Sosyal Bilgiler Öğretmeni ~ 1 ~ www.necatiyalcin.com
ÜNİTE BİR KAHRAMAN DOĞUYOR KONU Cepheden Cepheye Mustafa Kemal KAZANIM Örnek olaylardan yola çıkarak Atatürk ün çeşitli cephelerdeki başarılarıyla askerî yeteneklerini ilişkilendirir. II. öncüldeki Dünyanın en güçlü ordularıyla nasıl savaşılır? diyen kişiler mücadelenin maddi imkansızlıklar nedeniyle mümkün olmayacağını düşünmektedirler. Mustafa Kemal in Para olacak, ordu olacak, bu millet istiklalini kurtaracaktır. cevabı ise; onun sorundan çok çözüme odaklandığını, çözüm şeklini de basit ve kesin bir dille ifade etmesi ümitsizliğe ve karamsarlığa düşmediğini gösterir. IV. öncüldeki düşmanın çıkarma yapacağı yeri tahmin etmesi, bu tahmininde yanılmaması onun ileri görüşlü bir kişi olduğunu gösterir. ÜNİTE BİR KAHRAMAN DOĞUYOR KONU Mustafa Kemal Okulda KAZANIM Atatürk ün öğrenim hayatı ile ilgili olay ve olguları kavrar. Verilen bilgilere göre Mustafa Kemal in; Mustafa Kemal in arkadaşı Ömer Naci den etkilenerek şiire yönelmesi edebiyatla ilgilenmesini, (C) Öğretmeni Mehmet Tevfik ten etkilenerek tarihe yönelmesi tarihe ilgisinin artmasını, (A) Edebiyatla ve güzel konuşma ile ilgilenmesi onun hitabet (seslenme) yeteneğinin gelişmesini sağlamıştır. (D) Askeri yeteneğinin gelişmesi ise daha çok görev aldığı cephe ve savaşlarda başarı elde etmesine bağlıdır. (B) CEVAP: B Sosyal Bilgiler Öğretmeni ~ 2 ~ www.necatiyalcin.com
ÜNİTE BİR KAHRAMAN DOĞUYOR KONU Batıya Erken Açılan Kent: Selanik KAZANIM Atatürk ün çocukluk dönemini ve bu dönemde içinde bulunduğu toplumun sosyal ve kültürel yapısını analiz eder. Selanik şehrinin çok uluslu yapıya sahip olması yani birden fazla milletten oluşan insanların yaşaması, bu ulusların kültürlerini de orada yaşatması şehirde kültürel zenginliğin, çeşitliliğin olduğunu gösterir. (B) Her ulusun Selanik şehrinde uzun yıllar bir arada yaşaması, kendi kültürel değerlerini uzun yıllar yaşatması o toplumlar arasında hoşgörünün gelişmesini sağlar. (D) Böyle bir sosyo-kültürel ortamda uluslar arasında kültürel alışverişin, paylaşımın, etkilenmesinin yaşanması çok doğaldır. (C) Bu hoşgörü ortamında uluslar birbirinden farklı olan dinlerinin gereklerini yerine getirmiştir, bu konuda birlik sağlanmasına gerek yoktur. (A) KONU Osmanlı Devleti Hangi Cephede? KAZANIM I. Dünya Savaşı nda Osmanlı Devleti nin durumunu, topraklarının paylaşılması ve işgali açısından değerlendirir. Verilen bilgileri incelediğimizde İngiltere, Almanya ve Fransa nın kendilerine göre Osmanlı için farklı düşünceleri, amaçları olduğunu görüyoruz. Soruyu okuduğumuzda ise bize bu ifadelerden ortak bir sonuca ulaşmamızı istiyor. Şıkları incelediğimizde verilen bilgilere göre ulaşabileceğimiz en genel ifade İngiltere, Almanya ve Fransa nın Osmanlı Devleti ile ilgilenmesinin amaçları faklı farklı olsa da ortak sonuç mutlaka kendilerine bir yarar sağlamaktır, çıkar sağlamaktır. (A) Diğer şıklardaki ifadeler bu devletlerin amaçları için söylenebilecek ortak yargı değildir. Sosyal Bilgiler Öğretmeni ~ 3 ~ www.necatiyalcin.com
ÜNİTE BİR KAHRAMAN DOĞUYOR KONU Cepheden Cepheye Mustafa Kemal KAZANIM Örnek olaylardan yola çıkarak Atatürk ün çeşitli cephelerdeki başarılarıyla askerî yeteneklerini ilişkilendirir. Trablusgarp ta halkı italyanlara karşı teşkilatlandırması ve bu konuda tecrübe sahibi olması hiç şüphesiz Milli Mücadelede de halkı teşkilatlandırma konusunda ona kolaylık sağlayacaktır. KONU Geldikleri Gibi Giderler KAZANIM Mondros Ateşkes Anlaşması nın imzalanması ve uygulanması karşısında Osmanlı yönetiminin, Mustafa Kemal in ve halkın tutumunu değerlendirir. Soru kökünde Osmanlı yönetiminin işgallere karşı duyarsız, sessiz kalmasının nedeni sorulmuş. Osmanlı Devleti Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra işgalere karşı sessiz kalmış, halktan da işgallere karşı tepki göstermemelerini istemiştir. Ayrıca işgalin geçici olduğunu asıl sonucun yapılacak olan barış antlaşması ile elde edileceğini duyurmuştur. Osmanlı çaresiz ve umutsuzdur, teslimiyetçi bir politika izlemiştir. Yukarıdaki açıklamaya en uygun idafe (II) numaralı cümlede verilmiştir. ÜNİTE YA İSTİKLÂL, YA ÖLÜM! KONU İstiklal Milletimindir KAZANIM Türk milletinin Kurtuluş Savaşı sürecinde elde ettiği askerî başarılarının ulusal ve uluslararası etkilerini değerlendirir. Verilen bilgiye göre Afganistan ile ilişkilerimizde ekonomik anlamda bir gelişme sağlanmadığını söyleyebiliriz. Eğitim ve askeri alanı rahatlıkla parçada bulabiliriz, belki de bizi en çok zorlayan Diplomatik yanıtı olacaktı. Diplomasi, diplomatik: Devletler arası her türlü resmi, siyasi düzeyde yapılan ilişkidir. Bu anlamda Afganistanla dostluk anlaşması ve birbirlerinin bağımsızlıklarını tanımaları Diplomatik kavramıyla ilgilidir. Sosyal Bilgiler Öğretmeni ~ 4 ~ www.necatiyalcin.com
KONU Kuvayımilliye Ruhu ve Cemiyetler KAZANIM Kuvâ-yı Millîye ruhunun oluşumunu, millî cemiyetleri ve millî varlığa düşman cemiyetlerin faaliyetlerini analiz eder. Yararlı Cemiyetler, Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra yapılan işgalleri protesto edip haksızlığını dünyaya duyurmak, bölgesel kurtuluş çareleri aramak gibi amaçlarla kurulmuşlarıdır. Adana ve çevresinde Kilikyalılar cemiyeti kurulmuş ve daha çok basın-yayın yoluyla işgalleri protesto eden Milli Kongre cemiyeti de yararlı cemiyetlerdendir. KONU Geldikleri Gibi Giderler KAZANIM Mondros Ateşkes Anlaşması nın imzalanması ve uygulanması karşısında Osmanlı yönetiminin, Mustafa Kemal in ve halkın tutumunu değerlendirir. Bazı kavramları açıklayalım: Bağnaz: Sabit fikirli, değişikliğe, yeniliğe kapalı İmtiyaz: Ayrıcalık tanıma, kapitülasyon (her alanda olabilir, ekonomik, siyasi, sosyal) Manda: Büyük ve gelişmiş ülkelerin az gelişmiş ülkeleri himaye altına alıp, yönetmesi Bu kavramları hatırladıktan sonra paragraftaki yabancı milletlerin himayesi ve efendiliği ifadesi bizi doğrudan mandacılık kavramına götürecektir. CEVAP: D Sosyal Bilgiler Öğretmeni ~ 5 ~ www.necatiyalcin.com
KONU Geldikleri Gibi Giderler KAZANIM Mondros Ateşkes Anlaşması nın imzalanması ve uygulanması karşısında Osmanlı yönetiminin, Mustafa Kemal in ve halkın tutumunu değerlendirir. Paragrafta Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra Mustafa Kemal in İstanbul da vatanın kurtuluşu için yaptığı çalışmalardan bahsedilmiş. Paragraf dikkatle okunduğunda siyasi (diplomatik) olarak yapılacak bir şeyin olmadığı, kurtuluşun başarıya ulaşması için milli birliğin sağlanıp terhis edilmeyen ordu, teslim edilmeyen silahlarla direniş sağlanacağı anlaşılmaktadır. Orduyu terhis etmemek, silahları teslim etmemek bize silahlı mücadelenin gerçekleşeceğinin ipucunu vermektedir. ÜNİTE BİR KAHRAMAN DOĞUYOR KONU Dört Şehir ve Mustafa Kemal KAZANIM Atatürk ün fikir hayatının oluşumuna ve gelişimine etki eden Selanik, Manastır, Sofya ve İstanbul şehirlerindeki ortamın rolünü fark eder. Selanik şehrinin çok uluslu yapısı Mustafa Kemal e faklı toplumları, kültürleri ve yaşam tarzlarını tanıma avantajı sağlamıştır. (A) Manastır da Mustafa Kemal lise eğitimini (Manastır Askeri İdadisi) tamamlamıştır ve burada tarih ve edebiyat derslerine olan ilgisi artmıştır. Edebiyat dersi sayesinde hitabetini güçlendirirken, tarih sayesinde milli tarih bilincine sahip olmuştur. (B) İstanbul da da arkadaşlarıyla ülkenin içinde bulunduğu durum hakkında öncülüğünü yaptığı çeşitli tartışma ortamlarında bulunmuştur. Bu ortamlarda düşüncelerini cesurca savunmuştur. (C) Sofya da askeri ataşe olarak görev alan Mustafa Kemal avrupa devletlerinin temsilcileri ile yakından iletişim kurmuş ve diplomasi konusunda deneyim kazanmıştır. Cevapta ifade edilen ilk askeri başarısını ise Trablusgarp ta İtalyanlara karşı verecektir. CEVAP: D Sosyal Bilgiler Öğretmeni ~ 6 ~ www.necatiyalcin.com
KONU Kuvayımilliye Ruhu ve Cemiyetler KAZANIM Kuvâ-yı Millîye ruhunun oluşumunu, millî cemiyetleri ve millî varlığa düşman cemiyetlerin faaliyetlerini analiz eder. Milli cemiyetler önceleri faaliyet gösterdikleri kendi bölgelerini kurtarmayı amaçlamışlardır. Daha sonra bu cemiyetler Milli mücadelenin tek bir merkezden başarı ile yürütülmesi amacıyla Mustafa Kemal tarafından Sivas Kongresi nde Anadolu ve Rumeli Mudafai Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirmiştir. Birlikte hareket etmeleri Sivas Kongresi nden sonra gerçekleştiği için A şıkkı yanlış bir ifade olacaktır. KONU Büyük Millet Meclisi İsyanlara Karşı KAZANIM Hıyanet-i Vataniye Kanunu nun çıkarılma gerekçelerini ve uygulama sürecini değerlendirir. Hukuk kelimesi yasa (kanun), yasal düzenlemeler ve bunların uygulanması anlamı taşır. Soru kökünü okuduğumuz zaman demek ki şıklardan üçü bu kavrama uygun olacak, bir tanesi ise hukuk kavramına uygun olmayacak, yani çelişecek. TBMM faaliyetlerini hukuka, hukuk kurallarına uygun olacak şekilde gerçekleştirmiştir. TBMM nin ilk anayasası olan Teşkilat-ı Esasi yi kabul etmesi, kanunları uygulamak için İstiklal Mahkemelerini kurması, Hıyanet-i Vataniye kanununu çıkarması tümüyle hukuka uygun hareket ettiğini gösterir. Öldürme amaçlı suikast ise hukuka (yasalara) uygun bir öneri değildir. CEVAP: D KONU Barış Antlaşması mı, Ölüm Fermanı mı? KAZANIM İstanbul yönetimince imzalanan Sevr Antlaşması na karşı Mustafa Kemal in ve Türk milletinin tutumunu değerlendirir. Kapitülasyon: Her alanda ayrılcalık tanıma, imtiyaz. Kapitülasyon kavramını daha çok ekonomik alanla ve bağımsızlıkla ilgili olduğunu bilmeliyiz. Bize Sevr Antlaşması nın ekonomi, ekonomik bağımsızlık ile ilgili olan maddelerinden bir tanesi sorulmuş. Şıklardaki ifadelerde ekonomik bağımsızlık kavramı ile ilgili bir ifade yakalamamız gerekiyor. (C) şıkkındaki Kapitülasyon kavramı sayesinde doğru cevaba ulaşıyoruz. KONU Egemenlik Milletindir KAZANIM Misak-ı Milli nin kabulünü ve Büyük Millet Meclisi nin açılışını ulusal egemenlik, tam bağımsızlık ilkeleri ve vatanın bütünlüğü esası ile ilişkilendirir. Uluslararası denklik = milletlerarası eşitlik Misak-ı Milli deki uluslararası eşitlik ifadesine uygun cevap (A) şıkkında verilmiş. Azınlıklara vereceğimiz hakların diğer ülkelerdeki müslümanlara verilen haklar kadar ifadesi hakların verilmesi konusunda eşitlik olması gerektiğini belirtiyor. Sosyal Bilgiler Öğretmeni ~ 7 ~ www.necatiyalcin.com
ÜNİTE YA İSTİKLÂL, YA ÖLÜM! KONU İstiklal Milletimindir KAZANIM Türk milletinin Kurtuluş Savaşı sürecinde elde ettiği askerî başarılarının ulusal ve uluslararası etkilerini değerlendirir. Moskova Antlaşması I.İnönü Savaşı sonunda elde edilen başarının ardından otoritesini ve uluslararası saygınlığını artıran TBMM nin Sovyet Rusya ile imzaladığı bir anlaşmadır. Bu anlaşmaya göre sınır değişikliği yapılmış, doğu sınırının güvenlik altına alınmasıyla da buradaki birlikler batıya kaydırılmıştır. Misak-ı Milli yi tamamladığı söylenemez çünkü; savaşlar devam etmekte ve hala ülkenin batısı işgal altındadır. CEVAP: D ÜNİTE KONU KAZANIM YA İSTİKLÂL, YA ÖLÜM! İstiklal Milletimindir Batı cephesinde Kuvâ-yı Millîye birliklerinin faaliyetlerini ve düzenli ordunun kurulmasını değerlendirir. Sosyal Bilgiler Öğretmeni düzenli ordunun kurulma nedenlerini açıklamış. Disiplinden yoksun, donanımsız ve dağınık olarak bahsettiği ise Kuva-i Milliye birlikleridir. KONU Ve Millî Mücadele başlıyor KAZANIM Mustafa Kemal in Millî Mücadeleyi örgütlerken karşılaştığı sorunlara bulduğu çözüm yollarını, onun liderlik yeteneği ile ilişkilendirir. Mustafa Kemal Türk milletinin kurtuluşa varacak, bağımsızlığını sağlayacak güce sahip olduğunu, bu amaçlar doğrultusunda gerçek, sonuç verecek girişimleri desteklemek için ihtiyaç kadar maddi desteği vereceğini belirtmiştir. Servet: varlık, zenginlik CEVAP: B Sosyal Bilgiler Öğretmeni ~ 8 ~ www.necatiyalcin.com
ÜNİTE YA İSTİKLÂL, YA ÖLÜM! KONU İstiklal Milletimindir KAZANIM Türk milletinin Kurtuluş Savaşı sürecinde elde ettiği askerî başarılarının ulusal ve uluslararası etkilerini değerlendirir. I.İnönü zaferinden sonra yaşanılan II, IV ve V teki gelişmeler TBMM nin diğer devletlerle ilgili gelişmeleri (uluslararası); I ve III ise ülke içerisinde elde ettiği (ulusal) sonuçlardır. CEVAP: B KONU Egemenlik Milletindir KAZANIM Misak-ı Milli nin kabulünü ve Büyük Millet Meclisi nin açılışını ulusal egemenlik, tam bağımsızlık ilkeleri ve vatanın bütünlüğü esası ile ilişkilendirir. Erzurum Kongresi ve Misak-ı Milli deki alınan bu kararlarda ortak ifade parçalanamaz kavramıdır. Parçalanmaması demek, bütünlüğün korunması anlamına gelir, bu ifade de (D) şıkkında yer almaktadır. CEVAP: D Sosyal Bilgiler Öğretmeni ~ 9 ~ www.necatiyalcin.com