SENOZOYİK
24 Saat-Jeolojik Zaman 66 Milyon yıl sürmüştür. Senozoyik, bütün jeolojik zamanın %1.4 üdür. veya sadece 20 dakikadır.
http://media.buzzle.com/media/images-en/gallery/infographics/550-cenozoic-era-timeline.jpg
SENOZOYİK Dinozorların yok olmasına yol açan, K/Pg (Kretase/Paleojen) yok oluşundan günümüze, yeryüzü tarihinin son 65 milyon yılını kapsayan ve ancak önceki zamanların bir dönemi uzunluğunda olan Senozoyik, Fanerozoyik in en kısa zamanıdır. Senozoyik e ait fosil kayıtları bize olan yakınlığı nedeniyle daha boldur. Bu nedenle hakkında en çok bilgiye sahip olduğumuz zamandır.
SENOZOYİK ERA Senozoyik Era, 65.5 milyon yıl önce başlayıp bugüne kadar devam eden bir zamandır. Bu dönemdeki önemli olaylar; Modern memeli ailelerinin çoğu ( Balina, etoburlar, toynaklılar, primatlar) (Epok Eosen) İlk otlaklar (Epok Eosen) Hindistan, Asya ile çarpıştı, ve Antartika güney kutbu üzerine kaydı (Epok Oligosen) İlk hominidler (İlk insanın ataları) ortaya çıkışı (Epok Miyosen) Modern Buzul Çağının başlaması (Epok Pliyosen)
SENOZOYİK ERA 1.8 Milyon yıl- Pleyistosen Buzul Çağının başlaması (Epok Pleyistosen) Modern İnsanın ortaya çıkışı (Epok Pleyistosen) 11,500 yıl önce Son buzul dönemi (Epok Holosen) Modern insanların aletleri yapmaya başlaması ve tarımı geliştirmesi. www.scotese.com/lastice.htm
Zaman /Era Devir/Peryod Devre/Epok Holosen S E N O Z O Y İ K KUVATERNER NEOJEN PALEOJEN Pleyistosen Son buzul çağı Pliyosen Miyosen Akdeniz kurudu Oligosen Eosen *İlk İnsanlar (Homo sapiens) *Mammutlar, mastodonlar, büyük kediler Buzul çağının sonunda büyük boyutlu memeliler ve bir çok kuşlar yok oldu *İlk hominidler (australopithecines). *Bu günkü balinalar *Atlar, köpekler, ayılar, kuşlar Güney Amerika maymunları, Güney Avrupa gorilleri *Domuzlar, kediler *Memeliler bol *İlkel balinalar. Paleosen *İlk büyük memeliler, ilkel primatlar
SENOZOYİK TERSİYER ERA PERYOD EPOK ZAMAN ÖLÇEĞİ KUVATERNER NEOJEN PALEOJEN Holosen Pleyistosen Pliyosen Miyosen Oligosen Eosen Paleosen Günümüz 11.700 yıl önce 2,5 my önce 5,3 my önce 23,3 my önce 33,9 my önce 55,8 my önce 65 my önce
(Steiper ve Young, 2006) www.helsinki.fi/geo/staff/kultti/.../fk_presentation_sivapithecus.ppt
Senozoyik te önemli olaylar Yeryuvarı Baştanbaşa iklimin soğuması (sera etkisinden buz dönemine) okyanus sirkülasyonunda değişimler, Pangea ayrılmaya/parçalanmaya yavaş olarak devam etmekte, kara ve deniz alanında değişimler, okyanusun besin seviyelerinde değişimler Yaşam Memelilerin baskın olması ve çeşitlenmeleri, Angiospermlerin/çiçekli bitkilerin baskın olması Mesozoyik te oluşan denizel yaşamın yeniden oluşumuna devam edilmesi.
Senozoyik te Yeryüzü Deniz ve Kara alanlarının pozisyonlarındaki değişimler Tetis in değişimi İklim üzerine etkileri Okyanus sirkülasyonuüzerine etkileri Kara köprüleri Okyanus Sirkülasyonunun değişimi Soğuma çok kuvvetli sirkülasyon kıtaların pozisyonu yeni akıntı modelleri Baştanbaşa iklimsel soğuma kıtaların pozisyonu Güney yarıkürede buzullaşma http://www.geo.cornell.edu/eas/education/course/descr/eas302/06lectures/cenozoic.pdf
Senozoyik te Önemli İklim Olayları Geç Paleosen- Maksimum Sıcaklık (LPTM) Eosen/Oligosen- soğuma/ Güney kutbu ve civarı buzullaşma Miyosen- soğuma Pleyistosen - buzullaşma
SENOZOYİK PALEOJEN NEOJEN KUVATERNER
P A L E O S E N E O S E N PALEOJEN Tanesiyen Selandiyen Daniyen Priyaboniyen Bartoniyen Lütesiyen İpresiyen OLİGOSEN Şattiyen Rupeliyen
Paleojen, eski köken anlamındadır. PALEOJEN 66-23.03 Ma http://www.palaeos.com/cenozoic/paleogene.html http://www.leloir.org.ar/espanol/paginas/muestras/cyt/-la_evolucion- /Antepasados/Gondwana%20y%20Laurasia.jpg
Paleojen de Önemli Coğrafik Olaylar Oligocene Avustralya, Antarktika dan ayrılmıştır. Hindistan, Asya ile çarpışarak, Himalaya Dağlarını şekillendirmiştir. Antartika, buzullarla kaplanmıştır. Deniz seviyesi düşmüştür. Eosen Kuzey Amerika ve Avrupa ayrılmıştır. Paleosen Avrupa ve Kuzey Amerika tekrar birleşmiştir. Avustralya, Antarktika ile birleşikti. Hindistan, henüz Asya ile birleşmemiştir. Atlantik Okyanusu çok küçüktü, çünkü, Güney Amerika ve Afrika henüz ayrılıyordu.
P A L E O J E N Paleojen sırasında ortaya çıkan Memeliler 23 my OLİGOSEN 33,9 my EOSEN Şattiyen Rüpeliyen Priaboniyen Bartoniyen Lütesiyen Köpekler Kediler Domuzlar Dişli balinalar Yarasalar Fillerin atası Balinalar Eohippus-ilk atlar 56 my PALEOSEN 66 my İpresiyen Tanesiyen Selandiyen Daniyen Condylarth lar-otçul modern toynaklılar. kemirgenler İlk primatlar
ATLAR
Paleojen sırasında ortaya çıkan Foraminiferler Globorotalia Globigerina Hantkenina Subbotina Nummulites Assilina halka içindekiler Assilina diğerleri Nummulites
Paleojen sırasında ortaya çıkan Foraminiferler Discocyclina Operculina A. Alveolina N. Nummulites D. Discocyclina Alveolina
Paleojen sırasında ortaya çıkan Foraminiferler Asterigerina Laffitteina aksiyal kesit Lepidocyclina
PALEOSEN 65 55 MY Paleosen boyunca deniz seviyesi düşük; Kuzey Amerika, Afrika ve Avustralya'nın iç kesimleri kuraktı. K/T yok oluşunda ortadan kalkan sert kabuklu ammonitlerin yerini, günümüz biçimlerine oldukça benzeyen yumuşak gövdeli mürekkep balıkları alır. Köpek balıkları yaygınlaşır. Sıcak iklim nedeniyle, sık ormanlar yüksek enlemlere kadar çıkar. Sekoya ağaçları, defne, çay gibi çalılar, eğrelti ve at kuyrukları floranın önemli elemanlarıdır.
PALEOSEN 65 55 MY Yaygın kara türleri olarak memeliler başladı. İklim yumuşadı. Paleosen Epok ta, çam ağaçları ve kuş türleri gelişmeye başladı. Modern otçul toynaklılar (Condylarth) gelişmeye başladı. http://www.tiedyedfreaks.org/ace/paris/dscn4383.jpg
PALEOSEN DE İKLİM Paleosen, bugünkünden daha sıcaktı. Palmiye ağaçları, Grönland ve Patagonya da yetişiyordu. Mangrove bataklıkları, Avustralya nın güneyinde ve 65 derece güney enlemlerinin altında yer almaktadır.
EOSEN 55-34 My Eosen de kıtalar birbirinden uzaklaşmaya devam eder. Kuzey Amerika Avrupa'dan, Güney Amerika Antarktika'dan ayrılır. Asya'ya iyice yakınlaşan Hindistan'da dağ oluşum olayları görülmeye başlar. At, tapir, gergedan, fil, domuz, deve ve primatların dahil olduğu modern memeli takımlarının çoğu, ilk kez Erken Eosen de kısa bir zaman dilimi içinde ortaya çıkar.
EOSEN 55-34 My Memeliler yeryuvarında hakim türlerdir ve yeni oluşan kara köprüleri ile kıtadan kıraya geçiş yapabilmektedirler.buzullar gerçekten küçük, deniz seviyesi düşük, dolayısıyla, Asya ve Amerika arasında Bering boğazı üzerinden kara köprüleri oluşmaktadır. Kuzey Amerika ve Avrupa arasında, Grönland üzerinden Kara köprüleri oluşmaktadır. Ayrıca, son köprü Avustralya ve Antartika yı bağlamıştır. Epok Eosen de, bitki örtüsü gelişerek yeni otlak alanları oluşturmuştur. Ağaç ailelerinden, huş, sedir, kestane ve karağaçlar yayılmıştır.
EOSEN DE İKLİM Eosen Epoğunun çoğu, küresel iklim olarak oldukça sıcak ve yağmurludur. Erken Eosen de timsahlar, kutuplara yakın bataklıklarda yüzmekte, Alaska nın güneyinde palmiye ağaçları büyümektedir. Orta Avrasya nın çoğu sıcak ve nemlidir.
EOSEN DE İKLİM Geç Eosen de küresel iklim, bugünkünden daha sıcaktır. Buzlar, güney kutbunda henüz gelişmeye başlamıştır. Hindistan, tropikal yağmur ormanları ile kaplanmıştır ve sıcak iklim ormanları Avustralya yı kaplamıştır.
OLİGOSEN (34-24 MY) Oligosen, soğuma eğilimindedir. Himalaya Dağlarının yükselmeye başlamasının bu soğumaya neden olduğu ya da soğumayı hızlandırdığı düşünülüyor. Soğumayla birlikte Senozoyik boyunca ilk kez güney kutbu ve civarında buzullar oluşmuştur. Nem eksilmiş, kurak hava yayılmıştır. Tropikal ormanlar çekilmiş, buna karşılık otlar çoğalmıştır. Otlak alanlar, sıcak kanlı memelilerde beslenme sisteminin gelişmesine öncülük etmektedir. Otçul hayvanlar yaygın olarak gelişmiştir (koyun benzeri /oredontlar, ceylan/ artiodactyls vb). Kedi ve köpekler, çoğu otçulları avlayarak adapte olmuşlardır. Düşen deniz seviyesi, plankton sayısında ve çeşitliliğinde bir düşüşe ve kıtalar üzerinde kuraklığa neden olur. http://www.ultimateungulate.com/images/artiodactyla.gif
OLİGOSEN 34-24 MY Avustralya ve Güney Amerika'nın Antarktika'dan ayrılmasıyla, dev kıta Gondvana'nın son kalıntısı da tarihe karışır. Hindistan'ın Asya ile çarpışmasıyla, tektonik ve volkanik aktivitede bir artış olur.
OLİGOSEN DE İKLİM Oligosen sırasında, Güney kutbu buzul ile kaplıyken kuzey kutbunda yoktur. Ilıman iklim ormanları Kuzey Amerika ve Avrasya nın kuzeyini kaplamıştır.
Kaynaklar http://www.geo.cornell.edu/eas/education/course/descr/eas302/06lectures/cenozoic.pdf www.fusunalkaya.net http://eonsepochsetc.com/cenozoic/paleogene/paleogene_home.html http://www.fossils-facts-and-finds.com/paleogene_period.html sault.eup.k12.mi.us/67012082910636370/lib/.../geologic_time_line_2.p pt www.seorf.ohiou.edu/~tstork/compass.../cenozoic%20era%20final.ppt http://jan.ucc.nau.edu/rcb7/latecretmed.jpg http://www.scotese.com/ http://www.ucl.ac.uk/geolsci/micropal/welcome.html http://folk.uio.no/ohammer/past/study14.html http://luirig.altervista.org/pics/index4.php?search=eocene+operculin oides+and+oligocene+heterostegina:+foraminife...&page=1 http://www.amnh.org/exhibitions/expeditions/treasure_fossil/treasur es/giant_sequoia/sequoia.gif Earth and Life Through Time, Steven M. Stanley, W.H. Freeman Company. Engin Meriç, 1982. Tarihsel Jeoloji, Selçuk Üniv. Fen Fakültesi Yayınları, No:4, 208 s. Nurdan İnan, Kemal Taslı, 2006, Tarihsel Jeoloji, Mersin Üniv. Yayınları, No: 15, 107s.