BİYOLOJİK MÜCADELE NEDİR Yük. Zir. Müh. Mehmet KARACAOĞLU Yük. Zir. Müh. Ferda YARPUZLU Yük. Zir. Müh. Mustafa PORTAKALDALI Adana Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
Bilinen hayvansal kaynaklı organizmaların çoğunluğu insanlara zararsızdır. Bu organizmaların bir kısmı nötr, bir kısmı zararlı, büyük bir kısmı da yararlıdır. Herhangi bir organizmanın zararlı sıfatını alması, insanların besinine ortak olmasıyla ortaya çıkar. Çünkü insan da beslenme zincirinin bir halkasıdır. 22.12.2015 2
II. Dünya Savaşı sırasında geliştirilen kimyasal sentetik bileşikler, tarımsal zararlılara karşı kullanılmaya başlanmış ve sağladıkları olağanüstü başarılar sonucunda kimyasal savaşın en geçerli yol olduğu fikri yerleşmiştir. Daha sonra kimyasalların çevre ve insan sağlığına olumsuz etkileri görülmeye başlanmıştır. Buda doğal dengenin doğal düşmanlar adına bozulmasına sebep olmuştur. 22.12.2015 3
Buna karşılık ilk defa hedef alınmayan organizmalara karşı sentetik pestisidlerin yarattığı etkiyi anlatmaya çalışan Rachel Carson nun 1962 yılında yayınladığı Sessiz İlkbahar kitabı ile ses getirmiştir. 22.12.2015 4
Bu yazarın yayımladığı Sessiz Bahar isimli kitabı ile dünyada çevresel hareketi başlatan ABD'li kişi olarak literatüre geçmiş DDT adlı bir böcek ilacının zararlı olduğunu kanıtlayan çevre dostu bir bilim insanı, Rachel, DDT adı verilen maddeyi ölen kuşların yumurtasına bakarak keşfetmiştir. Birçok deney sonucu yumurtanın kabuğunda DDT olduğunu anlamıştır. Böylece insanlara çevre bilincini oluşturmuş ve dünyamızı zehirleyen bu tür kimyasal maddelerin kullanımına yasal olarak sınırlama getirilmeye başlanmıştır. 22.12.2015 5
Kimyasal bileşiklerin doğal dengeye olumsuz etkisi, diğer etmenlerden çok fazladır. Çünkü kimyasallar hem yararlıları hem de onların konukçularını öldürmekte, Bunun sonucunda yararlıların besin kaynaklarının ortadan kalkması sonucu faydalı böceklerde ölümler yaşanmaktadır. Zararlı A Zararlı B Doğal düşman 22.12.2015 6
Zararlı : Bitkilerde ürün kaybına neden olan insan dışındaki her türlü canlı organizmaya verilen isimdir. Doğal Düşman: Zararlıları baskı altına alan organizmalara denir. 22.12.2015 7
Ekonomik zarar eşiği (EZE): Tarımda, bir zararlı ve hastalık etmenine karşı yapılan savaş için yapılan masraflar (girdiler) ile bu savaş sonunda elde edilen ürünün değerce eşit olduğu nokta olarak söyleyebiliriz. İkinci temel düşünce, Doğal Denge dir. Doğal denge, dışarıdan herhangi olumsuz bir müdahale olmadığı sürece sürekli dengede durur. Biyolojik savaşta iki temel düşünce sürekli göz önünde bulundurulmalıdır. 22.12.2015 8
Yoğunluk EZE Zaman 22.12.2015 9
Doğada, doğal düşmanı olmayan çok az sayıda organizma vardır ve bu doğal düşmanlar konukçularıyla etkileşim içerisindedir. Bu etkileşim, avlarının veya konukçu popülasyonlarının daima dengede kalmasını sağlamaktadır. Bazıları çok düşük av yoğunluklarında etkili olurken bir kısmı da yalnızca yüksek av yoğunluklarında etkili olabilmektedirler. 22.12.2015 10
Biyolojik savaşım; sıcaklık, nem ve ışık gibi çevre faktörlerinden oldukça fazla etkilenmektedir. Biyolojik çalışmaları anlamak ve biyolojik savaşımın ekolojik temelini daha iyi kavrayabilmek için farklı zararlı grupları ve bunların başlıca doğal düşmanları hakkında fikir edinmek faydalı olacaktır. 22.12.2015 11
Böceklerin Doğal Düşmanları Dünyada 1 000 000 dan fazla böcek türü olduğu tahmin edilmektedir ve bu rakam faydalı böcekleri de içermektedir. Ayrıca bu faydalı böceklerin ancak %15 i tanımlanabilmiştir. Bazı zararlı böcek türlerinin 100 ün üzerinde doğal düşmanı olduğu bilinmektedir. 22.12.2015 12
Birçok doğal düşman polifagtır yani birden fazla konukçuya saldırırlar. Bazıları da monofagdır, sadece bir konukçuya özelleşmişlerdir. Böceklerin doğal düşmanlarının toplam sayısını tahmin etmek mümkün değildir. Fakat bu sayı tahminden çok yüksektir ve bunların çoğu av ya da konukçusu olan entomofag böceklerdir. 22.12.2015 13
Biyolojik mücadele çalışmalarına ağırlık verilmesinin nedeni, sadece kimyasal mücadelenin olumsuz etkisinden kurtulmak değil, aynı zamanda doğada zaten var olan, zararlıları %99 oranında baskı altında tutabilen yararlı mikro ve makro organizmalardan yararlanma isteğidir. 22.12.2015 14
Biyolojik mücadele nedir? Biyolojik mücadele : Zararlı böcekleri, doğadaki mevcut doğal düşmanları yardımıyla, ekonomik zarar düzeyinin altında tutması işlemidir. Biyolojik mücadelede hedef, ilaçlı mücadelede olduğu gibi zararlıları tümüyle yok etmek değil, onların doğal düşmanlarının da doğada varlığının sağlanmasıdır. 22.12.2015 15
Biyolojik savaşımda kullanılan doğal düşmanlar: Parazitoit, predatör ve patojenlerdir. Asalak ve avcılar entomofag olarak isimlendirilirken, patojenler entomopatojen (böcek üzerinde hastalık yapanlar) olarak adlandırılmaktadırlar. 22.12.2015 16
Biyolojik Mücadele YÖNTEMLERİ Doğal Düşmanların Popülasyonlarının Korunması Doğal Düşmanların Popülasyonlarının Artırılması Klasik Biyolojik Mücadele 22.12.2015 17
Doğal düşmanların korunması ve desteklenmesi 1. Zararlıların ve faydalıların ekolojisi * Hangi zararlı (lar) en önemli ekonomik zararlıdır? * Zararlı(ların) en önemli doğal düşmanı hangisidir? *Zararlılar ve faydalılar için primer (ilk) besin kaynakları ve yaşama yerleri hangileridir? * Zararlılar ve faydalılar kültür bitkilerine nereden geçiş yapıyorlar ve bu üründe nasıl gelişiyorlar? 22.12.2015 18
2. Zamanlama * İlk olarak zararlı popülasyonu ne zaman ortaya çıkmakta ve ne zaman ekonomik zarara neden olmaktadırlar? * Zararlı(ların) en önemli doğal düşmanları ne zaman ortaya çıkmaktadır? * Doğal düşmanlar için hangi tek yıllık ve çok yıllık bitkiler kışlak ve yaşama yeri oluşturmaktadır? * Doğal düşmanlar için besin kaynağı olan bitkiler ne zaman ilk olarak görülmektedir ve ne kadar sürede bulunmaktadırlar? 22.12.2015 19
3. Uygulamalar * Uygun pestisit seçimi * Doğal düşmanlar için tarla ve bahçe kenarında uygun barınak bitkiler korunmalı veya sağlanmalı * Besin kaynağı olarak (av, polen, nektar) çiçek açan bitkilerin yetiştirilmeli * Gerektiğinde yapay besin ilave edilmeli * Doğal düşmanların faaliyetini kısıtlayan karınca ve toz sorunu çözülmelidir. 22.12.2015 20
22.12.2015 21
Nane Rezene Yabani havuç Yabani Güller Böğürtlen 22.12.2015 22
Doğal Düşman Popülasyonlarının Korunması Pestisitlerin yan etkilerini en aza indirmek ; - Seçici pestisit - Az sayıda uygulama - Etkili en düşük doz Pestisitlere dayanıklı doğal düşman ırklarının kullanımı Doğal ya da yapay, alternatif besinlerin ortamda bulundurulması Yapay barınakların oluşturulması Toz ve karıncalardan korunma 22.12.2015 23
Doğal düşmanların populasyonlarının arttırılması (faydalıların üretimi ve salımı) Salımlar : * Aşılama (Inoculative) doğal dengeyi sağlamak amacıyla çok yıllık bitkilere (meyve bahçeleri) bir kez ve çok sayıda doğal düşman salınır. * Periyodik (Inundative) doğal düşmanların iklime uyum sağlayamadığı ve kışı geçiremediği tek yıllık bitkilere belirli zamanda, belirli aralık ve miktarlarda yapılır. * Seralar - bitki üretiminin sürekli yapılamaması nedeniyle yararlıların periyodik olarak salınması gereklidir. Bu alanlarda yetiştirilen bitkilerde zarar yapan böceklerin hepsinin etkili doğal düşmanlarının olması nedeniyle biyolojik mücadele başarıyla uygulanmaktadır. 22.12.2015 24
Aphidius ervi Isırgan (Urtica dioica) Anthocoris nemorum Isırgan - bir çok araştırma bu bitkinin 6 takıma ait 100 den fazla böcek türüne konukçuluk yaptığını bildirmektedir. Yeni ekilmiş ısırgan bitkilerinde bir yıl içerisinde 28 tür yerleşebilmekte ve bunlardan önemli bir kısmı faydalı türdür. 22.12.2015 25
Zararlılar Önemli faydalılar Diğer faydalılar 22.12.2015 26
22.12.2015 27
22.12.2015 28
Klasik biyolojik mücadele veya yerli olmayan faydalı türlerin getirilmesi * Bir bölgeye giren yeni bir zararlının doğal düşmanları olmaması çoğalarak ekonomik zarar vermesine neden olur. * Zararı önlemek için, zararlının geldiği ülkeden veya bölgeden doğal düşmanları ithal edilir ve bu bölgeye yerleştirilme çalışmaları yapılır. Encarsia berlesei P. pentagona (Dut koşnili) Rodalia cardinalis Icerya purchasi (Torbalı koşnil) Erotmocerus debachi Parabemisia myricae (Defne b.sineği) Bracon hebetor Ephestia cautella (İncir kurdu) 22.12.2015 29
Biyolojik Mücadele Seçicidir. Avantajları Uygulamada kullanılacak etmenler doğada vardır. Yararlı organizmalar zararlıyı bulur ve zarar verir. Dayanıklılık problemi yaratmaz veya çok yavaş geliştirir. Mücadele kendi halinde gelişir. Dezavantajları Yavaştır, zararlının populasyonunu takip eder. Etmenlerin olmadığı bazı durumlar olabilir. Bazı dış etkenlerin etkisi ile sonuçları her zaman istenildiği gibi olmayabilir. Uygulaması zor veya pahalı olabilir. Sürekli izleme ve kontrol gerektirir. 22.12.2015 30
BİYOLOJİK MÜCADELEDE KULLANILAN ETMENLER a) Predatörler (Avcılar) b) Parazitoitler (Asalaklar) c) Patojenler (Hastalık etmenleri) 22.12.2015 31
Yabancı Otların Doğal Düşmanları Yabancı otların biyolojik kontrolünde o yabancı ota adapte olan, diğer bitkilerde gelişemeyen ve fitofag türler seçilir.. Örneğin güveler, tripsler, unlubitler, kabuklu bitler, chrizomelidler, emici böcekler, galeri sinekleri ve bazı böcekler yabancı otların biyolojik kontrolünde az çok başarıyla kullanılmışlardır. 22.12.2015 32
Avusturalya da toprakları tarıma açmak için dikenli kaktüslere karşı bir güve, Cactoblastis türü kullanılmıştır. Yabancı otlarla mücadelede hastalık gruplarının kullanılma ihtimaline karşın, aynı hastalık gruplarının kültür bitkilerine zarar verebilme tehlikesi kullanımı sınırlamaktadır. 22.12.2015 33
Çamlarda parazitik bitki 22.12.2015 34
Biyolojik Mücadelenin Başarısındaki Temel Etken İNSAN İyi eğitilmiş biyolojik mücadele yöneticileri Doğru karar verebilme düzeyine ulaşmış elemanlar İyi eğitilmiş çiftçiler 22.12.2015 35
GENEL PREDATÖRLER Mantidae Araneae 22.12.2015 36
22.12.2015 37