AVIAN INFLUENZA Örnek Alma ve Gönderme Prsedürü Dr.Fethiye ÇÖVEN Uzm.Veteriner Hekim Brnva VKAE Kanatlı Hastalıkları Teşhis Labratuvarı AI / ND Ulusal Referans Labratuvarı Avian Influenza Tavuk Vebası larak da bilinen Avian Influenza (AI), evcil ve yabani kanatlılar ile memeli hayvanların çğunda slunum, sindirim ve sinir sistemine ait belirtilerle birlikte yüksek mrbidite ve mrtalite ile seyreden çk bulaşıcı lan, insanlardaki grip benzeri bir hastalıktır. 1
Avian Influenza Sınır tanımayan bir hastalık Uluslararası bir prblem Halk sağlığı için çk ciddi bir tehlike Kanatlı endüstrisi için eknmik felaket YÜKSEK PATOJEN AVIAN INFLUENZA 2
İHBARI MECBURİ KANATLI HASTALIKLARI Avian Influenza Newcastle Disease Salmnella gallinarum infeksiynları Salmnella pullrum infeksiynları Avian Influenza Znz karakterde lması yani hayvanlardan insanlara bulaşması ve insanlarda da ölümcül vakalara sebep lması hastalığın önemini daha da arttırmaktadır 3
AVIAN INFLUENZA ÖRNEK ALMA VE GÖNDERME PROSEDÜRÜ Alınması Gereken Tedbirler AI şüpheli vakalara müdahale edilmeden önce tedbir larak uygun bir antiviral kullanılmalıdır. Bu knuda çalışanlar mevsiminde Grip aşısı yaptırmalıdır. 4
BİYOGÜVENLİK Kişisel Krunma Ekipmanları Kendinizi krumanız için Hastalıkların yayılmasının engellenmesi için KİŞİSEL KORUNMANIN ÖNEMİ Hllanda 2007 Salgını (H7N7) İtlaf sırasında persnelde knjuktivit Görevi Bakanlık denetçisi Yardımcı Vet Vet.ler.ler Vet Veterinerler erinerler Sözleşmeli persnel Lisanslı uzmanlar Rendering persneli persneli İtlaf persn persneli eli sayı 184 119 125 58 38 62 127 Tplam T plam 713 infekte % % 7,6 % 14,3 % 15,4 % 12,1 % 7,9 %17,7 % 12,6 % 12,2 5
Kişisel Krunma Kişisel krunma için maksimum dikkat gösterilmelidir. Daima giyilmesi gerekenler: Lateks veya nitril, eldivenler Tek kullanımlık tulum, Tek kullanımlık önlük, Kişisel Krunma Ekipmanları KKE KKE Bne, Gözlük, Maske (N95 (N95 tercihen PP3)) PP3 Tek kullanımlık galş ve/veya su geçirmez çizme, 6
Kişisel Kruyucu Ekipmanın Kullanımı Dikkate alınacak önemli hususlar: hususlar: Ne zaman, Nerede ve Nasıl kullanılacağı Ekipmanın dğru sırayla giyilmesi Ekipmanın dğru sırayla çıkarılması Kişisel Krunma Ekipmanları Dğru giyim sırası: Tek kullanımlık kıyafetler Maske Kruyucu gözlükler İş önlüğü (tek kullanımlık) Tek kullanımlık başlık Lastik btlar Tek kullanımlık eldivenler Eldiven 7
ÖRNEK ALMA 8
Örnek Alımında Gerekli Malzemeler 1 Tıbbi atık trbası, Bacak etiketleri Silinmeyen kalem Virusidal sprey Alkl pedleri %70 lik Dezenfektan Sabun/alkl bazlı el temizleyicileri İlk yardım kiti Örnek Alımında Gerekli Malzemeler 2 Steril svaplar Viral Taşıma Vasatı (VTV)* (VTV)* Sğutucu kutular Buz kalıpları Steril tek kullanımlık enjektörler (2ml, 5ml) Kişisel Kruyucu Ekipman (KKE) * VTV üretici firmanın bildirdiği kşullarda saklanmalı 9
Örnek Alımında Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar Örnekler yetkili persnel tarafından alınmalı ve labratuvara gönderilmeli, AI çalışmaları için örnek alacak kişilere önceden eğitim verilmeli, Örnek Alma İşlemiİşlemi1 Önemli Nt: Çk patjen avian influenza (HPAI) şüpheli vakalarda sahada kesinlikle nekrpsi yapılmamalıdır!!!! 10
Örnek Alma İşlemiİşlemi2 Önemli Nt: Hayvan bütün halinde en yakın yetkili labratuvara gönderilmelidir. Örneklerin Tipi Ölü Kanatlılardan Kanatlılarda AI teşhisi için üst slunum ylları ve sindirim sisteminden rgan örnekleri alınmalıdır. Farklı sistemlerden alınan örnekler ayrı ayrı kaplara knulmalıdır. 11
Örneklerin Tipi Canlı Kanatlılardan Tracheal svap Orpharengeal svap Or Klakal svap Fekal materyal Nt: Mümkünse klakal svaplar canlı ya da yeni ölmüş hayvanlardan alınmalıdır Svap Alma İşlemi 12
Kullanılacak Svap Çubuklarının Özellikleri Uygun Svap Çubukları Dakrn Rayn Pamuk Uygun Olmayan Svap Çubukları Kalsiyum alginat Tahta saplı svaplar (virüsleri inaktive edebilir) Yöntemler (1) Svap büyüklüğü örnek alınacak hayvan için uygun lmalıdır Mümkünse svaplar sadece viral viral taşıma vasatı (VT (VTV V) içerisinde gönderilmelidir.. gönderilmelidir VTV nın görünümü (renk değişikliği, bulanıklık), hazır VTV kullanımı durumunda sn kullanım tarihi kntrl edilmelidir. VTV içeren tüpler örnek alma esnasında gün byunca bir sğutucu içerisinde saklanmalıdır. 13
Yöntemler (2) Svap alınacak hayvan güvenli bir şekilde tutulmalıdır, Svap paketi, svapın çubuk kısmının lduğu taraftan açılmalıdır Svap alınıp, pamuklu lan kısmın tamamı sluk brusu yada klakanın içine yerleştirilir. Dairesel bir hareketle hafif bir baskı uygulayarak sluk brusunun/ klakanın içinde çepere değecek şekilde iki veya üç defa sürerek dlaştırılır Klkal svap (rtalama 1 gr) dışkı ile kaplanmalıdır. Klakal svaplara bulaşmış lan iri parçalar halindeki dışkılar atılmalıdır. atılmalıdır. Yöntemler (3) Alınan svap örneği VTV içeren bir tüp içine yerleştirilir. Svap vasatın içindeyken ucu kuvvetlice kıvrılıp tüpün dibinden yaklaşık ¼ ranında kaldırılmalı ve sapını tüpün kenarı üzerinde bükerek kpartılmalı ve tüpün kapağı sıkıca kapatılmalıdır. Saplar kırılamıyrsa makasla kesilmeli ve her seferinde kesim işleminden önce makas %70 lik alklle silinmelidir. Tüp üzerine örnek ile ilgili bilgiler yazılmalıdır 14
Yöntemler (4) Numune Geçmişi Frmuna tüp numarasıyla beraber, tarih, tür, yaş, cinsiyet ve yer bilgileri de (özellikle yabani kanatlılar için mümkünse GIS krdinatlarını) kaydedilmelidir. Alınan örnekler, çalışılacak merkeze gönderilmek üzere sğutucu içine yerleştirilmelidir. Örnekler sğuk rtamda tutulmalı (<8 C) ve direk güneş ışığından krunmalıdır. Svaplar VTV içerisinde ve etrafları dnmuş buz kalıpları ve dlgu maddeleri ile desteklenerek en seri biçimde gideceği labratuvara gönderilmelidir (uzun mesafelerde buz aküleri 24h de bir değiştirilmelidir). Tracheal Svap Alım İşlemi 15
OrOr pharyngeal Svap Alımı Klakal Svap Alımı 16
Uygunsuzluk Uygunsuzluk 17
Örnek Alımında Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar Labratuvar testlerinin hassasiyeti ve etkili bir şekilde yapılabilmesi, snuçların dğru larak alınması büyük ölçüde alınan örneğin kalitesine bağlıdır. AS AG AS AS Serljik Muayene için Labratuvara Kan Gönderme 18
Kan Alma İşlemi Serljik Muayene için Örnek Alımı Serljik muayeneler için 12 ml kadar serum gönderilmelidir. Serum elde etmek için kalpten veya vena cutenea ulnaris ten usulüne uygun larak yeteri kadar kan alınır. Steril bir tüpe aktarılır. Eğik larak ılık bir yerde (da derecesi) pıhtılaşması için beklenir. Serum vermeye başladıktan snra steril bir tel ile pıhtılaşmış kanın tüpün kenarı ile ilişkisi kesilir ve serin bir yerde bırakılır. 19
Serljik Muayene için Örnek Alımı Kan, gerektiğinde santrifüj edilerek serumun daha çabuk elde edilmesi sağlanır. Elde edilen serum ağzı sıkıca kapatılabilen steril bir tüp ya da şişeye aktarılarak gönderilir. Serumun kansız ve hemlizsiz lmasına dikkat edilmelidir. Bu amaçla kullanılan tüp ve şişeler temiz ve kuru lmalıdır. Tüp Etiketleme Örnek alınan hayvanın tipi, türü Örnek alındığı tarih Örnek türü Örneğin alındığı cğrafik bölge 20
Etiketlemede Uygunsuzluk Alınan Muayene Materyallerinin Krunması Serum: 4 0C 20 0C (saklanacaksa) Dku/svap/virus: 4 0C ( 727296h kadar) 0 70 C uzun süre saklama 21
Test için Uygun Olmayan Örnekler kntamine hemlizli Kanatlılardan Örnek Alma Stratejisi ölü kanatlılar ( ölüm süresi 24 saati geçmemeli ) hasta / ölmek üzere lan kanatlılar hasta kanatlılar ile temas halinde lan sağlıklı kanatlılar öldürme işlemi insani mettlarla yapılmalıdır 22
Alınacak Örnekler AI??? durumlarda labratuvara gönderilmesi gereken örnekler: örnekler: Nekrpsi incelemesi için en az 5 kanatlı (ölmek üzere lan kanatlılardan labilir) gönderilmelidir. Bunlardan ayrıca kla klak kal ve tracheal svaplar alınmalıdır. Hasta kanatlılardan kla klak kal ve/veya tracheal svaplar ( > 10 kanatlı kanatlı)) Sağlıklı kanatlılardan 20 kan örneği Karkas Seçimi Nekrpsi için uygun örnekler seçilmelidir. seçilmelidir. Muayeneye uygun lmayan karkaslar: karkaslar: tliz şekillenmiş, kkuşmuş, kkuşmuş, lapa gibi, gibi, slgun derili, derili, klayca dökülen deri ve tüyler, tüyler, kurtlanmış 23
Şüpheli Materyalleri Dndurma işlemi Dndurup çözdürme bazı patjenlerin izlasynlarını zrlaştırabilir ve mikrskbik inceleme için ihtiyaç duyulan dkulara zarar verebilir. Mümkünse ölümden veya numune alınmasından snra 24 48 saat içerisinde dndurulmamış numuneler teşhis labratuvarlarına en seri şekilde gönderilmelidir. Teşhis labratuvarları numunelerin ne zaman dndurulacakları veya dndurulup dndurulmayacakları knusunda vakaya göre bir rehberlik yardımı sağlayabilirler. Saha çalışmaları esnasında labratuvar ile iletişim kurulamadığı / numune gönderilemediği durumlarda ( > 242448 saat) dndurulabilir. Numune Geçmişi Bilgisi Her hayvan için bacak etiketine sudan etkilenmeyen kalemle aşağıdaki bilgiler yazılmalı: Tür Tür,, Alındığı tarih, tarih, Alındığı yer (il, ilçe, köy, yer adı ve mümkünse enlem/bylamı)) enlem/bylamı Numuneyi alan kişinin (adı / adresi / telefnu), telefnu), Etiketin arkasına ek geçmiş ve/veya yrumlar. 24
Trbalama Her hayvan ayrı plastik trbanın içine knulup, ağzı sıkıca bağlanmalıdır. Daha snra ikinci bir trbanın içine knulup ağzı bağlanmalıdır.. bağlanmalıdır Bu çift trbalama ayrı ayrı numunelerden birbirine labilecek muhtemel bulaşmayı, nakliye araçlarını ve bu işle ilgilenen kişileri kntamine edebilecek sızıntıyı önler Sğutucu ile Nakliye 1 Sağlam sert kenarlı plastik nakliye sğutucusu içerisine büyük bir plastik trba yerleştirilmeli, Trbalanmış hayvan (lar) sğutucuya kyup kapatılmalıdır.. kapatılmalıdır Kan tüpleri veya diğer örnek knteynerlerini, kırılmaları engellemek amacıyla içinde dlgu malzemesi lan özel bir knteynere yerleştirmelidir. 25
Sğutucu ile Nakliye (2) Sürekli sğutmayı sağlamak için dndurulmuş buz kalıpları karkasların arasına dağıtılmalıdır. Nakliye sırasında sızıntının lmaması için trbalanmış nrmal buz kullanılmamalıdır. Teşhis labratuvarınca talimatta verilmediği sürece kuru buz kullanılmamalıdır. Karkasların buzla temasını önlemek, yalıtımı sağlamak ve sıvıların emilmesi için sğutucunun içine buruşturulmuş gazete veya benzeri emici bir malzeme yerleştirilmelidir. Sğutucuyu kapatarak sağlam bir bantla güvenli larak bantlanmalıdır. Paketin Etiketleme İşlemi Nakliye öncesi, teşhis veya biyljik amaçlı numunelerin nakliyesi ile ilgili kuralları öğrenmek için nakliye firmasıyla irtibata geçilmelidir. Sğutucu kutu üzerine knulacak etiketler: etiketler: Teşhis labratuvarının adı, açık adresi ve telefn numarası. TEŞHİS NUMUNELERİ TEHLİKELİ BİYOLOJİK MADDELER VETERİNER KULLANIMI İÇİN Kuru buz kullanıldıysa: standart kuru buz uyarı etiketi. 26
Numune Geçmişi Hayvanın bulunduğu yer ile ilgili detaylı geçmişini ve ölüm ranı ile ilgili durumu kağıt bir zarf veya plastik pşet içine knulmalıdır. Zarf sğutucunun dışına bantlanmalıdır. bantlanmalıdır. Gönderme sırasında teşhis labratuvarına bu geçmişin bir kpyasını faks veya eemail ile gönderilmelidir. İnfeksiyöz Materyal Nakliyesi 27
İnfeksiyöz Materyal Nakliyesi Uygunsuzluk 28
Örneklerin Labratuvara Gönderilmesi Örnekler gönderilmeden önce ilgili labratuvar bu knuda mutlaka bilgilendirilmelidir. örnek türü örnek sayısı Nakliye Numuneleri ertesi gün yerine ulaşacak şekilde gönderilmelidir. Örnekler sadece bu knuda deneyimli ve Biygüvenlik seviyesi II yada III lan labratuvarlarda test edilmelidir. 29
Çalışma Tamamlandıktan Snra Yapılması Gereken İşlemler Kişisel Krunma Ekipmanları Dğru çıkarma sırası: Eldivenler Tek kullanımlık eldivenler Lastik btlar Tek kullanımlık başlık (tek kullanımlık) tulum Kruyucu gözlükler Maske Tek kullanımlık kıyafetler 30
Kişisel Krunma Ekipmanları Kullanılmış kıyafetler tıbbi atık trbalarına knularak usulüne uygun larak imha edilmelidir. 31
El Hijyeni Kruyucu kıyafetler çıkarıldıktan snra eller sabun ile yıkanmalıdır. Sabun ve su yksa alkl yada el hijyeni için uygun bir dezenfektanlı jel kullanılarak temizlenmelidir. AVIAN INFLUENZA Teşhis Teknikleri 32
Virus Saçımının Kntrlü İçin Tek Yl; Erken Teşhis Teşhis Aktiviteleri Bölgesel seviyede 8 Veteriner Kntrl ve Araştırma Enstitüsü (VKAE) tarafından sağlanmaktadır. Brnva VKAE AI / ND Ulusal Referans Labratuvarı (URL) larak görevlendirilmiştir. VKAE lerine slunum sistemi prblemi ile gelen tüm numuneler AI / ND yönünden test edilmektedir. 33
VKAE lerinin Hizmet Alanları MVKAE, EtlikAnkara Knya VKAE Adana VKAE Pendik VKAEIstanbul Elazığ VKAE Erzurum VKAE Brnva VKAEİzmir* Samsun VKAE * Brnva VKAE AI /ND Ulusal Ref. Lab. VKAE lerinde Uygulanan AI Teşhis Testleri Uygulanan Avian Influenza Testleri VKAE ELISA RT VI 1 2 TC3 H A RTPCR11 rrtpcr12 DIVA13 SEQ14 H I5 N I6 AGI D7 Ab8 Ag9 IFA T10 4 Brnva Etlik Pendik Adana Erzurum Elazığ Knya Samsun 1 Hızlı Test (Antigen capture) 2Virus iz izla lasynu synu 4Hemgglutinatin 5Hemagglutinatin inhibitin 7Agar gel immundiffusin 8Anti Antikr kr capture ELISA 1010 İmmunflurescence Antikr Antikr test 1111 Reverse transcriptase PCR 1313 Differentiatin f infected and vaccinated animals 1414 Sequencing 3 Dku Kültürü 6Neuraminidase inhibitin 9Antigen capture ELISA 1212 Real Time PCR 34
AI Teşhis Mettları O.I.E. Manual f Standards fr Diagnstic Tests and Vaccines AB Direktifi, 92 /40/EC (AI) TKB, Teşhiste Mett Birliği Kitapçığı, AI TeşhisTeşhis Labratuvar Testleri Viral Antijen Tespiti Hızlı Test, Mleküler Testler (PCR), Virus İzlasynu, ELISA, AGID HI Antikr Tespiti ELISA, AGID, HI 35
AI Teşhis Viral Antijen Tespiti Hızlı Test Tracheal svap, Or Orpharyngeal svap Klakal svap Nükleik asit Tespiti (RT(RTPCR, rrtrrtpcr) Dku Örnekleri Svap Örnekleri AI Teşhis Virus İzlasynu Dku Örnekleri Svap Örnekleri HPAI HPAI nın nın kesin teşhisi için virus izlasynu gereklidir. 36
Antijen Anti jen Tespit Eden Testler: Hızlı Test Örnekler Tracheal, rrpharygeal, klakal svap örnekleri Avantajları Hızlı (15 (1520 dak. dak.)) Yüksek spesifite Özel ekipman ve lab. gerektirmez Dezavantajları Fiyat Orta derecede hassasiyet (VI na göre % 707080) Yalancı p pzitiflik zitiflik (ba (bakteriyel kteriyel kntaminasyn) kntaminasyn) Kan/mukus tarafından interfer interferans ans (alkaline phsphatase) Prtkl Tracheal / rpharyngeal svaplar Örnek tplanması Klakal svap 37
Prtkl Basamak 1 8 damla damla (~250µl) ekstraksiyn buffer Basamak 2 Svap buffer içerisinde döndürülür Svap tüp kenarına bastırılarak sıvının akması sağlanır Svap atılır 38
Prtkl Basamak 3 15 dakika Test çubuğu buffer içerisine knulur 15 dakika in inkübe edilir Snuç kunur Snuçların Yrumlanması Interpretatin FluDetect FluDetect f Kntrl bandı Pzitif Negatif 39
Hızlı Test Negatif Pzitif Negatif snuç Pzitif snuç Geçersiz snuç 40
Hızlı Test Snucunun Değerlendirilmesi Negatif Pzitif Geçersiz TEŞEKKÜRLER 41
İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER 42