Niğde Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 5 Sayı 2, (2001), 60-69 DADAŞKÖY - ŞÜKRÜPAŞA (ERZURUM) YERLEŞİM ALANI ZEMİNİNİN GEOTEKNİK ÖZELLİKLERİ Necmi YARBAŞI 1, M. Salih BAYRAKTUTAN 2 1 Atatürk Üniversitesi, Deprem Araştırma Merkezi, 25240 Erzurum 2 Atatürk Üniversitesi, Müh., Fak., İnşaat Müh., Bölümü, 25240 Erzurum ÖZET Karasu Havzası (Erzurum), Doğu Anadolu daki önemli aktif fay kuşaklarından irisi olan Erzurum Fay Zonunda (EFZ) yer alan, irinci derece deprem ölgesi niteliklerine sahip ir Pliyo-Kuvaterner çökelme alanıdır. Havzanın güneydoğu kesiminde yer alan Erzurum, son otuz yıl içinde havza kuzeyine, atısına ve güneyatısına doğru çarpık ve hızlı yapılaşmaya maruz kalmıştır. İnceleme alanı, Karasu Havzası nın güneyinde ulunan Palandöken Dağlarından kaynaklanan kalın alüvyon yelpazelerle (Kuvaterner) örtülmüştür. Şükrüpaşa mahallesi, Dadaşköy alüvyon zemini zayıf jeo-mühendislik parametrelerine sahiptir. Bu nedenle kuvvetli yer hareketleri (M>5.0) sırasında olumsuz zemin-yapı etkileşimine yol açmaktadır. Araştırmada, sahanın yaklaşık 4-10 m lik kalınlığının ayrıntılı zemin kesitleri ölçülmüş, iri ve ince taneli alüvyal çökelim irimlerinin yanal ve düşeyde kalınlık değişimleri saptanmıştır. Arazide Standart Penetrasyon Testi (SPT) ve sismik kırılma çalışması yapılmış, laoratuar deneyleri ile zemin örneklerinin fiziksel-mekanik özellikleri elirlenmiştir. Elde edilen geoteknik parametreler ve jeolojik gözlemler sonucu inceleme alanının sığ geoteknik haritası hazırlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Geoteknik özellikler, geoteknik harita, taşıma gücü, Dadaşköy- Şükrüpaşa mahallesi (Erzurum) GEOTECHNICAL PROPERTIES OF THE GROUND, IN THE DADASKOY-SUKRUPASA (ERZURUM) URBAN AREA ABSTRACT Karasu Basin (Erzurum) is a Pliyo-Quaternary depositional area and located on the central segment of the Erzurum Fault Zone (EFZ), which is one of the most active seismotectonic elt of the Eastern Anatolia. Sukrupasa-Dadaskoy (Erzurum) uran area was developed, as the consequence of rapid and massive construction continued during the last 30 years, towards the north, the west and soutwest of Erzurum. The investigated area located at the northern margin of the Karasu Basin.This structure is covered y thick alluvial fan deposits (Quaternary), originated at the Palandöken Mountain, to the south. Negative soil-structure interaction revealed, during the strong ground motions (M>5.0) due to the poor geo-engineering properties of the Sukrupasa-Dadaskoy alluvial soil. In this research, detailed soil sections of the upper horizon (approx. 4-10 m), lateral and vertical changes in thickness of coarse and fine grained alluvial depositional units were measured. SPT and seismic refraction tests were performed in the field. Geotechnical laoratory tests exerted on soil samples to otain physical and mechanical properties. Shallow geotechnical mapping of the research area was prepared depending on the geotechnical tests results and geological features oserved in field. Key Words: Geotechnical properties,geotechnical mapping, earing capacity, Dadaskoy-Şukrupasa mahallesi (Erzurum) 60
DADAŞKÖY - ŞÜKRÜPAŞA (ERZURUM) YERLEŞİM ALANI ZEMİNİNİN GEOTEKNİK ÖZELLİKLERİ 1.GİRİŞ Erzurum Havzası, Doğu Anadolu sıkışma zonu içinde, Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) ile Ağrı Dağı faylarını ağlayan (Erzincan-Erivan arası) Erzurum Fay Zonunda (EFZ) gelişmiş çok sayıda Pliyo-Kuvaterner çöküntü alanlarından iridir. Şehir merkezi, u havzanın güneydoğu köşesinde yer almaktadır (Şekil 1). Son otuz yıl içinde kent, havzanın güney kenarına ve inceleme alanı olarak seçilmiş olan havza kuzeyine (Şükrüpaşa mahallesi.-dadaşköy) doğru gelişmiş toplu konut alanlarında hızlı ir yapılaşma olmuştur. Bu çalışmada inceleme alanı zemininin jeo-mühendislik özelliklerine ağlı kalınarak sahanını sığ geoteknik haritası hazırlanmıştır. 2.1. Litolojik Birimler 2. JEOLOJİ Erzurum havzasında mostra veren dört litolojik irim elirlenmiştir. Bunlar güneyden kuzeye doğru ; a-palandöken volkanitleri (Geç Miyosen- Pliyosen), kalkalkalen ileşiminde lav (azalt, andezitik azalt) ve piroklastik (tüf, aglomera, ignimirit) malzemelerden oluşmaktadır. Kalınlık 1500-2000 m arasındadır [1]. -Gelinkaya Formasyonu (Pliyosen), volkano-klastik göl-akarsu çökellerinin ardalanmasından oluşan, eyaz renkli marn, kil, kum, silttaşı, kumtaşı, konglomera, tüf, lapilli, diyatomit ve yer yer linyit içermektedir. Kalınlık yaklaşık 600 m kadardır[1]. c-eski alüvyon yelpaze çökelleri (Kuvaterner), Gelinkaya Formasyonu üzerine açısal uyumsuzlukla gelen iri taneli ve gevşek kırıntılı, alüvyon yelpaze ve akarsu ortamında çökelmiş malzemelerden oluşmaktadır. Çok az silt ve kil içeren u malzemeler; % 90 oranında volkanik kökenli olup, kalınlıkları 400-500 m arasında değişmektedir [10]. d-genç alüvyon çökeller (Kuvaterner) ise, Karasu Nehrinin taşıdığı her oyutta kırıntılı malzemenin eski alüvyon çökelleri ile yanal geçişli olarak ve üst seviyelerde ince taneli (silt, kil) malzemenin egemen olarak çökeldiği en genç irimdir [10]. İnceleme alanının yer ulduru (a) ve jeoloji () haritaları Şekil 1 de, irleştirilmiş stratigrafik dikme kesiti ise Şekil 2 de gösterilmiştir. Şekil.1 İnceleme alanının yer ulduru (a) ve jeoloji () haritaları [15]. 61
N YARBAŞI, M.S. BAYRAKTUTAN Şekil.2 Erzurum havzasının irleştirilmiş stratigrafik dikme kesiti [11]. 62
DADAŞKÖY - ŞÜKRÜPAŞA (ERZURUM) YERLEŞİM ALANI ZEMİNİNİN GEOTEKNİK ÖZELLİKLERİ 2.2 Aktif Tektonik Bölgenin en önemli aktif fay zonu Erzurum Fay Zonu (EFZ) dur. Geç Miyosen yaşlı, 400 km uzunluğunda 10-25 km genişliğinde, DKD-BGB sol yönlü doğrultu atımlı fay özelliğine sahiptir. Bu zon içerisinde çeşitli miktarlarda ters ileşenli faylarda mevcuttur. Bu zonda çarpışma sonrası Tercan-Aşkale-Erzurum, Pasinler- Horasan ve Kağızman havzaları gelişmiştir [5]. Havzanın güney kenarı DKD-BGB uzanımlı ters ileşenli doğrultu atımlı faylarla (Palandöken Fayları), doğu kenar ise KKD-GGB sağ yanal doğrultu atımlı normal faylarla (Dumlu Fayları) sınırlanmıştır. Üçüncü doğrultudaki (KKB-GGD) normal faylar, yaklaşık D-B uzanımlı daha yaşlı kıvrımlı yapıları kesmektedir. Kiremitlik Tepelerinin kuzey sınırını oluşturan Telsizler Fayı ve una paralel Yenişehir mevkisini K 30 E doğrultusunda kat eden Yenişehir Fayı, sol yanal atımlı ters fay nitelikli ve güneye doğru 60-70 derece eğimlidir. Ayrıca u tepeler KKB doğrultulu sağ yanal doğrultu atımlı normal faylarla irirlerinden ayrılmışlardır [3]. Kan Fayı, inceleme alanının kuzeyinde yaklaşık Dadaşköy-Gezköy doğrultusunda uzanan kalın ir alüvyon malzeme ile örtülüdür (Şekil 1). Kuzey lok izafi olarak güney loğa göre düşmüştür, normal ileşenli doğrultu atımlı fay niteliğindedir [8]. 2.3 Depremsellik Erzurum ve yakın çevresinde olması muhtemel doğa olaylarından en etkin ve tehlikeli olanı depremdir. Bölgede günümüze kadar pek çok yıkıcı depremler meydana gelmiş, önemli hasarlar ve can kayıpları ile sonuçlanmıştır. Palandöken yamaçlarında eski deprem kırık yüzeyleri, nehir akış yönlerindeki değişiklikler, sınırsal alüvyon fanlar ve yeraltı su çıkışları, Erzurum un jeolojik tarihi içinde çok sayıda tahripkar depremlere maruz kaldığının elirtisidir. Bu depremlerden azıları 1924-Pasinler (M=6.9), 1952-Pasinler (M=5.8), 1967- Pülümür (M=6.2), 193-Horasan (M=6.8) [2] tarihlerinde meydana gelmiştir. 20 yüzyıl deprem magnitüdleri; M=6.0-7.0 her 30 yılda ir kez, M=5.0-6.0 her 10 yılda ir kez, M=4.0-5.0 her yıl ir veya irkaç kez oluşailir [5]. 1901-2001 yılları arasında oluşan depremlerin episantr dağılımları ve MTA tarafından hazırlanan aktif fay haritası irlikte çizilmiş Şekil 3 de gösterilmiştir. Şekil 3. Erzurum ve civarının tektoniği ve sismisitesi [4 ] 63
N YARBAŞI, M.S. BAYRAKTUTAN 3. DADAŞKÖY ŞÜKRÜPAŞA MAHALLESİ ZEMİNİ GEOTEKNİK ÖZELLİKLERİ 3.1 Yöntem ve Malzeme İnceleme alanının 8 örnek noktasında (Şekil 4), alüvyon zemini oluşturan kumlu çakıl taakalarından örselenmiş örnek, ince taneli siltli, çakıllı kum merceklerinden ise örselenmemiş zemin örneği silindirik tüp numune alıcılar ile açılmış olan temel çukurlarından alınmıştır. Şekil 4. İnceleme alanına ait örnek alım haritası Örneklemenin yapıldığı yarma ve temel çukurlarında, zemin türleri, en üyük çakıl oyutu, tane oyu, kalınlık, örnek derinliği gii veriler Şekil 5 'deki düşey kesitlere işlenmiştir. Standart Penetrasyon Deneyi (SPT- N) dare sayıları, 4 m yüksekliğindeki sehpaya monte edilen makara, halat, 63.5 kg ağırlığında şahmerdan, tij ve konik uçtan oluşan portatif SPT aletiyle, açılan temel çukurlarının, temel taan seviyesinde yapılmıştır. Alüvyon malzemenin jeofizik parametreleri; P dalga hızı (vp) ve S dalga hızı (vs) EG&G 1225 sismograf cihazıyla sismik kırılma yöntemi uygulanarak elirlenmiştir [16]. Doğal irim hacim ağırlığı (γn) ise arazide kum konisi yöntemi ile elirlenmiştir. Laoratuarda ise; granülometri, tane irim hacim ağırlığı (γs), kıvam limitleri (wl,wp,pi ), geçirgenlik (k), porozite (n), oşluk oranı (e), doygunluk yüzdesi (Sr), rölatif sıkılık (Dr), konsolidasyon katsayısı (cv), hacimsel sıkışma katsayısı (mv) gii fiziksel parametreler ile maksimum kuru irim hacim ağırlığı (γkmax), optimum su içeriği (wopt), kohezyon (c) ve içsel sürtünme açısı (ø) gii geoteknik özellikler TS 1900 deki esaslara uyularak elirlenmiştir [9]. Sınır taşıma gücü (qsınır) değerleri ise Terzaghi Taşıma Gücü Teorisi [13] ile aşağıda elirtilen varsayımlar göre hesaplanmıştır. Buna göre, 64
DADAŞKÖY - ŞÜKRÜPAŞA (ERZURUM) YERLEŞİM ALANI ZEMİNİNİN GEOTEKNİK ÖZELLİKLERİ qsınır= k1 c Nc + γn Df Nq + k2 B γn Nγ Burada, qsınır sınır taşıma gücü, k1,k2 temel şekil katsayıları, Nc, Nq, Nγ taşıma gücü faktörleri, c kohezyon, ø içsel sürtünme açısı, B temel genişliği, Df temel derinliği, γn doğal irim hacim ağırlığıdır. Alüvyon malzemenin (kumlu çakıl ve siltli kum) gevşek veya orta sıkı zemin sınıfında olması nedeniyle ölgesel kayma kırılması durumu kaul edilmiştir [10]. Bu amaçla, drenajsız kesme kutusu deneyi ile elde edilen kohezyon değerleri yerine, azaltılmış değerler olan c*= (2/3)c değerleri, içsel sürtünme açısı (ø) değerleri yerine de azaltılmış değerler olan tan ø *=(2/3)tan ø değerleri kullanılmıştır. Temel sistemi ve genişliği olarak, B=1.5 m genişlikli sürekli temel alınmıştır. Bu durumda temel şekil katsayıları, k1=1, k2 =0.5 olarak elirlenmiştir. Yer altı suyunun temel zeminine etkisi olmadığı kaul edilmiş (24-25m, DSİ, sözlü görüşme 2003) ve ortalama doğal irim hacim ağırlık kumlu çakıl irimi için γn=1.55 gr/cm3, siltli kum irimi için γn=1.60 gr/cm3 alınmıştır. Örnekler temel çukurunda temel taan seviyesinde alındığı için düşey efektif gerilme (po =γ.df=0) sıfır olarak kaul edilmiş ve güvenlik sayısı (Gs)=3.5 olarak alınmıştır [14]. Örneklerin fiziksel ve mekanik özellikleri Talo 1 de verilmiştir. Talo.1 Örneklerin fiziksel ve mekanik özellikleri (a: kumlu çakıl irimi, : siltli kum irimi) Örnek Yer No 1 2 3 4 5 6 7 8 Parametreler USCS a GP SM SM GP SC GP SM SC GW SC GP SM GW SM γs (g/cm3) a 2,59 2,50 2,50 2,58 2,48 2,58 2,49 2,51 2,58 2,48 2,59 2,49 2,61 2,46 γn (g/cm3) a 1,55 1,59 1,58 1,53 1,58 1,56 1,60 1,59 1,60 1,67 1,56 1,58 1,54 1,61 e (%) a 77 82 87 75 76 75 83 77 75 66 71 79 76 82 n (%) a 44 45 47 43 44 43 46 44 43 40 42 44 43 45 Sr (%) a 20 49 53 14 40 20 54 40 30 43 11 40 12 58 wl (%) a 21 26 39 24 20 28 36 39 25 27 28 38 29 40 wp (%) a 25 33 14 35 30 14 23 34 PI (%) a 1,0 5 6 1 9 13 6 6 γk (g/cm3) a 1,98 1,73 1,84 1,87 1,65 1,97 1,52 1,65 2,22 1,67 1,87 1,62 1,90 1,43 wopt (%) a 13 18 32 11 18 12 23 22 12 19 16 19 11 27 Dr (%) a 38 23 31 67 61 35 k (cm/sn) a 10-2 10-3 10-3 10-5 10-3 10-2 10-2 c (kg/cm2) a 0,26 0,30 0,18 0,20 0,10 0,24 0,22 0,22 0,26 0,32 0,25 0,26 0,18 0,10 ø (Derece) a 36 34 38 35 30 37 36 38 36 32 38 35 36 30 qsınır (t/m2) a 45,15 48,30 42,00 38,50 18,20 47,60 45,50 47,25 50,05 47,25 44,45 46,20 37,80 18,20 65
N YARBAŞI, M.S. BAYRAKTUTAN 3.2 Geoteknik Amaçlı Zonlar İncelenen fiziksel ve mekanik parametrelerin dağılımından Erzurum merkezi ve yakın çevresi 5 geoteknik zona ayrılmıştır (Şekil 6). Bunlar, 1.Bölge, Volkanik kaya zemin (Palandöken volkanitleri) 2.Bölge, Kaa çakıllı alüvyon+volkanotortul istif (Gelinkaya Formasyonu) 3.Bölge, Kaa kumlu çakıl 4.Bölge, Siltli kum mercekli kumlu çakıl 5.Bölge, Çakıl mercekli siltli kum Şekil 5. Örnek yerlerine ait zemin düşey kesitleri 66
DADAŞKÖY - ŞÜKRÜPAŞA (ERZURUM) YERLEŞİM ALANI ZEMİNİNİN GEOTEKNİK ÖZELLİKLERİ İnceleme alanı, geoteknik ölgelendirme haritasının 5. zonunda yer almaktadır. Bu ölgede ince taneli alüvyon taakalar egemendir. İri alüvyon taakalar güneyden kuzeye doğru incelerek, kalınlıkları 1.5 m den 0.5-0.60 m ye düşmüştür. Buna karşın siltli kum taakaların kalınlığı 2.5-5.0 m ye kadar kalınlaşmaktadır. En üyük çakıl oyutu iri alüvyonda 6-7 cm den 3-4 cm ye ve ince alüvyon taakalarda ise 4-5 cm den 2-3 cm ye azalmaktadır. Granülometrik analizler, kumlu çakıl irimini GP (Kötü derecelenmiş kumlu Çakıl), siltli kum iriminin ise SM-SC (siltli kum, kum-kil karışımı) zemin sınıfında olduğunu göstermiştir. Bu ölgede aktif fayın yüzeyde elirtisi yoktur. Ancak Dadaşköy güneyinden geçen örtülü ir fay (Kan fayı) mevcuttur (Şekil 1). Depremselliği, fay etkinliği akımından düşüktür. Şükrüpaşa mahallesi yerleşim alanında DSİ tarafından açılan 6 sondaj kuyusundaki statik seviye son 7 yılın ortalaması 24-25 m olarak ölçülmüştür (DSİ, sözlü görüşme., 2003). Dadaşköy ve Karasu Nehrine kadar olan saha ise Erzurum ovasının artezyen sahası içerisinde ulunduğundan, yeraltısuyu oldukça sığdır (35-40 cm) [7]. İnceleme alanında yapılan standart penetrasyon deneylerinde (SPT-N) dare sayıları 7-12 arasında değişmektedir ve u değerler gevşek zemini yansıtmaktadır [12]. Bu ölgelerin önemli zemin parametreleri aşağıdaki giidir. 5. Bölge (Dadaşköy-Şükrüpaşa Mahallesi) c= 0.18 kg/cm2 ø = 33o vp= 800-900 m/sn vs= 180-200 m/sn To (Zemin hakim peryodu)= 1.00 [6] qemin (Zemin emniyet gerilmesi)=1.00 kg/cm2 Co (Deprem ölge katsayısı) = 0.40 [6] Beklenen en üyük deprem şiddeti= IX [6] 4.1 Zemin Mekaniği Özellikleri 4. SONUÇLAR VE ÖNERİLER a) Siltli Kum taakalarının, genel olarak granülometrisinde, ortalama olarak çakıl= % 19, kum= % 64 ve silt/kil= % 17 dir. Birleştirilmiş zemin sınıflamasına (USCS) göre siltli kum irimi SM-SC (siltli kum, kum-kil karışımı) zemin sınıfındadır. Doğal irim hacim ağırlığı (γn )= 1.60 gr/cm3, oşluk oranı (e)=% 79, porozite (n)= % 45, Doygunluk yüzdesii (Sr)= % 47, likit limit (wl)= % 33, plastik limit (wp)= % 26 ve plastisite indisi (PI)= % 7 dir. Sait seviyeli permeailite deneyi ile elde edilen geçirimlilik katsayısı k= cm/sn değeri ile orta geçirgenliğe sahiptir [11]. Bu irimin konsolidasyon katsayısının (cv) ortalama regrasyon formülü log(y)=- 0.6373 log(x)-4.7027, hacimsel sıkışma katsayısının (mv) ortalama regrasyon formülü ise log(y)=-1.0843 log(x)- 2.7356 olarak elirlenmiştir. ) Kumlu Çakıl arakatkıları, genel olarak kaa alüvyon zemin granülometrisinde, ortalama olarak çakıl= % 63, kum= % 36 ve silt/kil= % 1 dir. Birleştirilmiş zemin sınıflamasına (USCS) göre Kötü derecelenmiş kumlu çakıl (GP) sınıfındadır. Doğal irim hacim ağırlığı (γn)=1.56 gr/cm3, oşluk oranı (e)=% 75, porozite (n)= % 43, Doygunluk yüzdesi (Sr)= % 18, likit limit (wl)= % 26 ve rölatif sıkılık (Dr)= % 43 ile gevşek ir yapıya sahiptir. Sait seviyeli permeailite deneyi ile elde edilen geçirimlilik katsayısı k=10-3 cm/sn değeri ile geçirgen malzeme sınıfına girmektedir [11]. Ödometre deneyi (drenajlı) ile elde edilen verilerden konsolidasyon katsayısının (cv) ortalama regrasyon formülü log(y)=-0.5892 log(x)-4.8781, hacimsel sıkışma katsayısının (mv) ortalama regrasyon formülü ise log(y)=-0.9902 log(x)-3.2880 olarak elirlenmiştir. 4.2 Geoteknik Özellikler a) Siltli Kum taakalarının, ortalama olarak kesme (makaslama) dayanımı parametrelerinden olan ortalama kohezyon (c) = 0.21 kg/cm2 ve ortalama içsel sürtünme açısı ise (ø)= 34o dir. Terzaghi Taşıma Gücü Teorisine (yapılan varsayımlara) göre ortalama sınır taşıma gücü qsınır=39,20 t/m2 dir. Kompaksiyon deneyi ile ortalama maksimum kuru irim hacim ağırlığı γkmax =1.64 gr/cm3 ve ortalama optimum su içeriği ise wopt =% 22 olarak tespit edilmiştir. ) Kumlu Çakıl arakatkılarının, ortalama olarak kesme kutusu deneyi ile elirlenen, kesme (makaslama) dayanımı parametrelerinden olan ortalama kohezyon (c) = 0.23 kg/cm2 ve ortalama içsel sürtünme açısı ise (ø)= 36o dir. Terzaghi Taşıma Gücü Teorisine (yapılan varsayımlara) göre ortalama sınır taşıma gücü qsınır= 43,93 t/m2 dir. Kompaksiyon deneyi ile ortalama maksimum kuru irim hacim ağırlığı γkmax =1.97 gr/cm3, ortalama optimum su içeriği ise wopt =% 12,5 olarak tespit edilmiştir. 67
N YARBAŞI, M.S. BAYRAKTUTAN Şekil 6. Erzurum ve yakın çevresinin sığ geoteknik haritası [15]. 68
DADAŞKÖY - ŞÜKRÜPAŞA (ERZURUM) YERLEŞİM ALANI ZEMİNİNİN GEOTEKNİK ÖZELLİKLERİ. İnceleme alanındaki siltli kum taakaları ve kumlu çakıl ara katkılarının oşluk hacimlerinin yüksek, rölatif sıkılığının düşük olması nedeniyle u irimlerin mukavemetlerinin artırılması için uygulanacak stailizasyon yöntemlerinde (dinamik sıkıştırma, önceden yükleme, yeniden yerleştirme v.,) elde edilen γk ve wopt değerlerine erişilmesi ile mümkün olacaktır. Temel derinliği tespiti, taşkın malzemesi veya insan yapısı dolgu malzemenin kaldırılarak taşıma gücü daha iyi olan alttaki kaa alüvyon zemine erişecek kadar derinlik verilmesi uygun olacaktır.. Standart Penetrasyon deneyi (SPT-N) ile elde edilen vuruş sayılarına göre, kumlu çakıl taakaları ortalama SPT-N=12-16 değerleri ile orta sıkı zemin sınıfında, siltli kum ara katkıları ise SPT-N= 7-12 değerleri ile orta sıkı katı sınıfındadır.. Bu ölgede aktif fayın yüzeyde elirtisi yoktur. Ancak Dadaşköy güneyinden geçen örtülü ir fay (Kan fayı) mevcuttur.. Dadaşköy, Erzurum ovasının artezyen sahası içerisinde ulunduğundan, yeraltı suyu oldukça sığdır (35-40 cm). Özellikle yağışlı mevsimlerde, yeraltı su seviyesinin yüzeye yaklaşması ve gevşek kumlu taakaların mevcudiyeti nedeniyle, özellikle kuvvetli yer hareketleri sonucu (M>5.0) zeminde sıvılaşma tehlikesi olailir.. Karasu Havzasını kuzey ve güneyden sınırlayan aktif faylar, ölgede XX. yüzyılda meydana gelen yıkıcı depremler ve taşıma güc akımından zayıf zeminler olması (kil, gevşek kum) göz önüne alınırsa, zemin emniyet gerilmesi (q emin ) hesaplanırken güvenlik sayısının G s =3-5 arasında seçilmesi uygun olacaktır [14].. İnceleme alanına ait tüm geoteknik özellikler kılavuz niteliğinde ortalama genel ilgilerdir. İnceleme alanındaki her hangi ir yapı veya yapı gruu için zemin incelemesi (etüdü) yapılmalı, seçilen temel sistemi ve zemin özelliklerine göre kullanılacak parametreler yeniden elirlenmelidir. 5. KAYNAKLAR 1. ARPAT, E., Ilıca-Aşkale(Erzurum) Arasındaki Sahanın ve Kuzeyinin Genel Jeolojisi-Petrol İmkanları MTA, Rap. No. 4040, Ankara. 1965. 2. BAĞCI, G., Türkiye de Hasar Yapan Depremler Deprem Arş., Bül., Sayı. 69, 113-125, Ankara. 1991. 3. BARKA, A., ve BAYRAKTUTAN, M.S., Erzurum Baseni Çevresini Etkileyen Aktif Faylar TJK Bil., Öz., Kit, 11. 1985. 4. BAYRAK, Y., Erzurum ve Civarının Depremselliği 1. Doğu Anadolu ve Kafkasya Depremleri Jeofizik Toplantısı, 13-24, Erzurum, 2001. 5. BAYRAKTUTAN, M.S., Active Tectonics and Evolution of Thrust Bounded Pasinler Basin on the Erzurum Fault Zone, Eastern Anatolia Annales Tectonicae, Vol. XIII-N. 1-2, 51-70, 1999. 6.CELEP, Z., KUMBASAR, N., Deprem Mühendisliğine Giriş ve Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı Beta dağıtım, İstanul, 2000. 7. DSİ., Erzurum Ovası Hidrojeolojik Etüt Raporu Jeo., Tek., Hiz. ve YAS Da., Bşk., yayını, 45. 1978. 8. MTA., Ilıca (Erzurum) Jeotermal Enerji Aramaları Rezistivite Etüdü MTA Raporu, Haziran-Eylül, 1984 (yayınlanmamış). 9. İnşaat Mühendisliğinde Zemin Laoratuar Deneyleri, TS 1900/Nisan, Ankara. 1978. 10. KOÇYİĞİT, A., ÖZTÜRK, A., İNAN, S. ve GÜRSOY, H., Karasu Havzası nın (Erzurum) Tektonomorfolojisi ve Mekanik Yorumu C.Ü M.F.Y.B., Dergisi Vol. 2, No 1, 143-147. 1985. 11. KURTMAN, F., ve AKKUŞ, M.F., Doğu Anadolu daki Ara Basenler ve Bunların Petrol Olanakları MTA Dergisi, sayı 77, 1-9, Ankara. 1971. 12. PAMPAL, S., Genel ve Uygulamalı Jeoloji M.E Basımevi, 212, İstanul. 1987. 13. TERZAGHİ, K., PECK, R.B. 1967. Soil Mechanics in Engineering Practice. New York (Willey) 2 nd. Ed. 14. UZUNER, B.A., Temel Zemin Mekaniği Teknik yayınevi, Ankara. 1998. 15. YARBAŞI, N., Erzurum Şehir Merkezi Batı Kesiminin Geoteknik Haritalaması A.Ü Fen Bilimleri Enst., Doktora, Erzurum. 2001. 16. Yenişehir Belediyesi., Rekreasyon sahası (Yenişehir-Yıldızkent) YAS Etüdü, Jeoloji-Jeofizik Raporu 2000 (yayınlanmamış). 69