TÜRK İNKILÂBI HUKUK ALANINDA YAPILAN İNKILÂPLAR İÇİNDEKİLER BAYBURT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM MERKEZİ Hukuk Alanında İnkılâplar Anayasa Hareketleri Anayasa Niteliğinde Kanunlar İlk Anayasa 1924 Anayasası Medeni Kanunun Kabulü Ceza Kanunu Ticaret Kanunu Hukuk Alanında Diğer Düzenlemeler Türk Kanına Siyasi Hakların Verilmesi HEDEFLER Bu ünitede amaçlanan kazanımlar; Türk inkılâp hareketlerini kavrar ve genel özelliklerini söyler Hukuk alanında yapılan inkılâpları öğrenir. Türkiye Medeni Kanununu ve sonuçlarını kavrar. Yrd. Doç. Dr. Şemsettin ÇELİK ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ ÜNİTE 4
TÜRK İNKILÂBI HUKUK ALANINDA YAPILAN İNKILÂPLAR 1. Hukuk Alanında Yapılan İnkılâplar Kelime olarak haklar, hakikatler demek olan hukuk, kavram olarak kanunların verdiği haklar olarak kullanılır. Hukuk, adaletin sağlanmasının temel şarttı, adalet ise devletin temelini oluşturur. Hukuk, insan topluluklarını ve bu topluluklar arasındaki sosyal ilişkileri düzenleyen kuralların bütünüdür. Kişilerin devletle ve diğer kişilerle olan ilişkilerinde karşılıklı hak ve sorumlulukların neler olduğunu belirler. Diğer taraftan hukuk; devletin fertlerle olan ilişkileri ile, fertlerin birbirleriyle ve devletle olan ilişkilerini tanzim eden, toplumun huzur içerisinde yaşamasını sağlayan kurallar bütünüdür. Bu açıdan bakıldığında hukuk, daima toplumun ihtiyaçlarına göre düzenlenip geliştirilmesi gerekir. Bir devletin şekli ve niteliği o devletin uyguladığı hukuk sistemine göre şekillenir. Ülkede geçerli olan hukuk, devletin temel niteliklerini ifade eder. Yasama yeri meclistir. Türkiye de uygulanacak kuralları koyma hakkı ve yetkisi sadece TBMM ye aittir. Hukuk kuralları yazılı olmak zorundadır. Cumhuriyetle birlikte kural koyma hakkı milli iradeye geçmiştir. Yani millet kendi kendini yönetme hakkına sahip olmuştur. 1.1. Osmanlı Devleti nde Hukuk Osmanlı Devleti nde hukuk sistemi iki temele dayanıyordu. Biri Şer i Hukuk, diğeri Örfi Hukuk tur. Bunlardan Şer i Hukuk kaynağını kur an ve hadislerden alırdı. Örfi Hukuk ise, töre ve padişah fermanlarına dayanıyordu. Şer i kanunlar her alanda hüküm koymadığı için onun boş bıraktığı alanlar örfi hukuk ile doldurulurdu. Örfi hukuk yazılı olmayan töreler ve gelenekler şeklinde uygulana gelen usul ve kurallardan ibaretti. Örfi hukuk dini değil milli geleneklerden oluşuyordu. Orta Asya ya kadar uzanan örfi hukuk, törelerden derlenmiş bir hukuk manzumesi idi. Osmanlı da bir işin hukuka uygun olabilmesi için öncelikle şeriat hükümlerine uygun olması gerekirdi. Bu konuda yetki Şeyhülislama aitti. Mahkemelerde ise, Kadılar tarafından uygulanırdı. Osmanlı Devleti nde XIX. Yüzyıl İslam Hukuku nun dışında kalan bazı alanlarda yeni düzenlemelere gidilmek istendi. II. Mahmut zamanında ve Tanzimat döneminde bazı yenilikler yapıldı. Ancak bu yeniliklerden sonuç alınamadı. Batı tarzında mahkemeler kurulmasına rağmen Şer i mahkemeler ve kapitülasyonlara göre çalışan mahkemeler devam ettiğinden Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 2
hukuk birliği sağlanamadı. Yine son olarak Ahmet Cevdet Paşa başkanlığında bir komisyon 1876 da Mecelle adı verilen bir medeni kanun hazırlayarak hukukun yenilenmesi amaçlandı. NOT: Tanzimat döneminde Fransız kanunlarından faydalanılarak hukuk alanındaki karışıklık giderilmeye çalışıldı. 1840 da Ceza Kanunu, 1850 de Ticaret Kanunu, 1868 de Deniz Ticaret Kanunu çıkarıldı ve 1869 da Danıştay Kuruldu. Türkiye Cumhuriyeti ulusal bir devletti ve tek millet esasına dayanıyordu. Bu sistem tek hukuklu bir düzen gerektiriyordu. Bundan dolayı Osmanlı hukuk sistemini, Cumhuriyet döneminde sürdürmek mümkün değildi. Zaten M. Kemal de yeni Türkiye Cumhuriyeti Devleti nde bir hukuk inkılâbı yaparak, eski hukuk sisteminin değiştirilmesi gerektiğini düşünüyordu. Bunu 1 Mart 1924 te Meclisi açış konuşmasında bu düşüncesini açıklamıştı. 20 Ocak 1921 ve 20 Nisan 1924 tarihlerinde kabul edilen Anayasalar da bu konularda yapılmış önemli değişikliklerdi. Bunların yanında diğer kanunların da Batı tarzına uygun hale getirilmesi, modern hukuka göre değiştirilmesi isteği devamlı gündemde tutuluyordu. Yine 5 Kasım 1925 tarihinde Mustafa Kemal yaptığı bir konuşmada hem bu isteği dile getiriyor hem de bu konuyla ilgili başlatılacak çalışmaların ilk işaretlerini vermekteydi. 1.2. Hukuk İnkılâbı nın Nedenleri 1. Milliyet, din, mezhep ve tarikat farklılıklarından dolayı ülkede hukuk birliğinin sağlanamaması 2. Halkın evlenme, boşanma ve miras gibi konularda kendi dini kurallarını uygulaması 3. Ceza hukukunun şahısların güvenliğini sağlamada yetersiz kalması ve modern ceza hukukuna uymaması 4. Mahkemede tek yargıcın (kadı) bulunması 5. Kadın haklarıyla ilgili kanunların yetersiz kalması 6. İktisadi ve ticari hayatı düzenleyen kuralların yetersiz kalması 7. Müslüman olmayan azınlıkların kişisel hukuk ve aile hukukuna ait sorunların kendi dini kurallarına göre çözmeleri 8. Eski hukuk sisteminin çağın gelişmeleri karşısında yetersiz kalması 9. Türkiye Cumhuriyeti nin Batı medeniyetine katılmayı hedeflemesi 10. Devletin lâik bir karakter kazanmasının gerekliliği Yukarıda sayılan aksaklıklar devlet kavramı ile uyuşmuyordu. Devlet olmanın temel özelliklerinden biri de bütün vatandaşlara aynı hukukun uygulanmasıdır. Osmanlı Devleti ndeki bu aksaklıklar, yönetim ve hukuk düzenini sarsmış, adalet birliğinin bozulmasını ve devletin parçalanmasını kolaylaştırmıştır. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 3
Osmanlı Devleti nden sonra kurulan Türkiye Cumhuriyeti, milli egemenlik ve tam bağımsızlık ilkelerine dayanıyordu. Siyasal alanda inkılâplar yapılarak milli egemenlik sağlandı. Tam bağımsızlığı ve ülkede yaşayan herkesin kanun önünde eşitliğini sağlayabilecek güçlü bir hukuk sisteminin kurulması gerekiyordu. Atatürk ün hukuk inkılâbının en önemli tarafı lâik hukuk kurallarının benimsenmesidir. 1.3. İlk Anayasanın Kabulünden Önce Çıkarılan Anayasa Niteliğindeki Kanunlar Yeni Türk Devleti, millet egemenliğine dayandığından dolayı hakimiyetin kaynağı konusunda Osmanlı Devleti ne göre farklı bir özellik gösteriyordu. Bu yapının gerçekleşebilmesi için, sistemin temelini oluşturacak bazı yeni kanunların hazırlanarak yürürlüğe konulması gerekiyordu. 23 Nisan 1920 de TBMM nin açılmasıyla, mecliste yoğun bir çalışa başlatılmış ve M. Kemal Paşa nın 24 Nisan 1920 günü meclise sunduğu ilk önergede yer alan; 1. Hükümetin kurulması zaruridir. 2. Geçici olarak bir hükümet başkanı seçmek veya padişaha bir vekil tanımak mümkün değildir. 3. Mecliste yoğunlaşan millî iradenin doğrudan doğruya vatanın mukadderatına el koymuş olduğunu kabul etmek temel ilkedir. TBMM nin üstünde bir kuvvet yoktur. 4. TBMM yasama ve yürütme yetkilerini kendisinde toplar. Meclisten seçilecek ve vekil olarak görevlendirilecek bir heyet, hükümet işlerine bakar. Meclis başkanı bu heyetin de başkanıdır. Yeni devletin yapısını ortaya koyan ve ilk hükümetin kurulmasını sağlayan bu önerge, aynı zamanda devlet hayatına yeni ilkeler ve devlete yeni özellikler kazandırmıştır. TBMM tarafından kabul edilen bu kanunlar, devlet hayatına getirdikleri yapı değişikliği ve yeni prensipler ile adeta bir anayasa niteliği taşımaktaydılar. Yeni Türk Devleti nde ilki 20 Ocak 1921 ve diğeri 20 Nisan 1924 te olmak üzere, iki anayasa hazırlanarak meclis tarafından kabul edilmiştir. 1.3.1. İlk Anayasa (20 Ocak 1921 Anayasası) 23 Nisan 1920 tarihinde meclisin açılmasıyla yeni bir Türk Devleti kurulmuştu. Ancak çeşitli nedenlerle bu yeni devletin bir anayasası hazırlanarak uygulamaya konulamamıştı. Dolayısıyla yeni Türk Devleti nin her şeyden önce temel bir kanuna yani bir anayasaya ihtiyacı vardı. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 4
24 Nisan 1920 tarihinde Mustafa Kemal tarafından meclise sunulan ve millet hakimiyetini esas alan önerge ile, 13 Eylül 1920 de meclise sunulup, 18 Eylülde mecliste okunan ve devletin, siyasî, sosyal, idarî ve askerî bakımlardan izleyeceği politikaları belirleyen önerge esas alınarak bir anayasa metni hazırlandı. 20 Ocak 1921 tarihinde İlk anayasanın mecliste kabul edildi. Böylece yeni Türk Devleti nde bu tarihten itibaren anayasal dönem de başlamış oldu. 20 Ocak 1921 Anayasası, 23 madde ve birde ayrı madde halinde iki kısımdan meydana geliyor ve aynı zamanda dağılan Osmanlı Devleti nin yerine yeni Türk Devleti nin kurulduğunun hukukî kanıtı oluyordu. 20 Ocak 1921 Anayasası kuvvetler birliği prensibini benimseyerek, bütün kuvvet ve yetkiler TBMM de toplanmıştır. 20 Nisan 1924 e kadar bir müddet daha yürürlükte kalan bu anayasada 29 Ekim 1923 te Cumhuriyetin ilanıyla birlikte bazı değişiklikler yapılmıştır. 1.3.2. 20 Nisan 1924 Anayasası (İkinci Anayasa) Türkiye de olağanüstü şartların yaşandığı bir dönemde hazırlanan 1921 Anayasası ile toplum hayatında büyük değişikliklere sebep olacak önemli inkılâplar gerçekleştirilmiştir. 20 Nisan 1924 Anayasası, toplam altı bölüm ve 105 maddeden oluşmaktaydı. 1924 Anayasası, 1921 Anayasasına göre yumuşak bir kuvvetler ayrımına yer vermiş ve parlamenter sisteme geçişi biraz daha kolaylaştırmıştır. Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir maddesiyle de, Türk devletin yönetim şekli ve demokratik yapısını da güvence altına almıştır. Bu Anayasa, toplumun ihtiyaçları ve yapılan yeni inkılâplar doğrultusunda daha sonra beş defa değişikliğe uğramıştır. 1924 Anayasası, dil bakımından da iki defa değişikliğe uğramış ve 1960 yılına kadar yürürlükte kalmıştır. Türkiye Cumhuriyeti nde; 1921 ve 1924 Anayasalarının yanında, 1961 ve 1982 yıllarında olmak üzere, iki anayasa daha kabul edilmiş ve böylece yürürlüğe giren anayasa sayısı dörde çıkmıştır. 1.4. Medeni Kanun un Kabulü (17 Şubat 1926) Türkiye Devleti, lâikliği amaçladığına göre İslam Hukuku na dayanan Mecelle yi uygulayamazdı. Bu nedenle bir takım çalışmalar yapıldı. Yeni bir medeni kanunun hazırlanması uzun zaman alabilirdi. Dolayısıyla Japonların yaptığı gibi, ileri laik bir Avrupa ülkesinin medeni kanununun alınması uygun görüldü. Sonuçta, İsviçre Medeni Kanunu nun alınması kararlaştırıldı. TBMM, 17 Şubat 1926 tarihinde yeni Medeni Kanunu kabul etti. Bu kanun 6 Ekim 1926 da yürürlüğe girdi. 1.4.1. İsviçre Medeni Kanunu nun Kabul Edilmesinde: 1. Avrupa daki medeni kanunların en yenisi olması 2. Akılcı ve pratik çözümler getirmesi Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 5
3. Aile hukukunun kadın-erkek eşitliğine dayanması 4. Avrupa medeni kanunlarının tümünden yararlanmış olması 5. Demokratik olması, etkili olmuştur. 1.4.2. Medeni Kanunun Kabulünün Sonuçları 1. Kadınlarla erkekler arasında toplumsal ve ekonomik alanda tam bir eşitlik sağlanmıştır. Kadınlara istediği mesleğe girme hakkı tanınmıştır. 2. Evlilik, devlet kontrolü altına alınarak resmi nikah zorunluluğu kabul edilmiştir. 3. Çok kadınla evlenme yerine tek kadınla evlilik kararlaştırılmış, Medeni Kanun ile modern Türk ailesi kurulmuştur. 4. Mirasta kız ve erkek çocuklar arasında eşitlik sağlanmıştır. 5. Boşanmada serbestlik kaldırılarak belli şartlara bağlanmıştır. 6. Toplumsal hayat çağdaş gelişmelere göre düzenlenmiştir. 7. Kabul edilen kanunlar, Türkiye Cumhuriyeti nin bütün vatandaşlarına uygulanır hale getirilmiştir. Böylece hukuk bakımından vatandaşlar arasında din ve mezhep farkı gözetilmemiştir. 8. Türkiye deki Müslüman olmayan topluluklar, Lozan Antlaşması nın kendilerine tanıdıkları haktan vazgeçtiklerini ve Türk Medeni Kanunu na uymak istediklerini bildirdiler. Hükümetçe de bu isteğin kabulüyle Avrupa devletlerinin müdahaleleri ortadan kalkmıştır. Patrikhane ve konsoloslukların mahkeme kurma yetkileri de sona ermiştir. 9. Hukuk birliği sağlanmıştır. 1.4.3. Ceza Kanununun Kabulü Osmanlı hukuk sistemine göre, insanlar, dinlerine göre farklı hukuk kurallarına tabîydiler. Yeni Türk Devleti nde, bunu önlemek maksadıyla Türk Ceza Kanunu, İtalya dan adapte edilerek l Mart 1926 tarihinde kabul edilmiştir. Yeni ceza kanunuyla, Müslüman olsun veya olmasın bütün vatandaşlara uygulanacak cezalar standart hale getirilmiş ve aynı suça aynı ceza esası temel prensip olarak benimsenmiştir. Ceza Kanunu ile ilgili olarak daha sonra da, Alman Federal Ceza Usulü Muhakemeleri Kanunu tercüme edilerek, Ceza Yargılama Usulü Kanunu kabul edilmiştir. 1.5. Hakimler Kanununun Kabulü 3 Mart 1926 tarihinde kabul edilen bu kanunla mahkemeler bağımsız hale getirilirken, hakimlere verecekleri kararlar sırasında baskı yapılmasının önüne geçilmiştir. Ayrıca, siyasî güçlerin, hakimler üzerindeki tesirlerinin önüne geçilmesi maksadıyla, tayin, terfi vs gibi işlerinin de kendi içlerinden oluşturulacak kurullarla yapılması sağlanmıştır. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 6
1.6. Ticaret Kanununun Kabulü Yeni Ticaret Kanunu, Alman ve İtalyan Ticaret Kanunları esas alınarak hazırlanmıştır. Kara Ticaret Kanunu ve Deniz Ticaret Kanunu olmak üzere, iki bölümden oluşmaktadır. Kara Ticaret Kanunu 29 Mayıs 1926 da kabul edilmiş ve 4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Deniz Ticaret Kanunu ise, 13 Mayıs 1929 da kabul edilmiştir. 1.7. Hukuk Alanındaki Diğer Düzenlemeler Medeni Kanun un kabulünden sonra diğer hukuk mevzuatının da lâik esaslara göre düzenlenmesi zorunlu hale gelmiştir. Medeni Kanun un alındığı İsviçre den Borçlar Kanunu da alınarak 8 Mayıs 1928 de yürürlüğe girdi. Ticaret Kanunu Almanya dan alınarak 10 Mayıs 9128 den, İtalya dan alınan Ceza Kanunu 1 Temmuz 1928 den itibaren uygulanmaya başlandı. İdari Hukuku ise Fransa örnek alınarak bazı değişikliklerle kabul edilmiş ve uygulanmıştır. Hukuk alanındaki bu yeniliklerle hukuk sistemi çağdaş ve lâik bir görünüm kazanmıştır. 1.7.1. Borçlar Kanununun İcra ve İflas Kanununun Kabulü Borçlar Kanunu 8 Mayıs 1928 tarihinde kabul edilmiştir. Ticaret Kanunun bir tamamlayıcısı niteliğindedir. İsviçre İcra ve İflas Kanunu esas alınarak hazırlanan bu kanun, 24 Nisan 1929 tarihinde kabul edilmiştir. Daha sonra, 1932 yılında günün şartlarına göre yeniden düzenlenmiştir. Çeşitli tarihlerde kabul edilen bu kanunlarla birlikte, 1925 yılında Ankara Hukuk Mektebi nin açılması, Baroların kurulması, Mahkemelerin yeni düzene uygun olarak kurulması, hukuk alanında yapılan değişiklikleri kapsamaktadır. 1.7.2. Türk Kadınlarına Siyasal Hakların Verilmesi Toplumda kadın-erkek eşitliğinin sağlanması cumhuriyet rejiminin hedeflerinden biridir. Medeni Kanun ile verilen haklar, kadınlarla erkekler arasında sosyal ve medeni alanda eşitlik sağladı. Ancak tam bir eşitliğin olması için kadınlara siyasal hakların da verilmesi gerekiyordu. Atatürk başlangıçta, yurt gezileri sırasında kadının bağlı olduğu geleneklerin kalkması için konuşmalar yaptı. Medeni Kanun un kabulünden sonra sıra kadınlara siyasal haklar verilmesine geldi. 1930 yılında kabul edilen Belediye Kanunu ile kadınların belediye seçimlerine katılmaları sağlandı. 5 Aralık 1934 te kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı. Böylece Türk kadını hukuk alanında tam olarak erkeklerle eşit oldu. Avrupa devletlerinden çoğu, kadınlara bu imkanları sağlayamadan, Türk İnkılâbının kadınlara siyasal haklar vermesi Atatürk ün kadınlara verdiği değeri göstermektedir. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 7
Özet Hukuk, insan topluluklarını ve bu topluluklar arasındaki sosyal ilişkileri düzenleyen kuralların bütünüdür. Kişilerin devletle ve diğer kişilerle olan ilişkilerinde karşılıklı hak ve sorumlulukların neler olduğunu belirler. Osmanlı Devleti nde hukuk sistemi iki temele dayanıyordu. Biri Şer i Hukuk, diğeri Örfi Hukuk tur. Osmanlı Devleti nde XIX. Yüzyıl İslam Hukuku nun dışında kalan bazı alanlarda yeni düzenlemelere gidilmek istendi. son olarak Ahmet Cevdet Paşa başkanlığında bir komisyon 1876 da Mecelle adı verilen bir medeni kanun hazırlayarak hukukun yenilenmesi amaçlandı. Türkiye Cumhuriyeti ulusal bir devletti ve tek millet esasına dayanıyordu. Bu sistem tek hukuklu bir düzen gerektiriyordu. Bundan dolayı Osmanlı hukuk sistemini, Cumhuriyet döneminde sürdürmek mümkün değildi. M. Kemal de yeni Türkiye Cumhuriyeti Devleti nde bir hukuk inkılâbı yaparak, eski hukuk sisteminin değiştirilmesi gerektiğini düşünüyordu. 20 Ocak 1921 tarihinde İlk anayasanın mecliste kabul edildi. Böylece yeni Türk Devleti nde bu tarihten itibaren anayasal dönem de başlamış oldu. 20 Nisan 1924 te ikinci anayasa kabul edilmiş ve parlamenter sisteme geçişi biraz daha kolaylaştırmıştır. Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir maddesiyle de, Türk devletin yönetim şekli ve demokratik yapısını da güvence altına almıştır. Türkiye Devleti, lâikliği amaçladığına göre İslam Hukuku na dayanan Mecelle yi uygulayamazdı. Bu nedenle TBMM, 17 Şubat 1926 tarihinde yeni Medeni Kanunu kabul etti. Böylece kadınlarla erkekler arasında toplumsal ve ekonomik alanda tam bir eşitlik sağlanmış ve kadınlara istediği mesleğe girme hakkı tanınmış oldu. Ancak tam bir eşitliğin olması için kadınlara siyasal hakların da verilmesi gerekiyordu. 1930 yılında kabul edilen Belediye Kanunu ile kadınların belediye seçimlerine katılmaları sağlanırken, 5 Aralık 1934 te kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 8
DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Aşağıdakilerden hangisi 1921 Anayasası'nın dayandığı temel ilkelerden biri değildir? a) Milli Egemenlik b) Tek meclis c) Güçler birliği d) Meclisin üstünlüğü e) Güçler ayrılığı 2. 1921 Anayasası nın kabulünden 1924 Anayasası nın kabulüne kadar geçen süre içinde anayasal nitelikte alınan kararlar arasında aşağıdakilerden hangisi sayılamaz? a) TBMM seçimlerinin yenilenmesi b) Saltanatın kaldırılması c) Ankara nın başkent yapılması d) Hilafetin kaldırılması e) Cumhuriyetin ilanı 3. Ülkemizde kadınlar milletvekili seçme ve seçilme hakkını hangi yılda kazanmışlardır? a) 1932 b) 1933 c) 1934 d) 1931 e) 1930 4. 1921 Anayasası ile TBMM nin bütün güçleri (yasama, yürütme ve yargı) elinde bulunduran tek organ olması ve ülkeyi tek elden yönetmesi ile ulaşılmak istenen amaç aşağıdakilerden hangisidir? a) Hükümette yer alabilecek üyelerin belirlenmesini kolaylaştırmak b) Milli Mücadele nin olağan üstü şartları karşısında hızlı karar alıp uygulayabilme imkanını sağlamak c) Milli güçlerin birliğini daha kalıcı kılabilmek d) Yeni bir siyasal rejim olarak Cumhuriyet in ilanını sağlamak e) Milli Mücadele karşıtları ve TBMM ne karşı olanlarla daha etkili bir mücadele sürdürmek ÜNİTE DEĞERLENDİRME SORULARI Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 9
5. Aşağıdakilerden hangisi, Medeni Kanun un kabulü ile kadınlara tanınan sosyal haklardan biri değildir? a) Resmî nikâh hakkı b) Seçme - seçilme hakkı c) Mirasta eşitlik d) Meslek sahibi olma hakkı e) Boşanma hakkı 6. 17 Şubat 1926'da gerçekleştirilen Türk Medeni Kanunu'yla, aşağıdakilerden hangisi Türk kadınlarının elde ettiği haklar arasında bulunmaz? a) Siyasal haklar b) Mirasta eşitlik hakkını kazanma c) Evlenmede eşitlik d) Evlilikte devlet güvencesi e) Boşanmada eşitlik 7. Atatürk bir konuşmasında; 'Toplumun bir yarısı, diğer yarısı ile eşit değilse, bilgisiz kalırsa o millet ilerleme imkânı bulamaz, geri kalır." demektedir. Atatürk'ün bu sözünde vurguladığı eşitsizlik aşağıdakilerden hangisiyle ortadan kaldırılmıştır? a) Yeni Türk harflerinin kabul edilmesi b) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabul edilmesi c) Medreselerin kapatılması d) Medeni Kanunu'nun kabul edilmesi e) Aşar vergisinin kaldırılması ÜNİTE DEĞERLENDİRME SORULARI 8. 1921 Anayasası, Kuvvetler Birliği ilkesini benimsemiştir. Kanunları yapan da uygulayan da TBMM dir. Anayasanın bu özelliğinin sebebi, aşağıdaki seçeneklerin hangisinde belirtilmiştir? a) İstanbul Hükûmeti ni etkisizleştirmek b) Halkı İstanbul Hükûmeti ne karşı ayaklanmaya teşvik etmek c) Önemli kararların hemen uygulanmasını sağlamak d) Egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğunu göstermek e) Saltanatın kaldırılmasına zemin hazırlamak Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 10
9. Türk Medenî Kanunu nun İsviçre Medenî Kanunu nu esas almasının sebepleri arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur? a) Sorunlara akılcı ve pratik çözümler getirmesi b) Avrupa da en son hazırlanan kanun olması c) Lâik esaslar taşıması d) Kadınlara siyasi haklar vermesi e) Türk toplum yapısına uygun olması 10. Aşağıdakilerden hangisiyle, hukukî alandaki ikilikler sona ermiştir? a) Medenî Kanun un kabul edilmesiyle b) Tevhid-i Tedrisat Kanunu nun çıkartılmasıyla c) Ölçü birimlerinin değiştirilmesiyle d) Medreselerin kapatılmasıyla e) Soyadı Kanunu nun kabul edilmesiyle CEVAPLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 E A C B B A D C D A Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 11
KAYNAKLAR Akgün, Seçil Karal, Halifeliğin Kaldırılması ve Laiklik, Temel Yayınları, İstanbul. Aybars, Ergün, (2012). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, I, İstanbul. Baydar, Mustafa, (1973). Atatürk ve Devrimlerimiz, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. Develioğlu, Ferit, (2009). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, İstanbul. Doğan, Orhan, (2011) Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Ankara. Durmuş Yalçın vd., (2012). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Ankara. Eroğlu, Hamza, (1982). Türk İnkılâp Tarihi, MEB Basımevi, İstanbul. İslam Ansiklopedisi, TDV, (1998). Hilafet maddesi, C. 17, TDV Yayınları, İstanbul. Jaeschke, Gotthard, (1970). Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Ankara. Kansu, Mazhar Müfit, (1988). Erzurum dan Ölümüne Kadar Atatürk le Beraber, TTK Yayınları, Ankara. Karpat, Kemal, (2010). Türk Demokrasi Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul. Kürkçüoğlu, Ömer, (1978). Türk-İngiliz İlişkileri (1919-1926), Ankara. Mumcu, A. (1986), Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Ankara. Ozankaya, Özer, (1995). Cumhuriyet Çınarı, Kültür Bakanlığı Yayınları, TTK Basımevi, Ankara. Safa, Peyami, (1988). Türk İnkılâbına Bakışlar, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, TTK Basımevi, Ankara. Selvi H, Enis Ş, Mehmet A, (2006). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, İstanbul. Sönmez O, Gök D, (2010). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Konya. Turan, R.- Safran, M. vd., (2011), Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Ankara. Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi-Ulusal Direnişten Türkiye Cumhuriyetine, Ankara 1992 Yazıcı, Nuri, (2011). Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi, İstanbul. YÖK Komisyon, (1989). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, C. 1/2, YÖK Yayınları, Ankara. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 12