BASEL II A.Ş. Ocak 2008
Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) ve Basel II 1930 da kurulan BIS; Bütün merkez bankalarının bankası niteliğinde olup BIS:Bank of international Settlements ~ Uluslararası finans işlemlerinin kolaylaştırılmasını sağlamak ~ Globalleşen finans piyasalarında düzenleyici kurallar oluşturabilmek amacında 1974 de BIS bünyesinde, İsviçre nin Basel şehrinde Basel Komitesi kuruldu.banka risklerinin SERMAYE YETERLİLİĞİ ne dayalı olarak değerlendirme sistemi yolu ile tespiti yolu ile yapılması. 1988 de "Basel I - Sermaye Uzlaşısı" adlı karar yayımlandı ~ Sermaye yeterliliğinde uluslararası standartlar belirlendi ~ Sermayenin risk ağırlıklı aktiflere oranına % 8 alt sınırı getirildi. ~ 1989 yılında TCMB tarafından bu yönde düzenlenme ile kabul edildi. ~ 1996 yılında kredi riskine dayalı sistem daha sonra piyasa riskini de içeren şekilde geliştirildi. 2
Yeni Sermaye Yeterliliği Uzlaşısı (Basel II) ve Türkiye İçin Önemi BDDK 08.02.2001 de bankalarda iç denetim ve risk yönetimi sistemleri ile ilgili esasları belirlemek amacıyla bir Yönetmelik yayımladı 2002 de taslak Basel II standartları yayımlandı, 26.06.2004 de bu standartlar kesinleşerek Basel II dokümanı nihai halini aldı, 2007 de G- 10 ülkelerinde uygulamaya geçecek Avrupa Komisyonu Basel II yi AB dahilindeki tüm bankalar için zorunlu tuttu, G-10 ülkesi olmayan ülkelerden 88 adedi Basel II yi uygulamayı hedefliyor Dolayısıyla AB yolundaki ülkemiz için Basel II ye uyum kaçınılmaz.2008 yılında ülkemiz Basel II standartlarını uygulayacaktır. 3
En az sermaye yeterliliği Banka bir kaynağını belli bir kullanıma tahsis ederken (nakdi yada gayri nakdi) yarattığı 100 birim risk için 8 birim sermaye bulundurmak zorundadır. Yani kredi kuruluşu sermayenin 12,5 katı kadar risk alınabilir. 100 / 8 =12,5 4
Basel II de Banka Sermaye Yeterliliği Sermaye Yeterliliği (Min % 8) = Özkaynak Piyasa Riski + Kredi Riski + Operasyonel Risk Faizler ve piyasa fiyatlarındaki değişimlerden kaynaklanan risk Olası kredi kayıplarından kaynaklanan risk Yetersiz veya yanlış içsel yöntem, kişi ve sistemlerden veya dışsal olaylardan kaynaklanan risk Sermaye yeterliliği özkaynak x 12,5 = bankanın alacağı maksimum risk Risk arttıkça bankanın sermayesini arttırması gerekecek
AZALTILMIŞ KREDİ RİSK SKİ Azaltılmış Kredi Risk =Kredi Riski Kredi Riski Azaltma Teknikleri Krediler ve Alacaklar Diğer Varlıklar Bilanço Dışı işlemler Teminatlar Bilanço içi Netleşme Anlaşmalar Garantiler ve Kredi Türevleri 6
Basel II - Basel I Kıyaslaması BASEL I (Uygulamadaki Sermaye Uzlaşısı) Her bankanın tek bir risk ölçüm modeline odaklanması Hassas risk ölçümüne dayanmayan ama geniş tabanlı uygulama imkanı BASEL II (Yeni Sermaye Uzlaşısı) Bankanın kendi içsel risk yönetimi metodlarını geliştirmesi, üst denetim kontrolü ve piyasa disiplini Ürün/piyasa bazında risk yönetimi yerine kurum genelinde risk yönetimi Maliyet bazlı fiyatlamadan, risk odaklı ölçüm ve fiyatlamaya geçiş Etkin risk yönetimini özendirici sermaye rasyo yapıları Sermaye yeterliliği hesaplamasına IŞIK YMM ve Bağımsız dahil Denetim edilen yeni risk türü - Operasyonel Risk 11 7
NEDEN BASEL-II? Bankaların maruz kaldıkları riskleri daha iyi ölçmek ve bunu en az sermaye düzeyi ile ilişkilendirmek, - Ulusal ve Uluslararası denetim uygulamalarını güçlendirmek, Şeffaf ve Uluslararası genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uyumlu finansal tablolar yolu ile piyasa disiplinini sağlamak. 8
BASEL-II UYGULAMA KAPSAMI 1.ASGARİ SERMAYE YÜKÜMLÜLÜĞÜ 2.DENETİMSEL GÖZDEN GEÇİRME 3.PİYASA DİSİPLİNİ 9
BASEL II GEÇİŞ Yaşanan ekonomik krizlerin de etkisiyle bankacılık sektöründe azalan sermayenin yeterliliği ve etkin kullanımının sağlanması amacı ile risk yönetiminin önemi bir kat daha arttı Basel II; bankalarda etkin risk yönetimini ve piyasa disiplinini geliştirmek, sermaye yeterliliği ölçümlerinin etkinliğini artırmak ve bu sayede sağlam bir bankacılık sistemi oluşturmak ve finansal istikrara katkıda bulunmak için hazırlanmış bir düzenleme Basel II içerisinde sermaye yükümlülüğünün nasıl hesaplanacağı, maruz kalınan risklerin nasıl yönetileceği, sermaye yeterliliğinin nasıl değerlendirileceği ve nasıl kamuya açıklanacağına ilişkin hükümler mevcut Yakın dönemde uygulamaya girecek olan bu düzenleme bir çok ülke tarafından benimseniyor Finansal sektörde piyasa denetiminin geliştirilmesi yönündeki çabaların bir yansıması olan Basel II finansal kurumlarla birlikte kredi kullananları da çok yakından ilgilendiriyor Düzenlemenin zamanında ve doğru algılanması, ekonomik faaliyet açısından son derece önemli 1 10
BASEL II DEN BEKLENEN FAYDALAR Bankalarda risk yönetimi ve kültüründeki etkinliğin arttırılması, Bankaların aracılık fonksiyonlarını daha etkin bir biçimde yerine getirmesi, Bankaların sermaye düzeylerinin maruz kaldıkları risklere paralel hale getirilmesi, Bankalar tarafından kamuya açıklanacak bilgiler aracılığıyla piyasa disiplininin arttırılması, Bankaların müşterileri konumundaki kişi ve kuruluşların kurumsal yönetişim yapılarının iyileştirilmesi. 11
Basel II nin Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Finans Sistemine Olası Etkileri Basel II ile gelen en önemli değişiklik; yurtdışı borçlanmada ülke rating lerinin dikkate alınacak olması Halen uygulamada olan standartlara göre ülkemizin hazine kağıtlarına uygulanan % 0 risk ağırlığı yerine, ülke ratingi nden dolayı % 100 risk ağırlığı uygulanacak Basel II de Türkiye OECD ye üye ülke olmasından doğan avantajını yitiriyor ve yurtdışı borçlanma maliyeti artıyor (kulüp kuralı) Bu sadece ülkemiz için değil, düşük rating e sahip tüm ülkeler için dış ticaretin finansmanında ve yurtdışı borçlanmada maliyetlerin artması anlamına gelmekte Sadece bu özellik bile ülkemizin Basel II nin standartlarını dolaylı olarak da olsa kabul etmek zorunda kalacağının göstergesi 12
Ülkemizde KOBİ Nedir? Hazine Müsteşarlığı tanımı İmalat sanayii, turizm, tarımsal sanayii, eğitim, sağlık, yazılım geliştirme alanlarında faaliyet gösteren Yatırım tutarı en fazla 350.000 EUR olan 1-250 işçi çalıştıran işletmelerdir. Dış Ticaret Müsteşarlığı tanımı İmalat sanayiinde faaliyet gösteren Sabit yatırım tutarı en fazla 1.830.000 EUR olan 1-200 işçi çalıştıran işletmelerdir. * Kaynak; DPT 2 13
KOBİ lerin Zayıf Yönleri Özsermaye yapılarının genelde zayıf olması Taleplere ve çeşitliliklere daha uygun, düşük maliyetli ve esnek yapıda finansman elde edememe (uzun vade, uygun faiz vb.) Üretimde kullanılan girdilerin (enerji, hammadde, işçilik vb.) yüksek maliyetli olması sonucu rekabet gücünün ve verimliliğin düşük olabilmesi Uzmanlaşma ve organizasyonel yetkinliklerin eksikliği sebebiyle kurumsal yönetim anlayışının yeterince gelişmemiş olması Sağlıklı kayıt düzeninin ve dolayısıyla şeffaflığın oluşturulamamış olması Genelde düşük teknoloji seviyesi ve yetersiz know-how 4
KOBİLER LERİN YAPMASI GEREKENLER *Öz sermaye yetersizliği Net İşletme sermayesinin yetersizliği Şeffaflık sorunu mali tablolar düzenli, güvenilir ve gerçeği net olarak yansıtacak şekilde kredi derecelendirme kuruluşlarına verilebilecek şekilde olmalıdır Firmalar risklerini kendileri de ölçümleyebilmelidirler. Firmalar ana faaliyet konularında çalışmalıdırlar. Firmaların kayıt dışı işlemlerini mutlaka kayıt altına almalıdırlar. Basel II nin ön gördüğü teminat yapılarını oluşturmalılardır. 15
BANKALARIMIZDA BASEL II ÇALIŞMASI Bankalarımız Basel-II nin uygulanabilmesi için çalışmalarına devam etmektedirler. BDDK ve TBB olmak üzere, banka ve özel finans kurumları Basel II ile ilgili çalışma grupları oluşturmuşlardır. Eksikliklerin giderilmesi ve olası sorunların aşılması yönünde test çalışmalarına yoğun bir şekilde devam edilmektedir. Yalnız, Basel II kriterlerden direkt olarak etkilenecek olan kişi ve kuruluşlar (KOBİ) ile meslek örgütlerinin OLAYA DAHA FAZLA İLĞİ GÖSTERMESİ GELECEK İÇİN DAHA FAYDALI OLACAKTIR. 16
Basel II de Banka Sermaye Yeterliliği Kredi Fiyatı İlişkisi (Örnek) Basen II ile tüm bankalar riske göre fiyatlama yapacak ve taşıdıkları risklerini kredi fiyatlarına yansıtacak Basit bir örnek vermemiz gerekirse; Sermayesi 100 YTL olan bankanın taşıyabileceği toplam risk 1.250 YTL olacaktır. (100*12,5=1.250) Taşınan risk 2.500 YTL ye yükseldiğinde ise bankanın sermayesini 200 YTL ye çıkartması gerekecektir. (200*12,5=2.500) Eğer banka sermayesini 200 YTL ye çıkartamıyorsa 2.500 YTL tutarındaki riski alamayacaktır. Bunun sonucunda banka sermayesini arttırarak krediyi daha yüksek fiyatla verebilecek 10 17
BASEL II NİN N AVRUPA BİRL RLİĞİ SÜRECİNDEK NDEKİ YERİ Avrupa Birliği ve G-10 Ülkeleri Basel-II hükümlerini 2007 yılında (31.12.2006 finansal tablolarına göre) tüm Bankalar ve Menkul Kıymet Şirketleri için uygulamayı planlamaktadır. 2008 yılından itibaren Basel-II ye uyum Ülkemizde faaliyet gösteren finans kuruluşları ile reel sektör kuruluşlarının Avrupa Birliği standartlarına da uyumunu sağlayacaktır. 18
BASEL II NİN N REEL SEKTÖR İLE İLİŞKİSİ -Bankalarda risk yönetimi ve kültürünün gelişmesini, dolaylı olarak ta, bankaların müşterisi konumunda bulunan reel sektör firmalarını olumlu yönde etkilemesi beklenmektedir. -Basel-II, derecelendirme notu bulunmayan şirketler için mevcut duruma herhangi bir değişiklik getirmemektedir. Ancak, Basel-II ile birlikte yüksek derecelendirme notuna sahip şirketler diğerlerine göre daha avantajlı konuma geçecektir. -Şirketlerde kurumsal yönetişimin artması ve kayıt dışılığın azalması yönünde doğal bir teşvik mekanizması oluşturacaktır. -Basel II risk yönetiminde ortaya çıkan gelişmelerin, şeffaf olmayan ve yeterince kurumsallaşamayan reel sektör kuruluşlarının bankalarla yaşayabilecekleri sorunların, Basel II uygulamasından bağımsız olarak Uluslararası standartlara yükseltilmesi zorunluluğu bulunan risk yönetimi uygulamalarının doğal ve zorunlu bir sonucu olarak görülmelidir. 19
BASEL II YE GÖRE FİRMA BÜYÜKLÜKLERİ 20
BASEL II KRİTERLER TERLERİNE GÖRE KOBİ ÖLÇÜTLERİ - Hazine müsteşarlığının tanımına göre KOBİ ; imalat sanayinde faaliyette bulunan ve yasal defter kayıtlarında arsa ve bina hariç, makine, teçhizat, tesis, taşıt ve demirbaşları toplamının net tutarı 400.000 YTL sını aşmayan; 1 9 İşçi çalıştıran işletmeler çok küçük(mikro) ölçekli 10 49 İşçi çalıştıran işletmeler küçük ölçekli 50 250 İşçi çalıştıran işletmeler orta ölçekli işletmelerdir. Dış Ticaret Müsteşarlığının Tanımına göre KOBİ ise ;İmalat sanayinde faaliyet gösteren, 1 ile 200 arası işçi çalıştıran, gerçek usulde defter tutan, arsa ve bina hariç sabit sermaye tutarı 2 Milyon ABD dolarını karşılığı YLT yi aşmayan işletmelerdir. Basel II Standartlarına göre KOBİ ler işletmelerin çalışan sayılarına göre değil yıllık satış cirolarına göre belirlenmektedir. Yıllık satış ciroları 50 Milyon EUR nun altında kalan işletmeler bu standartlar çerçevesinde KOBİ olarak değerlendirilecektir. 21
BASEL II KRİTERLER TERLERİNE GÖRE -250 den az işçi çalıştıran, KOBİ ÖLÇÜTLERİ -Yıllık cirosu 50 milyon EUR dan az ve -Bilanço aktif toplamı 43 milyon EUR dan küçük olan firmalar KOBİ (Küçük ve Orta Büyüklükte İşletme) tanımına girmektedir. Bu durumda, Ülkemizde faaliyet gösteren reel sektör kuruluşlarının istatistikleri incelendiğinde; İstanbul Sanayi Odası nın 2004 yılı sonu rakamlarına göre ilk 1.000 firmasından 660 ının, TCMB nin bilanço verilerini topladığı 7.500 ü aşkın firmanın ise 6.800 ünün Basel II kriterlerine göre KOBİ sayıldığı bir ortamda ne kadar büyük bir kitlenin etki alanına girdiği ortaya çıkmaktadır. Halen Ülkemizde değişik kuruluşların uygulamış olduğu KOBİ tanımının yeknesak hale getirilmesi, BASEL II kriterlerine ve AB normlarına uyumun gerçekleştirilmesi gerekmektedir. 22
STANDART YÖNTEME GÖRE FİRMA SINIFLAMALARI 23
RİSK AĞIRLIKLARI I 24
RİSK AĞIRLIKLARI II 25
DERECELENDİRME Kredi notu,bir firmaya veya bireye kredi tahsisi edilirken,taşıdığınız riskin matematiksel olarak ifadesidir.bankalarda Kredi notunun (PD)hesaplanması kredi risk yönetim sürecinin ilk aşamasıdır. Derecelendirme(Rating)bir menkul kıymetin satın alma,satma veya elde tutma tavsiyesi değildir. Rating Grupları Ülke Ratingi Kurumsal Rating Bankalar ve Finans Kurumları Sigorta Şirketleri Kamu Kurumları Sınai ve Ticari Şirketler Belediyeler İhraç Ratingi Tahvil Yapılandırma Finansman Proje Ratingi 10 26
DERECELENDİRME ÇEŞİTLERİ Borçlanma Araçlarının Derecelendirilmesi-SPK Moody s, S&P, Fitch Ratings Kredi Değerliliğinin (Riskin)Derecelendiilmesi BDDK Dun&Bradstreet, Coface, Fair Isaac, Experian 10 27
Basel II de Derecelendirme (Rating) Faiz Oranı 26 24 22 20 18 16 25 21,2 20 19,2 18,7 18 17,5 17,1 AAA AA A BBB BB B CCC CC Derecelendirme firmanın riskliliğinin belirlendiği nottur İyi derecelendirme notu almış firmalar için daha düşük kredi fiyatları mümkün Firma Rating Notu Finansal faktörlerin yanında niteliksel faktörler de (risklerin farkındalığı, yönetim ve organizasyon yapısı, ürün/hizmet gelişimi, pazar konumu/rekabet, müşteriler/tedarikçiler, finansal performans, finansal tabloların şeffaflığı vb.) iyi bir derecelendirme notu alabilmek için önemli 12 28
Birden Fazla Derecelendirme notu bulunması durumunda izlenecek yol Farklı Risk Ağırlıklarına Tekebül eden Birden Fazla Derecelendirme Notu İki Derecelendirme Notu İkiden Fazla Derecelendirme Notu Daha Yüksek Olan Risk Ağırlığı Eğer en düşük iki risk ağırlığı ayrıysa :Düşük olan derecelendirme Notu Aynı değilse: İki Risk ağırlığından yüksek olanı 29
Uzun ve Kısa Vadeli Derecelendirme Notlarının Kullanımı EVET Kısa Vadeli Kredimi? HAYIR HAYIR Kısa Vadeli Derece Varmı? EVET Kısa Vadeli Risk derecesine Karşılık Gelen Risk Ağırlığı Uzun Dönem Risk Derecesi Var mı? EVET Kısa Vadeli Kredi Uzun Vadeli Krediye göre daha yüksek risk derecesinde mi? HAYIR Derecesiz Kredi için Risk Ağırlığı EVET Uzun Vadeli Risk Derecesine Karşılık gelen risk ağırlığı Uzun Vadeli Derece Var mı? HAYIR Derecesiz Kredi için Risk Ağırlığı 30
Basel I ve Basel II de Risk Ağırlığı Merkezi yönetimlere verilen krediler Basel I Basel II Firmalara verilen krediler % 0 risk ağırlığına sahip (OECD ülkeleri arasında fark yok) Derecelendirme kuruluşlarınca verilmiş ülke rating* ine bağlı (Ülkemizin rating notu BB- [S&P, Fitch], risk ağırlığı % 100 dür.) Basel I de; teminat yapılarına göre farklı risk ağırlığına sahip * Rating=Derecelendirme Risk Ağırlığı %0 %20 %50 %100 Teminat Nakit, Hazine Kağıdı Banka Kefaleti 1. Derece Gayrimenkul İpoteği Diğer Basel II de; teminat yanında firma derecesi ve kredi işleminin risklilik seviyesine göre fiyatlanacak Kurumsal Portföy Perakende Portföy Dış derecelendirme kuruluşlarınca verilmiş derecelendirme / rating (rating yoksa %100 risk ağırlığı) Standart % 75 risk ağırlığı 14
Risk Ağırlığının Kredilendirme Sürecine Etkisi-Örnek Örnek : A Ltd.Şti. X Bankası ndan kullanılan kredi toplamı: 500.000 YTL (<EUR 1 milyon) Firma Derecelendirmesi Firma Cirosu Kullanılacak Kredi Teminat B Ltd.Şti. : Yok : 8.000.000 YTL (<EUR 50 milyon) : 100.000 YTL, nakit : İkamet Amaçlı Gayrimenkul İpoteği X Bankası ndan kullanılan kredi toplamı: 2 Milyon YTL ( >EUR 1 milyon) Firma Derecelendirmesi Firma Cirosu Kullanılacak Kredi Teminat : Yok : 7.000.000 YTL(<EUR 50 milyon) : 100.000 YTL, nakit : Çek/Senet veya Ortak Kefaleti veya Grup Şirketi Kefaleti 17
Risk Ağırlığının Kredilendirme Sürecine Etkisi-Örnek Örneğin Devamı Her 2 firmada ciro < EUR 50 milyon KOBİ, Toplam kredi bakiyeleri : A < EUR 1 milyon B > EUR 1 milyon Perakende portföy Kurumsal portföy * A firması Perakende portföy %75 risk ağırlığı * B firması Kurumsal portföy derecelendirme olmadığı için %100 risk ağırlığı Basel II ye göre firma risk ağırlığı; A firmasının teminatı (ipotek) risk azaltıcı bir etki gösterir (%75 yerine, %35 olacak) B firmasının teminatları kabul edilmeyecek (dolayısıyla %100 kalacak) Bankanın ayırması gereken sermaye: A firması; 100.000 x %35 x %8 = 2.800 YTL B firması; 100.000 x %100 x %8 = 8.000 YTL A firması daha az net kredi riskine sahip daha düşük faizle kredi alır 18
Kredilendirmede Geleneksel ve Basel II Yaklaşımı Geleneksel Yaklaşım Basel II Yaklaşımı İstihbarat ve analiz Kredi tahsis Kredi izleme Fiyat = Fonlama maliyeti + kar payı Farklı değerlendirme kriterleri sebebiyle sektörde benzer bir fiyatlama oluşmaz Kredilendirmede firma hakkındaki uzman görüşleri sübjektif olabilir Riske göre fiyatlama yapılmaz İyi veya kötü kredi değil, çok riskli veya az riskli kredi vardır Risklerin ölçülmesi, riske dayalı fiyatlamayı getirir Riskliliğin ölçümünde 2 unsur: Kredi kullananın risklilik seviyesi: Firma derecesi (rating) ile ölçülür 19 Kredi işleminin risklilik seviyesi: İşlem çeşidi, teminat, vade, para birimi dikkate alınır 34
Basel II de Şeffaflık Yüksek kayıt dışılık kredi ilişkisinde risk primini artıracak Şeffaflık, zorunluluk olmaktan öte bir kültür * DİE araştırmalarına göre 100 YTL nin 64 YTL si, 100 çalışanın 55,4 ü kayıt dışı (2004, 3. çeyrek) Bankanın ölçemediği riski almak istememesi Risklerin yarısının veya kayıt dışı kalması yüksek fiyatla alması Firmanın kredi maliyeti ARTAR Bankanın riskleri ölçememesi Firmalar fiyatlama avantajlarından yararlanmak ve kolay fon bulmak için şeffaf olmayı ve kayıt içinde kalmayı tercih edecekler 20 35
Yıllık cirosu 50 milyon Euro veya daha az olan bir işletme - Bir bankadan 1 milyon Euro nun üzerinde kredi kullanırsa, o bankada Kurumsal-KOBİ olarak, - Diğer bir bankadan da 1 milyon Euro nun altında kredi kullanırsa, o bankada da Perakende-KOBİ olarak, dikkate alınacak ve farklı risk ağırlıklarına tabi tutulacaktır. Bu durum, yüksek tutarlarda kredi kullanan birden fazla banka ile çalışan işletmelerin kaynak kullanım maliyetlerini etkileyebilecektir. 36
FİNANS SEKTÖRÜNDEN REEL SEKTÖRE KAYNAK AKTARIMI Bağımsız kredi dış derecelendirme kuruluşları Basel II uygulamaları ile birlikte Bankalar kredi kullandırımında daha seçici olacak, risk ratingi yüksek, mali raporlamaları şeffaf ve güvenilir firmaları tercih edeceklerdir. Firmaları değerlendirirken Bankaların içsel risk derecelendirme sistemleri önemli olacaktır. Az Riskli Firmalar Yüksek Riskli Firmalar Kredi maliyetleri düşecek Kredi maliyetleri yükselecek Bankalar riske daha duyarlı analizler yapacak (İçsel Risk Derecelendirme ) 37
KOBİ LER LERİN YAŞAYAB AYABİLECE LECEĞİ Şeffaflık Sorunları ZORLUKLAR - Kayıt dışı işlemlerin kayıt içine alınmasının talep edilmesi, - Bankalar tarafından daha fazla bilgi ve belge istenerek firmaların daha yakın izlemeye alınması, - Finansal tabloların firmaların gerçek kapasitelerini ortaya koymaktan uzak olması. 38
KOBİ LER LERİN YAŞAYAB AYABİLECE LECEĞİ Finansman Sorunları ZORLUKLAR - KOBİ lerin çalıştıkları bankaların değişen ve değişmekte olan kredi tahsis ve kullandırım süreçlerine uyum sağlayamamaları nedeniyle finansal olanaklarının daralması, - Firmanın sahip olduğu iş hacminin üzerinde banka ile çalışması veya tek banka ile çalışmasının getireceği sıkıntılar, - Bilançoda yer alan aktif ve pasif kalemler arasındaki vade, döviz kuru, parite ve faiz oranı uyumsuzluğunun finans kuruluşları tarafından daha detaylı değerlendirilmesi nedeniyle ortaya çıkabilecek sorunlar. 39
KOBİ LERİN YAŞAYABİLECEĞİ ZORLUKLAR * Risk Bazlı Fiyatlama ve Teminatlandırma - Kredi derecelendirme notuna göre faiz ve teminat verme zorunluluğu, -Geleneksel teminatlardan müşteri çek ve senetleri ile firma ortaklarının ve grup şirketlerinin kefaletinin teminat kapsamında değerlendirilmemesi, -Nakit, banka teminat mektupları ve gayrimenkul (İkamet amaçlı) ipoteklerinin teminat olarak bankalar tarafından talep edilmesi. 40
KOBİ LER LERİN YAŞAYAB AYABİLECE LECEĞİ ZORLUKLAR * Risk Bazlı Fiyatlama ve Teminatlandırma - Faaliyet gösterilen sektörler, bölgeler ve uluslararası piyasalardaki gelişmeler ile sosyo-ekonomik gelişmelerin gözönünde bulundurulması, -Operasyonel, bölgesel ve siyasal risklerin firmalara getirebileceği olumsuzlukların değerlendirilmesi. 41
TEMİNATLAR Nakit, mevduat veya mevduat sertifikası Altın Borçlanma senetleri (derecelendirme notuna veya likit ve bankalarca çıkartılmış olmasına göre) Ana endeksteki (İMKB 100) hisse senetleri Yatırım fonları Ana endeks dışında, ancak organize piyasalarda işlem gören senetler Ana endeks dışında, ancak organize piyasalarda işlem gören senetleri de kapsamakta olan fonlar Gayrimenkul ipoteği (söz konusu ipoteğin ikamet amaçlı ya da ticari amaçlı bir gayrimenkul üzerinde olmasına göre değişmektedir.) 42
BASEL II GEÇİŞ SÜRECİNDE KOBİLERE ÖNERİLER * Firmaların ana faaliyet konularında çalışmaları, * Kayıt dışı işlemlerin kayıt içine alınması, * Basel II nin öngördüğü teminat yapısına uyum sağlamaları, * Sermayelerin güçlendirilmesi, * Uluslararası kabul görmüş standartlarda, güvenilir mali tabloların üretilmesi, 43
BASEL II GEÇİŞ SÜRECİNDE KOBİLERE ÖNERİLER Raporlama ve veri tabanı konularında yeni teknolojik yatırımların tamamlanması, Kurumsal yönetim kültürünün yerleştirilmesi, * Risk yönetimi konusunda uzmanlaşmayı sağlamak üzere özellikle muhasebe ve finansman konusunda nitelikli insan kaynağına yatırım yapmaları. 44
SONUÇ Basel II kriterlerinin ülkemizde ve dünyada bugüne kadar ki bankacılık ve kredi verme tekniklerinde köklü bir değişime neden olması ve bu kurallara uyum sağlayamayan bankaların kredi verme, çok sayıda kredi kullanan kişi ve kuruluşun da kredi kullanma olanaklarının daralmasına sebep olması beklenmektedir. 45
SONUÇ BDDK ve TBB, Türk Bankacılık sisteminde faaliyet gösteren yerli ve yabancı bankaların bir an önce alt yapılarını ve kredi tahsis süreçlerini Basel II kriterlerine göre oluşturmalarını talep etmektedir. Çünkü ülkemizin uluslararası finans zincirinin dışında kalmaması için öncelikle finans sektöründe faaliyet gösteren kuruluşların (Bankalar, Özel finans kuruluşları, menkul kıymet kuruluşları) hazırlanması gerekmektedir. 46
SONUÇ 2005 yılında yabancı yatırımcıların Bankacılık sektöründe sürdürdüğü banka alımları ile sektördeki paylarını hızla artırmaları ve önümüzdeki dönemde Kamu Bankalarının özelleştirilmesi süreci ile hızlanarak devam etmesi, finans sektörünün Basel II kriterlerine ve diğer Uluslararası normlara uyum süresinin kısalmasını sağlayabilecektir. 47
SONUÇ Ancak, finans sektöründe faaliyet gösteren kuruluşların kendilerini hazırlamaları tek başına yeterli bulunmamaktadır. Önemli olan bu kriterlerin uygulanacağı kredi kullanan reel sektörün kendisini nasıl hazırlayacağı hususu ön plana çıkmaktadır. 48
SONUÇ BDDK ve TBB nin yanısıra Meslek Örgütleri, Üniversiteler ve Basın Yayın Organları tarafından Basel II kriterlerinin yoğun bir şekilde açıklanması ve gerekli önlemlerin şimdiden alınmasına ilişkin uyarıların yapılması sağlanmalıdır. 49
SONUÇ Basel II uygulamaları, Türkiye açısından daha sağlam ve daha etkin bir Bankacılık sistemi için sunulmuş bir fırsat olarak görülmelidir. Bu hükümleri uygulamamanın ortaya çıkması muhtemel olumsuz etkileri ortadan kaldırmayacağı, aksine Basel II ye makul bir sürede geçilmemesinin ilave bir takım maliyetlere neden olabileceği değerlendirmeye alınmalıdır. 50
Şirketler Açısından Şeffaflık Az Riskli Firmalar için Düşük Maliyet Teminat Yapısında Değişim Rating Sistemi Tüm bankalarda firmaların kredi talepleri Standart şartlarda ve objektif değerlendirilecek 51
YAPILMASI GEREKENLER 1. Esas Faaliyet konusunda çalışma 2. Kayıt dışı ekonominin minimize edilmesi 3. Faaliyetlerden doğan risklerin dengelenmesini sağlayacak mali enstrümanların kullanılması 4. Basel II nin öngördüğü teminat yapısına uyum sağlanması 5. Sermayelerin güçlendirilmesi 6. Uluslararası standartlarda güvenilir mali tabloların çıkarılması 7. Raporlama, veri tabanı konularında gerekli yatırımların tamamlanması 8. Kurumsal yönetim kültürünün bütün çalışanlara benimsetilmesi 9. Risk yönetimi konusunda insan kaynağına gereken önemin verilmesi 10. Karar almada her türlü riskin dikkate alınmasını sağlayan bir sistemin kurulması 52
NE YAPMALIYIZ? Eksik, zayıf yönler doğru analiz edilmeli Hazırlıklara bir an önce başlanmalı Sonuçların önemi kavranmalı ve buna bağlı Kritik planlar şimdiden yapılmalı. Gerçekçi olunmalıdır BDDK nın yaptığı bir ankete göre bankalarımızın sayı olarak %96 sı Basel-II uygulamasına başlamışken,sadece %4 ü başlamamıştır. Halen kredi riski için standart yöntemle hesaplama yapan bankalarımızın %32 si 1 3 yıl içinde, %40 ı ise 4 6 yıl içerisinde ileri yöntemle hesaplama yapmaya başlayacaklarını beyan etmişlerdir. İleri yöntemle yapılacak hesaplamalarda : 1- Kredi kullananın mali bilgileri (bilanço, gelir tablosu v.b.) 2- Niteliksel faktörleri (yönetici ve ortaklarının geçmişi, yönetim ve organizasyon yapısı, ürün/hizmet gelişimi, pazar payı v.b.) dikkate alınacaktır. 53
Basel II (Yeni Sermaye Uzlaşısı) Bankanın kendi içsel risk yönetimi metodlarını geliştirmesi, üst denetim kontrolü ve piyasa disiplini Ürün/piyasa bazında risk yönetimi yerine kurum genelinde risk yönetimi Maliyet bazlı fiyatlamadan, risk odaklı ölçüm ve fiyatlamaya geçiş Etkin risk yönetimini özendirici sermaye rasyo yapıları Sermaye yeterliliği hesaplamasına dahil edilen yeni risk türü - Operasyonel Risk 54
Basel II ye göre: "İyi" veya "kötü" kredi değil, "çok riskli" veya "az riskli" kredi vardır Risklerin ölçülmesi, riske dayalı fiyatlamayı getirir Riskliliğin ölçümünde 2 unsur: Kredi kullananın risklilik seviyesi: Firma derecesi (rating) ile ölçülür Kredi işleminin risklilik seviyesi: İşlem çeşidi, teminat, vade, para birimi dikkate alınır 55
Basel II nin Firmalara Getireceği Avantajlar İyi derecelendirmeye sahip firmalara diğer firmalara göre düşük maliyetli finansman avantajı Firmaların sermaye yapılarını güçlendirme fırsatı Finansal kurumlarca standart kriterlere göre objektif değerlendirme Kayıt dışılık önlenerek, artan şeffaflıkla birlikte adil rekabet ortamının sağlanması Uluslararası kabul görmüş mali tabloların üretilmesi ve uluslararası rekabet olanağının oluşması Firmalarda risk kültürünün oluşması, risklerin tanınması ve yönetilebilir hale gelmesi Basel II alt yapısı hazırlanmadan uygulamaya başlanırsa Kobiler için kabus olabilme durumu vardır. Sonuç olarak şöyle diyebiliriz, yaşamak için değişmek şart. 56