ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME FARKINDALIK SEMİNERİ Ahmet EŞ Sancaktepe Rehberlik ve Araştırma Merkezi Nisan 2014
İşlenecek Konular Temel eğitimden orta öğretime geçiş sistemi Ölçme ve değerlendirme ile ilgili temel kavramlar ve örnekler Ölçme, Ölçek, Ölçüt, Değerlendirme Ölçme Çeşitleri ve uygulama biçimleri Doğrudan Ölçme, Dolaylı Ölçme Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler Güvenirlik, Geçerlik, Kullanışlılık Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları ve Kullanılma Biçimleri Geleneksel ölçme araçları Alternatif ölçme araçları Ölçmede Hata ve Hata Türleri Sabit hata Sistematik hata Tesadüfi hata Değerlendirme Çeşitleri ve Uygulama Biçimleri Mutlak Değerlendirme, Bağıl Değerlendirme, Amaca yönelik değerlendirme, Sürece yönelik değerlendirme Ölçme Aracı Geliştirme Basamakları ve İlkeleri
TEMEL EĞİTİMDEN ORTAÖĞRETİME GEÇİŞ SİSTEMİ
Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş Eğitimin doğasında var olan değişim ve gelişime paralel olarak, ortaöğretime geçişe dair yeni uygulamanın işlevsel, sürdürülebilir ve esnek bir nitelik göstermesi büyük önem taşımaktadır. Bu çerçevede, öğrenci, öğretmen ve okul arasındaki ilişkiyi güçlendirmeyi hedefleyen eğitim politikamızın gereği olarak, ortaöğretime geçiş uygulaması güncellenmiştir. Yeni uygulamanın temel niteliği, öğrenci başarısını anlık bir performansa dayalı olarak değil, geniş bir zaman dilimine yayarak belirlemektir.
AMAÇLAR
Amaçlar Öğrenci, öğretmen ve okul ilişkisini güçlendirmek Eğitim sürecinde öğretmenlerin ve okulun rolünü daha etkin kılmak Ülke çapında müfredatın eş zamanlı uygulanmasını sağlamak Sınav kaygısını sürece yayarak azaltmak
Amaçlar Öğretmenin meslekî performansını artırmak Okul dışı eğitim kurumlarına yönelik ihtiyacı azaltmak Öğretim programlarının uygulanmasını ve öğrenci kazanımlarını objektif bir şekilde izlemek ve değerlendirmek Başarı değerlendirmesini sürece yaymak
Amaçlar Telafi imkanı sağlayarak tek sınavdan kaynaklanan olumsuzlukları azaltmak Öğrencilerin okula devamsızlığını en aza indirmek Orta ve uzun vadede öğrencinin ders dışı sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif etkinliklerini değerlendirmek
UYGULAMA
Uygulama 2013-2014 eğitim - öğretim yılından başlayarak altı temel ders için 8 inci sınıfta öğretmen tarafından dönemsel olarak yapılan sınavlardan bir tanesi ortak olarak gerçekleştirilecek.
Uygulama Ortak Sınavlar Kapsamındaki Dersler Türkçe Matematik Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Fen ve Teknoloji T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Yabancı Dil 1.GÜN 2.GÜN SAAT SORU SAYISI SÜRE 09:00 20 40 DK 10:10 20 40 DK 11:20 20 40DK 09:00 20 40 DK 10:10 20 40 DK 11:20 20 40DK
Uygulama Ortak sınavlar, her dönem iki yazılısı olan derslerden birincisi, üç yazılısı olan derslerden ise ikincisi olmak üzere, akademik takvime göre işlenen müfredatı kapsayacak şekilde yapılacak Ortak sınavlar her dönem iki okul gününe yayılarak yapılacak, o günlerde sınav yapılacak okullarda ders işlenmeyecek Sorular çoktan seçmeli (4 seçenekli) olacak Yanlış cevap sayısı doğru cevap sayısını etkilemeyecek
Uygulama Ortak sınavlar orta ve uzun vadede açık uçlu soruları da içerecek hale dönüştürülecek Öğrenciler ortak sınavlara olağanüstü haller ve özel durumlar dışında kendi okullarında girecek Sınavda görevlendirilecek öğretmenler kendi okullarından farklı bir okulda görev yapacak
Uygulama Geçerli bir mazereti sebebiyle ortak sınava giremeyen öğrenciler için önceden belirlenen bir haftasonunda mazeret sınavı yapılacak Mazeret sınavı, belirlenen sınav merkezlerinde yapılacak
ORT ÖĞRETİME YERLEŞTİRMEYE ESAS PUANIN HESAPLANMASI
Yılsonu başarı puanı Yılsonu başarı puanı, not ile değerlendirilen tüm derslerin ağırlıklı yılsonu puanlarının o dersin haftalık ders saati sayısı ile çarpımının o sınıfa ait haftalık ders saatleri toplamına bölümünden elde edilen puanı ifade eder. Puanlama 100 tam puan üzerinden yapılacaktır.
Ağırlıklandırılmış ortak sınav puanı Ortak Sınavlar kapsamında, sınavı gerçekleştirilen derslerden alınan puanlar kendi ağırlık katsayıları ile çarpılacaktır. Çarpımların toplamından elde edilen değerin derslerin ağırlık katsayılarının toplamına bölünmesi suretiyle ağırlıklandırılmış ortak sınav puanı hesaplanacaktır. Puanlama 700 tam puan üzerinden yapılacaktır.
Ağırlıklandırılmış ortak sınav puanı
Yerleştirmeye esas puanın hesaplanması Öğrencilerin 6, 7 ve 8 inci sınıf yılsonu başarı puanları ile 8 inci sınıf ağırlıklandırılmış ortak sınav puanı toplanacaktır. Elde edilen toplam ikiye bölünerek yerleştirmeye esas puan elde edilecektir. Puanlama 500 tam puan üzerinden yapılacaktır.
Yerleştirmeye esas puanın hesaplanması
Yerleştirmeye esas puanın hesaplanması 1* : ORTALAMA HESABI: Sınavlar ve ödevlerden alınan puanların aritmetik ortalamasıdır. ORT=(SP1+SP2+SP3+PP+PRP)/5 Ortalama(Türkçe) = ( 75 + 85 + 70 + 75 ) / 4 = 76.2500 2*: AĞIRLIKLI ORTALAMA HESABI: Her ders için hesaplanan ortalamaların, o dersin haftalık ders saatine çarpımının, ders saatleri toplamına bölünmesi ile elde edilen değerdir. AORT=(ORTxDS)/Toplam Ders Saati Ağırlıklı Ortalama(Türkçe) = ( 76.2500 x 5 ) / 28 = 13.6161 3* : YILSONU BAŞARI PUANI: Her iki dönemde, her ders için hesaplanan ağırlıklı ortalama toplamlarının, aritmetik ortalamasıdır. Puanlama 100 tam puan üzerinden yapılır. Yılsonu Başarı Puanı=(1.Dönem Ağırlıklı Ortalama Toplamı + 2.Dönem Ağırlıklı Ortalama Toplamı)/2 Dönem Ağırlıklı Ortalama Toplamı = 76.4137 Dönem Ağırlıklı Ortalama Toplamı = 80.0446 Yılsonu Başarı Puanı = ( 76.4137 + 80.0446 ) / 2 = 78.2292
Yerleştirmeye esas puanın hesaplanması AĞILIKLANDIRILMIŞ ORTAK SINAV PUANI: Ortak Sınavlar kapsamında, sınavı gerçekleştirilen derslerden alınan puanlar kendi ağırlık katsayıları ile çarpılır. Çarpımların toplamından elde edilen değer, derslerin ağırlık katsayılarının toplamına bölünmesi suretiyle her bir dönem için dönemsel ağırlıklandırılmış ortak sınav puanı elde edilir. Dönemsel ağırlıklandırılmış ortak sınav puanlarının aritmetik ortalaması ağırlıklandırılmış ortak sınav puanını oluşturur. Puanlama 700 tam puan üzerinden yapılır. Dönem Ağırlıklandırılmış Ortak Sınav Puanı (OSP1) OSP1 = ((( (SPTürkçe x AKTürkçe + SPMat x AKMat + SPFen x AKFen + SPİnk.Tar.x AKİnk.Tar. + SPYab.Dil x AKYab.Dil + SPDin x AKDin) / AKTop.) / 100) x 700) = ((( (85x4 + 35x4 + 90x4 + 85x2 + 60x2 + 75x2) /18) / 100) x 700) = 497.7778 Dönem Ağırlıklandırılmış Ortak Sınav Puanı (OSP2) = ((( (90x4 + 75x4 + 70x4 + 80x2 + 70x2 + 75x2) /18) / 100) x 700)
Yerleştirmeye esas puanın hesaplanması Ağırlıklandırılmış Ortak Sınav Puanı (AOSP) = (OSP1 + OSP2) / 2 = (497.7778 + 540.5556 ) / 2 = 519.1667 Yerleştirmeye Esas Puan: 6, 7 ve 8 inci sınıf yılsonu başarı puanları ile 8 inci sınıf ağırlıklandırılmış ortak sınav puanı toplanır. Elde edilen toplam ikiye bölünerek yerleştirmeye esas puan elde edilir. Puanlama 500 tam puan üzerinden yapılır. Yerleştirmeye Esas Puan (YEP) = ( YBP8 + YBP7 + YBP6 + AOSP ) /2 = (78.2292 + 68.9781 + 75.8759 + 519.1667 ) / 2 =
TEOG Sınavlarından Sonra NE YAPMAMALİYIZ Oturumlar arasında öğrencilerimizi sorgulamamalıyız. Ne yaptı?, kaç doğrusu var?, yanlışı var mı?, heyecanlındı mı? Bu sorular bir sonraki oturum öncesi öğrencinin gerilimini artırır. Öğrenciler arkadaşları ile yaptıklarını karşılaştırarak umutsuzluğa düşebilir. Fazla yanlış yaptığını düşünen öğrenciler bir sonraki sınava ümitsizliğe kapılmış, düşük motivasyon ya da yüksek kaygı ile girebilir.
TEOG Sınavlarından Sonra NE YAPMALIYIZ Motivasyonu sağlamak için. Olumlu yönlerini, başarılı olduğu noktaları ön plana çıkarmak gerekir. Çabasını değerlendirmek ve desteklemek önemlidir.
ORT ÖĞRETİME GEÇİŞ NASIL GERÇEKLEŞECEK?
Ortaöğretime Geçiş Nasıl Gerçekleşecek? Ortaöğretime yerleştirmeye esas puan, öğrencinin bir sonraki eğitim kademesinde devam edeceği okulun belirlenmesinde kullanılacak Öğrencilerin yaptıkları okul tercihleri, puan esasına göre değerlendirilecek ve yerleştirmeler merkezi olarak elektronik ortamda gerçekleştirilecek
PUAN EŞİTLİĞİ HALİNDE ORTA ÖĞRETİME YERLEŞTİRME NASIL GERÇEKLEŞECEK?
Puan Eşitliği Halinde Ortaöğretime Yerleştirme Nasıl Gerçekleşecek? Yerleştirmeye esas puanların eşit olması durumunda aşağıdaki öncelik sıralamasına göre yerleştirme yapılacaktır: 1. Ağırlıklandırılmış ortak sınav puanı, 2. Sırasıyla 8, 7 ve 6 ıncı sınıflardaki yılsonu başarı puanı üstünlüğü, 3. Tercih önceliği, 4. Okula özürsüz devamsızlık yapılan gün sayısının azlığı.
ÖLÇME NEDİR?
ÖLÇME Ölçme, bireylerin ya da nesnelerin belirli özelliklere sahip olup olmadığının, sahiplerse sahip oluş derecesinin belirlenerek sonuçların sembollerle ve özellikle sayı sembolleriyle ifade edilmesidir. Ölçme, niteliklerin nicelleştirilmesi işlemidir. Ölçme, bir betimleme (tanımlama) işlemidir.
ÖLÇME Ölçme: Bir niteliğin (özelliğin) gözlenip gözlem sonuçlarının sayı ve sembollerle ifade edilmesidir. Ölçme işleminin aşamaları: Ölçülecek özellikler tanımlanır: Masanın boyu, Ayşe nin zekası, Öğrencilerin derse karşı tutumu Ölçülecek niteliğe uygun araç seçimi ya da hazırlanması: Cetvel, zeka testi, tutum ölçeği. Ölçülecek nitelik ve aracın eşleştirilerek, sayı ya da başka bir sembolle ifade edilmesi: Masanın boyu 85 cm. Ayşe nin IQ sü 95 puandır. Veli sınavdan 60 puan aldı.
ÖLÇME Ölçme Kuralı: Ölçme kuralı ölçülen özellik ile sayıların eşleşme yollarıdır. Örneğin, hangi özelliğin hangi sayıyla ifade edileceği bir ölçme kuralıdır. Bir sınavda her sorunun 5 puan olması bir ölçme kuralıdır.
ÖLÇME TÜRLERİ a) Doğrudan ölçme Doğrudan Ölçme: Ölçülen nitelik ile ölçmede kullanılan aracın niteliği aynı ise bu tür ölçmelere doğrudan ölçme denir. Örneğin: Bir bahçenin enini metre ile ölçmek, bir kütleyi terazi ile ölçmek, öğrencileri boy sırasına dizmek gibi b) Dolaylı Ölçme Dolaylı Ölçme: Ölçülen özellik ile ölçmede kullanılan aracın özelliği birbirinden farklı ise bu tür ölçmelere dolaylı ölçme denir. Örneğin, sıcaklık ve zeka-başarı doğrudan değil dolaylı olarak ölçülür.
ÖLÇEK VE ÖLÇEK TÜRLERİ?
ÖLÇEK VE ÖLÇEK TÜRLERİ Ölçek: Belli birimlerle bölünmüş bir ölçme aracıdır. Ölçme sonuçlarının özelliklerine bakarak değişik ölçek türleri bulunmuştur.
ÖLÇEK TÜRLERİ a) Sınıflama Ölçeği b) Sıralama Ölçekleri c) Eşit Aralıklı Ölçek d) Eşit Oranlı Ölçek
a) Sınıflama Ölçeği Belli bir gruba ait olup olmamayı gösteren ölçüler veren ölçeklere sınıflama ölçekleri denir. İnsanların cinsiyet (kadın-erkek), medeni hal (evli-bekarboşanmış),göz rengi (mavi-yeşil-ela) ten rengi gibi kategorilere ayrılması, tembel-çalışkan, illere kod numarası verilmesi ve her ile ait arabaların aynı numara ile belirtilmesi sınıflamaya iyi bir örnektir. Bu ölçekte nesnelere verilen sayıların sayısal anlamları yoktur, onlar miktar belirtmezler. Sınıflama ölçekleri eğitimde pek kullanılmaz.
b) Sıralama Ölçeği Sadece sıra bildiren ölçüler verebilen ölçeklere sıralama ölçekleri denir. Bu ölçekte nesneler, bir özelliğe en az sahip olandan en çok sahip olana ya da en çok sahip olandan en az sahip olana doğru sıralanır ve her bir sıraya bir sayı verilir. Bir gruptaki boy sırası, bir koşuda alınan dereceler, bir sınıftaki başarı sırası bu türdendir. Eğitimdeki ölçmelerde elde edilen ölçme sonuçlarının pek çoğu sıralama ölçeğindedir.
c) Eşit Aralıklı Ölçek Eşit aralıklı ölçeklerde göreceli bir başlangıç noktası ve tanımlanmış, değişmez (tüm ölçek boyunca eşittir) bir birim vardır. Eşit aralıklı ölçeklerdeki sıfır, o noktada ölçülen özelliğin gerçekten hiç bulunmadığı anlamına gelmez yani yokluk ifade etmez. Bu tür ölçeklerdeki sıfır noktası, sayısallaştırmayı kolaylaştıran bir başlangıç noktasıdır, doğal ya da mutlak sıfır noktası değildir.
c) Eşit Aralıklı Ölçek -Örnekler Sıcaklık ölçmede kullanılan termometre eşit aralıklı ölçek esasına göre geliştirilmiştir. Çünkü; suyun donma noktası 0 C kaynama noktası 100 C olarak belirlenmiştir. İki nokta arası 100 eşit parçaya bölünerek her bir bölmeye 1 C denilmiştir. Takvimler de eşit aralıklı ölçek esasına göre geliştirilmiştir. Çünkü; başlangıç noktası miladi takvimde Hz. İsa nın doğumu, hicri takvimde Hz. Muhammed in (s.a.v.) Mekke den Medine ye Hicreti (sıfır) başlangıç noktası olarak seçilmiştir. IQ testleriyle zeka seviyesinin belirlenmesi ve eğitimde kullanılan testler. (Türkçe dersinden 50 soruluk bir test uygulaması olsun. Her sorunun 2 puan (eşit) olduğunu düşünürsek 40 soruyu doğru cevaplayan öğrenci yanlış doğruyu götürmediği sürece 80 puan
d) Eşit Oranlı Ölçek Eşit oranlı ölçeklerde gerçek bir sıfır noktası bulunduğu ve ölçek eşit aralıklara bölümlendiği için bu ölçekte elde edilen veriler üzerinde her türlü matematiksel işlem yapılabilir. Ağırlık ve uzunluk ölçüleri, saat gibi ölçme araçları bu tür ölçek esasına uygun olarak geliştirilmiştir. Örneğin: 1 km ye 500 m nin 2 katı veya 500 m ye 1 km nin yarısı deriz. Ya da Ali nin yaşı 20 Fatma nın yaşı 17 ise ikisinin yaşları toplamı 37 yapıyor deriz
ÖLÇÜT Ölçme sonuçlarını karşılaştırdığımız değerlerdir. Ölçüt sınır, koşul ya da kural belirtir. Değerlendirme ise yargıdır. (Cevap anahtarı) Sınavda alınan notlardan 45 başarılı ve 44 başarısız diye ayırmak örnek olarak verilebilir. İkiye ayrılır. a)mutlak ölçüt: Ölçme işleminden önce standart ve değişmez bir ölçüt varsa bu ölçüte mutlak ölçüt denir. İlk ve orta öğretimde kullanılan ölçütler buna örnektir. Ör: 45 ve üzeri başarılı sayılır. ÖSS de tercih yapabilmek için 185 puan almak gerekir. LES ten 45 almak gerekir vs. b)bağıl Ölçüt: Ölçme işleminden sonra ölçülenlere göre belirlenen ölçüte denir. Ör: Çan eğrisi, KPSS sınavı, ÖSS deki okullara yerleştirmeler vs. (Taban puanlar belli değildir. O yıl sınava giren adaylar belirler), Akademik başarısı en yüksek olan 5 kişi yüksek lisansa alınacak vs. UYARI: Ölçüt, sınır ya da koşul belirtir. Değerlendirme ise karardır, yargıdır. ÖRNEK: Ali sınavdan 30 aldı Ölçme Sınavdan başarılı olması için 45 gerekli Ölçüt
DEĞERLENDİRME Değerlendirme: Ölçme sonuçlarının bir ölçütle karşılaştırılarak değer yargısına varılma sürecidir. Bu sürecin üç ögesi vardır: Ölçme sonucu: Veli, sınavdan 60 puan aldı. Ölçüt: Sınavdan en az 60 puan alan geçer Karar: Veli 60 puan aldığı için geçti. Soru: Ölçme nesnel, değerlendirme ise özneldir. Neden?
ÖLÇME ARAÇLARINDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER?
1- GÜVENİRLİK Genel anlamda güvenirlik, ölçme sonuçlarının (test puanlarının) tesadüfî hatalardan arınık olma derecesi olarak tanımlanmaktadır. Aynı bireyler benzer şartlar altında tekrar test edilirlerse, elde ettikleri sonuçların tutarlılığı ya da tekrarlanabilirliğinin bir derecesidir. Ölçme sonuçlarının duyarlı, tutarlı ve kararlı olması güvenirlik açısından önemlidir. Güvenirlik yukarıda belirtildiği gibi farklı kavramlarla da ifade edilebilir: tutarlılık,
1- GÜVENİRLİK Tutarlılık Kararlılık Duyarlılı k Tutarlılık: Bir ölçme aracının tekrar tekrar kullanılması sonucu elde edilen sonuçların aynı ya da benzer olabilme derecesine tutarlılık anlamında güvenirlik denir. Kararlılık: Bir ölçme aracının zaman aralıklarıyla tekrar tekrar kullanılması sonucu elde edilen sonuçların zamana rağmen aynı ya da benzer olabilme derecesine kararlılık anlamında güvenirlik denir. Tutarlılık ile kararlılık arasındaki tek fark; kararlılığın elde edilen sonuçların zamana karşı direnç göstermesi ve benzerliğini koruyabilme derecesini de ifade ediyor olmasıdır. Duyarlılık: Ölçme aracının biriminin olabildiğince hassas, küçük olmasının derecesidir. Ölçme aracında kullanılan birim ne kadar küçükse ölçmenin duyarlılığı o ölçüde artacaktır. Örneğin: uzunluk ölçerken kullanılacak cetvellerden mm bölmeli olanı cm bölmeli olana göre daha duyarlı sonuçlar verecektir. Eğitimde en çok kullandığımız ölçme araçlarımız da sınavlardır ve sınavları oluşturan her bir birim de sorularımızdır. Sınavların duyarlılığı da soru sayısının arttırılmasıyla sağlanır. Bir sınavda ne kadar çok
1- GÜVENİRLİK Öğrenciler El Kantarı Terazi Elektronik A 7.50 7.40 7.28 B 7.00 7.30 7.32 C 8.00 7.10 7.16 D 7.50 7.50 7.20 E 7.00 7.20 7.24
1- GÜVENİRLİK Öğrenciler El Kantarı Terazi Elektronik A 7.50 7.40 7.28 B 7.00 7.30 7.32 C 8.00 7.10 7.16 D 7.50 7.50 7.20 E 7.00 7.20 7.24 Ort 7.40 7.30 7.24 Birim 0.500gr 0.100gr 0.10 gr
1- GÜVENİRLİLİĞİ ETKİLEYEN ETMENLER Ölçme aracından kaynaklanan hatalar Ölçmeyi yapan kişiden kaynaklanan hatalar Güvenirlik belirleme yöntemleri Testi alan kişi ya da grubun özelliklerine yönelik faktörler Testi uygulama koşulları Şans başarısı
Güvenirlik Artırma Yolları 1) Güvenirliği artırmada en etkili yol, soru sayısını artırmaktır. Böylece birimin değeri küçülerek duyarlılık artar. 2) Öğrencilerin sınava güdülenmesi, 3) Ölçme aracını oluşturan soruların açık ve anlaşılır yazılması, 4) Soruların uygun büyüklükte puntoyla yazılması, 5) Soruların test formu içerisine düzgün yerleştirilmesi, 6) Baskı hatalarının olmaması, okunaklı olması vb. 7) Sınav süresinin yeterli verilmesi, 8) Sınav ortamının temiz, yeterli düzeyde ısı, aydınlık olması, 9) Gürültülü bir ortamda olmaması 10) Öğrencinin kaygı düzeyinin belli bir düzeyde olması. 11) Puanlamanın objektifliği
2- GEÇERLİLİK Geçerlik, bir ölçme aracının ölçmek istediği değişkeni ölçüp ölçmediği, ölçüyorsa onu başka değişkenlerden ne derece arınık olarak ölçtüğüdür. Daha genel anlamda ölçme aracının amacını gerçekleştirebilme düzeyidir.
2- GEÇERLİLİK Genel anlamda geçerlik, bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği başka özelliklerle karıştırmadan, doğru bir şekilde ölçmesidir. Diğer bir ifadeyle, ölçme aracının amaca hizmet etme derecesidir. Bir ölçme aracının ölçülmek istenilen özelliği ölçme derecesine, onun bu özelliği ölçmedeki geçerlik düzeyi denir. Eğitimdeki ölçmelerde, temel olan ölçme aracının değil, bu araçtan elde edilen sonuçların geçerliğidir. Diğer bir ifadeyle, testin kendisinin geçerliğinden ziyade, testten elde edilen sonuçlara dayalı olarak yapılan yorumların geçerliğinden bahsetmek daha doğrudur. Diğer önemli bir husus, ölçme aracından elde edilen sonuçların geçerliği yoktur veya tamdır demek de doğru bir ifade değildir. Bunun yerine düşüktür, orta düzeydedir ya da yüksektir ifadesi kullanılmalıdır.
2- GEÇERLİLİK Öğrencilerin başarılarını değerlendirmek amacıyla yapılan sınavların ve testlerin sonuçlarının geçerliğini belirleme yaklaşımlarını genel anlamda iki kategoride toplamak mümkündür. Bunlar: Doğrudan geçerlik: Uzman (öğretmenler, test geliştiriciler, alan uzmanları gibi) kişilerin, testleri ya da sınavları doğrudan inceleme ve analizine dayanır. Türetilmiş geçerlik: Test ya da sınav sonuçlarının, bağımsız bir testten elde edilen sonuçlarla istatistiksel olarak karşılaştırılmasına dayanır. Doğrudan geçerlik çalışmalarını gerçekleştirmek, istatistiksel yaklaşıma oranla daha kolaydır. Çünkü bağımsız bir testten elde edilmiş ölçüt puanlarına ihtiyaç yoktur. Bununla birlikte, bu yaklaşım, doğrudan uzmanların kararlarına bağlı olduğundan, istatistiksel yaklaşıma göre daha az objektiftir.
2- GEÇERLİLİK TÜRLERİ Kapsam Yordama Yapı Ölçüt Görünüş 1) Kapsam geçerliliği; Sınav sorularının ölçmek istediği konu alanını kapsayıp kapsamadığı kapsam geçerliliğini gösterir 2) Yordama geçerliliği,; Öğrencileri bir öğretim programına yerleştirmeden önce, seçme amacıyla yapılan sınavlardaki başarı ölçülerine bakarak, öğretim programındaki başarılarını kestirmek sınavın yordama geçerliliğini verir 3) Yapı geçerliliği, Ölçme aracı ya da testten elde edilen sonuçların, o araçla ölçülmek istenilen kuramsal yapıyı ortaya koyabilme derecesidir. 4) Uyum (benzer ölçekler- Ölçüt ) geçerliliği ; Ölçüt geçerliği, bireylerin o testten elde ettiği puanlarla, aynı özelliğe yönelik geçerliği ve güvenirliği belirlenmiş farklı bir testten aldıkları puanlar arasındaki korelâsyona bakılarak hesaplanır 5) Görünüş geçerliliği; Görünüş geçerliği, adından da anlaşılacağı gibi, bir testin görünüşte neyi ölçüyor göründüğü ile ilgilidir. Örneğin, bir tarih testini ele alalım. Testte baktığımızda, adının, cevaplama yönergelerinin ve testteki her bir sorunun tarih ile ilgili olduğu izlenimi vermesi görünüş geçerliğidir.
2- GEÇERLİLİĞİ DÜŞÜREN ETMENLER 1) Güvenirliği düşüren bütün etmenler geçerliliği de düşürür. 2) Soruların dersin konularını yeterince kapsamaması 3) Soru sayısının azlığı, 4) Sınavın uygulama koşullarının olumsuzluğu 5) Sınav süresinin yetersizliği 6) Sınav stresi ve güdülenme yetersizliği 7) Puanlama hatası 8) Sınavın çok zor veya çok kolay olması 9) Ölçüt puanların güvenirliği
2- GEÇERLİLİĞİ ARTIRMANIN YOLLARI Testteki her bir sorunun sadece o soruyla ölçülmek istenen davranışı ölçecek şekilde hazırlanması, Soruların ölçülen davranışa sahip olanlarla olmayanları ayırıcı şekilde hazırlanması, Testteki soruların, % 10 u çok zor, % 20 si zor, % 40 ı vasat, % 20 si kolay, % 10 u çok kolay olacak şekilde hazırlanması, Aynı soruların değiştirilmeden yıldan yıla tekrar tekrar sorulmaması,
2- GEÇERLİLİĞİ ARTIRMANIN YOLLARI Sınavda kopya çekilmesine izin verilmemesi, Sorularda doğru cevaba götürecek ipuçları bulunmamalı, Her bir sorunun sadece o soruyla ölçülmek istenen davranışı ölçecek şekilde hazırlanması, Soruların ölçülen davranışa sahip olanlarla olmayanları ayırıcı şekilde hazırlanması, Sınavlarda sorulacak sorular, sınavdan önce sınıfta çözülmemeli ya da öğrencilerin bildiği bir kaynaktan aynen alınmamalı, Soruların tüm konuyu kapsayıcı şekilde dengeli dağılması geçerliği arttırır. Güvenirliğe yönelik yapılan çalışmalar, dolaylı olarak geçerliği de arttırır.
Güvenirlik ile Geçerlik Arasındaki İlişki Bir ölçme aracının geçerliği için güvenirlik gereklidir, ancak yeterli şart değildir. Tam anlamıyla tutarlı sonuçlar veren bir test, ölçülen özellikle ilgili doğru bilgi sağlamayabilir. Yani, ölçme aracınız, tam olarak ölçmek istediğiniz özelliği ölçmüyorsa, tutarlı ölçümler verse bile onu kullanmanın anlamı yoktur. Geçerlik açısından baktığımızda ise, bir test, geçerli değilse, o zaman güvenirliği tartışmanın anlamı yoktur.
3- KULLANIŞLILIK Ölçme aracının ekonomik olması, uygulama süresinin kısalığı, ölçmeciden istediği beceriler, hazırlamasının ve uygulamasının kolaylığı, puanlamasının pratikliği gibi etkenler ölçme aracının kullanışlılığını gösterir. Ölçme aracının kullanışlılığı, diğer iki özelliğini artırıcı yönde rol oynar.
2. Gün ÖLÇMEDE HATA VE HATA TÜRLERİ
ÖLÇMEDE HATA VE HATA TÜRLERİ Hata: Ölçme sonuçlarına istenmeyen değişkenlerin karışmasıdır. Hataların bir kısmı kontrol dışında ölçme sonuçlarına karışabilir. Bu nedenle çok iyi sanılan ölçme araçlarıyla yapılan ölçmelerde bile bir miktar hata vardır.
ÖLÇMEDE HATA KAYNAKLARI Ölçme araçları (terazi, cetvel, metre, test gibi), Ölçme yöntemi (yazılı, sözlü, kısa cevaplı...), Ölçme işlemini yapan kişi, Ölçmenin yapıldığı ortam, Bireyin kişisel özelliklerinden kaynaklanabilir.
ÖLÇMEDE HATA TÜRLERİ Sabit hata Sabit hata : Her bir ölçme miktarı değişmeyen hatalara sabit hata denir. Bir öğretmenin her okuduğu cevap kağıdına 10 puan fazla vermesi. Cetvelde 0 yerine 1 den başlayarak 1 cm kısa ölçme, bir sınavda 20 puanlık bir sorunun hiç bir öğrenci tarafından cevaplanamaması yüzünden 100 yerine 80 puan üzerinden ölçme vs.
ÖLÇMEDE HATA TÜRLERİ Sistematik hata 2) Sistematik (yanlı) hata: Ölçme koşullarına ve ölçmeciye bağlı olarak miktarı değişen hatalara sistemli hatalar denir. Puanlayıcı yanlılıklarını yansıtan tüm hatalar sistemli hatalardır. Bir test puanlanırken erkek öğrencilere kızlardan daha fazla puan verilirse, puanlayıcı öğrencilerin cinsiyetine bağlı sistemli bir hata yapmış olur. Güzel yazıya, dilbilgisine puan verme, Başarılı öğrencilere fazla puan verme, vs.
ÖLÇMEDE HATA TÜRLERİ Tesadüfi hata 3) Tesadüfi hata: Kaynakları iyi bilinmeyen ve ölçme sonuçlarına gelişigüzel karışan hatalara denir. Sınav günü öğrencinin hastalığı, sınav koşullarının elverişsizliği, şans başarısı, öğretmenlerin cevapları puanlarken ve puanları toplarken dikkatsiz olması gibi etkenler bu tür hataların ortaya çıkmasına neden olur.
DEĞERLENDİRME TÜRLERİ
Değerlendirme Türleri 1- Ölçütüne Göre Değerlendirme 2- Amaca Yönelik Değerlendirme
Ölçüte Göre Değerlendirme Sınavdan elde edilen puanlar tek başlarına bir anlam ifade etmez. Bu puanı değerlendirmek ve bu değerlendirmeyi de belirli bir dayanak noktasına yani ölçüte göre yapmak gerekmektedir. Bu ölçütler; 1- Ölçüte dayalı (mutlak değerlendirme) 2- Norma dayalı (bağıl değerlendirme) olmak üzere ikiye ayrılır.
1- Mutlak Değerlendirme Mutlak değerlendirmede ölçüt, dersin hedef davranışlarıdır. Hedef davranışlarından belirli oranına sahip olan öğrencilerin başarılı sayılacağı kabul edilir. Değerlendirmede kullanılan ölçüt, mutlak başarının bir göstergesi olduğunda, mutlak değerlendirme adını alır. Bir sınavdaki alınabilecek en yüksek puan mutlak değerlendirmenin bir ölçütü kabul edilebilir. Not vermede, öncelikle sınavdan alınan puanlar mutlak başarı yüzdesine çevrilir. Puanlar mutlak başarı yüzdesine aşağıdaki formülle çevrilir. MBY=(Xi/K)*100 MBY: Mutlak Başarı Yüzdesi Xi: i kişisinin sınav puanı K: Sınavdan alınabilecek en yüksek puan
1- Mutlak Değerlendirme Mutlak başarı yüzdesine çevrilen puanlar, okulun sınav yönetmeliğindeki ölçüt ile karşılaştırılarak nota çevrilir. Önceden verilen örneğimizdeki puanları nota çevirmede ölçütümüz aşağıdaki gibi olsun. MBY Not Sonuç 90-100 5 80-89 4 Geçer 70-79 3 60-69 2 0-59 1 Kalır
2- Bağıl Değerlendirme Bağıl değerlendirmede ölçüt sınıfın ortalama başarı düzeyidir. Sınıfın ortalama başarısı üzerinde puan alan öğrenciler başarılı; altında puan alan öğrenciler ise başarısız sayılır. Bu nedenle öğrencileri birbirleri ile yarışma ortamına iterek başarı düzeyinin artırılmasına neden olabilir. Puan dağılımının aritmetik ortalaması ile standart kaymasının hesaplanması ile önce bir ölçüt geliştirilir; sonra da bu ölçüte göre puanlar nota çevrilir.
AMACINA GÖRE DEĞERLENDİRME 1)Tanılayıcı değerlendirme-tanıma ve yerleştirmeye yönelik değerlendirme (diagnostic evaluation), 2)Biçimlendirici değerlendirme- biçimlendirme ve yetiştirmeye yönelik değerlendirme (formative evaluation), 3)Düzey belirleyici değerlendirme - durum muhasebesine yönelik değerlendirme (summative evaluation)
1- Tanılayıcı Değerlendirme Tanılayıcı değerlendirme de amaç öğrenciyi mevcut bilişsel duyuşsal ve devinişsel davranışları yönünden tanımak ve bu özelliklerine uygun düşecek programa yerleştirmektir. Tanılayıcı değerlendirmede kullanılan ölçme araçları standartlaştırılmış başarı ve yetenek testleri, seçme ve yerleştirme amaçlı testler ve muafiyet testleridir.
2- Biçimlendirici Değerlendirme Bu değerlendirme türünde, öğretim süreci devam ederken, her bir ünitedeki öğrenme eksikliklerinin ve güçlüklerinin belirlenmesi ve bunların giderilmesi için gerekli düzeltmeleri yapmak için yapılan değerlendirmeye biçimlendirici değerlendirme denilmektedir. Öğrencilerin bir programa girdikten sonra süreç içinde sürekli değerlendirilmeleri önemli görülmektedir. Bu değerlendirme Programa sürekli dönüt sağlamakta ve iyileştirici önlemlerin alınması için de bir kontrol sistemi oluşturmaktadır. Bu değerlendirme türünde izleme testleri, kısa sınavlar (quiz) ve ara sınavlardan yararlanılmaktadır
3- Düzey Belirleyici Değerlendirme Bu değerlendirme türünde, öğrencinin yetişme düzeyi ile programın yetiştirme gücü hakkında bir değer biçmeye esas teşkil edecek verilerin elde edilmesi ve kullanılması söz konusudur. Program sonunda öğrencilerin kazanılmış bilişsel davranış, duyuşsal özellik ve devinişsel becerilerini ölçmeye yarayan değerlendirme türüdür. Bu değerlendirme ile eğitim programının öğrencilere istenilen davranışları kazandırma açısından programın yeterli olup olmadığı hakkında bir yargıya varılması olası görülmektedir. Bu değerlendirme daha çok başarı testleri ya da yeterlilik testleri ile yapılmaktadır. Böylece öğrenciye kazandırılmak istenen tüm özellikler test edilmeye çalışılmaktadır
SÜRECE YÖNELİK Değerlendirme 1) Portfolyo Değerlendirme (Bireysel Gelişim Dosyaları) vb.
EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇ VE YÖNTEMLERİ
A. Geleneksel Ölçme Araç ve Yöntemleri 1. Yazılı Yoklamalar 2. Kısa Cevaplı Testler 3. Doğru-Yanlış testleri 4. Ödev ve Projeler 5. Sözlü sınavlar 6. Çoktan Seçmeli Testler
1- Yazılı Yoklamalar Tanımı: Yazılı olarak verilen birkaç sorunun yine yazılı olarak cevaplandırılması istenilen sınavlara yazılı yoklamalar adı verilmektedir.
1- Yazılı Yoklamalar Yazılı Yoklamaların Özellikleri: 1) Cevaplar, cevaplayıcı tarafından düşünülüp yazılmak durumundadır, 2) Soru ve cevaplar yazılıdır, 3) Cevaplama zamanı uzundur, 4) Cevaplayıcı istediği cevabı verebilir (yoruma açık), 5) Kısmi puan verilebilir, 6) Puanlaması daha çok sübjektiftir, 7) Puanlaması güç ve uzun zaman alır, 8) İleri düzey davranışlarının ölçülmesine uygundur, 9) Şans başarısı yoktur.
1- Yazılı Yoklamalar Yazılı Yoklama Sorusu Yazımında Dikkat Edilecek Noktalar 1)Anlaşılır olmalı 2)Cevaplar sınırlandırılmalı (Genel sorular yerine özel sorular), 3)Uzun cevaplı ve az soru yerine kısa cevaplı ve çok soru sorulmalı, 4)Kitaptan olduğu gibi yazılmamalı, 5)Sorular birbirinden bağımsız cevaplandırılmalı, 6)Fırsat olursa denenmeli.
1- Yazılı Yoklamalar Yazılı yoklamaların puanlanması: a) Genel izlenimle puanlama: Bu yöntemde bir öğrenciye ait cevap kâğıdı baştan sona kadar okunduktan sonra edinilen genel izlenime göre bir puan takdir edilir. Özellikle kompozisyon kâğıtlarının puanlanmasında kullanılan bu yöntemle elde edilen puanların güvenirliği düşüktür. b) Sınıflama ile puanlama c) Sıralama ile puanlama d) Anahtarla puanlama
1- Yazılı Yoklamalar Puanlama Hatalarını Önlemede Alınabilecek Bazı Önlemler: a) Puanlama sırasında iyi bir kâğıttan sonra okunan orta düzeydeki bir kâğıt, olduğundan daha az iyi; kötü bir kâğıttan sonra okunan bir kâğıt da daha iyi görünebilir. Buna hareleme etkisi adı verilir. Bu etki, bir öğrencinin cevap kâğıdındaki cevapların tamamının okunması yerine, bütün öğrencilerin birinci, daha sonra ikinci, üçüncü, sorularına ait cevapların okunması suretiyle azaltılabilir.
1- Yazılı Yoklamalar b) Puanlayıcının, kâğıdın kime ait olduğunu bilmesi sübjektifliğe neden olabilir. Bu durum, puanlamanın güvenirliğini düşürür. Bu bakımdan, puanlama sırasında, cevap kâğıtlarında öğrencilerin adlarının yazılı olduğu kısım kapatılması uygun olur.
1- Yazılı Yoklamalar c) Bütünleme sınavı gibi bir komisyon tarafından yapılan sınavlarda ve katılan öğrenci sayısının fazla olduğu sınavlarda, cevap kâğıtları jüri üyeleri veya farklı puanlayıcılar tarafından paylaşılarak okunmamalıdır. Cevap kâğıtları bütün puanlayıcılar tarafından ayrı ayrı puanlanmalı, daha sonra bu puanların toplamları veya aritmetik ortalamaları öğrenciye verilecek puan olarak saptanmalıdır.
1- Yazılı Yoklama Türleri Dersin amacına, öğrenci grubuna ve öğrencilerin ders içindeki etkinliklerine göre yazılı yoklamanın değişik türleri kullanılabilir. a) Tercihli sınavlar b) Sorusuz sınavlar c) Ad çekme d) Açık kitap sınavları
Yazılı yoklamalar üzerine yapılan araştırmalar 1) Aynı sınıfa ait cevap kağıtlarını farklı iki puanlayıcının verdiği puanlar arasında 0,60 tutarlılık var. 2) Aynı sınıfa ait cevap kağıtlarını aynı kişi farklı zamanlarda puanladığında verdiği puanlar arasında 0,40 tutarlılık vardır. 3) Tek bir cevap kağıdı 70 kişiye puanlattırılıyor. Puanlama 20 üzerinden yapılıyor verilen puanlar 2 ile 19 arasında değişiyor.
2- Kısa Cevaplı Testler Tanımı: Cevaplayıcının bir rakam, bir kelime ya da en çok bir cümle ile cevaplandırdığı sorulardan oluşan sınavlara kısa cevaplı testler adı verilmektedir.
2- Kısa Cevaplı Testler Kısa cevaplı testler başlıca iki madde formunda yazılabilir. 1) Bunlardan biri, boşluk doldurma olarak bilinen eksik köklü maddelerdir. Öğrencinin vereceği cevapların soru (madde) kökünde bırakılan boşluğa yazılması istenir. 2) Diğeri ise, kökü, soru ifadesiyle biten maddelerdir.
2- Kısa Cevaplı Testler Kısa Cevaplı Testlerin Özellikleri: 1) Cevaplar kısadır, 2) Cevaplayıcı istediği cevabı verebilir, 3) Soru sayısı çoktur, 4) Puanlaması daha çok objektiftir, 5) Cevaplar öğrenci tarafından düşünülüp bulunmak durumundadır, 6) Şans başarısı yok denecek kadar azdır, 7) Puanlaması kolaydır.
2- Kısa Cevaplı Testler Kısa Cevaplı Testlerin Yazılmasında 1) Anlaşılır ve açık yazılmalı, 2) Her madde ile önemli bir bilgi yoklanmalı, 3) Bilinen bir kaynaktan olduğu gibi alınmamalı, 4) Sorunun ifadesinde ipucu bulunmamalı, 5) Eksik cümle yapısında olan sorularda bırakılan boşluklar ipucu vermemeli, 6) Biri diğerinin cevabını içeren sorular bulunmamalı, 7) Eksik bırakılan yerler aynı uzunlukta olmalı.
3- Doğru-Yanlış Testleri Tanımı: Sınıflama gerektiren testler, doğru ya da yanlış olarak verilen önermelerin kapsamındaki fikre göre, doğru ve yanlış olarak sınıflandırılması istenilen sınavlardır.
3- Doğru-Yanlış Testleri Doğru-Yanlış Testlerin Özellikleri: Cevaplar D-Y halindedir, Zamanın çoğu okumaya ve cevabı bulmaya ayrılır, Soru sayısı çoktur, Puanlaması objektiftir, Şans başarısı yüksektir, Puanlaması kolaydır.
3- Doğru-Yanlış Testleri Doğru-Yanlış Testlerinin Yazılmasında: Her madde ile sadece bir ana fikir yoklanmalı, Her madde kesinlikle doğru ya da yanlış olmalı, Bir maddenin yanlışlığı önemsiz bir ayrıntıda olmamalı, Madde kısa ve açık olmalı ayrıntılarla şişirilmemeli, Olumsuz ifade bulunmamalı, Kanı ifadeleri bir kaynağa dayandırılmalı, D-Y önermelerin sayıları yaklaşık olarak eşit olmalı, D-Y önermeler test formu içerisine belirli bir örüntüyle yerleştirilmemeli
4- Ödev ve Projeler Tanımı: Belirli konuların okul ortamı dışında araştırma yaparak derinlemesine incelenmesi ve raporlaştırılması ile yapılan sınavlardır.
4- Ödev ve Projeler Özellikleri: Diğer sınavlarda olduğu gibi ders ortamında yapılmaz. Daha çok araştırmayı içeren, uygulamayı gerektiren davranışların ölçülmesinde başvurulan bir ölçme biçimidir. Verilen bir konunun derinlemesine incelenmesi yaptırılabilir Derste öğrenilenlerin pekiştirilmesi amacıyla öğrenciye verilen bir etkinlik olarak da görülebilir. Diğer sınavlara alternatif bir sınav olmaktan çok onların tamamlayıcısı niteliğindedir. Ödev ve projelerin puanlanması daha çok yazılı yoklamalara benzemektedir. Kısmi puanlama yapılabilir. Proje değerlendirme formu kullanılarak puanlamada nesnellik sağlanabilir.
5- Sözlü Sınavlar Tanımı: Sözlü sınavlar, soruların ve cevapların sözlü olarak verildiği sınavlar olarak tanımlanmaktadır. Sözel iletişim becerilerinin ölçülmesinde kullanılabilen tek ölçme yöntemidir.
5- Sözlü Sınavlar Özellikleri: Cevaplar sözlüdür, Sınav bireyseldir, Soru sayısı azdır, Her öğrenciye farklı sorular olacağından ağırlıkları eşit olmayabilir, Cevaplama iyice düşünülmeden yapılır, Puanlaması genel izlenime göre yapılır, Öğrencinin bireysel özelliği cevaplama davranışını etkiler, Puanlamaya öğrencinin konuşması, giyimi gibi nedenler karışabilir. (Bu nedenle puanlama daha çok sübjektiftir).
5- Sözlü Sınavlar Sözlü Sınavların Yazılmasında: Anlaşılır ve açık yazılmasına, Sorular sınavdan önce hazırlanmasına, Puanlama anahtarı önceden hazırlanmasına, Cevaplama anında uyulması gereken davranışlar önceden bildirilmesine dikkat edilmelidir.
6- Çoktan Seçmeli Testler Tanımı: Sorulan bir sorunun cevabını, verilen cevaplar arasından seçme gerektiren maddelerden oluşan testlere çoktan seçmeli, ya da seçme gerektiren testler denilmektedir.
6- Çoktan Seçmeli Testler Özellikleri: Doğru cevap çoğu zaman maddenin içinde verilir. Test süresinin önemli bir kısmı maddeyi okumaya ve doğru cevabı bulmaya ayrılır. Puanlaması objektiftir. Şans başarısı vardır. İleri düzeydeki davranışların ölçülmesi zordur. Uygulaması kolaydır. Puanlama süresi kısadır. Hazırlama süresi uzundur. Soru sayısı çoktur. Cevaplama sadece işaretleme ile yapılmaktadır.