ARAZİ TOPLULAŞTIRILMASI

TAŞINMAZ GELİŞTİRME TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI ARAZİ TOPLULAŞTIRILMASI Yrd. Doç. Dr. Kadir Ersin TEMİZEL 1

Ünite: 1 ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI Yrd. Doç. Dr. Kadir Ersin TEMİZEL İçindekiler 1.1. GIRIŞ... 3 1.2. TÜRKIYE DE TOPRAK VE SU KAYNAĞI POTANSIYELI... 4 1.2.1. Türkiye de Tarımın Başlıca Sorunları... 4 1.2.2. Tarımsal Yapıya İlişkin Sorunlar... 4 1.3. ARAZI TOPLULAŞTIRMASININ TANIMI... 8 1.3.1. Dar anlamda arazi toplulaştırması... 8 1.3.2. Geniş ve Teknik Anlamda... 8 1.3.3. nın Önemi... 9 1.3.4. nın Amacı...10 1.4. KAYNAKLAR...11 2

1.1. GIRIŞ Bugün dünyanın karşı karşıya kaldığı en önemli sorunlardan birisi hızlı nüfus artışı ile birlikte artan besin maddesi gereksinimidir. Bu sorun özellikle gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde daha da ileri seviyededir. Beslenme için gerekli gıda maddeleri topraktan elde edilmektedir. Ancak dünyanın mevcut toprağı ve bu toprak üzerinde uygulanan tarım tekniği ile elde edilebilen ürün miktarı nüfusun ihtiyacını giderememeye başlamıştır. Tarım arazilerinin nüfus artışına paralel olarak artırılması mümkün olmadığına göre, bu sınırlı arazilerden daha fazla verim alabilme yollarının aranması arazilerin sadece şekillerinden ve parçalılığından kaynaklanan kayıplar derhal aktif hale getirilerek o kısımlardan da ürün alınması sağlanmalıdır. Ürün artışını sağlayacak etkenlerin en önemlileri; iyi toprak hazırlığı, uygun alet kullanılması, iyi tohumluk seçimi, tekniğine uygun sulama, tarımsal mücadele ile birlikte toprak ve su kaynaklarının geliştirilmesi ve tarımsal bünyenin ıslahı gelmektedir. Kısacası, toprağın ekonomik ve teknik yönlerden uygun düzeyde işlenmesidir. Tarımsal bünyedeki bozukluklar, verim üzerine olumsuz etki yaptığı gibi, bazı durumlarda verim artırıcı önlemlerin alınmasını zorlaştırmakta, maliyetlerin yükselmesine neden olmaktadır. Ülkemizde tarım arazileri çeşitli nedenlerle küçülmüş, parçalara bölünmüş, verimliliği, karlılığı olması gerekenden çok aşağılarda kalmıştır. İşletme büyüklüklerinin istenen değerlerin altına düşmesi, ekonomik tarım yapılmasını imkânsız hale getirmiştir. Ülkemizde arazi toplulaştırma çalışmalarına ilk olarak 1961 yılında başlanmıştır. İlk çalışma Konya İli Çumra İlçesi ne bağlı Kargın Köyü nde yapılmıştır. Burada yapılan toplulaştırma dar anlamda yapılmış olup sadece parsellerin gruplandırılması şeklinde olmuştur. 1961 yılından 2002 yılına kadar 41 yıl boyunca 450 bin hektar alanda çalışmalar yürütülmüştür. Arazi toplulaştırması 2002 yılında hız kazanmaya başlamış ve özellikle 2009 yılından sonra GAP projesi ile büyük bir ivme kazanarak 59 ilde 5 milyon ha alanı kapsayan bir proje durumuna gelmiştir. 1961-2002 yılları arasındaki 41 yılda toplam 450 bin hektar alanda arazi toplulaştırma çalışması tamamlanmış iken, 2012 yılı sonu dikkate alındığında yaklaşık 3 milyon hektar alanda arazi toplulaştırma çalışmaları tamamlanmış bulunmaktadır. Toprak ve su kaynaklarının bilgisizce kullanılması tarımın başta gelen sorunlarından birisidir. Toprak ve su gibi doğal kaynakların uygun biçimde kullanılması zorunludur. Bu kaynakların plansız ve dengesiz kullanımı ülkelerin sosyal ve ekonomik açıdan birtakım darboğazlara girmesine neden olmaktadır. Ülkemiz toprak ve su kaynaklarının geliştirilmesi, korunması, bilinçli kullanımı ve en etkin şekilde yararlanılması konularına gerekli önemin gösterilmesi gerekmektedir. Ülkemizde tarımsal üretim yıldan yıla değişen iklim koşullarına göre önemli ölçülerde dalgalanmalar göstermektedir. Birim alandan elde edilen verimin artırılması için son yıllarda tarım alanlarında modem tarım tekniklerinin uygulanması, sertifikalı tohum, gübreleme, sulama ve zirai mücadele gibi girdilerin kullanılması yararlı olmuştur, ancak yeterli olmamıştır. Bu nedenle ülkemizde tarımın temel sorunları çözülmeden teknik yöntemlerin tek başına uygulanmasının yarar sağlamayacağı bilinmektedir. Tarımın temel sorunları içerisinde tarımsal yapı bozukluğu başta gelmektedir. Tarımsal yapı bozuklukları, verim üzerinde olumsuz etki yaptığı gibi, çoğu kez verimi artırıcı önlemlerin alınmasını da güçleştirmektedir. Tarımsal yapı bozukluğunun önlenmesi, kırsal alanda geniş kapsamlı bir arazi düzenlemesi başka bir tanımla arazi toplulaştırmasıyla olasıdır. Gelişmiş ülkelerde çok eski tarihlerden beri uygulanan arazi toplulaştırma çalışmaları, ülkemizde yoğun olarak son kırk yıldır uygulanmaktadır. Bu konuda yapılan çalışmalardan olumlu sonuçlar sağlanmıştır. Avrupa Birliği uyum çalışmaları kapsamında, Türkiye de tarımsal işletmeler ilk kez bu araştırma sonuçlarından elde edilen bilgilere göre Avrupa Birliği Tipoloji Sınıflamasına tabi tutulmuştur. Bu sınıflama yönteminde, tarımsal işletmelerin hangi tarımsal faaliyetinde uzmanlaştığı belirlenmektedir. Tipoloji sınıflamasında 9 genel sınıf bulunmaktadır. Sonuçlara göre, Türkiye de tarımsal işletmelerin 8 genel tipoloji sınıfında yer aldığı tespit edilmiştir. 3

ARAZİ TOPLULAŞTIRILMASI 1 Tipoloji sınıflamasına göre tarımsal işletme sınıfları incelendiğinde, İşletmelerin en fazla %25.7 ile uzmanlaşmış tarla ürünleri yetiştiriciliği, % 21.7 ile karışık bitkisel ürün ve hayvan yetiştiriciliği, % 19.8 ile uzmanlaşmış uzun ömürlü bitki yetiştiriciliği ve %16.7 sinin uzmanlaşmış otlayan hayvan yetiştiriciliği (büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar) tipoloji sınıflarında yoğunlaştığı gözlenmiştir. Bazı Avrupa ülkelerinde yapılan araştırmalara göre; arazi toplulaştırmasının sağladığı net gelir artışı; Almanya da %20-25; İsviçre de %10-25; İspanya da %31-36; Hollanda da ise %10 olarak saptanmıştır. Hollanda da elde edilen net gelir artışına, normal toplulaştırma projesinin sağladığı katkı oranları, ulaşım olanağının artmasından % 5, parsel alanlarının artmasından % 3, parsel şekillerinin düzenlenmesinden de % 2 dir. Arazi toplulaştırmasının tüzel yapısını, başta 1982 Anayasası ile 4721 Sayılı Yurttaşlar Yasası olmak üzere, 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu yasası, 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı yasası ve ilgili diğer yasa ve yönetmelikler oluşturmaktadır. 1.2. TÜRKIYE DE TOPRAK VE SU KAYNAĞI POTANSIYELI Türkiye nin toplam arazi varlığı 77 797 127 hektardır. Bunun %35 i kadarı Tarımda işlenen araziler, %28 i çayır ve meralar, %30 u orman funda ve çalılıklar %1 kadarı yerleşim alanları ve kalanı da diğer alanlardan oluşmaktadır. Türkiye de 26 hidrolojik havzadaki yıllık yağış ortalaması 650 mm civarlarındadır. Bunun su olarak karşılığı yaklaşık 510 milyar m3 dolaylarındadır. Bu suyun büyük bir bölümü buharlaşma ve terlemeyle kaybolmaktadır. Kullanılabilir yeraltı su potansiyeli 9.5 milyar m3, yerüstü su potansiyelimiz ise 95 milyar m3 civarındadır. Toplamda 105 milyar m3 su potansiyelimiz bulunmaktadır. Tablo 1.1. Ülkemiz Toprak Kaynakları (DSİ,2012 Alan Milyon ha Tarım Alanı 28,05 Sulanabilir Alan 25,75 Kuru Tarım Alanı 7,25 Sulanabilir Alan Hedefi 8,50 Sulanan Alan 5,50 Son yıllarda artık toplulaştırma yapan kurum ve kuruluşlar bu toprak ve su potansiyelini göz önünde bulundurarak toplulaştırma çalışmalarını sürdürmektedirler. 1.2.1. Türkiye de Tarımın Başlıca Sorunları Tarımsal yapıya ilişkin sorunlar Toprak ve su kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve kullanımına ilişkin sorunlar Tarımsal üretimde çağdaş teknolojinin gerektirdiği girdilerin sağlanması ve dağıtılmasına ilişkin sorunlar Tarım tekniği yöntemlerinin geliştirilmesine ilişkin sorunlar Çiftçinin eğitimi, donatımı ve örgütlenmesi ile ilgili sorunlar Ürünlerin pazarlanmasına ilişkin sorunlar Görüleceği üzere tarımın temel sorunları arasında tarımsal yapıya ilişkin sorunlar baş sırada gelmektedir. O halde tarımsal yapıya ilişkin sorunları irdelemekte fayda vardır. 1.2.2. Tarımsal Yapıya İlişkin Sorunlar Türkiye de kırsal alanda tarım işletmelerinin yapısal bozukluğu olarak nitelendirilen sorunları dört bölümde incelemek daha uygun olacaktır. 1.2.2.1. Tarım işletmelerindeki toprak yetersizliği Türkiye de tarım işletmelerinin büyük çoğunluğu ekonomik işletmecilik yapılacak kadar arazi bü- 4

yüklüğüne sahip değildir. Ülkemiz tarım işletmelerinin %12.7 si hem kendi arazisini hem de başkasının arazisini işleten işletmelerden oluşmaktadır. Bu rakam tarım arazisi bazında %26.4 e tekabül etmektedir. Bu durum tarım işletmelerine kendi arazilerinin yetmediğinin bir göstergesidir. Sadece kendi arazisini işleten başka arazi işletmeyen işletme sayıları oldukça fazladır. Geriye kalan kısım ise işletme bazında %14.9, tarım arazisi bazında ise %28.6 lık bir oranla dikkat çekicidir. Şekil 1.1. Ülkemiz Tarım İşletmelerinin sahip olduğu işletme büyüklükleri Tarımsal gelirin yüksek olduğu verimli ve sulu tarım arazilerinde parçalanmanın etkileri daha yoğun görülmektedir. Bu durum makineleşmeyi olumsuz yönde etkilerken, üretim için daha fazla enerji kullanımına ve zaman kaybına neden olmakta ve üretim maliyetlerini arttırmaktadır. Bir çiftçi ailesinin bir yıl boyunca geçimini sağlayabilecek en küçük arazi miktarına en az işletme büyüklüğü veya ekonomik ünite büyüklüğü denilmektedir. Bu ailenin yıllık toplam giderleri ile o bölgede birim alandan elde edilen ortalama tarımsal gelir rakamlarından hesaplanabilir. Türkiye de ekonomik ünite büyüklüğü yere göre oldukça büyük değişkenlik göstermesine karşın 100 dekar dolayında kabul edilmektedir. Bu rakamın üstündeki büyüklüğe sahip işletmeler ise %18 dolaylarındadır. Bu durum ülkemizde tarım işletmelerinin büyük çoğunluğunun ekonomik ünite büyüklüğünün altında olduğunu göstermektedir. 1.2.2.2. Tarım işletmelerindeki toprak mülkiyetindeki dengesiz dağılımlar İstatistiki verilere göre ülkemizdeki tarım işletmelerinin büyüklükleri incelendiğinde, işletmelerin sahip oldukları arazi miktarları arttıkça parçalılığı da artmaktadır. Şekil 1.2. İşletme Sayılarına göre arazi varlıkları (TUİK) Şekil incelendiğinde 20 ile 50 da arasında araziye sahip olan işletme sayısının diğer gruplar içinde en fazla olduğu görülmektedir. 100 da dan küçük araziye sahip olanların oranı %83.7 dir. Tarım alanlarının ise yaklaşık %40 ı 100 da dan daha küçük işletmelere aittir. Başka bir değişle tarım işlet- 5

ARAZİ TOPLULAŞTIRILMASI 1 melerinin %15 kadarı toplam Türkiye deki tarım arazilerinin yaklaşık %60 ına sahiptir. 200 da baz alındığında ise işletmelerin %5 i tüm tarım arazilerinin üçte birine sahip olduğu çıkarılmaktadır. Bu da oldukça dengesiz dağılım olduğunu göstermektedir. Ayrıca Türkiye de hala bazı köylerin, bir şahıs, aile ve ya sülaleye ait bulunduğu bilinmektedir. Tablo 1.2. İşletme Büyüklüklerine Göre Bazı Arazi Tasarruf Şekillerinin Yıllar İtibarıyla Oransal Dağılımı (%) Tablo incelendiğinde işletme büyüklüğü arttıkça başkasının arazisini işletenlerin oranının da arttığını görmekteyiz. Türkiye ortalamasına bakıldığında %85 inin kendi arazisini işlettiği, %12 sinin de hem kendi arazisini hem de başkasının arazisini işlettiği belirlenmiştir. 1.2.2.3. Tarım işletmelerindeki toprakların dağınık, küçük, parçalı ve şekillerinin düzensizliği Tarım işletmeleri açısından parsel sayısının fazlalığı yanında bu parsellerin birbirine, özellikle de işletme merkezine olan uzaklıklarının fazlalığı da büyük sorun oluşturmaktadır. İşletme sahibi her bir parselini kontrol etmek için ek olarak masraf ve zaman sarf etmek durumunda bu da işletmeye ek bir maliyet getirmektedir. En ideali işletmenin toplam sahip olduğu arazi miktarının hepsinin bir arada ve de şeklinin düzgün (dikdörtgen) olması durumudur. Şekilleri geometrik olarak düzgün olmayan parseller, tarımsal faaliyetlere engel olması yanında toplam işletme maliyetlerini de artırması açısından önem arz etmektedir. Tarımsal işletmelerin parçalılık durumlarına bakıldığında 2001 tarım sayımı verilerine göre, mevcut 3 022 127 adet işletmenin % 4.8 inin 1-3 parça, % 44.2 sinin 4-5 parça, % 28 inin 6-9 parça, % 23 ünün ise 10 parça ve üzerinde parçalı yapıya sahip olduğu görülmektedir. 1980 yılına kadar işletme başına düşen parsel sayısı 6 civarındadır. İşletmelerin %50 ye yakını ise 2-5 parselli, %42 si ise 6 dan daha fazla parsel üzerinde çalışmaktadır. Tablo 1.3. İşletme Büyüklüklerine Göre Ortalama Parsel Sayısı ve Ortalama Parsel Büyüklüğü Yukarıdaki tablo incelendiğinde 5 hektardan daha küçük işletmelerin ortalama 3.3 adet parsele sahip olduğu görülmektedir. Ülke ortalamasına bakıldığında parsellerin büyüklüğü 15 dekar kadar olduğu görülmektedir. Tarım işletmelerinin parçalı ve çeşitli yerlerde dağınık olması, her bir parsele gidip gelmede zaman kaybı, çok ufak parsellerde modern makine ve ekipmanlarının etkin çalışamaması, çağdaş tarım tekniklerinin uygulanamaması, sermaye ve işgücünün israf olması, sınır uzunlukları çoğalan parçalarda arazi ve verim kaybı, arazi anlaşmazlıkları gibi sakıncalara yol açmakta, sonuçta tarımsal işletmelerin faaliyetlerini olumsuz yönde etkilemektedir. 6

Tablo 1.4. Yıllara göre ortalama parsel sayıları ve parsel büyüklükleri Tablo 4 incelendiğinde de yine çiftçi başına düşen parsel alanı 2011 yılında 68,1 da a çıkarılabilmiş görülse de bu rakam diğer ülkelere göre kıyaslandığında oldukça düşük kalmaktadır. Avrupa Birliği ülkeleri başta olmak üzere gelişmiş ülkelerde, işletme sayılarında azalma, ortalama işletme büyüklüklerinde ise artma görülmektedir. Küçük ve çok parçalı işletme yapısı, teknoloji kullanımını güçleştirmekte, emek verimliliğini düşürmekte, yeterli sermaye birikimini engellemektedir. Şekil 1.3. Bafra ovasında toplulaştırılmış ve toplulaştırılmamış alanlardan görünüm Şekilden de görülebileceği gibi toplulaştırma yapılan alandaki parseller, yapılmayan alana göre daha derli toplu ve yol, su gibi hizmetlere tamamıyla sahiptir. Toplulaştırma hizmeti alamamış alanda ise bazı parsellere ulaşmak için yolun dahi bulunmadığı görülmektedir. 1.2.2.4. Kiracılık, ortakçılık gibi arazi kullanma sistemlerinin düzensizliği Ülkemizde artan tarımsal nüfus ile toprakları kendine yetmeyen, toprağı işleyecek sermaye ve işgücü yetersiz olan veya hiç toprağı bulunmayan çiftçi ailelerinin artması durumu ortaya çıkmıştır. Miras yasalarının engellemeyişi, özellikle çiftçi ailesi içindeki bireylerin ailelerinden gördüğünden başka bir meslek bilmemeleri mevcut arazileri bölerek artık yetersiz hale getirmiştir. Bazı bireylerin hiç arazileri olmamasına rağmen yine de çiftçilikten başka meslek bilmemeleri sorunu artırmıştır. Bu tip sorunların artışı kiracılık, yarıcılık ve ortakçılık gibi işletme şekillerinin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu durum toprak sahipleri ile onu işleyenler arasındaki ilişkileri düzenleyen yasal esasların eksik oluşu ve toprağı kiralayanların onu en ileri düzeyde sömürmek amacıyla yeterli bakım ve yatırımları yapmaması, ortakçılıkta ise arazinin her yerini kullanma yerine daha fazla verim veren yerlerini kullanmak suretiyle diğer yerlerle ilgilenmeyerek alan kayıplarına yol açması, toprağın verimli olarak kullanılmasını önlemekte ve bu durumda da verimin düşmesinde önemli etken olmaktadır. 7

ARAZİ TOPLULAŞTIRILMASI 1 Tablo 1.5. İşletme büyüklüklerine göre kira ve ortakçılık durumu Tablo incelendiğinde, büyüklüğü 50 ile 99 dekar arasında bulunan işletmelerin %2 si kiracılık, %0.5 i ise ortakçılıkla tarım yaptığı görülmektedir. Türkiye deki işletmelerin %1.6 sı sadece kiracılık yaparken, %0.4 ü ise sadece ortakçılık yaparak yaşamını sürdürmektedir. Bu işletmelerin hiç arazileri yoktur. Toplam tarım arazilerinin ise %1.5 i kiracılıkla, %0.4 ü ise ortakçılıkla işletilmektedir. Tarımsal yapıya ilişkin sorunların çözülmesi veya bozuklukların giderilmesi tarımsal üretimde birim alandan sağlanacak verimin artırılması için alınan önlemlerden birini oluşturmaktadır. Sonuç olarak, yukarıdaki hususlar birlikte değerlendirildiğinde, Türkiye de tarım arazilerinin parçalılık ve arazilerin tasarruf şekli bakımından önemli yapısal sorunlarla karşı karşıya kaldığı görülmektedir. 1.3. ARAZI TOPLULAŞTIRMASININ TANIMI Arazi toplulaştırmasını iki bakımdan tanımlamak daha anlaşılır olmaktadır. 1.3.1. Dar anlamda arazi toplulaştırması Aynı şahsa ait ve ya çiftçi ailesine ait dağınık küçük arazi parçalarının ve hisselerinin bir araya getirilerek muntazam şekiller halinde birleştirilmesidir. Bu şekilde yapılan toplulaştırma daha ucuz ve daha az zamana ihtiyaç gösterirse de tek başına üretimin artırılmasında tam manasıyla etkili olamamaktadır. Bununla beraber tarla içi geliştirme hizmetleri düşünülmeden sulu alanlarda yapılan toplulaştırma hizmetlerinde de tekniğine uygun bir sulama yapılamadığından su kayıplarına, drenaj yetersizliğine ve arazilerin çoraklaşmasına sebep olunmaktadır. Bu sebeple, bir çok ülke, başlangıçta mali imkansızlıklardan dolayı arazi toplulaştırmasını dar anlamda uygulamışlar, fakat sonradan imkanlar geliştikçe daha geniş çerçevede planlar yürürlüğe konmuştur. Zira ideal bir toplulaştırma projesi, entegre bir proje olarak tarım odaklı tarla içi geliştirme hizmetleri ile birlikte planlandığı, projelendirildiği ve uygulandığı taktirde beklenen en yüksek fayda alınmakta, başarılı olmakta ve istenen üretim artışı sağlanmaktadır. Dolayısıyla tarla içi geliştirme hizmetleri de Arazi toplulaştırması ile birlikte projelendirilmesi ve uygulanması gerekli hatta şart olmaktadır. 1.3.2. Geniş ve Teknik Anlamda Toprakların üretim tekniğinin ekonomik olarak uygulanmasını, toprak muhafaza ve zirai sulama tedbirlerinin alınmasını güçleştirecek derecede parçalanmış, dağılmış, şekilleri bozulmuş olduğu hallerde bunları bir araya getirmek, birleştirmek, çiftçi ailesinin yaşam düzeyini yükseltmek için teknik, ekonomik ve sosyal yönden gerekli tedbirleri almaktır. Bu gün arazi toplulaştırması geniş anlamda uygulanmakta ve şu hususları kapsamaktadır. 1. Fazla parçalanmış, dağılmış arazilerin modern işletmecilik esaslarına göre birleştirilmesi 2. Tarla içi yol şebekesinin, tahliye sisteminin, drenaj ve sulama tesislerinin inşası 3. Gerekli arazi tesviyesi ve toprak ıslahının yapılması 4. Toplulaştırma ile kırsal alanın korunması, yeşil alanların düzenlenmesi 5. Kırsal alandaki insan ve topraklarının korunması için rüzgara, taşkınlara, kıyı korumasına karşı 8

gerekli koruyucu önlemlerin alınması 6. Arazilerin yeniden tanzim ve dağıtımı, mümkün olan yerlerde ünitelerin genişletilmesi 7. Köylerin yeniden düzenlenmesi, çevre planlaması, iskan, kanalizasyon hizmetlerinin yapılması, arsa isteklerinin karşılanması 8. Spor sahaları, parklar, yüzme havuzu, bayram-pazar yeri, çocuk bahçesi, okul, sağlık ocağı, kooperatif binası gibi sağlık ve sosyal hizmet tesisleri için, gerekli arazi tahsislerinin toplulaştırma planları içinde kamulaştırma yapılmadan gerçekleştirilmesi 9. İşletmelerin ıslahı, yeniden düzenlenmesi, rasyonel bir şekilde çalışmalarının temini için gerekli tedbirlerin alınması 10. Köy içi yollarının tanzimi, çiftlik binalarının ıslahı veya yeniden yapılması, içme suyu, elektrik, telefon gibi medeni vasıtaların temini 11. Baraj, karayolu, demiryolu, hava limanları, sanayi ve turizm tesisleri için gerekli arazi tahsislerinin sağlanması Bu da gösteriyor ki arazi toplulaştırması, yalnız dar anlamdaki gibi dağınık arazilerin bilgisayar başında belirli programları kullanarak sadece fiziksek anlamda birleştirilmesi ile kalmayıp, birim sahadan azami verimi elde etmek için tarımın bütün kollarında gerekli ıslahatın yapılarak, çiftçinin hayat seviyesini yükseltecek bütün teknik, sosyal ve kültürel tedbirlerin alınmasını hedefler. Şekil 1.4. Bafra ovasında toplulaştırma ile birlikte planlanan hizmetlerden bazıları 1.3.3. nın Önemi Türkiye tarım sektörünün diğer devletlerle rekabet edebilir bir duruma gelebilmesi, kırsal alanda yapılan yatırımlardan beklenen faydanın sağlanması ve tarımsal yeniliklerin parsellerin içerisine kadar götürülebilmesi için her şeyden önce tarımsal bünye bozukluğunun düzeltilmesi gerekmektedir. Öte yandan tarımsal kalkınma için Avrupa Topluluğu ülkelerinde ve ülkemizde önemli tarım politikası, tarımsal yapının entegre olarak iyileştirilmesidir. Bunlar arasında arazi toplulaştırması önemli bir yer almaktadır. Ülkemizde işletmelerin sahip olduğu arazi miktarları (genişlikleri) arttıkça parçalılığı da artmaktadır. Bir çiftçi ailesinin geçimini sağlayabilmesi için gerekli olan en az işletme büyüklüğü (arazi miktarı), o ailenin yıllık toplam giderleri ile o bölgede birim alandan (da) elde edilen ortalama tarımsal gelir rakamlarından hesaplanan işletme büyüklüğüne ekonomik ünite büyüklüğü denir. Arazilerin yeter büyüklükte olmayışı ve çok sayıda parçadan oluşması beklenilen düzeyde üretim yapamamalarına neden olmaktadır. Arazi parçalarını ekonomik ünite büyüklüğünün üzerine çıkarmak ve şekillerini daha düzenli hale getirmek için arazi toplulaştırması yapmak gereklidir. Birim alandan sağlanan verimin artırılması; birtakım yeni buluşlar, kullanılan tohum, gübre, ilaç, sulama vb. girdilerin miktarı ve kalitesinin artırılması tarımsal bünye ile yakından ilgilidir. Tarımsal bünyedeki yapısal bozukluklar, verimi azaltıcı tesirlerde bulunduğu gibi, verimi artırıcı tedbirlerin 9

ARAZİ TOPLULAŞTIRILMASI 1 alınmasını da engellemektedir. Bu nedenle tarımsal bünyenin ıslah edilmesi hususu ön plana çıkmaktadır. 1.3.4. nın Amacı Sulama projelerinin amaçlanan hedeflere ulaşması; şebekenin fiziksel eksikliklerinin giderilmesi ve şebeke yönetimine çiftçi katılımının sağlanmasının yanı sıra, proje alanındaki yapısal durumun iyileştirilmesine de bağlıdır. Yapısal durumun bozuk olması, sulama şebekelerinde planlama, projeleme ve işletme aşamasında birçok sorunun ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Türkiye de sulama şebekelerinde tarım işletmelerinin küçük, işletmelerin sahip olduğu parsel şekillerinin düzensiz ve parsellerin şebekenin farklı yerlerine dağılmış olması; proje alanında sulanacak parsellerin önemli bir çoğunluğunun sulama, drenaj ve ulaşım sistemlerinden yararlanamamasına neden olmaktadır. Bunun nedeni, parsellerin düzgün şekilli olmayışları yanında, bunların kanallara doğrudan bağlantılarının bulunmayışları gösterilebilir. Bu durum sulamayı güçleştirdiği gibi bazı parselleri sulamak da mümkün olmamaktadır. nın Amacı, ülke düzeyinde gelirin yükseltilmesine yardım etmek ve bu yönde kişilerin ve çiftçilerin mülkiyetlerinde bulunan dağınık arazi parçalarını birleştirmek, arazi tasarruf sistemini düzeltmek, küçük tarım işletmelerinin arazilerinin genişlemesine olanak vermektir. Böylece farklı üretim etmenleri düzeltilerek ve geliştirilerek çiftçi ailelerinin yaşam düzeyi yükseltilebilecektir. Arazi toplulaştırması sonucu dağınık arazilerin birleştirilmesi yanında, birim alandan en yüksek verim elde etmek için tarımın diğer konularında da gerekli iyileştirmenin yapılarak çiftçilerin yaşam düzeyinin yükseltilmesinde gerekli teknik, sosyal ve kültürel önlemlerin alınması da amaçlanmaktadır. 10

1.4. KAYNAKLAR Anonymous, 2013a. Arazi Toplulaştırma Projesi. http://www.tarim.gov.tr/sayfalar///iceriklerdetay.aspx?rid=1014&nodevalue=443&konuid=4 42&ListName=Icerikler Anonymous, 2013b.. http://www.tarimkutuphanesi.com/arazi_toplu- LASTIRMASI_00160.html#ixzz2ciZzBk7h Anonymous, 2013c. Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve na İlişkin Tüzük. http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/metin.aspx?mevzuatkod=2.5.200915154&mevzuatiliski=0 &sourcexmlsearch=tarim Anonymous, 2013d. Onuncu Kalkınma Planı. http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:g4tpcw7oivqj:www.agri.ankara. edu.tr/soil_sciences/1248 akkp_1.doc+&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr Anonymous, 2013e. İşletme Büyüklüğü ve mülkiyet durumu. www.tuik.gov.tr/preistatistiktablo.do?istab_id=298 Boyraz, Z., Üstündağ, Ö.2008. Kırsal Alanlarda Arazi Toplulaştırma Çalışmalarının Önemi. e-journal of New World Sciences Academy, volume:3, number:3. Çay,T, Ayten,T, Çağla,H, İşcan,F,2005, Arazi Toplulaştırma Kanun Tasarısı Üzerine Bir İnceleme, Ankara. Çevik, B. Tekinel, O. 1993.. Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Dres kitabı no:45. ADANA. Parlak, Z. 2010. Yaşanabilir Bir Kırsal Oluşturmak. Ankara. Takka, S. 1993.. Kültürteknik Derneği Yayınları No:1.Ankara. Uçar, Y. Kara, M. 2006. nın Su İletim ve Dağıtım Performansına Etkisi. KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(1). Kahramanmaraş. Yağanoğlu, A.V., Okuroğlu, M., Hanay, A. 2000.. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Ders Yayın no: 139. Erzurum. Yoğunlu, A. 2013. Arazi Toplulaştırma Faliyetleri, TRB1 Bölgesi ( Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli). Fırat Kalkınma Ajansı. http://www.fka.org.tr/contentdownload/toplula%c5%9ft%c4%b1rma.pdf Erişim tarihi: 24.08.2013. 11