Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı Sanat ve Tasarım Doktora Programı Asım Evren Yantaç Ön Araştırma Raporu 1. ÇALIŞILMAK İSTENEN DOKTORA ALANI _ Kamu yönetimi için geliştirilen bilgi sistemlerinin halk tarafından kullanılmasında kültürel etkenler Anahtar kelimeler: civic government, electronic government, citizen, indigenous, Geographical Information Systems(GIS), Community Information Systems(CIS), Participatory GIS (P-GIS), network, graphical representation, risk management, uncertainty maps, multiple data, interface complexity, cross-cultural, globalizaton, localization. 2. ARAŞTIRMA PROBLEMİYLE İLGİLİ DAHA ÖNCE YAPILAN ÇALIŞMALAR 2.1 Kamusal Bilgi Sistemleri Kamu yönetimine yönelik grafik tabanlı bilgi sistemleri genellikle yönetimler tarafından karar alma mekanizması için kullanılmaktadır. Yapılan araştırmalar, karmaşık bilginin verilmesinde, grafik anlatım dilinin yardımcı öğe olarak kullanılmasının, karar alma sürecini kolaylaştırdığını göstermektedir(leitner, M. 1997). Görsel medyanın sağladığı bu avantajla grafik destekli bilgi sistemlerinin sayıları son 10 yıl içinde hızla artmış ve her alanda kullanılmaya başlamıştır. 2.2 Katılımcı Bilgi Sistemleri Elektronik bilgi sistemleri, ortaya çıkışlarından itibaren, ticari kuruluşlar ve kamu yönetimi birimleri tarafından kullanılmış ve zamanla özel hayatın rahatsız edilmesi sorunu gündeme gelmiştir(curry, M. R. 1999). Ayrıca sadece belirli organizasyonların ve kamu kuruluşlarının kullanımına açık olan bilgi sistemleri, o kuruluşlara hakkında bilgi edinilen gruplar üzerinde güç sağlamaktadır(hoeschele, W. 2000). Söz konusu sorun, 1- toplumla bütünleşik bilgi sistemi(community integrated IS) 2- katılımcı bilgi sistemi(participatory IS) olmak üzere iki yeni çalışma alanını doğurmuştur(obermeyer, N. 1998). Bu iki yeni alan, katılımcı bilgi sistemlerinin gelişimi ile bilgi paylaşımını hızlandırmış, sistemi dışardan kullananların, yerli halk ile iletişim kurmasını sağlayıp sistemin verimini yükseltmiştir(mccall, M. K. 2004).
2.3 Katılımcı Bilgi Sistemler ve Kültürel Etkenler Araştırmacılar, yeni çalışma alanı ile ilgili, birey kullanımına açık ve farklı kültürde kitlelerin iletişimini sağlama işlevini üstlenen bilgi sistemlerine, sosyo-kültürel özelliklerin ve küreselleşmenin etkisi üzerine yoğunlaşmıştır(sieber, R. E. 2003). Bu bağlamda düşünüldüğünde, bilgi sistemleri kullanım amacına göre üç ana başlıkta farklılaşmaktadır(day, D. 1996): 1- bir çok farklı kültürün bir arada kullandığı küresel bilgi sistemleri(globalisation), 2- yerel örgütlerinin kullanması için sonradan yerelleştirilen bilgi sistemleri(internationalisation), 3- baştan tek bir kültüre yönelik tasarlanan yerel bilgi sistemler(localisation). Küresel bilgi sistemleri ile ilgili son dönemde yapılan en kapsamlı ve önemli çalışmalardan biri Avrupa Bilgi Toplumu Komisyonu(European Commission Information Society) 6. çerçeve programı(2003 2005) dahilinde geliştirilen CALIMERA(Cultural Applications: Local Institutions Mediating Electronic Resource Access) projesidir. Avrupa Birliği ülkelerinde yer alan kütüphane, müze ve arşivlerin erişimi için bilgi sistemleri geliştirilmesini hedef almıştır. Yapılan çalışmalar sırasında uzmanlar, söz konusu hizmetlerin hiçbir kültür ayrımı yapılmadan kullanıma açık olmasının önemini vurgulamış ve kültürler-arası kullanılabilirlik (cross-cultural usability)(smith, A. 2004) ve B. Shneiderman tarafından ortaya atılan küresel kullanılabilirlik (universal usability)(shneiderman, B. 2001) maddeleri üzerinde durmuştur(manzhukh, Z. 2005). Proje sırasında, kültürler-arası kullanılabilirlik konusunun, ISO standartları ve belirli kuruluşların girişimleri ile şekillendirildiği, fakat paylaşımcı müze arşivleme sistemi gibi özel durumlara yönelik çalışmaların detaylandırılması gerektiği ortaya çıkmıştır. Küresel bilgi sistemleri için bir diğer önemli örnek, Meksika-US sınırında sivil toplum örgütleri tarafından su kirliliği ve sağlık durumunun takip edilmesi amacıyla hazırlanmış olan sınır ötesi bilgi sistemidir. Projenin diğer projelerden en büyük farklılığı, farklı kültüre sahip iki komşu ülkenin kullanımı için ortak bir katılımcı bilgi sisteminin hazırlanmış olmasıdır ve söz konusu özel durum yerel halkın katılımının ve sivil toplum örgütlerinin projeye dahil olmasının önemini ortaya koymuştur(sieber, R.E. 2003). Yerel amaçlı bilgi sistemi için en önemli örneklerden biri, 1996 yılında Avustralya nın doğusunda gelişmemiş ve kendi içine kapalı bir kültürün gelişiminin sağlanması için kullanılmaya başlamıştır. Proje, çoğu eğitimsiz 1500 kişinin yaşadığı bir topluluğu hedef almış ve bu topluğun katılımcı bilgi sistemine dahil olmasını sağlamıştır(turk, A.; 98). Söz konusu projenin en önemli çıktısı, hiç bilgisayar kullanmamış bir toplumun gelişiminin sağlanması için teknolojinin onlara, onların teknolojiye adapte edilebileceğini ortaya koymuş ve bu aşamada kültürünün arayüz tasarımında özellikle metafor kullanımı açısından önemini vurgulamıştır. Bir diğer önemli bulgu ise bir toplumun kültürel kimliğinin çıkartılabilmesi için, 1- yer (bir mekana orada yaşayan insanlar tarafından yüklenmiş olan değer) 2- insan (mekanın zamanla kazandığı anlamları hazırlar) 2
3- kurallar (mekan ve insanlar arasındaki ilişkiler topluluğu) 4- anlatım (mekan ve insan arasındaki ilişkilerin dışa vurumu) konuları arasındaki ilişkinin önemi olmuştur(turk, A.; 1998). Aynı kapsamda başka bir farklı yaklaşım, Filipinlerde farklı etnik guruplar arasında yerleşim konusunda yaşanan anlaşmazlıkların çözümü için kullanılmıştır. 3 boyut tabanlı bilgi sistemi sayesinde, yerel etnik gruplar arasında yaşanan anlaşmazlıklar takip edilmiş, bu grupların yerel yönetim ile iletişimi saplanmış, muhtemel çözümler üretilmiştir(mccall K, 2004). Proje, grafik tabanlı bilgi sistemlerinin sadece mekansal konuları değil sosyal konuların çözümünde de kullanılabildiğini göstermiştir. 2.4 Arayüzde Kültürel Etkenler ve Kültürler-arası Kullanılabilirlik Kültürler-arası kullanılabilirlik konusu çok yeni bir çalışma alanı olmasına rağmen, yukarıdaki örneklerde de görüldüğü gibi farklı amaçlara ve farklı kültürlere yönelik bilgi sistemlerinin sayısının artıyor olması konu hakkında çalışmaların önemini arttırmaktadır. Söz konusu çalışma alanı ile ilgili akademik ve ticari çalışmaların çokluğuna rağmen, bir süre öncesine kadar, yerel arayüz tasarımına yönelik kültürler-arası kullanıcı çalışmaları için yönlendirici nitelikte kaynağın azlığı dikkat çekmekteydi(singh, N. 2003). Son 10 yıl içinde yapılan çalışmalar bu konu ile ilgili açığın kapatılmasına yönelmiştir. Araştırmalar sırasında kültürel etkenlerin ortaya çıkartılması için birçok farklı yaklaşım geliştirilmiş fakat zamanla, geliştirilen farklı yaklaşımların birbirleriyle ilişkilendirilmelerinin önemi ortaya çıkmıştır(triandis, H. C. 1994). Söz konusu sorunun çözümü için yapılmış olan en önemli çalışmada, Nitish Singh, arayüz tasarımını kültürel olarak incelemek için farklı yaklaşımları kullanarak üç aşama olduğunu öne sürmüştür(singh, N. 2003): 1- algısal(perceptual level): toplumun kati ilkelerine göre inceler(trompenaars, 1994), 2- davranışsal(behavioral level): toplumun inanç ve değerlerine göre inceler(goodenough, 1981), 3- sembolik(symbolic level), toplumun sembollerine göre inceler(geertz, 1973). Bu aşamalardan geçilerek yapılacak bir kültür çalışması, arayüz kullanıcısının hem içe dayalı, hem de etrafındaki toplumdan etkilenerek ortaya koyduğu davranışları bütüncül olarak inceler. 2.4.1 Algısal Aşama Algısal aşama, arayüzü, dil ve renk gruplarının kullanımı açısından incelenmiştir. 1900 lerin başından itibaren kültürü algılasal düzeyde inceleyen en önemli çalışmalar Rivers, Sapir, Whorf(1900 s), Segal(1966), Deregowski(1990), ve Detweiler(1978) tarafından yapılmıştır ve kültürün algıyı etkilediği detaylı şekilde ortaya çıkmıştır. Detweiler tarafından yapılan önemli bir çalışma, Türklerin, kavramların sınıflandırılmasında Amerikalılara göre daha sınırlı sonuca ulaştığını ortaya çıkartmıştır. Bir diğer önemli bulgu ise, Çincenin resimsel bir yazı dili olması dolayısıyla, Çinlilerin görsel öğrenme yetisinin çok gelişmiş 3
olduğudur(turnage ve Mc Ginnies, 1973). Bu örneklerden de görüldüğü gibi bir sistem, yeni bir kültüre uyarlanırken(internationalism) sadece dilin çevrilmesi yetmemektedir ve arayüz algısal açıdan 6 aşamada incelenmektedir: 1- Mekansal yönlendirme(spatial orientation) 2- Arayüz yerleşimi(webpage layout) 3- Yazı uzunluğu(text lenght) 4- Dolaşım tarzı(navigation modes) 5- Lehçe(dialect) 6- Renk sınıfları(color categories) 2.4.2 Davranışsal Aşama Yapılan önemli bazı araştırmalarda kültürün davranışsal etkisi araştırılırken, bireylerin davranışlarının sebepleri incelenmiştir. Pazarlama ve reklam sektöründe, en önemlileri Hall(1987), Hofstede(1980), Kluckohn ve Strodtbeck(1961), Trompenaars(1994) olmak üzere bir çok araştırmacı kültürün davranışsal etkisi için temel etkenlerin neler olduğunu araştırmıştır. Basılı medya ve reklam sektöründe, söz konusun çalışmaların içinde en çok tercih edilen Hofstede nin ki olmuştur. Bunun yanında, interaktif ortam tasarımına yönelik davranışsal ölçümlerin çıkartılması ile ilgili çok az çalışma yapılmıştır ve bu çalışmaların en önemlileri, Ju-Pak (1999), Fock (2000), Simon (1999) ve (Singh, N. 2003) in çalışmaları olmuştur. Sonuç olarak, interaktif tabanlı arayüz sistemlerinde, kültürel etkenlerin davranışsal algılamaya olan etkisinin ölçülmesi için Hofstede nin belirlediği 4 temel etken ve Hall ın ortaya koyduğu zamansal yönlendirme etkeni kullanılmaktadır: 1- bireycilik-toplumculuk(individualism-collectivism) 2- belirsizlikten kaçınma(uncertainty avoidance) 3- güç etkisi(power distance) 4- erkek-kadın egemenliği(masculanity-feminity) 5- çok zamanlı-tek zamanlılık(polychronic-monochronic) Yukarıdaki etkenlerden 5. madde, yani çok ve ya tek zamanlılık, toplumların aynı anda birden fazla konuya yoğunlaşma yeteneklerinin ölçülmesini hedef almaktadır ve interaktif yapının doğrusal ya da doğrusal olmayan bir yapıya sahip olmasında ile direk olarak etkilidir. 2.4.3 Sembolik Aşama 4
Sembolik aşama, diğer aşamalardan, kültürü bireysel değil daha bütünleşik olarak incelemesi özelliği ile farklılaşmaktadır. Burada ortaya çıkan bulgular farklı objelerin, farklı kültürlerde zaman içinde gelişmiş olan anlamlarını inceler(geertz, 1973). Bu aşamada 3 farklı etken incelenmektedir: 1- ülkeye özel semboller(county-specific symbols) 2- ikonlar(icons) 3- renk sembolleri(color symbolism) 2.5 İnteraktivite ve Kültür Etkisi Şu ana kadar anlatılmış olan çalışmalar genellikle reklam, basılı ve sonlara doğru internet sayfası tasarımını konu almaktadır. Bilgi sistemlerinin tasarımında, etkileşim için 1980 lere kadar sadece komut satırı girişi kullanılırken, önce pencere, ikon, menü sistemleri kullanılmaktadır (Egenhofer ve Kuhn, 1999), daha sonra da kullanıcıların iletişim alışkanlıklarının kullanan yeni etkileşim modelleri olan canlandırma ve video(shiffer, 1995; Weber, 1997), jestler(rauschert, A. et al. 2002), eskizler(oviatt, 1996) ve son olarak insan-insan iletişimini taklit eden ajan etkileşim stilleri(mark ve Frank, 1992) kullanılmaya başlandı. Konu ile ilgili önemli bir çalışmada, söz konusu sistemlerin kültürel açıdan incelenmesi için aşağıdaki etkenler dikkate alınması gerektiği ortaya çıkartılmıştır(wang, 2005): 1- Uzaysal bilginin gösterilmesinde geleneksel yöntemler 2- Hafıza sınırlaması 3- İletişim alışkanlıkları 4- Göreve bağlı iletişimlerde yardımlaşma 5- Yaşamsal deneyimler Wang ın çalışmasında ortaya koyduğu yapının avantajı birçok farklı çalışmayı bir araya getirerek bütüncül bir yapı oluşturmasıyken, kullanıcı katılımının test edilmemiş olması çalışmanın eksik tarafıdır. 3. ARAŞTIRMA ALANININ AÇIK NOKTALARI Son 10 yıl içinde, dünya üzerinde Kuzey Amerika, Avrupa, Asya ve Avustralya başta olmak üzere, birçok ülkede kamu ve özel araştırma grupları bilgi teknolojileri üzerine yapılan çalışmaları arttırmıştır. Söz konusu çalışmalar, raporun 2.2 numaralı bölümünde değinilen örneklerde görüldüğü gibi, son zamanlara doğru yeni bir alan olan kültürler-arası kullanıcı testleri ve kültürel farklılıklar üzerine yönelmiştir. Yukarıda anlatılmış olan kültürel etkenlerin arayüz tasarımı üzerinden etkilerinin ve kullanıcı ölçümlerinin yapılması ile ilgili bütüncül yöntem reklamcılık, basılı tasarım ve arayüz tasarımını internet sayfası tasarımı konusu ele alınarak incelenmiştir(bkz. Bölüm 2.4). Ancak söz konusu çalışmaların etkileşimli katılımcı bilgi sistemleri(interactive participatory information system) için uyarlanması konusunda bir araştırma yapılmamıştır. 5
Bu bağlamda, kültürün tasarım üzerindeki etkilerinin araştırılması aşamasında şu başlıklar araştırma aşamasındadır: 1- bilgisayar tabanlı bilgi sistemleri ve teknolojiden uzak yerli halkların uyumu 2- yerli kültürün zengin yapısı bilgisayar teknolojisi ile ifade edilebilirliği 3- bilgi teknolojilerinin farklı kuşaklar üzerinde etkisi 4- dile dayalı kültürün görsel bilgi teknolojisi ile ifade edilebilirliği 5- arayüzdeki görsel elemanların farklı kültürler için anlamı Ayrıca yukarıda anlatıldığı gibi, Avrupa birliğinin desteklediği CALIMERA projesi dahilinde, Avrupa Birliği üyesi toplumların kullanması için katılımcı arşiv bilgi sistemlerinin geliştirilmesi gündeme gelmiştir. Dünyanın her yerinde olduğu gibi arayüz tabanlı coğrafi bilgi sistemleri, toplumsal sorunların çözülmesine yönelik projelere doğru yönelmiştir. Yaptığımız araştırma sırasında, Türkiye de benzer çalışmaların yapılmadığı saptanmıştır. Türkiye de son dönemde yapılmaya başlanan kamusal bilgilendirme sistemlerinin halkın kullanımına açılması, sosyal konuları ele alan yeni sistemlerin geliştirilmesi, Türkiye nin Avrupa Birliğine girme sürecinde, Avrupa Birliği dahilinde yapılan bilgi sistemi projelerinin entegrasyonu konuları yukarıda anlatılan gelişmeler ışığında önem kazanmaktadır. Bu aşamada en önemli açığı, Türk toplumunun kültürel özelliklerinin yukarıda anlatılmış yöntemler açısından değerlendirilmesi ve söz konusu yöntemlerin Türk kültürüne uygulanabilirliği konusu olarak görmekteyim. Türk insanı üzerinde yapılacak çalışmaların yukarıdaki maddelerden başka, şu önemli noktaları konu alması gerekmektedir: 1- Kullanıcı testlerinin yöntemi için doğru sistemin seçimi 2- Türkiye nin ve İstanbul un çok kültürlü yapısının incelenmesi 3- Turistik yapının ve gelişmekte olan ekonomik yapının içinde yabancı yatırımın ve iştirakçilerin etkisinin dikkate alınması 4- İstanbul un tarihsel yapısının bu doğrultuda incelenmesi 5- Doğu ve batı kültürünün bir arada olduğu bir metropolün kültürel yapısının incelenmesi 6- Yukarıdaki maddeler ile ilgili yapılacak kullanıcı testlerinin şehrin kültürel yapısına uygunluğu İstanbul ve Türkiye nin çok dinli, çok kültürlü yapısı, Orta Doğu, Balkan ve Akdeniz ülkeleri içinde kültürlerarası kullanılabilirlik çalışmalarının azlığı, Türkiye nin Avrupa Birliği ne dahil olma sürecinde oluşu konunun araştırma potansiyelini güçlendirmektedir. Raporun ikinci bölümünde anlatılmış olan çalışmalar ya tek bir toplumu, ya da homojen dağılıma sahip ülke topluluklarını konu almaktadır. Oysa, Türkiye nin Müslüman çoğunluklu bir ülke olmasına rağmen, Avrupa kültürüne yakınlığı, yüz yıllardır farklı kültürlerden etkilenmiş olması, daha önce araştırılmamış bir yapıyı ortaya çıkartma potansiyelini göstermektedir. 6
4. ÇÖZÜLMEK İSTENEN PROBLEM VE BİRLİKTE ÇALIŞMAK İSTENEN ÖĞRETİM ÜYESİ Çalışma alanının üst başlığı olan kamu yönetimi için geliştirilen elektronik bilgi sistemlerinin tasarlanmasında başvurulan kaynaklardan en önemlisi uluslararası interaktif tasarım kurallarına (ISO 13407:1999-E) göre şekillendirilmektedir. Yukarıda bahsi geçen değerlendirmeler doğrultusunda, konunun interaktif medya olan ilişkisi düşünüldüğünde, konunun bizim çalışma alanımızın içinde önemli bir araştırma konusu olduğunu ortaya çıkmaktadır. Madde 3 de tespit edildiği gibi etkileşimli katılımcı bilgi sistemlerinin(interactive participatory information system) halkın kullanımına açık uygulanması konusunda yeterince çalışma yapılmamıştır. Özellikle, Türk insanı ile ilgili hiç çalışma yapılmadığını da ayrıca vurgulamıştım. Ben bu kapsamda, doktora çalışmamda, kamu yönetimi amaçlı görsel bilgi sistemlerinin, daha efektif bir arayüz tasarımına sahip olabilmesi için kültür bir etken midir, buna bağlı olarak Türk insanının kültürel özelliklerinin arayüz tasarımında ayrı bir faktör olarak karşımıza çıkmakta mıdır? Problemleri üzerine yoğunlaşmak istiyorum. Doktora çalışması dahilinde, sırasıyla 1- özellikle İstanbul a yönelik kamu yönetimi amaçlı bilgi sistemleri için efektif bir arayüz tasarımının nasıl oluşması gerektiği, 2- kamu yönetimi amaçlı bilgi sistemlerinin efektif bir şekilde nasıl halkın kullanımına açılacağı, 3- Türk insan tipinin hem Doğu, hem de Batı kültürüne sahip oluşunun kültürler-arası kullanılabilirlik konusu açısından yeni bir faktör oluşturup oluşturmayacağı, problemlerini araştırmayı planlıyorum. Bu çalışmayı, interaktif medya tasarımı ve kullanıcı testleri konusunda uzman olduğu için Prof. Dr. Oğuzhan Özcan ile yapmayı düşünmekteyim. 5. ARAŞTIRMANIN ALANA, ÜNİVERSİTEYE VE ÜLKEYE KATKISI Kamusal bilgi sistemlerinin arayüz tasarımında kültürel etkilerin araştırılmasında, Türk kullanıcısının ele alındığı bir çalışmanın yapılması, alana daha önce ele alınmayan bir kullanıcı kitlesi ve yeni bir kullanıcı tipi potansiyeli sağlamaktadır. Türkiye de yeni geliştirilmeye başlayan uzaysal bilgi sistemlerinin gelişimde, 1- arayüz tasarımında kültürel etkenlerin ortaya çıkartılması 2- sistemlerin halkın kullanımına açılması ve bu sayede bilgi girişinin hızlanması etkili olacaktır. Halkın söz konusu sistemleri kullanır hale gelmesi, 3- ülkenin Avrupa Birliğine adaptasyonunu hızlandıracak, 4- halkın sorunlarının çözümü için alternatif yollar geliştirilmesine yol açacaktır. 7
Araştırma sırasında, Yıldız Teknik Üniversitesi bünyesinde yapılan çalışmalar üniversiteyi, kullanılabilirlik konusunda etkin bir noktaya getirecektir. 6. ARAŞTIRMADA KULLANILACAK OLANAK VE FONLAR Araştırma sırasında yapılacak kullanılabilirlik testleri ve tasarım çalışmaları sırasında ortaya çıkacak bilgisayar, elektronik araç-gereç, sarf malzemeleri ve mekan ihtiyaçları için harici bir maddi desteğe ihtiyaç duyulacaktır. Bu ihtiyaçların karşılanması için aşağıdaki araştırma destek programlarına başvurulması düşünülmektedir. TUBİTAK Yurtiçi Doktora Burs Programı Üniversitelerin doğa bilimleri, sağlık bilimleri, mühendislik dalları veya sosyal bilimler alanlarında doktora programına kayıtlı T.C. vatandaşı öğrencilere karşılıksız burs verilecektir. Bursiyerler; koşulları sağlayan başvurular arasından, adayların lisans ve (yapmışlarsa) yüksek lisans ağırlıklı genel not ortalamaları, LES eşit ağırlıklı puanları esas alınmak suretiyle, gerektiğinde üniversitelere ve alanlara göre dağılım da gözetilerek, Bilim Adamı Yetiştirme Grubu (BAYG) Yürütme Komitesi nce belirlenecektir. Başvuru tarihleri: 25 Eylül - 20 Ekim 2006 TÜBİTAK Bilimsel Ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı: Yeni bilgiler üretilmesi, bilimsel yorumların yapılması veya teknolojik problemlerin çözümlenmesi için bilimsel esaslara uygun olarak yapılan çalışmaları, ayrıca ülkemizin uluslararası pazarlardaki rekabet gücünün artırılması amacı ile ileri teknoloji uygulamasına yönelik projeleri öncelikli alanlar çerçevesinde desteklemektir. Dönemlere göre son başvuru tarihleri: 1. Dönemin son başvuru tarihi: 29 Nisan 2006 2. Dönemin son başvuru tarihi: 31 Ağustos 2006 3. Dönemin son başvuru tarihi: 30 Aralık 2006 Avrupa Birliği Altıncı Çerçeve Programı TR-ACCESS Mobilite Bursları AB 6. Çerçeve Programı Ulusal Koordinasyon Ofisi nin yürüttüğü TR-ACCESS Projesi kapsamında, Türkiye içinde araştırmacıların dolaşımını destekleyecek burslar, yüksek lisans ya da doktora programlarına kayıtlı öğrencilere ve doktora, tıpta uzmanlık çalışmalarını tamamlamış araştırmacılara karşılıksız olarak verilir. Bu burslar, iki üniversite arasında veya üniversite ile sanayi kuruluşları arasında dolaşım esas olmak üzere, araştırmacıların önerecekleri bir proje kapsamında kullanılır. Çalışma alanları: Temel fen, uygulamalı fen, sağlık bilimleri ve sosyal bilimler. 8
1. Başvuru Tarih Aralığı: 15 Aralık 2004 15 Şubat 2005 2. Başvuru Tarih Aralığı: 15 Nisan 2005 15 Haziran 2005 3. Başvuru Tarih Aralığı: 15 Ağustos 2005 15 Ekim 2005 4. Başvuru Tarih Aralığı: 15 Aralık 2005 15 Şubat 2006 COST Bilimsel ve Teknik Araştırma Alanında Avrupa İşbirliği Programı Bilimsel ve teknik araştırma ve geliştirme konularında ülkelerin ulusal düzeyde gerçekleştirdikleri projeler arasında koordinasyonun sağlanması amacıyla oluşturulmuş bir Avrupa araştırma programı olan COST çerçevesinde, Türk bilim insanlarının araştırma projelerinin desteklenmesi. Alanları: Telekomünikasyon ve enformasyon teknolojisi, ulaştırma, sosyal ve beşeri bilimler. ISTANBUL BELEDİYESİ- İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile İstanbul daki Üniversitelerin İstanbul Büyükşehir Belediyesi Görev ve Sorumluluk Alanlarına Giren Konularda Araştırma Projeleri İstanbul un problemlerinin çözümü, sosyal kültürel hayatın geliştirilmesi, vatandaşlarını hayat standartlarını iyileştirilmesi gibi konularda araştırma projeleri yürütmek ve uygulamalarını gerçekleştirmek, Akademik araştırmalar (yüksek lisans tezi, doktora tezi, araştırma projesi), İstanbul ile ilgili olması kaydıyla hazırlanması, tamamlanan tezlerin yayınlanması konularını hedef alan ortak çalışma programı söz konusu araştırma konusu direk ilgilidir. 7. ALINMASI PLANLANAN DERSLER Tezden önce zorunlu dersler dışında aşağıdaki seçmeli dersleri almamın tez süresince çalışacağım konuyla ilgili temel hazırlaması yönünden faydalı olacağını düşünmekteyim: 8307115 İnsan Bilgisayar Arabirim Tasarımı (YTÜ, Sanat ve Tasarım Doktora) 8306321 Multimedya Tasarımında İşlevsellik ve ISO Standartları (YTÜ, İnteraktif Medya YL) 8306345 İkon Tasarımı (YTÜ, İnteraktif Medya YL) EMMA Image Synthesis and Computer Animation (Utrecht School of Media and Technology-European Media Master of Arts) EMMA Interactive Multimedia (HKU-European Media Master of Arts) LING 488 Linguistic Semantics (BOUN-Bilişsel Bilim Yüksek Lisans Programı) PSY 228 Cognitive Psychology (BOUN-Bilişsel Bilim Yüksek Lisans Programı) 9
CULT 503 Methods of Cultural Analysis I (Bilgi Üniversitesi MA in Culture Studies) CULT 518 Multipli-city: Representations of Urban Experience (Bilgi MA in Culture Studies) 8. ARAŞTIRMANIN YAYIN POTANSİYELİ Kaynakçada da görüldüğü üzere grafik tabanlı bilgi sistemleri, arayüz tasarımında kültür etkisi, kültürler-arası kullanılabilirlik konuları üzerinde dünya çapında pek çok yayın bulunmakta ancak bu alanların halkın kullanımına açık bilgi sistemlerinde kültür etkeni ve Türk kullanıcısının kültürel kimliğinin arayüz tasarımına etkisi konuları üzerine yapılacak yayınlar yenilik taşımaktadır. Söz konusu, çalışmalar ile ilgili hazırlanacak yayınların, Behavioural and Social Sciences Behaviour & Information Technology The Politics of Usability Transactions in GIS ACM Interactions International Journal of Human-Computer Interactions Interacting with Computers People and Computers Başlıklı uluslar arası indexli dergilerde yayınlanma imkanı vardır. 9. KAYNAKÇA [1] Barber, W. ve Badre, A. 1998. Culturability: The Merging of Culture and Usability at: http://www.research.att.com/conf/hfweb/ [2] Berry, J.W., Poortinga, Y.H., Segall, M.H., ve Dasen P.R 1992. Cross-Cultural Psychology: Research and Applications, Cambridge University Press. [3] Burrough, P.A. ve McDonnell, R. A., 1998. Principles of Geographic Informatoin Systems, Oxford University Press, 327, Oxford, UK. [4] Curry, M., R. 1997. The Digital Individual and the Private Realm. Annals of the Association of American Geographers, 87(4), 1997, pp. 681 699, Blackwell Publishers, Oxford, UK. 10
[5] Day, D., 1996. Cultural bases of interface acceptance: foundations. In: Sasse, M.A., Cunningham, J., Winder, R.L. (Eds.), People and Computers XI, Proceedings of HCI 96, Springer, London, pp. 35 47. [6] Detweiler, R.A. 1978. Culture, Category width, and Attributions, Journal of Cross-Cultural Psychology, 9 (3), 259-284. [6] Hoeschele, W. 2000. Geographic Information Engineering and social ground truth in Attappadi, Kerala State, India. Annals of the Association of American Geographers, 90(2), 2000, pp. 293 321, Blackwell Publishers, Oxford, UK. [7] Kuhn, W. 1995. Questions and Answers about Metaphors for GIS User Interfaces. In Cognitive Aspects of Human-Computer Interaction for Geographic Information Systems. (Nyerges, T.L., et al., eds.), Series D: Behavioural and Social Sciences, Vol. 83, Dordrecht, The Netherlands, Kluwer Academic Publishers, pp: 113-122. [8] Leitner, M. 1997. The visualization of data quality in cartographic displays and its impact on decision making. Ph.D. diss, Department of Geography, State University of New York, Buffalo, NY [9] Manzhukh, Z. 2005. Usability for Memory Institutions: Experience of CALIMERA Project. 11th Conference on Professional Information Resources Prague, May 24-26, 2005 [10] McCall M. K. 2004. Can Participatory-GIS Strengthen Local-level Spatial Planning? Suggestions for Better Practice. In GISDECO 2004 Skudai, Johor, Malaysia, 10-12 May 2004 [11] Nitish, S. 2003. Analyzing Cultural Sensitivity of Websites A Normative Framework. Doctoral Study, John Cook School of Business in the Department of Marketing at St. Louis University [12] Obermeyer, Nancy J. 1998. The evolution of public participation in GIS. Cartography and Geographic Information Systems 25(2): 65-66 [13] Sieber, R.E. 2003. Public participation geographic information systems across borders. The Canadian Geographer, 47, no 1 50 61 [14] Shapiro, S. C., Chalupski, H., & Chou, H. C. 1991. Linking ARC/INFO with SNACTor (Technical Paper 91-11). Santa Barbara, California.: National Center for geographic Information and Analysis. [15] Sharma, R., Pavlovic, V. I., & Huang, T. S. 1998. Toward a multimodal human computer interface. Proceedings of the IEEE, 86(5), 853-869. [16] Shiffer, M. J. 1995. Geographic interaction in the city planning context: beyond the multimedia prototype. In T. L. Nyerges & D. M. Mark & R. Laurini & M. J.Egenhofer (Eds.), Cognitive Aspects of Human-Computer Interaction for 24 Geographical Information Systems (pp. 295-310). Dordrech, Boston, London: Kluwer Academic Publishers. 11
[17] Shneiderman, B.ve Hochheiser, H. 2001. Universal usability as a stimulus to advanced interface design, Behaviour & Information Technology, Vol 20, No 5, pp. 367 376. [18] Smith, A. et al. 2004. A process model for developing usable cross-cultural websites, Interacting with computers, Vol 16, pp. 63 91. [19] Triandi,H.C. 1994. Culture and Social Behavior. New York: Mc Graw-Hill. [20] Turk, A. ve Trees. K. 1998. Culture and participation in the development of CMC: Indigenous Cultural Information System Case Ssytem. In Proceedings Cultural Attitudes Towards Communication and Technology 98, University of Sydney, Australia, 263-267. [21] Turk, A. 1993. The relevance of human factors to geographical information system. In D. Medyckyj- Scott & H. M. Hearnshaw (Eds.), Human factors in Geographical Information Systems (pp. 15-36). London, Florida: Belhaven Press. [22] Turnage, T.W. and Mc Ginnies, E. 1979. A Cross-Cultural Comparison of the effect of Presentation Mode and Meaningfulness on Short Term Recall. American Journal of Psychology, 86(2), 369-381. [23] Vries S. ve Kommers, P. 2004. Online knowledge communities: future trends and research issues. Int. J. Web Based Communities, Vol. 1, No. 1, 2004 115 [24] Wang, H. 2005. The Influence/Impact relationship between the GIS users and HCI of GIS. School of Information Sciences and Technology, Pennsylvania State University 12