CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ Beslenme Boşaltım Üreme Büyüme Uyarıları algılama ve cevap verme Hareket Solunum Hücreli yapı Hayvan hücreleri mikroskop ile incelendiğinde hücre şekillerinin genelde yuvarlak olduğu gözlemlenir. CANLILIK HÜCRE İLE BAŞLAR Canlıların vücudunu oluşturan en küçük canlı yapı birimine hücre denir. Hücreler mikroskop yardımı ile incelenir. Hücreler, solunum, boşaltım, sentez ve büyüme gibi canlılık özelliklerini gösterirler. Bitki hücreleri mikroskop ile incelendiğinde şekillerinin genellikle köşeli olduğu gözlenir. Hayvan Hücresi Bir hücre genel olarak dıştan içe doğru hücre zarı, sitoplâzma ve çekirdek olmak üzere üç bölümden oluşmuştur. Bitki hücresi
HÜCRE ZARI: Hücre zarı, hücre içindeki çekirdek ve sitoplazmanın dışarıya dağılmasını engelleyen hücreyi dış kısımdan saran bir zardır. Sitoplâzmayı sararak hücreye şekil verir Hücreye giren ve çıkan maddeleri kontrol eder. Hücreyi dış etkilere karşı korur. Hücreye madde giriş ve çıkışını sağlar. Hücre zarı ince bir zardır. Yapısında protein, yağ ve karbonhidrat vardır. Seçici geçirgen bir özelliğe sahiptir. Esnek ve saydamdır. Hücre zarında maddenin giriş ve çıkışını sağlayan POR adı verilen delikçikler vardır. HÜCRE ÇEPERİ (Hücre Duvarı): Hücre çeperi hücreye sertlik ve diklik kazandıran bir yapıdır.sadece bitki hücrelerinde bulunur. Hücre çeperi cansızdır. Hücre çeperinin seçici geçirgen özelliği yoktur. Hücre çeperinde de porlar bulunur. Hücre çeperinin yapısında selüloz bulunur. Selüloz bir karbonhidrat çeşididir. Golgi Cisimciği: Salgı maddelerini üretir ve salgıları paketler. En çok tükürük, ter bezi ve süt bezlerinde bulunur. Mitekondri: Hücrenin enerji ihtiyacını karşılar. En çok kas, karaciğer ve beyin hücrelerinde bulunur. SİTOPLAZMA: Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran,yarı saydam,yarı akışkan,yumurta akı kıvamında bir sıvıdır. Sitoplazma hücredeki canlılık olaylarının (üreme, boşaltım,sindirim,enerji üretimi ) gerçekleştirildiği yerdir. Sitoplazmanın %65 ile %95 su oluşturur. Bunun dışında protein,yağ, karbonhidrat, vitamin,inorganik maddeler, hormonlar, enzimler ve organeller bulunur. Yaşamsal olayları sitoplazma içindeki organeller gerçekleştirir. ORGANELLER Ribozom: tüm hücrelerde bulunan en küçük organeldir. Görevi hücrede protein sentezi yapmaktır. Lizozom: Hücre içi sindirim yapar. Yaşlanmış dokuları, mikropları ve kurbağa larvanın kuyruğunu yok eder. Endoplazmik Retikulum: Hücre zarı ile çekirdek arasında bulunur. Madde iletimini sağlar. Bazı maddeleri sentezler, bazılarını ise depo eder.
Koful: Hücre içinde atık ya da fazla olan maddeleri depo eder. Hayvan hücresinde küçük ve çok sayıda, bitki hücresinde ise büyük ve az sayıda bulunur. c) Lökoplast: bitkinin ışık görmeyen kök ve yumru gibi yerlerinde bulunur. Reksizdir, yağ, protein ve nişasta depolar. Sentrozom: 2 tane sentriyolden oluşur. Hayvan hücresinde bulunur. Hücre bölünmesinde görev alır. ÇEKİRDEK Hücrede meydana gelen olaylar kontrolsüz değildir. Kontrolün ve denetimin yapıldığı, yönetildiği bir merkezdir. Plastitler: Sadece bitki hücresinde bulunur. Kloroplast, kromoplast ve lökoplast olmak üzere üç çeşidi vardır. a) Kloroplast: Bitkinin yeşil kısımlarında bulunur. Fotosentezle besin ve oksijen üretir. b) Kromoplast: Bitkiye sarı, turuncu ve kırmızı rengi verir. Kök, çiçek, meyve ve tohum gibi yapılarda bulunur. Çekirdek hücrenin bütün hayatsal faaliyetlerinin yönetildiği merkezdir. Çekirdek zarı çift katlıdır. Yapısında porlar ve ribozom bulunur. Çekirdek aynı zamanda hücrenin kalıtım maddesini DNA yı taşır. Çekirdeğin içinde aynı zamanda çekirdekçik bulunur. Çekirdekçik sayısı her hücrede farklı olabilir. Çekirdeği çıkarılan bir hücre bir süre sonra ölür. Hücrelerin genellikle tek çekirdeği bulunur. Çizgili kas hücrelerimiz çok çekirdeklidir. Kan hücrelerimizden olan olgun alyuvar hücresinin çekirdeği bulunmaz. Tek hücreli canlııların çekirdeği bulunmaz. Bu hücrelerin kalıtsal bilgileri sitoplazma içine dağılmış olarak bulunur.
BİTKİ HÜCRESİ İLE HAYVAN HÜCRESİ ARASINDAKİ FARKLAR Çok hücreli canlılarda farklı tip hücreler bulunmaktadır. 1-Bitki hücresinde hücre dyvarı var, hayvan hücresinde yok. 2-Bitki hücresinde kloplast var, hayvan hücresinde yok. 3-Bitki hücresinin şekli köşeli, hayvan hücresinin şekli ise yuvarlak 4-Hayvan hücresinde sentriyol var, bitki hücresinde yok 5-Bitki hücresinde kofullar büyük ve az sayıda, hayvan hücresinde ise küçük ve çok sayıda 6-Bazı bitki hücrelerini kendi besinini kendisi üretirken hayvan hücreleri kendi besinini üretmezler. ÇOK HÜCRELİ CANLILARD HÜCRE, DOKU, ORGAN, ORGANİZMA İLİŞKİSİ Doğadaki canlıların bazıları tek hücreli iken bazıları ise çok hücrelidirler. TEK HÜCRELİ CANLILAR - Amip - Öglena - Pamesyum (terliksi hayvan) - Bakteri vb Yukarıdaki resimde kedi ve bitkide bulunan farklı tip hücreler görülmektedir. Çok hücreli canlılardaki hücrelerin hepsi aynı yapıya ve aynı göreve sahip değildirler. Özelleşen bu hücreler farklı görevleri üstlenirler. Bitkinin yapısında bitkisel dokular, hayvanların yapısında hayvansal dokular bulunur. Bitkisel ve hayvansal dokular birbirinden farklıdır. Farklı dokuları oluşturan hücrelerin şekli, görevi, yapısı, büyüklüğü ve dizilişi farklıdır. Bitkilerde parankima, koruyucu, iletim, destek ve salgı gibi çeşitli dokular bulunur. Hayvanlarda ise epitel, kan, yağ, destek, kemik ve salgı doku gibi çeşitli dokular bulunur. Öglena Amip Bakteri Paramesyum
DOKU: Belli bir yapı ve göreve sahip olan hücrelerin bir araya gelerek oluşturdukları yapılara doku denir. Organ: Birlikte çalışan dokulardan oluşur. SİSTEM: Dokular bir araya gelerek sistemleri oluşturur. ORGANİZMA: Sistemler bir araya gelerek organizmayı oluşturur.