XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya GAZİANTEP TEKİ OKULLARDA ÇALIŞAN PSİKOLOJİK DANIŞMANLARIN MESLEKİ SORUNLARININ İNCELENMESİ Yrd. Doç. Dr. Zeynep HAMAMCI Yrd. Doç. Dr. Mehmet MURAT Arş. Gör. Dr. Aysel ESEN ÇOBAN Gaziantep Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı E-mail: zeynephamamci@hotmail.com mmurat@gantep.edu.tr coban@gantep.edu.tr ÖZET Bu çalışmanın amacı, Gaziantep il merkezinde görev yapan psikolojik danışmanların, mesleklerini yürütürken karşılaştıkları sorunları belirlemek ve bu sorunları gidermeye yönelik çözüm önerileri sunmaktır. Araştırmaya okullarda çalışan 88 (50 erkek, 38 kadın) psikolojik danışman gönüllü olarak katılmıştır. Katılımcıların % 75 ini üniversitelerin Psikolojik Danışma ve Rehberlik bölümü mezunları oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, araştırmacılar tarafından geliştirilen Mesleki Sorun Belirleme Anketi ile toplanmıştır. Elde edilen veriler incelendiğinde, psikolojik danışmanların mesleki açıdan neredeyse bir sorun yaşamadığı ve kendilerini mesleki anlamda yeterli gördüğü tespit edilmiştir. Psikolojik danışmanların, okul yönetimi ile kendilerine gerekli araç gereçleri temin edilmesi ve çoğaltılması, görüşme için uygun mekanı sağlanması konularında sorunlar yaşadıkları belirlenmiştir. Ayrıca, psikolojik danışmanlar, okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin rehberlik ile ilgili bilgi ve anlayış eksikliği içinde olduklarını belirtmişlerdir. Bu araştırmanın sonucunda, psikolojik danışmanların sorunlarının giderilmesi için öncelikle okullarda yöneticiler, öğretmenler ve velilerin rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri konusunda bilgilendirilmesi ve gerekli rehberlik anlayışının kazandırılması gerektiği belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Psikolojik danışman, mesleki sorunlar. SUMMARY The purpose of this study is to find out vocational problems of school counselors who work in Gaziantep and suggest some strategies to solve these problems. 88 school counselors were participated to this study voluntarily. %75 of the participants were graduated from department of guidance and counseling. The data was collected by Vocational Problems Inventory, which was developed by the researchers. Collected data were analyzed and it was found that school counselors who participated to the study saw themselves almost qualified all areas of guidance and counseling and almost have not vocational problems. They reported that they have problems with administrators in providing material, room for guidance and counseling activities and also they mentioned that administrators and teachers have lack of understanding about role and functions of the school counselors. Therefore, in order to solve the problems administrators and teachers are educated and gain insight about the role and functions of the school counselors. Key Words: school counselor, vocational problems.
GİRİŞ XX. yüzyıl eğitim anlayışı, öğrencilerin birbirleri ile aynı olmadıklarını, her öğrencinin doğuştan getirdiği yetenek, ilgi ve kalıtsal özelliklerini kullanıp geliştirdiği çevre ortamlarının farklı olduğunu kabul etmektedir. Bunun yanında, sanayi devrimi ile birlikte toplumlardaki bilgi birikimi hızla artmış, toplumların gereksinim duydukları iş gücünün nitelik ve niceliği değişmiştir. Bu ve benzeri durumlara bağlı olarak geleneksel eğitim anlayışında değişmeler ve gelişmeler olmuştur. Toplumdaki işgücü gereksiniminin çeşitlenmesi ve bireyler arasındaki farklılıkların anlaşılması, işe göre birey ya da bireye göre iş kavramlarının ortaya çıkmasını sağlamıştır. İnsanların toplum gereksinimlerine göre yetenek ve ilgileri doğrultusunda eğitilmeleri düşüncesi eğitimin tarihsel gelişiminde önemli bir aşamadır. Bu gelişmeler eğitim plânlamalarının, toplumların gereksinimleri doğrultusunda, öğrencilerin yetenekleri ve ilgileri dikkate alınarak yapılmasını sağlamıştır. Ancak çağdaş eğitim kurumlarında öğrencilerin istendik değişme ve gelişmeleri kazanabilmeleri için öğretim ve yönetim hizmetlerinin yanında öğrenci kişilik hizmetleri olarak adlandırılan; psikolojik danışma ve rehberlik, kayıt, kabul ve devam, yurt, kredi ve burs, sağlık, özel eğitim ve özel yetiştirme, sosyal çalışma ve sosyal yardım gibi alt gruplara ayrılan (Kepçeoğlu, 1999:32) hizmetlerden de yararlanmaları gerekmektedir. Öğrenci Kişilik Hizmetleri nin içersinde Rehberlik ve Psikolojik Danışma alanı önemli bir yer tutmaktadır. Bu alan ilk olarak, kişilerin gelişme ve sorunlarını çözebilme konularında sistematik yardım çabaları olarak Amerikan toplumunda ortaya konulmuştur. Bu hizmetler bir meslek rehberliği olarak başlamıştır. Öğrenim gören öğrencilerin bir meslek edinmekte zorlandıklarının görülmesinden sonra onların kendilerine en uygun mesleği seçerek bu mesleğe hazırlanmaları konusunda sistemli düşünülmeye başlanmıştır. Weaver, 1906 da Meslek Seçme kitabını yayınlamış, Parsons 1908 de ilk meslek bürosunu açarak 1909 da Bir Meslek Seçme adlı kitabı yayınlamıştır. 1912 de Rapids de şehirdeki bütün okulları kapsayacak şekilde Meslek Rehberliği Derneği kurulmuş, 1913 de ise Amerikan Ulusal Meslek Rehberliği Derneği kurulmuştur. Bu dernek 1951 de şekil değiştirerek şimdiki Amerikan Personel ve Rehberlik Derneği (APGA) olmuştur. 1953 de Amerikan Psikoloji Cemiyeti Psikolojik Danışma bölümünü açmıştır (Tan, 1986:20-25). Rehberlik ve Psikolojik Danışmanın tarihi incelendiğinde, bu hizmetlerin meslek seçme ve yerleştirme işlemi olarak başladığı, 1920 lerden itibaren psikolojik danışmayı vurgulayan daha klinik yönelimli bir yaklaşıma dönüştüğü görülmektedir (Doğan, 2000:59). Rehberlik kavramı 1950 li yıllarda Türk Millî Eğitim Sistemine girmiştir. Bu yıllarda Türkiye deki eğitim sistemini incelemek üzere Amerikalılar davet edilmiş ve Amerika ya eğitim görmek üzere Türk eğitimciler gönderilmiştir. 1953 de Talim ve Terbiye Dairesi ne bağlı Test ve Araştırma Bürosu kurulmuştur. 1953-1954 öğretim yılından itibaren Gazi Eğitim Enstitüsünün Pedagoji ve Özel Eğitim Bölümlerinde Rehberlik ve Rehberlik Teknikleri okutulmaya başlanmıştır. 1954-1955 yılları arasında rehberlik konusunda kitap, broşür ve makaleler yayınlanmaya başlanmıştır. 1955 yılında Ankara da Demirlibahçe İlkokulu nda Psikolojik Servis Merkezi adlı bir Rehberlik ve Araştırma Merkezi
açılmıştır. 2003 yılı itibariyle bu merkezlerin sayısı 128 e ulaşmıştır. 1955 yılında İstanbul da Atatürk Kız Lisesi ve 1965 yılında Ankara da Deneme Lisesi nin programları rehberlik anlayışına göre hazırlanarak söz konusu okullarda rehberlik servisleri kurulmuştur. 1953-1988 yılları arasında toplanan Millî Eğitim Şuraları nda (V., VII., VIII., IX., X., XI. ve XII.) rehberlik farklı anlam ve içeriklerde de olsa ayrıntılı bir şekilde yer almıştır. 1962 yılında Ortadoğu Teknik Üniversitesinin Psikoloji bölümü lisans programına Danışma Psikolojisi dersi konulmuştur. 1965 yılında Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesinde Eğitim Psikolojisi ve Rehberlik bölümü oluşturularak burada lisans düzeyinde eğitime başlanmıştır (Doğan,1996:33-34). Rehberlik hizmetlerinin bütün okullarda plânlı bir şekilde başlatılması görüşü II. Beş Yıllık Kalkınma Plânında benimsenmiştir (II. Beş Yıllık Kalkınma Planı, 1967). Millî Eğitim Bakanlığı 1561 sayılı tebliğiler dergisinde Rehberlik ve Okul Psikologluğu uzmanlık alanı olarak kabul edilmiştir (Tebliğler Dergisi, 1969). 1974-1975 öğretim yılından itibaren rehberlik saatleri okul programlarında zorunlu saatler olarak yer almıştır (Tebliğler Dergisi, 1974). 1983 yılında yürürlüğe giren rehberlik yönetmeliği 1985 yılında yeniden düzenlenerek 2201 sayılı tebliğler dergisinde yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. 1982 yılında çıkarılan 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile bir çok üniversitede eğitimde psikolojik hizmetler anabilim dalı adı altında Psikolojik Danışma ve Rehberlik lisans programları başlatılmış ve yüksek lisans, doktora programları genişletilmiştir (Doğan, 1996:36). Günümüzde üniversiteler Millî Eğitim Bakanlığı na bağlı farklı eğitim kademelerindeki rehber öğretmen gereksinimini karşılamak üzere Rehberlik ve Psikolojik Danışma (eğitimde psikolojik hizmetler) bölümlerinde lisans düzeyinde eğitim vermektedirler. Yine pek çok üniversitede aynı alanda lisansüstü düzeyde eğitim sürdürülmektedir. Bu programlardan yılda yaklaşık 900 civarında öğrenci mezun olmaktadır. Mezun kişiler rehberlik ve araştırma merkezlerine, okullara rehber öğretmen olarak atanmaktadırlar. Çeşitli nedenlerle mezun kişilerin tümü de Milli Eğitim Bakanlığında istihdam edilmemektedir. Oysa her okulda bir rehberlik servisinin kurulabilmesi için yaklaşık 45.000 uzmana gereksinim duyulmaktadır. İlköğretim kurumlarının sadece %14 ünde rehberlik hizmetleri, alandan kişiler tarafından yürütülmektedir. Rehberlik araştırma merkezlerinde istihdam edilen kişilerin ¼ ü rehberlik ve psikolojik danışma alanı dışında eğitim görmüş kişilerden oluşmaktadır (Yeşilyaprak, 2003). Oysa rehberliğin (rehberlik ve psikolojik danışmanın) en önemli ilkelerinden biri de bu hizmetlerin alandan yetişmiş profesyonel kişiler tarafından yürütülmesi zorunluluğudur (Özoğlu, 1982: 37; Kepçeoğlu, 1999: 26; Kuzgun, 1992: 24; Yeşilyaprak, 2003: 17). Açıklamalardan da anlaşıldığı üzere, rehberlik hizmetleri alanında çeşitli sorunlar olduğu bilinmektedir. 1950 lerden beri çeşitli değişim ve gelişmelerle bugüne kadar gelen rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri günümüzde yetişen elemanların kalitesi ve okullardaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin en iyi şekilde uygulanıp uygulanmadığı konusu ile gündeme gelmektedir. Bu alandan mezun kişilerin bu kaliteleri tartışılırken alandan mezun olmayıp bu işi yapan kişilerin sayı olarak da fazla olması, rehberlik ve psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin kalitesini düşürmekte ve en önemli sorunlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu konuda söz sahibi olan kişilerin (siyasiler, Millî Eğitim bürokratları... v.b) rehberliğin doğasına uygun bir felsefeye sahip olmaları önem taşımaktadır.
Rehberlik hizmetleri alanında tek sorun, personel sorunu olarak görünmemektedir. Geçmişten günümüze; ön hazırlık yapılmadan uygulamaya geçilmesi, merkeziyetçi ve otoriter eğitim anlayışı, çalışanların görev algısının yetersizliği, yeterli fiziksel donanımın bulunmaması, yasal düzenlemelerdeki aksaklıklar, alana personel yetiştirmede nitelik ve nicelik sorunu (Yeşilyaprak, 2003: 25-26) gibi sorunlar yaşana gelmektedir. Uygulamada rehberlik anlayışının eğitim sistemi içersinde yerini almasıyla, rehberlik hizmetlerini sunacak personelin yetiştirilmesiyle ve istihdamıyla ilgili sorunlar henüz çözülememiştir. 1950 lerden beri rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri bürokratik, akademik ve toplumsal koşullardan dolayı meslekî kimliğini henüz istenilen düzeyde oluşturamamıştır. Lisans programlarının uygulamaya yönelik öğrenci yetiştirmekten uzak kalmaları, danışmanların okul yönetimi ve diğer öğretmenler tarafından danışılacak kişiler olarak görülmemeleri (Selçuk, ve ark, 2003: 97) gibi nedenlerde hizmetlerin verimliliğini etkilemektedir. Özer in (1998), rehber öğretmenleri en çok rahatsız eden durumlara yönelik bulguları; öğretmen ve yöneticilerin rehberlik anlayışının yetersizliği, mesleğin gereğine inanmadıkları için rehber öğretmene destek ve yardım yapmamaları, hattâ engellemeleri, çalışma odasının olmaması, araç-gereçlerin yetersizliği, öğrenci sayılarının fazlalığı, rehber öğretmenlerin beklenti düzeylerinin yüksek olmasına karşılık beceri ve deneyim eksikliklerinin olması, rehber öğretmenlerin rol ve sorumlulukları ile ilgili yönetmelik ve genelgelerin hizmetin gereğine uygun olmaması, rehber öğretmenlerin üniversitelerde aldıkları eğitimin teorik olmasından dolayı uygulamada problemler yaşamaları şeklindedir. Güvenç (2001) yapmış olduğu çalışmada psikolojik danışmanların rehberlik hizmetlerini yürütürken yaşadıkları sorunları tespit etmeye çalışmıştır. Bunlar, rehberlik anlayışının olmaması, yeterli sayıda rehber öğretmen bulunmaması, rehber öğretmenler için yeterli fiziki ortam ve araç-gereç bulunmaması, sınıf rehber öğretmenlerinin bu konuda yeterli bilgiye sahip olmaması ve ailelerin yeterli destek vermemesi gibi sorunlar olarak saptanmıştır. Araştırmacılar Gaziantep il merkezindeki ve rehberlik araştırma merkezindeki rehber öğretmenlerle yüz yüze gelerek sorunlarını belirlemek, üniversitenin olanakları ile yapılabilecekleri kararlaştırmak ve üniversite ile Millî Eğitim arasında işbirliği ve iletişimi başlatmak amacıyla bir toplantı düzenlemişlerdir. Bu toplantıda rehber öğretmenlerle karşılıklı olarak fikir alışverişinde bulunulmuştur. Ayrıca karşılaştıkları mesleki sorunları belirlemeye yönelik bir anket formu da uygulanmıştır. Bu çalışmada aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır. 1. Gaziantep il merkezinde görev yapan rehber öğretmenlerin mesleki sorunları nelerdir? 2. Cinsiyet, medeni durum, mezun olduğu bölüm, görev yılı, çalıştığı okul ve çalıştığı okulun türü bağımsız değişkenlerine göre psikolojik danışmanların yaşadığı sorunlar arasında farklılık var mıdır? 3. Üniversite-Millî Eğitim işbirliği (eğitim bilimleri bölümü ve rehber öğretmenler arası) sağlanmasında öncelikli konular hangileridir?
YÖNTEM Örneklem Bu araştırmaya Gaziantep Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı resmi ve özel okullarda çalışan 88 psikolojik danışman katılmıştır. Uygulama Gaziantep Üniversitesi öğretim elemanlarının Gaziantep okullarında görev yapan psikolojik danışmanları bilgilendirme toplantısı sırasında gönüllü olarak araştırmaya katılmak isteyen bireylere yapılmıştır. Araştırmaya katılan psikolojik danışmanların % 56.8 erkek, % 43.2 kadındır. Medeni durum açısından dağılımı incelendiğinde, % 47.1 bekar ve % 52.9 evli olduğu görülmektedir. Psikolojik danışmanların % 58 i ilköğretim, % 23.9 u genel lise, % 13.6 sı meslek lisesi ve % 4.5 i Anadolu-Fen lisesinde görev yapmaktadır. Araştırmaya katılan psikolojik danışmanların % 13.6 sı özel ve % 86.4 ü devlet okullarında çalışmaktadır. % 75.5 i PDR mezunu olurken, % 12.5 i psikoloji mezunu ve %12.5 diğer bölümlerden mezun olmuştur. Psikolojik danışmanların % 72.7 si tek, % 20.5 i 2 kişi ve % 6.8 i 3 kişi olarak çalışmaktadır. Araştırmaya katılanların psikolojik danışman olarak çalışma yılı ortalaması 4.63 tür (SS=3.95). Veri Toplama Araçları Kişisel Bilgi Formu: 7 maddeden oluşan bu form araştırmacılar tarafından, psikolojik danışmanların kişisel özelliklerini belirlemek amacıyla hazırlanmıştır. Formda cinsiyet, medeni durum, mezun olduğu bölüm, görev yılı, çalıştığı okul ve çalıştığı okulun türü ile ilgili değişkenlere yer verilmiştir. Mesleki Sorun Belirleme Anketi: Araştırmada psikolojik danışmanların mesleklerini yaparken yaşadıkları mesleki sorunları belirlemek amacı ile araştırmacılar tarafından geliştirilen Mesleki Sorunları Belirleme Anketi kullanılmıştır. Ölçek 2 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde psikolojik danışmanların kendi bilgi ve becerilerini değerlendirdiklerinde karşılaştıkları sorunları ne derece yaşadıkları 18 madde ile sorulmuştur. Her bir madde likert tipi 4 lü dereceleme ölçeği üzerinde değerlendirilmektedir. Ölçek derecelendirmesi Çok (3), oldukça (2), biraz (1) ve hiç (0) şeklindedir. İkinci bölümde ise psikolojik danışmanların idari ve teknik konulardaki sorunlarının neler olduğu ve en çok hangi konularda eğitime ihtiyaç duyduklarını belirlemek amacı ile açık uçlu sorular sorulmuştur. Ölçekte yer alan maddelerin geliştirilmesi için öncelikle ilgili yayın ve ölçekler incelenmiş ve uzman görüşleri alınarak psikolojik danışmanın görevi olan 26 madde yazılmıştır. Daha sonra geliştirilmiş olan bu maddeler uzmanlara inceletilmiş, 8 maddenin ölçekten çıkartılmasına karar verilmiştir. Ölçek 18 madde ile son şeklini almıştır.
BULGULAR Araştırmaya katılan psikolojik danışmanların mesleki sorunları ne derecede yaşadıklarını belirlemek üzere hazırlanan Mesleki Sorun Belirleme Anketinden elde edilen ortalama ve standart sapma puanları Tablo 1 de verilmiştir. Tablo1: Mesleki Sorun Belirleme Anketinden Elde Edilen Ortalama Ve Standart Sapma Değerleri Madde no X SS 1. Öğretim yılı başlamadan önce okul rehberlik programı hazırlamada,.78.87 2. Uygulanan rehberlik programını belli aralıklarla değerlendirip amaçlara ne ölçüde ulaştığını 1.21 tespit etmede,.71 3. Öğrencilerle bireysel danışma yapmada bilgilerimin yetersizliğinden dolayı,.77.72 4. Öğrencilerle bireysel danışma yapmada becerilerimin yetersizliğinden dolayı,.71.66 5. Kişisel bilgilerin yer aldığı envanterler hazırlamakta,.67.74 6. Okul rehberlik hizmetlerini öğrencilere tanıtmada,.48.54 7. Okul içinde ciddi ruh sağlığı sorunları olan öğrencileri uygun kurumlara sevk etmede,.76.78 8. Öğrencilere ihtiyaç duydukları konularda grup rehberliği yapmada, 1.00.95 9. Öğrencilere mesleki konularda mesleki rehberlik yapmada,.70.74 10. Öğrencilere grupla psikolojik danışma yapmada, 1.20 1.00 11. Rehberlik çalışmalarında kullanılacak anket, test, vb. ölçme araçlarını geliştirmede, 1.07.90 12. Rehberlik çalışmalarında kullanılacak anket, test, vb. ölçme araçlarını uygulamada,.93.87 13. Rehberlik çalışmalarında kullanılacak anket, test, vb. ölçme araçlarını yorumlamada,.67.69 14. Çocuk eğitimi, çocukların gelişim özellikleri konusunda anne-babalara eğitim vermede, 1.13.99 15. Okul idaresindeki yöneticilere rehberlik hizmetlerini tanıtmada, 1.09.97 16. Sınıf öğretmeni ve öğretmenlere rehberlik hizmetlerini tanıtmada, 1.27.97 17. Uygulanan test ve envanter sonuçlarını öğrencilere iletmede,.78.82 18. Okula yeni başlayan öğrencilere okul ve çevreyi tanıtmada,.54.74 Tablo1 de psikolojik danışmanların, mesleki bilgi ve becerilerini uygularken ne derece sorun yaşadıklarını belirlemek için verilen Mesleki Sorun Belirleme Anketine verdikleri cevapların aritmetik ortalama ve standart sapma değerlerine baktığımızda, psikolojik danışmanların rehberlik ve psikolojik danışmayı uygulamada bilgi ve becerilerinin her konuda yeterli olarak algıladıkları ve yoğun bir şekilde sorun yaşamadıkları görülmektedir. Maddelere verilen cevaplarda uygulanan rehberlik programını belli aralıklarla değerlendirip amaçlara ne ölçüde ulaştığını tespit etmede, öğrencilere ihtiyaç duydukları konularda grup rehberliği yapmada, öğrencilere grupla psikolojik danışma yapmada, rehberlik çalışmalarında kullanılacak anket, test, vb. ölçme araçlarını geliştirmede, çocuk eğitimi, çocukların gelişim özellikleri konusunda anne-babalara eğitim vermede, sınıf öğretmeni ve öğretmenlere rehberlik hizmetlerini tanıtmada biraz sorun yaşadıklarını ifade ederken diğer yönlerden neredeyse hiç sorun yaşamadıklarını ifade etmişlerdir. Mesleki sorun yaşama düzeylerini cinsiyet, medeni durum ve çalışmakta olduğu okul türüne göre
değerlendirdiğimizde t-test analizinde anlamlı bir fark bulunamamıştır. Mezun olduğu bölüm, çalışma yılı, çalışmakta olduğu rehber sayısı ve çalışmakta olduğu okul açısından da tek yönlü Varyans analizi sonuçlarında da anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. İkinci bölümde yer alan açık uçlu sorulara verilen cevaplar değerlendirildiğinde, psikolojik danışmanların idari, teknik ve mesleki konularda yönetici, öğretmen, öğrenci ve veli ile yaşadıkları problemler şöyledir; okul yönetimi ile psikolojik danışmanların ihtiyaç duyduğu araç-gereçleri temin edilmesi ve çoğaltılması, görüşme için uygun mekan sağlanması gibi konular da çoğunlukla sorunlar yaşadıkları belirlenmiştir. Ayrıca, psikolojik danışmanlar, okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin rehberlik ile ilgili bilgi ve anlayış eksikliği içinde olduklarını bu yüzdende rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini sunmada zorluk yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Yine psikolojik danışmanlar, öğretmenlerin rehberlik hizmetlerini gerçekleştirmede sorumluluklarını yerine getirmediklerini, her şeyi psikolojik danışmandan beklediklerini vurgulamışlardır. Öğrenciler ile yaşadıkları en önemli problem ise, sınıfların kalabalık olması, öğrenci sayısında fazlalık nedeni ile tüm öğrencilere rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini sunamamalarıdır. Psikolojik danışmanların, velilerle yaşadıkları en önemli problem, velilerin çocuklarının durumunu görüşmek için okula gelmemeleri ve çocukları ile ilgili problemlerde psikolojik danışmanlarla iletişim kurmamaları olarak ifade etmişlerdir. Bütün bu sorunların uygulamaya yönelik çalışmalar yapmalarını engellediğini ve bu konuda eğitime ihtiyaç duyduklarını ifade etmişlerdir. Kendilerini mesleki anlamda yeterli bulan ve mesleki anlamda bilgi ve beceri yönünden neredeyse hiç problem yaşamayan psikolojik danışmanlar, uygulamaya dönük olan grup rehberliği, bireysel psikolojik danışma gibi konularda sorunlar yaşadığını ve bu konuda eğitime ihtiyaç duyduklarını belirtmişlerdir. TARTIŞMA VE SONUÇ Gaziantep ili, merkezde görev yapan psikolojik danışmanların yaşadıkları mesleki sorunları belirlemek ve mesleki anlamda ihtiyaç duydukları alanda kendilerini destek vermek ve eğitim programları geliştirmek için yapılan bu çalışma da, psikolojik danışmanların kendilerini mesleki anlamda yeterli buldukları ve mesleki anlamda hiçbir eksiklerinin olmadığı ve bu bağlamda da sorun yaşamadıkları ortaya çıkmıştır. Psikolojik danışmanlar yaşadıkları sorunların kendilerinin bilgi ve beceri yetersizliğinden kaynaklanmadığını, yaşadıkları problemlerin tamamen dış etkenlere bağlı olarak gerçekleştiğini belirtmektedirler. Psikolojik danışmanlar aldıkları eğitimin teorik olarak kendilerine mesleki anlamda bilgi ve beceri açısından yeterli olduğunu fakat uygulamada bazı problemler yaşadıklarını vurgulamışlardır. Uygulamadaki bu problemlerin kendilerinin dışında müdür, öğretmen, veli ve öğrencinin fazla olmasından kaynaklandığını belirtirken, üniversite sırasında aldıkları eğitiminde daha çok teoriğe yönelik olması ve pratiğe yönelik eğitim almamaktan dolayı sorunlar yaşadıklarını belirtmişlerdir. Bu sebepten dolayı uygulamaya yönelik eğitim programlarına ihtiyaçları olduğunu vurgulamışlardır. Bu elde edilen bulgu Selçuk ve ark. (2003) nın düşünceleri ile örtüşmektedir. Onlara göre lisans programları daha çok teorik ağırlıklıdır. Lisans programları terapi ve analiz boyutuna ağırlık verirken, herhangi bir okuldaki fiili duruma uzaktır bu yüzden psikolojik danışmanlara okullarda gerekli olacak teknik ve akademik konuları
kazandıramamaktadır. Bu da psikolojik danışmanların gerçek okul ortamında uygulama aşamasında problemler yaşamasına sebep olmaktadır. Psikolojik danışmanların yıl içinde aldıkları hizmet içi eğitimlerin mesleki anlamda gelişimleri için yeterli olduğu konusunda hemfikir oldukları fakat uygulamaya yönelik eğitim almak istediklerini de vurgulamışlardır. Psikolojik danışmanların kendilerinin mesleki anlamda yeterli görmeleri ve mesleki anlamda sorun yaşamamaları Sevim ve Hamamcı (1999) nın yapmış oldukları çalışma ile tutarlılık göstermektedir. 93 psikolojik danışman üzerinde yapmış oldukları çalışma da, psikolojik danışmanların mesleki görevlerini yerine getirme konusunda kendilerini yeterli olarak değerlendirdiklerini ve mesleklerini yürütmekten doyum aldıklarını bulmuşlardır. Bu bulgudan farklı olarak, rehberlik ve araştırma merkezleri, resmi ve özel okullarda çalışan psikolojik danışmanların % 54 nün kendilerini bir danışman olarak yetersiz hissettikleri bulunmuştur (Erdemli-Ülküsel, 1993). Bu araştırma bulgusu ile benzerlik gösteren diğer bir araştırma da ise psikolojik danışmanların kendilerini gerçek görev algıları yönünden yetersiz hissettikleri bulunmuştur (Pişkin, 1988). Bu çalışmada da birinci kısımda psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerini sunmada kendilerini yeterli algılayan ve sorun yaşamadığını belirten psikolojik danışman ikinci kısımda uygulamada problem yaşadığını ve eğitime ihtiyacı olduğunu belirtmesi bir çelişki olarak görülse de daha önce de belirtildiği gibi aldıkları eğitimin uygulamaya yönelik olmamasından dolayı yaşanan bir çelişki olarak değerlendirile bilinir. Sonuç olarak, elde edilen bulguların tamamına baktığımızda, psikolojik danışmanlar teorik açıdan iyi eğitim almış bir şekilde okullara atanmakta fakat gerçek okul ortamında bilgilerini uygulamada problem yaşamaktadırlar. Çoğunlukla yaşadıkları problemlerin müdür, öğretmen ve velilerin rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri konusunda bilgi ve anlayış eksikliğinden kaynaklandığı ve bu konuda müdür, öğretmen ve veliler rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri konusunda bilgilendirilmeli ve gerekli rehberlik anlayışının kazandırılması gerekmektedir. Bu bulgu ve öneriler Güvenç (2001) in yapmış olduğu sonuç ve öneriler ile tutarlılık göstermektedir. Yapmış olduğu çalışma da rehber öğretmenlere göre rehberlik hizmetlerin iyi yürütülmesi için öğretmen, müdür ve psikolojik danışmanların ortak bir anlayış ve işbirliği içinde olması gerekmektedir. Bununla birlikte fiziki ortam, araç gerecin sağlanması ve ailelerin rehberlik anlayışına sahip olmaları gerekmektedir. Bu araştırmada da psikolojik danışmanların görevlerini etkili bir şekilde yapabilmesi için ortak rehberlik anlayışı ve işbirliği önem kazanmaktadır. Diğer taraftan psikolojik danışmanların uygulamaya dönük yaşadıkları problemlerinin giderilmesi için psikolojik danışmanlara süpervizyon verilmesinin gerekliliği gündeme gelmektedir. Bu konuda uzman psikolojik danışmanların ve üniversiteden öğretim elemanların psikolojik danışmanların ihtiyaç duydukları her alanda süpervizyon hizmeti vermesi onların uygulamaya dönük yaşadıkları sorunları çözmede yardımcı olacağı düşünülmektedir.
KAYNAKLAR Doğan, S. (1996). Türkiye de Psikolojik Danışma ve Rehberlik Alanında Meslek Kimliğinin Gelişimi ve Bazı Sorunlar. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, cilt:2, sayı:7. --------------------- (2000). Okul Rehberliği ve Danışmanlığı Alanında Çağdaş Bir Yaklaşım Kapsamlı Rehberlik Programı Modeli. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, cilt:2, sayı:13. Erdemli-Ülküsel, N. (1993). Rehberlik ve Araştırma Merkezleri, Devlet Liseleri ve Özel Liselerde Çalışan Öğretmenlerin Durum Saptaması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul. Güvenç, M. (2001). Okullardaki Rehberlik Faaliyetlerinin Yürütülmesinde Karşılaşılan Güçlükler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde. Kuzgun, Y. (1992). Rehberlik ve Psikolojik Danışma, Ankara: ÖSYM Yayınları. Milli Eğitim Bakanlığı (1969). Tebliğler Dergisi, Sayı:1561. --------------------------- (1974), Tebliğler Dergisi, Sayı:1805. --------------------------- (1985), Tebliğler Dergisi, Sayı:2201. Pişkin, M. (1989). Orta Dereceli Okullarda Görevli Yönetici, Öğretmen ve Danışmanların İdeal ve Gerçek Görev Algıları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. Özer, R. (1998). Rehber Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyi Nedenleri ve Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon. Özoğlu, S.Ç. (1982). Eğitimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma. İzmir: Ege Üniversitesi Matbaası. Tan, H. (1986). Psikolojik Danışma ve Rehberlik. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. T.C. DPT (1967). Kalkınma Planı II. Ankara:Başbakanlık Basımevi. Kepçeoğlu, M. (1999). Psikolojik Danışma ve Rehberlik. İstanbul: Alkım Yayınevi. Selçuk, Z., Kayılı, H ve Okut, L. (2003). Çoklu Zeka Uygulamaları, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Sevim, S. A., Hamamcı, Z. (1999). Psikolojik Danışmanların Mesleki Doyumları ile Mesleki Yeterlilikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve rehberlik Dergisi, 12(2), 39-46. Yeşilyaprak, Binnur (2003), Eğitimde Rehberlik Hizmetleri, Ankara: Nobel Yayınları, Yayın No: 176.