ARİF NİHAT ASYA'NIN NESİRLERİ
<>%> KÜLTÜR BAKANLIĞI YAYINLARI / 1252 Kültür Eserleri Dizisi! 160 ARİF NİHAT ASYA'NIN NESİRLERİ Saadettin YILDIZ
(c) Kültür Bakanlığı / Ankara 1991 ISBN 975-17-0785-4 Kapak Düzenil / Grafik S Yayımlar Dairesi Başkanlığının 22.03.1991 tarih ve YAPKUR 928-958 sayılı makam onayı ile birinci defa 10.000 adet bastırılmıştır. Dizgi : Kamer Matbaacılık - ANKARA Tel: 229 87 67 Baskı: Yücel Ofset Matbaası / ANKARA Tel: 231 32 88
ÖNSÖZ Hazırladığımız bu çalışma, A rif Nihat A sya nın hayatı, şahsiyeti, sanatı ve eserleri hakkında umumî; nesirleri üzerinde ise daha hususî bir değerlendirme mahiyetindedir. Umumî bir değerlendirme de olsa, Arif Nihat ın hayatı üzerinde dururken, dönüm noktalannı tam olarak ortaya çıkarmayı hedefledik. Hakkında tam bir biyografi çalışması mevcut olmadığı için, "bu eksikliğin giderilebilmesi yolunda bir adım daha atmış olmak" da hedeflerimiz arasındadır. A rif Nihat ın çocukluk devresine dair çok net malzeme elde etmek pek m üm kün olmamakla beraber, gerek çeşitli vesilelerle anlattığı hatıralarından, gerek bazı yazılan ile şiirlerine serpiştirilmiş bulunan parça parça "hatırlamalar"dan birtakım bilgiler çıkarmaya çalış-- tık. Bu devre için, bazı tahminler yürütülebilir, zorlamalarla birtakım neticeler elde edilebilirdi; buna lüzum görmedik. Kendi hayatı hakkında konuşmaktan pek hoşlanmadığı için, tahsili süresince yaşadığı hususî hayatına, o yıllardaki zevklerine, ara- yışlanna ve arkadaşlıklanna dair vesika değeri taşıyan malzeme bulmak da pek m ümkün olmamış; bu devreyi de satır aralannda aram ak mecburiyeti doğmuştur. 6 Aralık 1927 de Yüksek Muallim Mektebi ni bitiren ve 23 Ekim 1928 de fiilen öğretmenliğe başlayan yazann bu tarihten sonraki hayatı ise, resmî vesikalardan, "günü gününe" denilebilecek kadar kesintisiz takip edilebilmektedir.
Yazarın hususî ve meslekî hayatını anlatırken, kronoloji bakımından sırası geldikçe, edebî faaliyetlerine (dergi ve gazetelerdeki yayın faaliyetlerine ve eserlerinin neşrine) de işaret ettik. Bu suretle, hususî hayatı ile edebî faaliyetinin irtibat noktalan ortaya çıkarılmış oldu. Yazarın şahsiyeti üzerinde dururken, eserle insan arasındaki sıkı münasebet dolayısıyla, eserlerini asıl kaynak olarak aldık. Kelimeler, imajlar, temler; ses, hatta şekil, şahsiyeti *!e veren önemli unsurlardır... Bunları değerlendirmeye çalıştık. Şahsiyet değerlendirmesinde müracaat ettiğimiz ikinci kaynak, hakkında yazılanlar ve söylenenlerdir. Arif Nihat a dair yazılanların büyük çoğunluğu onun espritüel tarafı üzerinde durmakla beraber, özel hayatına dair bazı nakiller, önemli ip uçlan da taşımaktadır. Bunları değerlendirdik. Hakkında söylenenler arasında, tabiî olarak, mülâkatlara ağırlık verdik. Yakınlannın bilhassa hususî hayatına dair söylediklerini dikkatle değerlendirdik. Tabiî, bu söylenenleri kendi yazdıklarıyla mukayeseyi de ihmal etmedik. "Sanatı" kısmında, yazann şiire ilgi duyduğu ilk yıllardan itibaren gelişme çizgisini takip ettik. Mevzu çeşitliliği, türler, sanatta gaye, dil ve üslûp üzerinde durduk. Dil ve üslûp konusunda, araştırmamızı istatistik bilgiler üzerine oturtmakla beraber, edebiyatta rakamlann pek sevimli olmayabileceği düşüncesiyle, sonuçlan mümkün mertebe az rakamla ortaya koyduk. Bu istatistik bilgileri bazı sanatkârlann eserleriyle mukayesede de fayda gördük. Bu çalışmada A rif Nihat ın mensur şiirlerine ayn bir önem verilmiştir. Çünkü onun edebî nesrinin esası mensur şiirdir. Bunlan edebî incelemenin umumî kaideleri dahilinde çeşitli yönleriyle; kısa nesir, fıkra vb. yazılannı ise, -hacim meselesini de düşünerek- mensur şiire nazaran daha dar bir çerçevede ele aldık.
"Bibliyografya" bölümünde, A rif Nihat hakkında yazılanların tamamını zikretmeye ihtimam gösterdik. Hakkında esaslı bibliyografya çalışması mevcut olmadığı için, birkaç satırlık anekdotları dahi listeye dahil ettik. Bu suretle, ileride yapılacak bibliyografya çalışmalanna, az da olsa, katkıda bulunmuş olmayı düşündük. Bilhassa resmî vesikalan tanzim ve muhafaza hususundaki sistemsizlik yüzünden birtakım zorluklarla karşılaşmamıza rağmen, zengin ve kıymetli bir malzeme temin ettik. Bu malzemenin temininde, kıymetli şair ve yazar Sayın Yavuz Bülent Bâkiler den büyük bir yakınlık ve yardım gördük. Fırat Asya Hanımefendi, babasının hususî mektupları ile not defterlerini elde etmemiz hususunda anlayış gösterdiler. Millî Eğitim Bakanlığı Personel Atama Genel Müdürlüğü Sicil Daire Başkanı Sayın İlhat Şeniz, görülmesinde ve neşrinde mahzur bulunmayan vesikaların tamamını elden geçirmemizde sam im î yardımlarda bulundu. Değerli meslektaşım Yrd. Doç. Dr. Haydar Durukan, Kastamonu daki süreli yayınlanıl taranmasında ciddî ve dikkatli bir gayret içinde oldu. Her birine ayn ayn teşekkür ederim. Çalışmamın neticelenmesinde ilgi, yakınlık ve yardımlannı gördüğüm Sayın Prof. Dr. Necmettin Hacıeminoğlu, Yrd. Doç. Dr. Haşan Çebi ve Yrd. Doç. Dr. Süreyya A. Beyzadeoğlu na aynca teşekkür etmeyi zevkli bir vazife telâkki ediyonım. Çanakkale, Ocak - 1990 Saadettin YILDIZ
BİRİNCİ BÖLÜM : İÇİNDEKİLER 1. HAYATI, ŞAHSİYETİ, SANATI, ESERLERİ... 1 1.1. HAYATI... 3 1.2. ŞAHSİYETİ ve SANATI...,... 27 1.2.1. ŞAHSİYETİ... 31 1.2.1.1. Arif Nihat ın Yetiştiği Yıllarda Türkiye nin Durumu... 31 1.2.1.2. Duygu Dünyası... 32 1.2.1.3. Fikir Cephesi... 44 1.2.2. SANATI... 56 1.2.2.1. Sanata İlgisinin Başlaması...56 1.2.2.2. Eser Verdiği Edebî T ürler... 57 1.2.2.3. Mevzu Çeşitliliği... 58 1.2.2.4. Eserlerinde Çevre ve Şahıs Kadrosu... 60 1.2.2.5. Sanatta Güttüğü G aye... 61 1.2.2.6. Dili ve Üslûbu... 62 1.2.2.7. Diğer Güzel Sanatlarla İlgisi... 65 1.3. ESERLERİ... 67 1.3.1. Şiir Kitapları... 68 1.3.2. Nesir Kitapları... 78 İKİNCİ BÖLÜM : 1. ARİF NİHAT ASYA NIN NESİRLERİ... 87 1.1. NESİRLERİN TASNİFİ... 89 1.2. MENSUR ŞİİRLERİ... 92 1.2.1. Mensur Şiirimiz ve Arif Nihat Asya nın Mensur Şiire Yönelişi... 1.2.2. Mensur Şiirinde Devreler ve Mukayese... 98 1.2.3. Mensur Şiirinde Dil ve Üslûp... 101 1.2.3.1. Kelime Hâzinesi... 101 1.2.3.2. Cümle Yapısı... 107 1.2.3.3. Âhenk Unsurları... 116
1.2.3.4. Hayal Unsurları... 119 1.2.3.5. Temalar... 125 1.2.3.6. Mensur Şiirinde Değişmeler... 127 1.3. KISA NESİRLERİ... 132 1.3.1. Vecizeler... 133 1.3.2. Nükteler... 136 1.3.3. Hicivler... 139 1.3.4. Fanteziler... 143 1.4. FIKRALARI... 147 1.4.1. Sosyal Hayata Dair Fıkralar... 148 1.4.2. Millî Meselelerimize Dair Fıkralar... 151 1.4.3. Politikaya Dair Fıkralar... 153 1.4.4. Şahsî Hayatına Dair Fıkralar... 154 1.4.5. Sanata ve Basın Hayatına Dair Fıkralar... 156 1.4.6. Tabiata ve Tabiî Âfetlere Dair Fıkralar... 157 1.4.7. İdeolojik Karakterli Fıkralar... 160 1.4.8. Fıkralarında Dil ve Ü slûp... 160 1.4.9. Fıkralarında Şahıslar ve Çevre... 162 1.5. SANAT ve EDEBİYAT YAZILARI... 163 1.6. SEYAHAT YAZILARI... 167 1.7. MEKTUPLARI... 170 1.8. DİĞER YAZILARI... 171 1.9. NESİR KİTAPLARINDA YER ALAN MANZUMELER... 171 SONUÇ... 175 BİBLİYOGRAFYA... 178 1. Arif Nihat Asya ya Dair Yazılanlar... 178 2. Faydalanılan Kaynaklar... 199 Taha Toros Arşivi