II YGS COĞRAFYA Soru - Cevap EDİTÖR Turgut MEŞE YAZAR Komisyon Katkıda Bulunanlar İnan AYDIN Adem GÜNEŞ Tüm hakları Editör Yayınevi'ne aittir. Yayınevinin izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, çoğaltılması ve dağıtımı yapılamaz. BU KİTAP T.C. KÜLTÜR BAKANLIĞI NIN BANDROLÜ İLE SATILMAKTADIR. ISBN No / Tarih 978-605-5211-02-8 / 15.09.12 Sertifika No 16199 SAYFA TASARIMI Editör Dizgi Ekibi KAPAK TASARIMI Editör Grafik Ekibi BASKI VE CİLT Aydan Web Tesisleri Ankara made In Data YAYINLARI Zübeyde Hanım Mah. 635. Sok. No: 12/A Altındağ (İskitler) /ANKARA (Evliya Çelebi İlköğretim Okulu Yanı) Tel: 0 312 384 20 33-0 505 925 57 81 Fax: 0312 342 23 58 www.editoryayinevi.com bilgi@datayayinlari.com Editörden... Sevgili Gençler, İçinde bulunduğunuz sınava hazırlık sürecinde sizleri en çok etkileyen unsurlar hiç şüphesiz elinizde bulunan kaynaklardır. Bildiğiniz gibi ülkemizde YGS - LYS alanında çok sayıda yayın vardır ve bunların çoğu birbirini taklit etmekten öteye gidememektedir. Birbirinin tekrarı ve benzeri olan konu anlatımları, sorular, deneme sınavları sizlerin de dikkatini çekmiştir. Oysa başarıya ancak yeni bilgiler ve yeni stratejilerle ulaşılabilir. Şu halde, kendini yenileyen, güncelleyen, kendisiyle rekabet eden ve yeni öğrenme stratejilerini sunan kaynaklara çok ihtiyacımız olduğu kesindir. Editör yayınevi, sizlere etkili ve hızlı öğrenme tekniklerinin yolunu açacak büyük bir kaynak hizmeti sunuyor. Bilgiyi ezber geleneğinden kurtarıp ölümsüz kılmaya ne dersiniz? O halde YGS - LYS alanında çığır açan ve her branşta hazırlanmış Soru-Cevap Kitaplarının içeriğinde neler var, hatırlatalım: Soru-cevap tekniğiyle düzenlenmiş geniş bir bilgi hazinesi Her sayfanın alt kısmında, verilen bilgileri görsel olarak destekleyen ve pekiştiren resimli bilgi notları Bilgi aktarımına paralel olarak düzenlenmiş etkinlik çalışmaları ve test soruları Yeni bir yaklaşımlar ve stratejilerle donatılmış olan Soru- Cevap Kitapları hem çalışma hızınıza hem de başarınıza ivme kazandıracaktır. Çalışmanın ne kadar keyifli olduğunu daha ilk sayfalarda fark edeceksiniz. Çünkü bu kitaplarda öğrendikleriniz hep sizinle olacaktır. Tüm adaylara önce sağlık sonra başarı dileklerimizle...
İçindekiler içindekiler III BÖLÜM 1 Doğa ve İnsan...1 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...5 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...5 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...6 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...6 TEST...7 BÖLÜM 2 Harita Bilgisi...9 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...19 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...19 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...20 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...20 TEST...21 BÖLÜM 3 Coğrafi Konum - Yerel Saat...23 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...27 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...27 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...28 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...28 TEST...29 BÖLÜM 4 Dünya nın Şekli ve Hareketleri...31 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...37 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...37 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...38 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...38 TEST...39
IV BÖLÜM 5 Coğrafya Soru - Cevap İklim Bilgisi...41 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...78 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...78 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...79 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...79 TEST...80 BÖLÜM 6 Yerin Şekillenmesi - İç Kuvvetler...83 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...105 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...105 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...106 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...106 TEST...107 BÖLÜM 7 Yerin Şekillenmesi - Dış Kuvvetler...109 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...135 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...135 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...136 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...136 TEST...137 BÖLÜM 8 Doğal Afetler...139 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...147 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...147 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...148 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...148 TEST...149
İçindekiler BÖLÜM 9 V İlk Uygarlıklar - Nüfus - Göçler - Yerleşme...151 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...165 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...165 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...166 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...166 TEST...167 BÖLÜM 10 Ekonomik Faaliyetler...169 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...179 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...179 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...180 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...180 TEST...181 BÖLÜM 11 Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası...183 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...218 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...218 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...219 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...219 TEST...220 BÖLÜM 12 Türkiye nin Coğrafi Bölgeleri...223 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...237 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...237 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...238 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...238 TEST...239
VI Coğrafya Soru - Cevap BÖLÜM 13 Küresel Ortam: Bölgeler ve Ülkeler...241 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...261 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...261 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...262 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...262 TEST...263 BÖLÜM 14 Çevre ve Toplum...265 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...277 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...277 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...278 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...278 TEST...279 BÖLÜM 15 Doğadaki Üç Unsur: Su- Toprak - Bitki...281 ETKİNLİK - 1 Boşluk Doldurma...293 ETKİNLİK - 2 Eşleştirme...293 ETKİNLİK - 3 Doğru - Yanlış...294 ETKİNLİK - 4 Kontrol Listesi...294 TEST...295
DOĞA VE İNSAN 1 BÖLÜM Coğrafya nedir? Yeryüzünü meydana getiren doğal ortamların oluşumunu, özeliklerini, dağılışlarını bunlarla insanlar arasındaki ilişkileri ve ortaya çıkan sonuçları araştıran bilim dalına coğrafya denir. Doğal çevre nedir? İnsanların ve tüm canlıların yaşadıkları süre içerisinde birbirleriyle olan etkileşim içinde bulundukları ortama doğal çevre denir. Coğrafyanın inceleme ve araştırma alanları nelerdir? Doğal çevreyi oluşturan hava küre (atmosfer), su küre (hidrosfer), taş küre (litosfer) ve canlılar küresi (biyosfer) coğrafyanın inceleme ve araştırma alanlarıdır. Coğrafya öğretiminin amacı nedir? İnsanların yaşadıkları alandan başlayarak ülkemiz ve dünya ile ilgili coğrafi bilinç kazandırmaktır. Doğal unsur nedir? Doğal çevre içerisinde yer alan oluşumunda insanın etkili olmadığı su, toprak, bitki, dalga, rüzgar, yağış, sıcaklık, bulut gibi unsurlardır. Atmosfer BİYOSFER Biosfer Atmosfer Litosfer Hidrosfer Canlıların yaşam alanıdır. Gazlar topluluğudur.
2 Coğrafya Soru - Cevap Hava kürenin bazı doğal unsurlarından olan bulut sis, rüzgar, yağmur, kar ve yıldırımın etkileri nelerdir? Bulut: Güneşlenmeyi ve ısı kaybını etkiler. Bulutlu günlerde güneş enerjisinden yararlanma azalır. Sis: Sisin yoğun olduğu günlerde ulaşım olumsuz etkilenir. Rüzgar: Sıcaklık dağılışını, bazı yer şekillerinin oluşumunu, dalga oluşumunu etkiler enerji üretiminde kullanılır. Yağmur: Tarım ürünlerinin, ağaçların ve otların su ihtiyaçlarını karşılar Kar: Kar yağışının fazla olduğu yerlerde ulaşım aksar. Yıldırım: Bazen can ve mal kaybına yol açar. Coğrafya bilimi araştırmaların da hangi bilimlerden faydalanır? Astronomi: Uzay bilimi Jeoloji: Yer bilimi Hidroloji: Sular bilimi Meteoroloji: Atmosfer olaylarını inceleyen bilim Jeofizik: Yer in iç yapısını inceleyen bilim Kartoğrafya: Harita bilimi ZooIoji: Hayvanları inceleyen bilim Botanik: Bitkileri inceleyen bilim Antropoloji: İnsan kökenini ve ırklarını inceleyen bilim Pedoloji: Toprakları inceleyen bilim Sosyoloji: Toplum bilimi Demografi: Nüfus bilimi Delta, erozyon, heyelan, fay, volkanizma, ova ve dağ gibi doğal unsurları içinde bulunduran doğal ortam nedir? Taş küre(litosfer) Coğrafya bilimi doğal çevre ve insan arasındaki etkileşimleri incelerken hangi ilkelerden faydalanır? Dağılış, karşılıklı ilişki ve nedensellik ilkelerinden faydalanır. Volkanizma nedir? Yeraltındaki magmanın yeryüzüne çıkması olayına volkanizma denir. Su kürede yer alan doğal unsurlar nelerdir? Deniz, göl, dalga, akarsu Volkanizma Volkanik sahalar tehlikeli alanlardır. Ancak tarım ve madencilik açısından verimli oldukları için kalabalık alanlara karşılık gelirler Fay İnsanoğlunun en büyük korkularından biri fay hatlarında meydana gelen depremlerdir.
DOĞA VE İNSAN 3 Biyosferde yer alan doğal unsurlar nelerdir? Bozkır, çayır, orman, hayvanlar Coğrafya doğal çevreyi, doğal çevre ile insan arasındaki etkileşimleri incelerken hangi bilimlerden faydalanır? Fizik, kimya, biyoloji, matematik, tarih, astronomi, jeoloji, meteoroloji, türkçe, edebiyat, ekonomi, istatistik, sosyoloji gibi... Fiziki coğrafya nedir? Yeryüzünde görülen doğa olaylarının oluşum süreçlerini, oluşum nedenlerini inceleyen bilim dalına fiziki coğrafya denir. Fiziki coğrafya; jeomorfoloji (yer şekilleri bilimi), klimatoloji (iklim bilimi), hidrografya(sular bilimi) ve biyocoğrafya (canlılar bilimi) olmak üzere dörde ayrılır. Dünya üzerinde deprem ve volkanik olaylar sonucunda oluşan yer şekilleri coğrafyanın hangi dalı tarafından incelenir? Jeomorfoloji Yer üstündeki ve yer altındaki su kaynaklarını inceleyen bilim nedir? Hidrografya Beşeri coğrafya nedir? İnsanların yeryüzünde dağılışını, nedenlerini, hangi ekonomik faaliyetlerde uğraştığını inceleyen bilim dalına beşeri coğrafya denir. Beşeri coğrafya; nüfus coğrafyası, yerleşme coğrafyası, tarım coğrafyası, sanayi coğrafyası, ulaşım coğrafyası, siyasi coğrafya ve kültürel coğrafya olmak üzere yediye ayrılır. Meteorolojiden alınan veriler coğrafyanın hangi alt dalında kullanılır? Klimatoloji (İklim bilimi) Bozkırlar Bozkırlar kurak ve yarıkurak alanlarda görülür. Ormanlar Yağışın ve sıcaklığın fazla olduğu yerlerde geniş alanlar kaplar.
4 Coğrafya Soru - Cevap Coğrafya toplum hayatında meydana gelen değişimler, yerleşmeler gibi konularda hangi bilim dalından yararlanır? Sosyoloji Seçim coğrafyası nedir? İnsanların siyasi tercihlerinin mekan üzerindeki dağılışının neden ve sonuçlarıyla incelnmesidir. Uzaktan algılama nedir? Yeryüzünün veya yer kaynaklarının incelenmesinde onlarla fiziksel bağlantı kurmadan kaydetme ve inceleme tekniğine uzaktan algılama denir. Coğrafya ile teknolojinin birbirine en fazla yaklaştığı alandır. Bu sayede günlük haytta önemi birkez daha ön plana çıkan coğrafya biliminin popüleritesi de artmıştır. Uzaktan algılamanın kullanıldığı alanlar nelerdir? Haritacılık, hidrolojik uygulamalar, jeolojik uygulamalar, ormancılık uygulamaları, zirai uygulamalar, denizcilik ve kıyı yönetimi, kentleşme, seçim çalışmaları uzaktan algılamanın kullanıldığı alanlardır. Coğrafya da dağılış ilkesi kaç farklı şekilde uygulanır? Yatay ve dikey mekan üzerinde yatay zaman içinde ise dikey Göç Sinoptik Harita Göç olayı coğrafya ve sosyoloji bilimlerinin ortak konusudur. İklim olaylarının açıklanmasında önemli bir yere sahiptir.
DOĞA VE İNSAN 5 ETKİNLİK -1 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri yandaki uygun sözcüklerle tamamlayınız. A. CBS B. Atmosfer 1. Okyanus, deniz göl, akarsu, yeraltı sularının oluşturduğu doğal ortama...denir. 2. Yerkürenin dışını oluşturan...yoğunluğu en az olan yer katmanıdır. 3....hayvanların, bitkilerin, insanların ve mikroorganizmaların oluşturduğu doğal ortamdır. 4. Doğal hayat ile sosyal hayat arasındaki karşılıklı ilişkiyi neden sonuç dağılış ilkeleriyle inceleyen bilime...denir. 5. Yeryüzünde meydana gelen coğrafi olaylar ait bilgilerin toplanıp, depolanma ve analiz edilmesine...denir. C. Hidrosfer D. Litosfer E. Coğrafya F. Jeoloji G. Kartoğrafya H. Biosfer I. Mağma J. Stratosfer ETKİNLİK -2 Aşağıdaki ifadelerin sağındaki kutulara doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. D / Y 1. Deprem, volkanizma ve fırtınalar enerjilerini yerin içinden alan kuvvetleridir. 2. Dünyanın katı maddesini, içeriğini, yapısını, fiziksel özelliklerini ve onu şekillendiren süreçlerin incelenmesini içeren bilim dalına jeoloji denir. 3. Jeomorfoloji, jeoloji, tarım madencilik coğrafyanın beşeri coğrafya başlığı altında incelediği konulardır. 4. Kısa süreli atmosfer olaylarını inceleyen bilim dalına meteoroloji denir. 5. Nüfus, ulaşım, turizm gibi olaylar beşeri coğrafya başlığı altında yer alan konulardır. ETKİNLİK -1 CEVAP ANAHTARI ETKİNLİK -2 CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. C D H E A 1. 2. 3. 4. 5. Y D Y D D