4] MVS 861 model iplik eğirme makinesinde MVS 851 modellerden farklı olarak iğ sayısı arttırılmış, makine boyutunda ise bir miktar küçültme yapılmıştır. Ayrıca üretilen bobinlerden daha iyi performans alınabilmesi amacıyla ipliğin düzgün gerginlikte sarılmasını sağlayacak sarım makaraları kullanılmıştır. Bu durum bobin sarım gerginliğine olumlu yönde etki etmiş ve bir sonraki proseslerde kolaylık sağlamıştır. 2. VORTEX ĐLE ELYAF EĞĐRME TEORĐSĐ Vortex iplik eğirme sisteminde 4 silindir ve çift apronlu bir çekim sisteminde çekime uğrayan cer şeridi hava emişi yardımıyla düze bloğu ve iğne tutucudan oluşan bir kanal içerisinden geçmektedir. Đğne tutucunun görüntüsü şekil 2 deki gibidir. Đğne tutucu belirli bir açıyla boylamasına uzanan bir rehber yüzeye ve içi oyuk iğ içerisine yönlenmiş, dışarı doğru çıkan kılavuz bir iğneye sahiptir [5]. Lif topluluğ u Đğne tutuc u Đğne Şekil 3. Đğne Tutucu ve Đğne [6] Geçiş kanalının akabinde lifler içi oyuk iğ içerisine doğru yönlenirler. Bu esnada farklı yönlerden belirli bir açıyla verilen sıkıştırılmış havanın oluşturduğu kuvvet etkisiyle lifler yalancı büküm alırlar. Oluşan büküm yukarıya doğru kayma eğilimindedir. Bu noktada iğne tutucudan dışarıya doğru sarkan iğne, bükümün yukarıya doğru kaymasını engellediğinden bazı liflerin üst kısımları çekim sistemi çıkış silindirlerinin kıstırma çizgisinden ayrılır ve açık kalır. Hava akımının döndürme etkisiyle iyice açılan lif üst kısımları Đçi oyuk iğ içerisine giren ve vortex ipliğinin merkez kısmını oluşturan liflerin ön uçları 49

Teknolojik Araştırmalar: TTED 2009 (3) 47-55 Murata Vortex Đplik Eğirme Sistemi ve Đplik Özelliklerinin Đncelenmesi etrafına spiral biçimde sarılır ve Vortex Đplik Yapısı oluşur. Sarım sayısının ve sarım uzunluğunun fazla olması hava jetli iplik yapısına göre daha üstün özellikler göstermesini sağlamaktadır [5]. Üretilen iplik, temizleme ünitesinden geçtikten sonra bobin halinde sarılır. Đstenilen iplik özelliklerine bağlı olarak, iplik temizleme ünitesinden sonra makine üzerinde parafinleme işleminden de geçirilebilmektedir. V O R T E X O L UŞUM U Şerit Elyafların ön ucu iğ içersinden girer. Vortex hava Đğ *Merkezde bir delik vardır. Vortex iplik E ly a fla rın y u k a rıd a k i bölüm leri ise iğ d ışın d a d ır. Elyaf arka ucu silindir tarafından tutulurken ön uç iğdeki delikten girer. Elyaf ucu silindirden kurtulduğunda ise, iğdeki delikten girmek yerine Vortex hava etkisiyle iğ etrafına sarılmaktadır. Şekil 4. Vortex Đplik Yapısı Oluşumu [2]. Đğ n e Ön silindirler Đğ Şekil 5. MVS Makinelerinde iplik Oluşum Bölgesi [7-3]. 50

Karakan, G.,Gabil, A., Kodaloğlu, M. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2009 (3) 47-55 2.1 Vortex Đplik Yapısı Murata Vortex eğirme sistemi (MVS) Murata hava jetli eğirme sisteminin (MJS) geliştirilmiş bir versiyonu olarak karşımıza çıkmaktadır. Vortex iplikçilik sistemi ile hava jeti iplikçilik sistemlerinden elde edilen ipliklerin yapıları arasındaki temel farklılık sarım yapan lif sayısının ve sarım uzunluğunun artırılmış olmasıdır. Vortex sisteminde sarım liflerini oluşturacak olan lifler hava jeti sisteminden farklı olarak çekim sisteminden çıkan lif demetinin tüm çevresi boyunca lif demetinden ayrılmaktadırlar [5]. MVS ve MJS iplik yapılarını kıyaslamaya yönelik son yapılan araştırmalar göstermiştir ki vortex iplikleri sarım yapan elyaf sayısı oranı ve sarım uzunluğu bakımından hava jetli ipliklerden daha yüksektir. Basal ve Oxenham ın elektron mikroskobu altında (SEM) yaptıkları incelemede, vortex ipliklerinin de hava jetli iplikler gibi merkezde uzanan bükümsüz çekirdek lifleri ve onların etrafına sarılan sargı liflerinden oluştuğu belirtilmiştir. Đplik uzunluğu boyunca uygulanan büküm açma işleminin sonunda sargı yapan elyafların paralel hale geldiği merkezde bükümsüz uzanan elyafların da büküm aldığı görülmüştür. Bu durum aşağıdaki şekilde gösterilmiştir [8]; Şekil 5. Vortex Đplik Yapısının Büküm açılmadan ve Büküm açıldıktan sonraki SEM görüntüleri [8]. Basal ve Oxenham yaptığı çalışmada farklı PET ve pamuk elyaf karışımlarıyla oluşturulan Murata Vortex (MVS) ve hava jetli (MJS) eğirme sistemleri ile üretilen ipliklerin fiziksel özellikleri kıyaslanmıştır. Test sonuçlarından düzgünlük, kalın yer sayısı, tüylülük değerleri açısından MVS ipliklerinin MJS ipliklerinden daha iyi sonuçlar alındığı anlaşılmıştır. MJS ve MVS ipliklerinin mukavemetleri değerlendirilmiş, MVS ipliklerinin mukavemet açısından daha iyi sonuçlar vermesi, yapısındaki sargı liflerinin sayısının daha fazla olmasına yorumlanmıştır. Çalışma esnasında %100 pamuk elyafı kullanılarak MJS ipliklerinin üretiminin gerçekleşemediği ortaya çıkarken, MVS sisteminde %100 polyester rahatlıkla çalışılmış ancak yine %100 pamuk elyafı ile üretim gerçekleşememiştir. Bu problem pamuk elyafında kısa lif miktarının fazla olması nedeniyle açıklanmıştır [8]. 51

Teknolojik Araştırmalar: TTED 2009 (3) 47-55 Murata Vortex Đplik Eğirme Sistemi ve Đplik Özelliklerinin Đncelenmesi Tablo1. Farklı karışım oranlarıyla üretilen MVS ve MJS ipliklerinin mukavemet kıyaslaması [8] MUKAVEMET (CN/tex) Karışım oran (PES/PAMUK) Tensorapid Tensojet MVS MJS MVS MJS 100/0 23.43 23.4 24.95 24.03 83/17 22.07 18.95 22.52 20.49 67/33 18.2 14.67 18.73 16.37 50/50 14.36 12.2 15.69 13.53 33/67 12.47 8.93 13.71 9.86 17/83 10.67 12.17 Tablo2. MVS ve MJS ipliklerinin CVm, ince-kalın yer ve tüylülük bakımından karşılaştırılması [8] Karışım oran ĐNCE YER KALIN YER TÜYLÜLÜK (PES/PAMUK) CVm (-%50) (+%50) MVS MJS MVS MJS MVS MJS MVS MJS 100/0 14,45 15,48 13 38 25 226 4,59 5,03 83/17 15,06 16,65 20 62 142 369 4,12 5,06 67/33 17,03 18,2 71 122 352 558 4,08 5,36 50/50 18,67 19,73 132 225 610 858 4,16 5,78 33/67 19,06 21,93 188 571 687 1164 4,42 6,64 17/83 21,14 538 1010 4,7 Vortex iplik yapısında eğirme esnasında ölü nepsler de içeren tüm lif uçları özde kalır ve kısa liflerin çoğu uzaklaştırılır. Böylece daha az tüylü ve ölü neps içeren kumaş elde edilebilir. Kumaştaki ölü nepsler, çoğunlukla pamuktaki olgunlaşmamış liflerin yüksek yüzdesine bağlıdır. Olgunlaşmamış liflerin çoğu da kısadır. Vortex ipliğinin yapısından dolayı kısa lifin payı ipliğin özünde çok olmadığından, vortex iplikten üretilen kumaşta ölü neps bulunması olasılığı çok düşüktür [3]. 2.2 Vortex Đpliklerinin Yapı ve Özelliklerini Etkileyen Đşlem Parametrelerinin Đncelenmesine Yönelik Yapılmış Çalışmalar Basal ve Oxenham farklı karışım oranlarında üretilen Ne 36 inceliğinde, polyester/pamuk vortex (MVS) ve hava jeti (MJS) ipliklerle yaptıkları çalışmada MVS ipliklerinin daha düşük kütlesel düzgünsüzlük, hata ve tüylülük değerlerine sahip olduğunu belirtmişlerdir. Ayrıca MVS iplikleri %100 polyester iplikleri hariç üretilen tüm karışım oranlarında MJS ipliklerinden daha yüksek mukavemet değerine sahip bulunmuşlardır. Karışım ipliklerdeki pamuk oranı arttıkça MVS iplikleri ile MJS iplikleri arasındaki mukavemet oranının da arttığı bulunmuştur. Üretilen %100 polyester MVS iplikleri ve MJS ipliklerinin mukavemet değerleri ise aynı bulunmuştur. Bu durumun, vortex iplik yapısındaki hava jeti ipliklere kıyasla artmış olan sargı lifi oranından kaynaklandığı belirtilmiştir [8]. Artan sargı lifleri sayısı ile birlikte artan radyal yöndeki kuvvet, merkezde bükümsüz uzanan liflerin birbirleri ile etkileşimini arttırmaktadır. Mukavemet özelliklerinde görülen bu durumun tersine, kopma uzaması bakımından MJS ipliklerinin MVS ipliklerinden daha yüksek değerlere sahip olduğu belirtilmiştir. MJS ipliklerinde sargı lifleri oranı MVS ipliklerine nazaran daha az olduğu için bir yük altında merkezde bükümsüz uzanan liflerin birbirleri üzerinde hareket edebilmeleri MJS ipliklerinde daha kolay olmaktadır [5]. Ön baskı sıkıştırma noktası ile iğin arasındaki mesafe (sağ taraftaki şekilde L harfi ile belirtilmektedir),vortex ipliğin fiziksel özelliklerini büyük ölçüde etkilemektedir. Bu mesafe arttıkça üst kısmı açık liflerin oranı da artar ve özellik olarak gerçek-bükümlü ipliğe benzer iplikler oluşur. Bununla 52

Karakan, G.,Gabil, A., Kodaloğlu, M. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2009 (3) 47-55 birlikte, eğer mesafe çok fazla geniş ise atık elyaf oranı da oldukça fazla olacaktır. Dolayısıyla genelde bu mesafe, beslenecek olan elyafların ortalama uzunluğundan çok az daha kısa olmalıdır. Basal yaptığı çalışmada üretilen iplik özellikleri üzerinde L mesafesinin önemli oranda etkili olduğunu çalışmasında kanıtlamıştır. L mesafesinin kısa olduğu durumda, üretilen %100 pamuk ve %50-50 polyester/pamuk karışımı vortex ipliklerinin, kopma uzaması ve kalın yer sayısı değerleri üzerinde önemli etkisi olduğu görülmüştür. L mesafesinin kısa olduğu durumda küçük çaplı içi oyuk iğ kullanımı üretilen ipliklerin kopma uzaması değerini arttırmaktadır [9]. Makine üreticisi firma da çekim sistemi ön silindirleri ile içi oyuk iğ arasındaki mesafenin sarım liflerinin sayısını dolayısıyla da üretilen iplik özelliklerini etkilediğini belirtmektedir. Eğer bu mesafe kısa olursa lif topluluğundan daha az sayıda lif ucu açılarak eğirme bölgesindeki sıkıştırılmış havanın döndürme etkisine girmektedir. Dolayısıyla da üretilen iplikteki sargı lifi oranı azalmakta ve iplik yapısı hava jeti ipliklerinin yapısına benzemektedir. Mesafe uzun olursa üretilen iplik yapısı gerçek bükümlü iplik yapısına daha çok benzemektedir. Mesafenin uzun olması durumunda sargı lif sayısı artacağından üretilen iplik daha yumuşak ve daha fazla tüylü olacaktır. Ancak mesafe çok uzun olduğunda telef olarak atılan lif miktarı da artmaktadır. Makine üreticisi firmanın tavsiyesi mesafenin kullanılan hammaddenin ortalama lif uzunluğu değerinden çok az kısa olarak ayarlanması yönündedir [2-5]. Örtlek ve Nair yaptıkları çalışmada içi oyuk iğ çapının üretilen MVS ipliklerinin özelliklerinde önemli etkiler olduğu sonucuna varmıştır. Geniş çaplı iğ kullanımının üretilen iplik tüylülüğünün arttırdığını, aynı zamanda daha geniş çapta iğ kullanımı ile üretilen ipliklerin daha düşük mukavemete ve daha düşük kütlesel düzgünsüzlüğe sahip olduğu sayısal sonuçlarla desteklenmiştir. Ayrıca iğ çapı seçiminin sadece iplik numarasına göre değil üretilecek ipliğin kullanım yerine göre de yapılması gerektiği vurgulanmış, Đçi oyuk iğlerin çalışma sürelerinin de üretilen iplik özelliklerinde istatistikî olarak etkili olduğu görülmüştür [7]. MVS sistemi Đle Düze Basıncı Değişiminin Đplik özelliklerine Etkisi de incelenen diğer konular arasındadır. Düze basıncının, üretim hattının ve bu iki faktörün kesişiminin, üretilen ipliklerin özellikleri üzerinde önemli etkisi olduğu görülmüştür. Çalışmada MVS ile karde ve penye ipliği farklı düze basınçları ile üretilmiştir. Düze basıncı artışı ile her iki sistem ile üretilen iplik yapılarında kütlesel düzgünsüzlük artarken, tüylülük değerlerinde önemli düşüşler kaydedilmiştir [10]. Oxenham ve Basal yaptıkları çalışmada Murata Vortex Đplik Eğirme Sisteminde proses parametrelerini incelemişlerdir. Düze açısı, düze basıncı, ön silindir ve iğ arasındaki mesafe, iplik üretim hızı gibi parametrelerin vortex iplik yapısına olan etkileri incelenmiştir. Sonuç olarak iğ ve ön silindirler arasındaki mesafenin kısa olmasının daha iyi düzgünlüğe, daha düşük hataya ve daha düşük tüylülüğe neden olduğu sonuçlarına varılmıştır. Yüksek düze açısı, yüksek düze basıncı, düşük üretim hızı ve düşük iğ çapının da tüylülüğü azalttığı gözlemlenmiştir. Yüksek düze açısının, yüksek düze basıncının ve düşük hızın aynı zamanda daha yüksek lif migrasyonuna neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır [11]. Akbaş, Murata Vortex Eğirme Sisteminde farklı hava basınçları ile çeşitli lif tipleri ile üretilen ipliklerin performans özelliklerini karşılaştırmıştır. Çalışma sonucunda hava basıncının iplik üzerindeki etkilerinin hammadeye ve gramaja göre kesinlikle farklılık gösterdiğini ve tüm hava basınçlarında iplik üretilebileceği sonucuna varılmıştır. Hava basıncı arttıkça her lif tipi için iplik mukavemet ve neps değerlerinde artış görüldüğü sonucuna varılmıştır [3]. Erdumlu ve arkadaşları ise Konvensiyonel Ring Đplik yapısı, Open End Rotor Đplik Yapısı ile Murata Vortex Đplik yapılarının karşılaştırılması üzerine bir çalışma yapmışlardır. Farklı numaralarda hazırlanmış Ring, Open End Rotor ve Vortex Đplik yapıları pamuk, viskoz rayonu,50/50 pamuk-modal karışımlarından üretilmiş ve bu iplikler single jersey örme makinelerinde örülmüş ve örme yapısındaki fiziksel performansları incelemek üzere reaktif boyarmaddeler ile boyanmıştır. Sonuçlar vortex iplik yapısının daha düşük tüylülüğe ve vortex iplik yapısının, rotor-ring eğirme sistemlerinden üretilenler 53

Teknolojik Araştırmalar: TTED 2009 (3) 47-55 Murata Vortex Đplik Eğirme Sistemi ve Đplik Özelliklerinin Đncelenmesi ipliklere göre daha iyi pilling dayanımı olduğunu göstermiştir. Özellikle viskoz rayondan üretilmiş vortex iplik yapılarının; iplik mukavemetinde ve tüylüğünde daha memnun edici sonuçlar alınmıştır [12]. Örtlek ve Ülkü bir diğer çalışmasında ise spandex ve iplik numarasının Murata Vortex tarafından üretilen elastik core spun iplikleri üzerine etkisini inceleyen bir çalışma yapmıştır. Sonuçlar göstermiştir ki elastik core spun ipliklerinin çeşitli özellikleri spandex ve iplik numarası tarafından etkilenmektedir. Daha kalın iplikler ince ipliklere göre daha düşük düzgünsüzlüğe, hata oranına ve kopma uzaması değerlerine sahiptir. Spandex içeren core spun vortex ipliklerinin daha düşük gerilim ve daha yüksek kopma uzaması gösterdiği görülmüştür. Kullanılan spandexin core spun vortex iplik tüylülük özelliği üzerinde etkili olduğu anlaşılmıştır [13]. 3. SONUÇ VE ÖNERĐLER Murata Vortex Đplik Eğirme sisteminde iplik oluşum teorisi sayısal verilere dayandırılarak henüz tam olarak açıklanamamıştır. Yapılan araştırma sonuçlarına göre Üretim parametrelerinden düze geometrisi, hava basıncı ve kalitesinin etkisi, ön baskı sıkıştırma noktası ile iğ arasındaki mesafe, iğ çapı,üretim hızı gibi pek çok parametre vortex iplik özelliklerini önemli derecede değiştirmiştir. Teorik olarak %100 pamuk elyafı ile üretim yapılabildiği yönünde çalışmalara rastlanılmış ancak pratikte bunun pek mümkün olmadığı üretici firma tarafından doğrulanmıştır. Đplik yapısına etkiyen parametrelerin %100 pamuk elyafı üretimine olanak sağlayacak şekilde yeniden gözden geçirilmesi ve iplik oluşum teorisinin tam olarak açıklanabilmesi yönünde yeni çalışmaların yapılmasının MVS eğirme sisteminin geliştirilmesi yönünde önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. 54

Karakan, G.,Gabil, A., Kodaloğlu, M. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2009 (3) 47-55 4. KAYNAKLAR 1. Çetinkaya S. ve Öztuna A.S.,2007, Çeşitli Lif Tipleri Kullanılarak Farklı Đnceliklerde Üretilen Ring, Open-end rotor ve Vortex Đpliklerin ve Bu Đpliklerden Üretilen Kumaşların Performans Özelliklerinin Karşılaştırmalı Olarak Đncelenmesi, ĐTÜ Tekstil Teknolojileri ve Tasarım Bölümü, Bitirme Tasarım Projesi, Đstanbul 2. http://www.muratec-vortex.com 3. Akbaş, G.,2009, Vortex Eğirme Sisteminde Farklı Hava Basınçlarında, Çeşitli Lif Tipleri Kullanılarak Üretilen Đpliklerin Performans Özelliklerinin Karşılaştırmalı Olarak Đncelenmesi, Đstanbul Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Bitirme Projesi,Đstanbul 4. Carl A.Lawrence,2003,Fundementals Of Spun Yarn Technology, Crc Press,USA 5. Örtlek,G.H.,2004,Murata Vortex Đplik Eğirme Sisteminde Üretilen Đpliklerin Yapısal Özellikleri ve Bazı Üretim Parametrelerinin Etkileri Üzerine Bir Araştırma, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa 6. Örtlek ve Ülkü, 2008, Mvs Sistemi Đle Pamuk Đpliği Üretiminde Düze Basıncı Değişiminin Đplik Özelliklerine Etkisinin Đncelenmesi, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 13, Sayı 1 7. Örtlek,H ve Nair F., MVS Makinelerinde Kullanılan Đçi Oyuk Đğlerdeki Aşınmanın Đncelenmesi, Tubitak Proje No 106M142, Kayseri, 2007 8. Basal, G., and Oxenham, W.,2003, Vortex Spun Yarn vs. Air-Jet Spun Yarn, Autex Res. J.,volume 3. no.3, 96 101. 9. Basal, G.,2003, The Structure And Properties of Vortex And Compact Spun Yarns,Phd Thesis, Fiber And Polymer Science, NCSU, Raleigh,p.1-139 10. Örtlek ve Ülkü, MVS Sistemi Đle Pamuk Đpliği Üretiminde Düze Basıncı Değişiminin Đplik Özelliklerine Etkisinin Đncelenmesi, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2008 11. Basal, G. and Oxenham, W.2006, Effects of some Process Parameters on the Structure and Properties of Vortex Spun Yarn, Text. Res. J., 76(6), 492 499 12. Erdumlu,N., Ozipek,B., Oztuna, S., Cetinkaya,S., Investigation of Vortex Spun Yarn Properties in Comparison with Conventional Ring and Open-end Rotor Spun Yarns 13. Örtek,H., Ülkü,S., Effects of Spandex and Yarn Counts on The Properties of Elastic Core Spun Yarns Produced on Murata Vortex Spinner 55