Doğal Afetlere Karşı Mimari Mirasın Korunmasına Đlişkin Tavsiye Kararı No. R (93) 9 (COE, 1993)

Doğal Afetlere Karşı Mimari Mirasın Korunmasına Đlişkin Tavsiye Kararı No. R (93) 9 (COE, 1993) Recommendation No. R (93) 9 on The Protection of The Architectural Heritage against Natural Disasters 23 Kasım 1993 Avrupa Konseyi Avrupa Konseyi Tüzüğünün 15.b maddesi uyarınca Bakanlar Komitesi, Avrupa Konseyi nin amacının üyeleri arasında daha fazla birlik sağlamak olduğunu göz önünde bulundurarak; 19 Aralık 1954 tarihinde Paris te imzalanan Avrupa Kültürel Sözleşmesi ni göz önünde bulundurarak; 3 Ekim 1985 tarihinde Granada da imzalanan Avrupa Kültürel Mirasının Koruma Sözleşmesi ni göz önünde bulundurarak; 16 Ocak 1992 tarihinde Malta da imzalanan Arkeolojik Mirasın Koruma Sözleşmesi ni (değiştirilmiş) göz önünde bulundurarak; 14 Mayıs 1954 tarihinde Hague da kabul edilen Silahlı Çatışma halinde Kültürel Varlığın Korunmasına ilişkin UNESCO Sözleşmesi ni göz önünde bulundurarak; Afetlere Karşı Kültürel Mirası Korumaya ilişkin Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi nin (1986) 1042 No lu Tavsiye Kararı nı göz önünde bulundurarak; Başlıca Doğal ve Teknolojik Afetleri önlemeye, bunlardan korunmaya ve yine bu afetler için çare bulmaya yönelik bir Grup oluşturulmasına ilişkin (87) 2 no lu Karar Taslağını göz önünde bulundurarak; Mimarlar, şehir planlamacıları, Đnşaat mühendisleri ve peyzaj mimarlarının uzmanlık eğitimlerine ilişkin (R(80)16); Mimari Mirası korunmasına yönelik olarak el sanatları ticaretiyle uğraşan kişilerin teşvik edilmesine ilişkin (R(86)15); Kirlilik nedeniyle hız kazanan Mimari mirasın fiziksel açıdan kötüleşmesinin kontrolüne ilişkin (R(88)5); Mimari Mirasın Korunmasına yönelik fonları artırma olasılığı taşıyan önlemlere ilişkin (R(91)6); Daha önceki Tavsiye Kararlarını göz önünde bulundurarak; Mimari mirasın; Avrupa Kültürel Mirasının zenginliği ve çeşitliliğinin eşsiz bir ifadesi olduğunu göz önünde bulundurarak; Doğal afetlerin etkisine karşı mimari mirasın korunmasına yönelik önlemlerin ve mevzuatın bulunmamasının Avrupa nın mirasında geri döndürülemez kayılara yol açacağını vurgulayarak; Bu alanda insan hayatının her zaman öncelik taşıdığını vurgulayarak; Mimari mirasın korunmasına yönelik yöntemlerin insan yaşamını da koruyabileceğine inanarak; Başta UNESCO olmak üzere uluslararası kuruluşların bu alandaki etkinliklerini dikkate alarak, Uluslararası işbirliğinin önemini vurgulayarak; Üye Ülkelerin hükümetlerinin bu Tavsiye Kararının ekinde sunulan ilkeleri dikkate alarak mimari mirasın korunmasındaki genel politikalarının bir parçası olarak tüm yasal, idari, mali, eğitici ve ilgili diğer önlemleri benimsemelerini tavsiye eder. Genel Sekreterlikten bu tavsiye kararının metnini Avrupa Kültür Sözleşmesi ve /veya Mimari Mirasın Korunmasına ilişkin Sözleşme (gözden geçirilmiş) ve Avrupa nın Mimari Mirasının Korunmasına ilişkin Avrupa Sözleşmesine taraf üye olmayan ülkelere ve belli başlı doğal ve

teknolojik felaketleri önlemeyi, bunlardan korunmayı ve kurtulmanın çarelerini kapsayan Açık Anlaşma nın üyelerine iletmesini ister. Tavsiye Kararı No. R (93)9 e Ek Đlkeler ve Önlemler I. Kapsam ve tanımlar 1 1. Mimari miras Granada Sözleşmesi nin 1. Maddesinde belirtilen anıtlar, yapı grupları ve sitler ile koruma altındaki yapılarla özel bir tarihi ya da estetik ilişkisi bulunan taşınabilir nesneleri kapsar. 2. Doğal afet mimari miras üzerinde yoğun bir zarar ve kayba yol açan bir doğa olayıdır. 3. Tehlike belirli bir zaman diliminde yapılara ve objelere zarar verebilecek nitelikteki bir doğa olayının görülme ihtimalidir. Bu tehlikeler sismik etkinlikler, volkanik etkinlikler, tsunami, sel, kara parçası, toprak ve balçık kaymaları ile heyelanlar, fırtına, yangın ve patlamalar. (Đkincil tehlikeler çoğunlukla ilk felaketin görülmesinin sonucunda ortaya çıkar) 4. Hasar Görebilirlik bir doğa olayının (ve yangının) ya da birkaç doğa olayının bir araya gelmesinin sonucunda görülen risk altındaki belirli bir nesnenin ya da bir grup nesnenin gördüğü zarar veya kaybın derecesidir. 5. Risk belirli bir doğa olayı ya da birkaç doğa olayının bir araya gelmesi nedeniyle mimari miras üzerinde oluşabilecek beklenen zarar ve kayıplardır. Risk genellikle tehlike ve hasar görebilirliğin bir sonucudur. II. Felaketlerden korunmaya yönelik yasal ve idari çerçeve 1. Her ülke ilgili yapı, obje ve anıtların listelerinin derlenmesini tamamlamalıdır. Listelerin bir kopyası tüm ilgili yetkililere teslim edilmelidir. 2. Mimari mirasın çeşitliliğinin ve boyutlarının tanımlanmasında öncelik en fazla öneme sahip ve en fazla risk altındaki yapı ve objelere verilmelidir. 3. Listelerdeki tüm unsurlar kaydedilmeli ve olabildiğince detaylı listeler oluşturulmalıdır. 4. Listelerdeki varlıkların sahipleri düzenli bakım ve onarımları yaparak, risk değerlendirme çalışmalarını yürüterek ve yapısal incelemeler aracılığıyla sahip oldukları varlıkları iyi durumda muhafaza etmelidir. 5. Mimari mirastan sorumlu yetkililer gerekli incelemelerin, bakım ve onarım çalışmalarının yürütülmesini sağlamakla yetkili olmalıdır. 6. Yetkililer yapıyı tehlikeye atan riskleri azaltmak için önlemler alma konusunda yetkili olmalıdır. 7. Bir kültür varlığının sahibinin izninin bulunmaması ya da bu kişinin belirtilen işleri yapma konusunda istekli olmaması durumunda yetkililer varlıkların sahipleri yerine bu çalışmaları yapmakla veya varlığın zorunlu bir şekilde satışını gerçekleştirmekle yetkili olmalıdır. 8. Risk konusu şehir planlamacılığının ve arazi kullanım tekliflerinin değerlendirilmesinde önemli bir konudur. Tarihi yapılara riski arttırabilecek yönde yapılacak değişiklik ya da genişletme teklifleri geri çevrilmelidir. 9. Mimari mirastan sorumlu yetkililer, yetkileri dâhilinde tehlikenin önlenmesi ve azaltılmasından sorumlu olmalıdır. Kayıtların tutulması ve takibi, felaketlerle ilgili etkinliklerin izlenmesi ve koruma yöntemlerinin oluşturulması, kurtarmaların yürütülmesi, kayıt ve acil durum çalışmaları, eğitici ve teknik yardım ile rehberliğin sağlanması ve felaketten sonra yapılacak yenileme projelerinin planlanması ve uygulanması için konularında eğitim görmüş elemanlar almalıdır. 1 Tanımlar 2, 3, 4 ve 5 Birleşmiş Milletler Afet Yardım Koordinatörlüğü (UNDRO) tarafından kullanılan terimlere dayandırılmıştır.

10. Yetkililere felaketlerden korunmak ve bunları azaltmak için gerekli olan işlevlerin yerine getirilmesine yönelik kaynaklar sağlanmalı ya da bu kaynakları edinmeleri sağlanmalıdır. 11. Öngörülen yapı ve güvenlik kuralları otomatik olarak mimari mirasa uygulanmamalıdır. En iyi düzeyde ve esnek kurumsal, teknik ve yapısal önlem seçenekleri performans gerekliklerinin uygulanmasıyla güvenlik önlemleri ve standartları oluşturulmalıdır. III. Finansman ve sigorta önlemleri 1. Felaketlerin önlenmesi ve hafifletilmesi sürecinde finansman Hem planlı bakım, iyileştirme ve koruyucu çalışmalar hem de bir felaket anında belenmedik durumlardaki fonlara kaynak olarak yeterli ve kolay erişilebilir kaynaklar bulunmalıdır. Örneğin bunun için ulusal ve yerel fonlar oluşturulabilir. 2. Sigorta i. Ülkeler mimari mirası oluşturan yapı ve objelerin felaketlerin sebep olduğu kayıp ve zararlar ile hırsızlık ve kundakçılığa karşı sigortalanmasının önündeki her türlü yasal engeli kaldırmalı ve bu işleri kolaylaştırmalıdır. ii. Tam ve uygun sigorta kapsamını teşvik edecek, destekleyecek ve ödenek sağlayacak tüm adımlar atılmalıdır. iii. En iyi koruma şekillerine uygun işçilik ve teknikleri kullanarak yapıları ve objeleri felaketlerden önceki hallerine dönüştürecek onarım, yenileme ve yenileme çalışmaları için uygulanan politikalar toplam miktarın kayıp ve zararların sebep olduğu tüm masrafın karşılandığı miktar olmasını sağlamalıdır. Uygulanan bir politikanın bir fazlalığı ya da ortak bir sigortayı taahhüt etmesi durumunda sigorta edilen unsurun bu miktarı kendi fonundan karşılayabileceğini gösterebilmesi gerekir. iv. Yapılar ve objeler uzmanlar ve sigortacılar tarafından düzenli olarak denetlenmeli ve bu denetimlerle ilişkili olarak taahhüt edilen şartlar ve garantiler bağlayıcı olmalıdır. v. Yetkililer ve sigorta şirketleri arasında bilgi ve uzmanlık alış verişini ve tam bir işbirliğini sağlamak için çaba sarf edilmelidir. IV. Eğitim ve yetiştirim Risk bilincini arttırmak için farklı seviyelerde eğitim verilmelidir. Medya aracılığıyla bilgi vererek genel halka, müfredatın bir parçası olarak okul sistemlerinde, genel eğitim ve özel kurslarla uzman ve teknisyenlere ve rehberlik sağlayarak mimari mirasın sahiplerine ve bunları işgal eden kişilere. 1. Eğitim ve öğretime öncelik verilmeli ve bu konuda gerekli kaynaklar temin edilmelidir. 2. Uzman ve teknik seviyelerdeki eğitimlerde aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınmalıdır: i. Gerekli uzmanlık bilgisi ve eğitimin verilmesinde yalnızca özel olarak nitelikli ve deneyimli öğretmenlerden faydalanılmalıdır. ii. Tüm uzmanlara genel ilkeler öğretilmeli ve ön eğitim ya da lisans düzeyinde eğitim görmelilerdir ve bu alanda uzmanlaşmak isteyen ya da uzmanlaşmak zorunda olan kişiler de uzmanlık alanlarında yüksek lisans eğitimlerine katılmalılardır. iii. Genel ilkelerde aşağıda belirtilen hususların önemi üzerinde durulmalıdır. - Bir olayın gerçekleşme olasılığının belirlenmesi - Hasar görülebilirliğin değerlendirilmesi - Risk değerlendirmesi - Hasar görülebilirliğin ve/veya riskin en aza indirilmesi ya da ortadan kaldırılması için önleyici ve koruyucu etkinlikler - Koruma amaçlı onarım ve bakım yöntem ve teknikleri

iv. Tüm kurslar birçok disiplinle ilgili olmalıdır. v. Tüm kursiyerler yeni gelişmeleri takip edebilmek için sürekli mesleki eğitim almalıdır. vi. Askeri olanlar da dâhil olmak üzere itfaiye, sivil savunma ve diğer kamu acil hizmetleri bu bölgedeki mimari mirasın öneminin farkında olmalıdır. vii. Sigorta şirketleri gibi ilgili diğer kurumlara da uzmanlık eğitimi verilmelidir. viii. Öğretim elemanlarının Uluslararası ve bölgesel olarak değişimi ve düşünce ve bilgi dolaşımı teşvik edilmelidir. ix. Uzmanlığa yönelik araştırma programları başlatılmalıdır. V. Risk değerlendirmesi 1. Risk değerlendirmesi varlıkların korunmasının bir parçası olara bir dizi yönetim düzeyinde tüm varlık sahipler, varlıkları işgal edenler ve mimari mirastan sorumlu yetkililer tarafından benimsenmeli ve uygulanmalıdır. 2. Yangın riski değerlendirmesi ve riski önleme/azaltma yöntemleri mimari mirasın sahipleri ve bunları işgal eden kişiler tarafından yerel olarak yürütülmelidir. 3. Yetkililerin görevi kanuni konularda karar almak, eşgüdümü sağlamak, tavsiye vermek ve eğitim imkânları sunmak, teknik ve mali yardım temin etmek ve acil destek bulmaktır. 4. Yangın dışındaki tehlikeler için yetkililer koordineli bir araştırma yürütmeli ve bölgesel, ulusal ve Uluslararası düzeyde tavsiyeler yayınlamalıdır. 5. Doğal tehlikelerin her biri için hem zaman hem de yer bakımından dağılım etkinlikleri ve bir bölgenin belirli etkinlikler için ayrıldığı haritalar kullanılarak doğal tehlikelerin görülebilme olasılığının hesaplanması ve değerlendirilmesi gerekir. 6. Bilgiler bilgisayarlarda da tutulmalı ve sürekli olarak izlenebilmeli ve güncelleştirilmelidir. VI. Felaketleri önleme ve hafifletme yöntemleri 1. Mimari miras için felaketlerden korunma ve azaltma yöntemleri geliştirilmelidir. Konuyla ilgili tüm taraflar bu yöntemlerden sorumlu tutulmalı ancak sorumluluğun derecesi ve müdahalenin ve sorumluluğun boyutları tehlikenin ve felaketin türüne göre değişiklik göstermelidir. 2. Riski azaltmada her ikisi de özellikle birilerine hitap etmeyen iki yaklaşım bulunmaktadır. - Tehlikenin azaltılması ya da felaketin önlenmesi - Felaketin sebep olacağı kayıp ve zararların en aza indirilmesi. 3. Riskler, yapılara ve felaketlere göre ayrı ayrı geliştirilecek kurumsal, idari, teknik ve yapısal önlemler arasından yapılacak tercihlerin planlı bir şekilde uygulanmasıyla azaltılır. 4. Felaketleri önleme ve azaltma yöntemlerine yönelik ana hatlar ve kontrol listeleri ilişikteki eklerde bulunmaktadır. Teknik Ekler Felaketleri önleme ve hafifletme yöntemleri Kurumsal önlemler Genel 1. Felaketleri önleme ve azaltma yöntemleri hem felaket esnasında hem de daha sonra zarar ve kayıpların önlenmesi ve azaltılmasına yönelik teknik ve fiziksel önlemlerin hazırlanmasını, planlanmasını ve uygulanmasını gerektirir. Bazı felaketlerin önlenmesi ve önceden tahmin edilmesinin imkânsız olduğu bilinmektedir. Yine de, her şartta olasılık çalışmaları ve riskin tam olarak anlaşılması yöntemin belirlenmesinde hayati öneme sahiptir. 2. Bir yöntemin başarısı bölgesel/ulusal ve Uluslararası işbirliğinin ve eşgüdüm politikasının etkinliğine ve tarihi yapıların sahipleri ve buralarda yaşayan kişilerin bu yerlere iyi bakmalarına ve

verdikleri öneme bağlıdır. Mimari mirastan sorumlu birimlerin çok önemli bir rol üstlenmeli ve felaketlerden korunma birimleri oluşturulmalıdır. Tehlike planları hemen geliştirilmeli ve uygulamaya konmalıdır. Bu planlar tehlikenin tam olarak bilinmesine dayanan bir risk değerlendirmesini ve tarihi yapıların hasar görebilirliğinin değerlendirilmesini içermelidir. Şu ana kadar yapılarla ilgili risk değerlendirmelerinde yeni yapılarla ilgili kurallara yoğunlaşırmış ve tarihi yapılara özgü bilgilerin toplanmasına ve analizine çok fazla önem verilmemiştir. 3. Mimari mirasla ilgilenen yerel ve bölgesel yetkililer veya sivil savunma ya da diğer acil durum hizmetleriyle ilgilenen yetkililer önemli mimari miraslarla ilgilenen yetkililerin temsilcileriyle görüşerek felaketlerin önlenmesi ve azaltılmasına yönelik planlar ve felaketlere yönelik yardım konularında çalışacak elemanları tespit etmeli ve eğitmelidir. Bu elemanlar kurtarılan eşyaların bulunması ve bunların kayda geçirilmesini denetlemek amacıyla felaket esnasında ya da felaketlerden hemen sonra orada bulunmalıdır (fotogramatik incelemenin kullanılması özellikle işe yaramaktadır) ve yapıların yıkılması ve/veya acil onarımların kontrolü ve güvenli ve iyi çalışılmasıyla ilgili her türlü kararın içinde olmalıdır. Yerel yasa ve uygulamalara göre elemanlar beklenmedik olayların planlayarak felaket planlarının yapılmasında ve önceliklerin belirlenmesinde, felaketlerin planlanmasıyla ilgili ana hatlar ve tavsiyelerin yayınlanmasında sivil savunma, ve acil durumlardaki hizmetlerde iletişim ve işbirliği içinde olmalıdır. 4. Yangın, sivil savunma ve acil durumların planlamasıyla ilgili hizmetler uygun şekilde eğitilmeli ve bölgedeki kültürel ve mimari mirasın önemi konusunda bilinçlendirilmelidir. Bu kişilere aşağıdaki bilgiler verilmelidir: i. Mimari mirası oluşturan yapı ve objelerin tam listesi ve içeriklerinin detayları ii. Özel bir öneme sahip objeleri gösteren kurtarma planları ve önceliklerin kopyaları iii. Kaçış yollarını, giriş noktalarını, yangınla mücadele donanımlarını, prizlerin ve diğer hizmetlerin yerleri ile tehlikeli ya da kırılgan maddelerin gösterildiği yapı planları iv. Çeşitli yangın söndürme cihazlarının (su ve gaz) hassas ve kırılgan tarihi doku, yapı ve maddeler, duvar boyaları ve paneller üzerindeki olası etkilerine ilişkin tavsiyeler Teknik Ek II Yangın durumundaki organizasyona ilişkin önlemler Tüm tarihi yapılarda çalışanlardan ya da evdekilerden bir grup yardımcılarıyla birlikte yangın anındaki güvenlikten sorumlu olmalıdır. Güvenlik ve sağlıktan da sorumlu olabilecek bu yangın güvenlik müdürü itfaiye çalışanları ve uzman danışmanlar mimarlar, araştırmacılar, mühendisler, planlamacılar, tarihi yapı uzmanları) ile sigorta şirketlerinin temsilcileri ile birlikte (yangının önlenmesi veya riskin azaltılmasına yönelik yöntem ve planlamaları başlatmalı ve denetlemelidir. Belirlenen yöntemler sürekli olarak gözden geçirilmeli ve tüm etkinliklerin kayıtları tutulmalıdır. 1. Temel hedef sistemli bir yangın önleme çalışması yürüterek riski azaltmaktır. Organizasyona yönelik, teknik ve fiziksel önlemeler dengeli olmalı ve bu konudaki en uygun seçimler yapılmalıdır. Belirlenen yöntemlerde özellikle şu hususlar aranmalıdır: i. Yangın çıkma olasılığının değerlendirilmesi, riskin en aza indirilmesi ve yangın anında takip edilecek bir eylem planının hazırlanması ii. Binada bulunan herkesin güvenli ve düzgün bir şekilde binadan çıkışının sağlanması iii. Tarihi dokuların korunması ve yangının yayılmasının önlenmesi iv. Yangın anındaki sorumlulukları açıkça belirtilen çalışanların bulunması v. Bu kişilerin yangın söndürme ve binayı boşaltma konuları ile düzenli ve denetim altındaki uygulamaları içeren kurtarma öncelikleri ve planlarıyla ilgili olarak eğitilmesi vi. Yangın söndürme aletlerinin, kaçış güzergâhının, kırılabilir, önemli ve değerli yapı ve tesisatların yerlerini gösteren detaylı planları içeren bina planlarının hazırlanması ve belgelenmesi vii. Yapıların kullanım şekillerinin güvenlik gereksinimleriyle uyumlu olmasının sağlanması viii. Ateşleme riskinin azaltılması için uygun bakım standartlarının teşvik edilmesi

ix. Yangın güvenlik sistemlerinin düzgün şekilde yürütülmesinin ve işlevsel olmasının sağlanması x. Yapıların ve müştemilatın kundakçılık veya barbarlığa maruz kalmamasının sağlanması xi. Koruma etkinliklerinin kayıtlarının tutulması ve yöntemlerin etkisinin değerlendirilmesi 2. Yangından korunma ve yangın riskini azaltma yöntemleri katı uygulama kurallarıyla belirlenemez ve öngörülemez. Bu yöntemler, esnek olmalı ve her defasında yangın güvenlik önlemleri gerekli kaçış yollarını güvence altına alarak aynı zamanda kaçışın niteliğini ve değerini bozmadan, yine aynı zamanda tarihi yapının kimliğini ve taşıdığı özellikleri bozmadan ve yapılara zarar vermeden yürütülmelidir. Bireysel yöntemler değişiklik gösterebilir ancak her durumda yapısal değişiklikler gerektiren hükümler yerinde korunmaya, hazırlığa ve ihtiyatlı olmaya önem verilmelidir. 3. Tüm yapısal değişiklikler ile koruma, tespit ve yangınla mücadeleyle ilgili mekanik, elektrikle ilgili ve diğer tüm sistemlerin kurulumu mimari mirastan sorumlu yetkililer tarafından onaylanmalıdır. Amaç etkinsiz durumda bulunanın miktarı ve etkisi ile tarihi yapı ya da sanat eseri üzerindeki fiziksel yapısal ve koruyucu çalışmaları en aza indirmektir. Her yapının özelliklerinden bahseden ve örgütlenmeye yönelik ve teknik önlemlerin esnek bir karışımından oluşan sistematik bir yaklaşım önemli fiziksel çalışmalara duyulan gereksinimi azaltacak aynı zamanda güvenlik mevzuat ve gereksinimleri de karşılanacaktır. Esasen bu binaları boşaltma ve yangınla mücadele işlemlerinin daha erken safhada tespit edilmesi ve uygulanmasıyla bağlantılı olan bir ihtiyat ve önlem yöntemidir. Teknik ve uygulamaya yönelik önlemler 1. Yangının çıkış nedenleri belirlenmeli, ortadan kaldırılmalı ya da en aza indirilmelidir. i. Binaların her yeri çöp ve pislikten arınmış olmalıdır. Özellikle de tavan arası, bodrum katı, merdiven boşluğu ve merdivenlerin altındaki yerler ile dolaplar ve boş ardiye odaları düzenli olarak kontrol edilmeli, gereksiz maddelerden arındırılmalı ve temiz tutulmalıdır. ii. Estetik açıdan uygun olduğu takdirde otlaklar, çalılıklar ve ormanlarda temizlenmiş bölgeler oluşturulmalıdır. iii. Elektrik tesisatları, devreler ve donanımlar düzenli olarak test edilmeli, düzgün şekilde kurulmalı, kullanılmalı ve bakımı yapılmalıdır. Devrelere çok yüklenilmemeli ve hatalı donanımlar ile elektrik kabloları değiştirilmelidir. Ana kablo ve sigorta kutularının yangın geçirmez ayrı bir yere konması tavsiye edilir. iv. Isı ve ışık kaynaklarından çıkan mum, fener, gaz lambaları ve açık ateşler veya ocaklar gibi korumasız ateşlerden kaçınılmalıdır. Bunların kullanımına izin verilen yerlerde dikkatli bir gözlem ile sıkı kontroller yapılmalı ve güvenlik önlemleri alınmalıdır. Etrafta uygun yangın söndürme donanımlarının bulunması gerekir. v. Tarihi varlıklar üzerindeki onarım, bakım ve geliştirme çalışmaları yalnızca eğitim görmüş işçiler tarafından yürütülmelidir. Bu kişiler yapıların ya da tesisatların önemi konusunda bilgilendirilmeli ve çalışmaları esnasında üst düzey bir sorumlu tarafından denetlenmelilerdir. Sigara içmek yasaklanmalı ve sıcak işlere yalnızca (lamba deliği, kesme, kaynak gibi) başka bir alternatif bulunmaması durumunda izin verilmelidir. Onay verilen bir sıcak çalışmanın yürütülebilmesi için sorumlu kişilerin izni alınmalıdır ve çalışmalar esnasında çalışmanın yeri ve nasıl gittiği kontrol edilmelidir. Böylelikle yanıcı maddeler kaldırılabilir ya da koruma altına alınabilir. Bununla birlikte; yangın söndürücüler ve alarm sistemleri temin edilmeli, çalışmalar sürekli olarak denetlenmeli ve takip edilmeli ve iş tamamlandıktan sonra bile bir süre daha kontrol edilmelidir. vi. Uygun şekilde tasarlanan ve korunan ışık kabloları (tutacak ya da ayalar) yerleştirilmelidir. vii. Bacalar düzenli olarak süpürülmelidir. Tüm şömineler, baca delikleri ve kanallar sağlam durumda tutulmalıdır. Tüm ocaklar, sobalar ve ısıtıcılar düzenli olarak servise gitmeli, yanıcı maddelerden arındırılmalı ve uygun olduğunda lastik ve güvenlik koruyucuları bulundurulmalıdır.

Mutfaklar, teçhizatlar ve kazan daireleri uygun yangın söndürme donanımlarıyla donatılmalı ve odalar ardiye olarak kullanılmamalıdır. viii. Tarihi yapılarda sigara içmek yasaklanmalı ya da yangın söndürme donanımları ve alarm sistemlerinin kurulu olduğu yangından korumalı odalarla sınırlandırılmalıdır. ix. Kundakçılığa karşı önlem alınmalı ve özellikle de yapılar ile müştemilatlara izinsiz girilmesi yasaklanmalıdır. Geçici süreyle çalışanlar ve ziyaretçiler takip edilmeli ve denetlenmeli; yanıcı maddeler ile atık maddeler uzak tutulmalıdır. 2. Yangın tespit ve alarm sistemleri kurulmalıdır. En azından yangın zilleri ve elektrikli sistemler kurulmalıdır. Tercihen otomatik ve aktif yangın tespit sistemleri kurulmalı ve bunlar bir alarm merkezine ve yerel itfaiye merkezine bağlanmalıdır. Her bir detektör kendi başına tanımlanabilir olmalı ve sistem hataları ve yanlış alarmları teşhis edebilecek durumda olmalıdır. Duman, ısı ve alev detektörleri kurulup alarm merkezlerine elektrikle ya da radyolink ile bağlanabilir. Detektörlerin çerçeveleri çok göze batmamalı, mümkün olduğunca küçük olmalı ve tarihi ortamı bozmayacak şekil ve renkte olmalıdır. Dış mekânlarda bazı durumlarda (sazdan çatılar, ahşap döşemelerde) harici ısı detektörleri tavsiye edilebilir. Her şartta; detektörler ve alarmlara düzgün şekilde ve düzenli olarak bakım yapılmalı ve sistemleri kullanmak üzere eğitimli sorumlu kişiler bulunmalıdır. 3. Yangınla mücadeleye yönelik çalışmalar yapılmalıdır. i. Bilinçlendirme ve eğitime yönelik düzenli ve kontrollü programlarla çalışanların ya da orada yaşayanların yangınla mücadelesi sağlanmalıdır. Binalara hem genel hem de özel tehlikelere uygun yangın kovaları ve el söndürme cihazları konmalıdır. Yangın söndürücüler düzenli olarak kontrol edilmeli ve elden geçirilmelidir. ii. Tehlikenin azalacağı kanıtlanırsa otomatik yangın söndürme sistemleri kurulmalıdır ancak bu sistemler tarihi yapılar üzerinde çok az ya da hiç etkisi olmayacaksa kurulmalıdır. Tavan arası ve çatı boşlukları, kiliselerdeki kuleler ile çan kulelerinin tepeleri binalar içindeki uygun yerlerdir. Ancak çalışmalardan sonraki yıkılma ya da çürüme tehlikesi dikkatle değerlendirilmelidir. Endüstriyel, ticari, taşımacılıkla ilgili ve askeri binalara aile varlıklarından daha çok müdahalede bulunulabilir. Çatı tepelerine (özellikle sazdan, çimden, kamıştan veya samandan olanlar) ve saçaklara kurulacak cihazlar dikkate alınmalıdır. Yoğun şehirleşmenin görüldüğü yerlerde dar alanlardaki yüzeylerde kuru yangın söndürme sistemleri yangının kontrol altına alınarak yayılmasını önlemeye yardımcı olabilir. Gizli menteşelerin bulunduğu Tunç boruların kullanılması teşvik edilmelidir. Bölgeden gelen sinyallere dayanan modern ve hızlı etkili yangın söndürme sistemleri bulundurulmalıdır. Bozuklukların tespit edilmesi ve ortadan kaldırılması için düzenli bakım yapılmalıdır. Özellikle hassas dokular, paneller, mobilyalar, sanat eserleri ve benzeri şeyler içeren hassas inşaatlar esnasında yangın söndürme sistemlerinin kullanılması dikkatle değerlendirilmelidir. iii. Her an itfaiyeye ulaşabilmek hayati önem taşır. Mümkün olan her yere caddeler ve erişim noktaları yapılmalı ve bunlar korunmalıdır. Tarihi bahçeler ve peyzajlarda yeşil yolların korunması yeterli olabilir. Đtfaiye istasyonları ile tarihi yapılar arasındaki hızlı ve güvenilir yollar belirlenmeli ve haritada gösterilmelidir. Kuyular, havzalar, biriktirme tankları ve su kuleleri, dekoratif kanallar, süs havuzları ve göller, nehirler, çaylar, doğal su kaynakları gibi tüm temel su kaynaklarından gelen sular belirlenmelidir. Eğer yakınlarda hazır bir şekilde su temin edilemiyorsa acil durumlar için bir biriktirme tankının temin edilmesi sağlanmalı, bu tank yeterli kapasitede olmalı, uygun şekilde yerleştirilmeli, gizli ve saklı bir yerde tutulmalıdır. Binaların içinde bunlara anında erişim çatı kapakları yaparak veya kapıların kilitsiz ve açık olmasını sağlayarak sürekli olarak gözden geçirilmeli ve geliştirilmelidir. 4. Bazı durumlarda özellikle de güvenli ve yeterli bir kaçış yolu bulunmasıyla ilgili konularda fiziksel değişiklikler gerekli olabilir. Bu değişiklikler şunlardır: i. Uygun olan yerlere merdiven boşluğu konması ve kaçış yollarının korunması ii. Kaçış yollarının korunması için alternatif yollar örneğin dumanın sızmasını ve yayılmasını engellemek için basınçlı hava sistemleri

iii. Otomatik duman kapakları ve deliklerinin açılması, böylelikle yangın sırasında buralara ulaşım da sağlanacaktır. iv. Mevcut unsurların çevresine elenen bölmeli lobiler v. Kendiliğinden kapatıcılar, yangın stoplar, kapı girişlerinde kabaran bantlar içeren yangına dirençli kapılar vi. Panellere veya dökme demir kolonlara kabartmalı boya uygulanması; örneğin: vii. Normal elektrik devresinden bağımsız acil durumda otomatik olarak aktif hale gelen ışıklandırma ve işaretler viii. Yapının karakterini bozmayacak bariyerler inşa edilmesi örneğin bölünmemiş çatı boşluklarının içinde kaybolan parçaların yeniden yerlerine yerleştirilerek Benimsenen yaklaşım yumuşak, kesintisiz bir önlem paketiyle başlamalı katı önlemler ise diğer tüm önlemler yetersiz kaldığında veya insan hayatını ya da mimari mirası tehlikeye atacak durumda olduğunda alınmalıdır. 5. Yangından sonra yapılması gerekenler: i. Kayıtların tutulması ve kurtarma çalışmaları için güvenliğin sağlanması ii. Yerinden oynama ya da çökme tehlikesi altındaki değerli sanat eserleri ve aksesuarlar kendi doğal yerlerinde kayda geçirilmeli ve daha sonra dikkatli bir şekilde bir koruma uzmanının denetimi altında acil koruma önlemleri için güvenli bir yere alınmalıdır. iii. En azından planlar ve fotoğraflarla acil durum envanterinin oluşturulması ancak fotogrametrik incelemeler teşvik edilmelidir. iv. Zarar görmüş çatılar tente gibi geçici çözümlerle kapatılmalı ve bu yerler yetkili olmayan kişilerin girişine ve hırsızlığa karşı korunmalıdır v. Artık sular mekanik ve fiziksel yöntemlerle çıkarılmalı (emme pompaları, süngerler ve bezler vb.) ve bina havalandırma ile ve mümkün olduğu durumlarda nem gidericilerle tamamen kurulanmalıdır. vi. Gizli kalmış yapı ve dokuların zarar vermeyen tekniklerle araştırılması ve higrometrelerin yerleştirilmesi dikkate alınmalıdır. vii. Tüm alarm sistemleri ve yangın söndürme donanımları eski haline getirilmelidir. viii. Yenileme ve onarım ya da yıkımla ilgili daha başka tüm yapısal çalışmalar mimari mirasla ilgilenen yetkililerle görüşülerek yürütülmelidir. Teknik Ek III Deprem, volkan, tsunami, sel, fırtına, heyelan ve toprak kaymaları ile taşkınlara karşı organizasyon önlemleri Felaket planı bir kaç aşamadan oluşmaktadır: 1. Görülme olasılığı, türü, yeri, alanı, yoğunluk ve geri dönüş dönemiyle ilgili tahminlere ilişkin kesin verilerin anlaşılması. Bu araştırmalar olaylar ve bunların sebeplerine yönelik günümüzdeki uzun vadeli bilimsel araştırmalarla, bunların takibi ve geçmişteki felaketlerin analiziyle yürütülmelidir. Bilgiler bilgisayar yardımıyla harita şeklinde basılmalıdır. Tüm materyaller güvenli bir yerde saklanmalıdır. 2. Diğer jeolojik, hidrolojik, meteorolojik ve doğal süreçleri ve faktörleri, su akışlarını ve seviyelerini, toprak yapısını, yüzey altındaki jeolojiyi, bunların felaket anındaki etkinliklerini ve mimari miras üzerindeki etkilerini anlamak. Mikrozoning ve sit etkileri çalışmaları ile haritaları oluşturulmalıdır. 3. Sismik, meteorolojik, hidrolojik ve coğrafi verileri mimari mirasın idaresinde ve şehir ile arazi kullanım planlarında bir araya getirmek. Bunun amacı: i. Mimari mirasın tehlikelere açıklığını tehlikeler karşısında saptamak ve değerlendirmek (tehlikelere açıklık ve tehlike grafikleri ile matrisler yoluyla) riskler ile olası hasar ve kayıpların tahmini.

ii. Destek planları geliştirerek ve uygulayarak mimari mirasın kuvvetlendirilmesi, onarılması ve korunmasıyla tehlikelere açıklığın en aza indirilmesi iii. Tehlikenin zaten yüksek olduğu ya da yükselebileceği yerlerde çevredeki arazinin kullanılmasıyla ilgili olarak teklif edilen değişikliklerin kontrolü iv. Arazinin kullanım şeklinden kaynaklanan dikkate değer bir risk olduğu yerlerde mimari mirasın önemli unsurlarının çevredeki (yerel ve bölgesel) arazinin kullanımına yönelik teklif edilen değişikliklerin kontrolü 4. Kayıtların tutulması, kurtarma, acil durum, onarım, destekleme, dayanak kurma ve acil durum koruma yöntemleri ve uygulamaları ile hırsızlık, kundakçılık ve diğer cezai suçlara karşı alınan güvenlik önlemlerinin uygulanmasına göre ülke içindeki sivil savunma ve diğer tüm kamu hizmetlerini kapsayan çalışanların eğitilmesi ve hazırlanması. Bunlara teknik tavsiyelerin, keşif haritalarının, envanterlerinin, inceleme ve kayıt planları ile düzenli uygulamalar da dahil olmalıdır. 5. Yerel topluluklar ile kişisel varlık sahipleri ve buralarda yaşayanlarla işbirliği halinde etkinlik planlarının oluşturulmasıyla tarihi yapıların bakım ve onarım kalitelerinin teşvik edilmesi ve kontrolü. 6. Taşınabilir varlıklarının kurtarma, kaldırma, saklama ve acil durum koruma çalışmaları için plan ve önceliklerin hazırlanması 7. Özel bir öneme sahip yapıların belirlenmesi ve tespiti. 8. Bir felaket sonrasında tam bir yenileme gerçekleştirmek için yapılacak plan ve önceliklerin hazırlanması ve uygulamaya konması. 9. Koruma, muhafaza ve yenileme materyallerinin yeterli şekilde teminini sağlamak. 10. Özel olarak eğitilmiş koruma uzmanlarından oluşan acil durum takımının (mimarlar, mühendisler, araştırmacılar, plancılar, arkeologlar ve tarihçiler) el sanatları ustaları, inşaatçılar ve yerel toplulukların sorumluluk sahibi üyeleri belirlenip etkinlike geçmek üzere eğitilir. 11. Felaket planları kontrol edilmesi, değerlendirilmesi ve felaket planları geliştirilmesidir. Önleyici/teknik önlemler 1. Doğal afetler karşısında mimari mirasın korunması için alınacak önlemler tarihi yapıların değerlendirilerek iyileştirilmesi ve kuvvetlendirilmesi için ana hatlar ve belirli niteliklerin geliştirilmesiyle başlamalıdır. Bir yapının dayanıklılığını arttırmayı amaçlayan çalışmaların yapının kendine has özelliklerinde bir müdahalede bulunarak bunlar da bir kayba yol açmaması gerekmektedir. Bu amaca ulaşmak için eksiksiz bir inceleme yürütülmesi ve kayıt tutulması, tarihi yapıların, bunların yapısal sistemleri ile inşaatında kullanılan materyaller ve tekniklerin, evriminin, geçmişinin ve korunmasının detaylı bir şekle gözden geçirilmesi ve anlaşılması önemlidir. Önleyici nitelikteki önlemler iki sınıfa ayrılmaktadır: i. Sitlerin kendilerine özgü: tarihi yapı veya objenin bakımı, gelişimi ve acil durum çalışmaları (bunlardan ilk ikisi düzenli ve planlı olarak gerçekleştirilir, üçüncü ise önceden hazırlanmasına karşın bir felaket anında gerçekleştirilir) ii. Genel olarak sitlerle ilgili: yerel ve bölgesel kontrol, yapılan değişiklikler, arazi kullanım şekilleri, yerel ve bölgesel önleyici nitelikteki önlemler ve çalışmalar (sel basmaları, heyelanlar, çamur akıntıları ve toprak kaymaları gibi bazı felaketlerin görülme sıklığını en aza indirecek koordineli bir program) 2. Đyi bakım olası zarar ve kayıpların miktarını azaltan en etkili yoldur. Bu nedenle; düzenli denetimlerden sonra düzenli aralıklarla yürütülen kaliteyi koruma çalışmaları (en azından beş ila on yılda bir) ve geleneksel ve uyumlu teknik ve materyallerin kullanılması tavsiye edilmelidir. Duvar yapılarında kireçli harç kullanılması ve gerilim dirençleri, yerlerin ve çatıların duvarlara tutturulup, bağlanması, tüm yapılardaki rüzgâr ve su geçirmezliği büyük öneme sahip konulardır. 3. Direnci arttırmayı amaçlayan tüm değişikliklere mimari mirasla ilgilenen yetkililer katılmalıdır. Deneysel, analitik ve karşılaştırmalı bir araştırmayı yürütmeyi sürdürdükten sonra izlenecek ana hatlar:

i. Tarihi yapıların ve materyallerin direnci ii. Tarihi kavramlar ve direnci arttırma yöntemleri iii. Farklı yapı ve materyallerin özellikleri ahşap çatkı, moloz veya taş duvar, toprak yapılar vb. iv. Bir felaket anında hem yapının içersindeki hem de dışındaki inşaat hatalarının olası sonuçları v. Eskiden kullanılan modern kuvvetlendirme uygulama ve tekniklerinin değerlendirilmesi vi. Farklı seviyelerdeki felaket yoğunluğunun ve bunların görülme olasılığının değerlendirmesi Bu kriter ve ana hatlarda belirtilmesi gereken hususlar: i. Teklif edilen çalışmaların tarihi yapının kendine özgü karakterini ya da bütünlüğünü tamamen ya da kısmen bozmaması ii. Gerekli olduğu takdirde; mevcut yapısal sistemler ve materyallerin korunması, bunlara saygı gösterilmesi ve geliştirilmesi; iii. Geleneksel yöntem ve teknikler tercih edilir iv. Yeni materyal ve teknikler teklif edilirse bunlar mevcut olanlarla uyumlu olmalı, dayanıklı ve geri döndürülebilir olmalı ve uygulanabilir olmalıdır. Bu şartların sağlanmadığı durumlarda alternatif teklifler değerlendirilmelidir. v. Her yapı ve teklif edilen çalışma kendi değeri çerçevesinde değerlendirilir ve çalışmalar önceden yazılı kurallara göre değil çalışmaların gerektirdiklerine göre yürütülür. Teknolojik gelişmeler ışığında daha gelişmiş ve hassas yöntemlerde dikkate alınır. vi. Teklif edilen çalışmalar felaketlerin görülme sıklığı ve yoğunluğuna ilişkin değerlendirmelerin gerçekçi olasılıklarına göre tasarlanır. Direnci arttıracak çalışmalar yürütmeye yönelik fırsatlar sürekli araştırılmalı ve çalışmalar yapı üzerinde önemli onarım, değişiklik ve büyütme programlarına başlanmadan uygulamaya konmalıdır. Uygun nitelikte olmayan ya da izin alınmamış mevcut inşaatlar, yapıdaki büyütmeler ve değişiklikler yasamaya ilişkin ve mali önlemler alınarak ortadan kaldırılmalıdır. Tüm gelişmeler ve kuvvetlendirme çalışmaları eksiksiz olarak belgelenmeli ve Uluslararası standartların yakalanması amacıyla uzun vadeli incelmelere tabi olmalıdır. 4. Bir felaket anında acil durum için yapılacak hazırlıklar tam olarak nelerin yapılacağını belirtmelidir. Hem sivil hem de askeri nitelikteki diğer yetkililerle işbirliği içinde olmak önemlidir. Aşağıda belirtilen konularda hazırlık yapılmalıdır: i. Yangın söndürme ve sulardan zarar görmesine karşı koruma ii. Destekleme ve dayanak kurma şeklindeki acil güvenlik çalışmaları iii. Toprak kaymaları ve su akıntılarına, havadan gelen döküntülere, kötü hava şartları ve suç niteliğindeki etkinliklere karşı koruma sağlayacak çalışmalar iv. Önemli obje ve yapıların belirlenmesi v. Enkazların temizlenmesi, olay yerinde kayıt tutulması, taşınabilir, yer değiştirmiş ve kırılgan objelerin düzeltilmesi vi. Acil durum koruma çalışmaları ve önemli, taşınabilir, yer değiştirmiş ve kırılgan objelerin güvenli bir yere alınması vii. Zarar görmüş yapıların tercihen fotogrametri ile tam kayıtlarının tutulması viii. Yangın ve güvenlik donanımlarının yeniden yerlerine konması, acil durum için elektrik bulunması ve yeterli taşımacılığın sağlanması. Mimari mirasın yenileme, onarım ve koruma çalışmalarını planlamak, geliştirmek ve uygulamaya sokmak için uzun vadede zararın tam olarak hesaplanması ve değerlendirilmesi gerekir. 5. Sitlerle ilgili genel çalışmalar su baskını, heyelan, toprak kaymaları gibi önlenebilir felaketler karşısında en fazla risk altında olan mimari mirasa ait unsurların belirlenmesini kapsar. Bu durumlarda; yaygın arazi kullanım uygulamaları- örneğin; tarım, ormancılık, haberleşme, sanayi ve genel gelişme- değerlendirilmeli ve riski azaltmak için düzeltici önlemler alınmalıdır. Özellikle

ormanların yok edilmesi, toprakların kötüye kullanımı, ve yeryüzü ve yer altı sularının kullanımı ve bunlardaki değişikliklere önem verilmelidir. Bazı durumlarda fiziksel nitelikteki önleyici çalışmalar planlanabilir ve uygulamaya sokulabilir; örneğin kanallar, hendekler, barajlar, ağaç perdeleri, eğimli yolların düzeltilmesi ve dikkat dağıtan engeller. Kontrol listeleri Aşağıdaki kontrol listeleri tavsiye edilmektedir: A. Depremle ilgili olarak: 1. Sismik hareketler - jeo-tektonik çalışmalar ve haritaların çıkarılması - tarihi deprem oluşumları - belgesel kayıtlar - aktif ve aktif olmayan aşamalar (sismik eğilimler) - sismik boşluklar - uygun nitelikte deprem tehlikesiyle ilgili haritalar - alt tabakadaki toprağın yan etkilerine yönelik mikrozoning 2. Mimari mirasta sismik hasarlar - yapısal unsurların kalitesi (tuğla, taş, harç, demir ve çelik, ağaç, destekler ve kiremitler, beton) - yapısal olmayan unsurların kalitesi (tuğla, harç, taş, ahşap, kiremit, tüm kaplama ve dolgu materyalleri, kökleştirme materyalleri ve hizmetler) - çeşitli materyallerin uyumu ve özellikleri - onarımın kolaylığı ve materyallerin bulunabilmesi - deneyimli ve nitelikli uzmanlar ile el sanatları ustalarının bulunması - gerekli onarım ve iyileştirme çalışmalarının denetimi ve kontrolü - temel (türü, hassaslığı, iç güvenliği, ayırt edici yerleşim) - nem - yumuşak, sert ya da karma yapılar - simetri (planlar, yükseltmeler, kapılar ve çatılar) - yapıların doğal sürelerine karşın alttaki toprağın olası süresi - acil durumda destek ve dayanak yapılması ve sanat eserlerinin ortadan kaldırılması B. Volkanik etkinlikler - özellikleri ve volkanın püskürtmeyle ilgili geçmişi - patlama olasılığı - kişileri önceden uyarabilmek için izlemeye alınması ve kayıt tutulması - patlamanın tahmin edilen büyüklüğüne göre mimari mirasa mesafesi - lav akıntılarının sapma olasılığı ve soğuması - mimari mirasın lav akıntılarına, bombalara, kor gibi patlayan heyelanlara, kül birikmelerine ve aşındırıcı gazlara karşı hassaslığı - çatı ve kapılardaki acil durum korumaları ve sanat eserlerinin ortadan kaybolması C. Tsunami - bölgeyi etkileyebilecek bu çevrede ya da yakın çevrede bu tür olayların görülme olasılığı - dalgaların yüksekliğinin ve karadan ne kadar içeri girebileceği, yükselen dalgalarla kaplanmış alanları gösteren bölge haritaları - mimari mirasın tsunami dalgaları karşısındaki hassaslığı

- Kıyının korunması için yapılabilecekler D. Seller - sel olasılıkları ve dönüşümleri; yalnızca geçmişe göre değil arazi kullanımındaki değişiklikler de dikkate alınarak - sistemli olarak haritaların oluşturulması; taşkın ve sellerin kayıtlarının tutulması - Kayıtların güvenirliği ve yeterliliği - Mevsimsel değişimler - iklimsel eğilimlerin etkisi ve kısa dönemde alınan maksimum yağış ve sellerdeki değişiklikler - suların süzülmesi (toprak, bitkiler ve mühürlü yerler) ve suların süzülmesinin engellenmesi (ekinler, ağaçların kesilmesi, toprağın üst tabakasının alınması ve trafik) - alanın topografisi (boşaltma havzası, eğimler, yükseklikler ve su birikintilerinin oluşması) - su ve yağmurun mimari miras üzerindeki etkisi, yapıların suya karşı korunaklılığı, içerdekilere gelebilecek zarar ve artan nemlilik - temeller ve zemin katlar, yapısal unsurlar (duvar ve zeminler), yapısal olmayan unsurlar, sabit eşya ve dolgular üzerinde selin etkisi ve o bölgenin kanalizasyonun iyileştirilme olasılığı - koruyucu hendek, kanal, su yolları ve acil durumlar için kutu gibi barajlar ve su torbaları ile pompalama ve nemi alma donanımlarının temin edilmesi, sanat eserlerinin kaldırılması - arazi istismarının kontrolü E. Heyelanlar, toprak kaymaları, çamur kaymaları ve akıntılar i. yüzey tabakalarının türü ve içeriği ile tabaların kayma tehlikesi de (geçmişteki olaylar) dahil olmak üzere eğimin sağlamlığının ölçülmesi - mevcut eğim açısının güvenli olan açıya göre oranı - heyelan esnasında maruz kalınan eğimler - kayma, akıntı ve heyelanın önündeki engeller - inşaat çalışmalarının ve sismik etkinliklerin etkisiyle suyun doyması gibi dış faktörler - sistemli haritaların çıkartılması ve kayıtların tutulması - alınabilecek diğer önleyici nitelikteki önlemler ve çalışmalar - kanalizasyon eğimleri ve filtrelemenin azaltılması, suyun süzülmesi - engeller, havuzlar, yön değiştiriciler - duvarlar - bitkilendirme - ormanların işlevlerine anlamaya yönelik araştırmalar - arazi kullanımının kontrolü ve arazilerin kötüye kullanılması F. Rüzgar kuvvetleri ve fırtınalar - olasılıkların değerlendirilmesi ve haritalar - sert rüzgarların hızlarının dönüş dönemleri - kuvvetli rüzgarların dağılımı ve ilk ne yöne estikleri - mimari mirasın maruz kalabileceği topografik özellikler - diğer yapıların etkisi, maruz kalan bölgede bitkilendirme ve diğer unsurlar - çatılar ve destek yapıları (kuvvetler, çengeller, dayanaklar), kaplamalar - kuleler, kule uçları, binalardaki sivri tepeler, kubbeler, koruluklar ve rüzgara maruz kalabilecek diğer unsurlar (ek demirleme) - geniş ve yana doğru desteği bulunmayan duvarlar - pencereler ve kapılar (uçan döküntülere karşı panjur ya da geçici daha başka koruyucular)

Öğrenci Çevirmen: Pınar Sabuncu Artar Öğrenci Proje Asistanı: Yaşar Serkal Yildirim