Kim Kimdi? Dünyam zda iz b rakm fl ünlüler ve k sa yaflam öyküleri... Yazan: SABR YE AfiIR Fedora flapkal bu Amerikal, ailesinin tek çocu uydu. Do du u kasabada, yoksul bir kenar mahalle çocu u olarak yetiflti. Bir h rs z çetesinin elebafl oldu u çocukluk günlerinde, bafl s k s k derde girdi. 16 s nda bir delikanl iken gitti i bir Bing Crosby konseri, yaflam n n dönüm noktas oldu. Sahnedeki, o çok etkilendi i sanatç gibi bir flark c olmaya karar verdi ve liseyi b rakt. Bir süre gazete da t c l yapt, tersanelerde çal flt. Bir radyonun açt yar flmada birinci olduktan sonra, orkestralarda solistlik yapt. 25 yafl ndayken doldurdu u ikinci pla - n n liste bafl olmas yla, h zla baflar merdivenlerini t rmand. Nota okumay asla ö renemedi ama elli y ll k sanat yaflam nda say s z albüm, film ve konsere imza att. F rt nal aflklar ve mafya ba lant s iddialar yla da hep gündemde oldu. Müzik tarihinde iz b rakan, aflk flark lar n n efsane ismi Frank Sinatra idi 115
BD EYLÜL 2013 K ayseri de dünyaya gelen bu genç adam, henüz dört yafl ndayken ailesiyle birlikte Amerika ya göç etti. Ö rencilik y llar nda, utangaç ve yaln z kalmay ye leyen bir çocuktu. Üniversitedeyken, harcamalar n karfl lamak için garsonluk ve bulafl kç l k yapt. Birincilikle bitirdi i tiyatro e itiminden sonra, küçük bir tiyatro grubuyla oyunlar sahnelemeye bafllad. Baflar l çizgisiyle Broadway in en iyi yönetmenlerinden biri oldu. Bu baflar s, ona Hollywood un kap s n da açt. Pek çok film çekti, üç Oscar n da dahil oldu u onlarca ödül kazand. Filmleri ve kurdu u oyunculuk okulu ile, Marlon Brando ve James Dean gibi birçok oyuncuyu sinema tarihine kazand rd. Kendini Anadolulu olarak tan mlayan ünlü yönetmen, Türkiye den hiç kopmad. Türkiye de film festivallerinin sansürden kurtulmas na da öncülük eden usta sinemac Elia Kazan d ngiliz flair Lord Byron un çocuklar ndan biri olan bu güzel k z, henüz sekiz yafl ndayken babas İ116 yaflam n yitirdi. K z n tek bafl na büyütmek zorunda kalan annesi, onu matematik ve mant k alanlar na yönlendirmeye çal flt. 18 yafl nda bir genç k z oldu unda, kendisinden 24 yafl büyük bir makine mühendisi ve mucitle birlikte araflt rmalar yapmaya bafllad. lk bilgisayar temeli olan Analitik Motoru nun gelifltirilmesine yönelik çal flmalar s ras nda, döngü ve rutinleri oluflturdu. Analitik Motoru ile bir hesaplama program yazd. Programlaman n temellerini gelifltiren bu kad n matematikçi, daha 1800 lü y llar n ilk yar s nda, bir gün bilgisayarla müzik bestelenebilece ini ya da resim yap labilece ini ortaya koydu. Bilgisayar ça n n öncülerinden, dünyan n ilk bilgisayar programc s olarak kabul edilen bu ngiliz kad n, Ada Lovelace Tek göz odal bir kulübede, sefalet içinde bir yaflama gözlerini açt. 10 yafl ndayken çok sevdi i annesi ve k z kardeflini kaybetti. Tek dostu, ödünç ald ve geceleri mum fl nda
okudu u kitaplar yd. Gençlik y llar odun keserek geçti, yaln zca bir y l e itim alabildi. Tarlada iflçi olarak çal flt, bakkal ç rakl yapt. Bir süre bilirkifli olarak görev yapt ktan sonra, okuyarak avukat olmaya karar verdi. Avukat oldu ve davalara bakman n yan nda, hukuk dersleri de verdi. Niflanl s yaflam n yitirdi. Evlendi i kad n, ona yaflam boyunca kederden baflka bir fley vermedi. Dört çocu undan üçü hastal klar yüzünden öldüler. Temsilciler Meclisi ne birkaç kez aday olup kaybetti. Ard ndan da iki kez senato seçimlerindeki adayl hüsranla sonuçland. Yaflam, adeta bir baflar s zl klar ve y k mlar kitab olan bu adam, tek göz odal bir kulübeden Amerikan baflkanl na giden yolun kahraman Abraham Lincoln dü Çok hareketli, do aya ve hayvanlara düflkün bu küçük çocuk, okulda ise yaramaz ve biraz asi bir ö renciydi. Üniversitede, o dönemde oldukça popüler olan iflletme alan n seçti ve bu y llarda da c l kla tan flt. BD EYLÜL 2013 Gençlik y llar odun keserek geçti, yaln zca bir y l e itim alabildi. Tarlada iflçi olarak çal flt, bakkal ç rakl yapt. Okulunu bitirir bitirmez de diplomas - n rafa kald r p t rman fla gitti. Sovyet Asya n n 7000 metreden yüksek befl t rman fl n da tamamlayarak Kar Leopar unvan n ald. Everest Da na t rmanan ilk Türk ve dünyadaki ilk Müslüman da c oldu. Yeryüzündeki yedi k tan n en yüksek da lar na ç k p, Yedi Zirveler projesini tamamlayan dünyan n en genç da c s yd. 1996 da arkadafllar yla birlikte kurdu u AKUT ile do al afetler ve kazalarda arama kurtarma çal flmalar na bafllad. Yaflam sözlü ünde pes etmek olmayan bu 117
BD EYLÜL 2013 da c -yazar, Herkes Everest e t rmanamayabilir ama herkesin t rmanabilece i bir Everest i vard r diyen Nasuh Mahruki Avusturyal genç k z, çok baflar l bir ö renciydi. Kabul edildi i Viyana Üniversitesi nde fizik bölümünü bitirdi. Kimyac Otto Hahn ile birlikte araflt rmalar yapmaya bafllad. Berlin Üniversitesi ne atanan ilk kad n profesör oldu. Ortak deneylerinde ve hatta kendisinin en büyük paya sahip olmas na karfl n, fizyonun keflfinden dolay Nobel ödülü Hahn a verildi. Arkadafl n n bu yanl fll ktan bahsetmemesi, büyük bir üzüntü yaflamas na neden oldu. Sonralar dünyay ve milyonlarca insan n yaflam n de ifltirecek, nükleer silahlar ve santraller, hidrojen ve atom bombalar n n yap - m n sa layacak keflfi fizyon, ilk onun yaflam n de ifltirmiflti. Atom bombas projesine davet edildi ancak atom bombas n n üretimine karfl ç kt için bu daveti reddetti. Nobel de haks zl a maruz kalsa da, ola anüstü çal flmalar pek çok ödüle de er bulunan bu fizikçi Lise Meitner idi Bu Frans z genç, esnaf annebaban n befl çocu undan biriydi. Babas denizci olmas n istiyordu ama okulda müzik konusundaki yetene iyle dikkat çekti. Ö retmenlerinin önerisiyle, ailesi taraf ndan piyano derslerine gönderildi. Konservatuar e itiminden sonra kat ld iki müzik yar flmas nda, birincilik ve ikincilik kazand. Bir süre Rusya ve talya da kendisini gelifltirdi. Daha 22 yafl ndayken besteledi i eserle Roma Ödülü nü kazand. Çok say da 118 piyano ve oda müzi i eseri, bale müzi- i ve operalar yazd. Almanya, talya ve sviçre de konserler verdi. Kansere yakalanmas na karfl n, beste yapmay sürdürdü. Eserleriyle piyano çalma tekniklerinde devrim yaratan ve Chopin den sonra piyano müzi inin en önemli bestecisi kabul edilen bu müzisyen, Claude Debussy Bankac babas n n befl çocu- undan birisi olan ngiliz genç k z, fizik ve kimya e itimi veren okulunda, çal fl-
kanl ve bilgisiyle parlad. Baflar l ö rencinin, 15 yafl na geldi inde bir bilim kad n olmaya karar vermesine karfl n, babas k z n okutmak istemiyordu. Israrlar na dayanamayan babas ndan izin ç k nca, fiziksel kimya alan nda doktoras n yapt. X fl nlar k r n m ve kömürün so urma özelliklerine iliflkin araflt rmalarda bulundu. Kok kömürü sanayisi ve atom teknolojisi aç s ndan de erli bulgular elde etti. Yine X fl nlar k r n m yöntemini kullanarak DNA n n yo unlu- Sümerler ve Günefl BD EYLÜL 2013 O dönemde bilim kad nlar n n çok fazla ön plana ç kmamas ve kad nlara önyarg ile bak lmas nedeniyle, iki bilim adam onun çal flmas yla Nobel ald lar. unu, sarmal biçimini ve baflka önemli özelliklerini saptad. Ancak o dönemde bilim kad nlar n n çok fazla ön plana ç kmamas ve kad nlara önyarg ile bak lmas nedeniyle, iki bilim adam onun çal flmas yla Nobel ald lar. DNA yap s n n as l buluflçusu olan bu biyofizikçi bilimkad n, Rosalind Franklin di Günefl i betimleyen foto raflar n ço unda, yaln zca bir yuvarlak de il, çevresinde çizilen üçgen biçimleri de görmüflsünüzdür. Fakat ç plak gözle do arken ya da batarken Günefl e bak ld nda, muazzam bir yuvarlak görürüz. Tarihte ise Sümerler, Günefl i anlatt klar mühürlerinde, yuvarlak yüzeyinden üçgen fl nlar n ç kt bir disk olarak betimlemifllerdir. Colorado Üniversitesi bünyesindeki gözlemevi gökbilimcileri, 1980 y l nda, Hindistan da gözlenen bir tutulma s ras nda kulland klar özel bir kamerayla Günefl in foto raflar n çektiler. Sonuç flafl rt c yd. Günefl yüzeyinden üçgen fl nlar n ç kt bir disk görünümündeydi. T pk binlerce y l önce Sümerler in betimledi i gibi bir manzarayd. Gönderi: SEBAHAT ÖNEN 119