Ülke Ülke Yerel Yönetimler Delhi Anakent Yerel Yönetimi Hikmet Kavruk Hindistan' da yerel yönetimler kırsal alan ve kentsel alan yerel yönetimleri şeklinde ayrılmaktadır. Hindistan Anayasası'nın 9. Bölümü kırsal alan yerel yönetim birimlerini, 9A Bölümü de kentsel alan yerel yönetim birimlerini düzenlemektedir. Kırsal alan yerel yönetim birimlerine, hepsini birden ifade edecek şekilde "panchayats", ya da "panchayati raj" "panchayat sistemi" denilmektedir (Maheswari, 1995: 75; Arora ve Goya!, 1996: 285; Basu, 1997: 269; Singh ve Singh, 1990: 3 ı 3). 1992 yılından itibaren anayasal düzenlemeyle l üç kademeli bir kırsal alan yerel yönetim sistemi oluşturulmuştur. Bunlar (Anayasanın 243/c maddesi); köy düzeyinde kırsal alan yerel yönetim birimi (panchayats at the village level), orta büyüklükteki kırsal alanlarda yerel yönetim birimleri (panchayats at the intennediate level), bölge düzeyinde kırsal alan yerel yönetim birimleri (panchayats at the district level). Hindistan Anayasası, kentsel alan yerel yönetim birimlerinin her birini kapsayacak şekilde, genel bir isimle "belediye" ifadesini kullanmakta ve belediyeleri üç tip olarak sınıflandınnaktadır (Anayasa, m.243q). Bunlar; kırsal alandan kentsel alana dönüşmekte olan küçük kentsel alanlar için "Nagar Panchayat", orta büyüklükteki kentsel alanlar için "Municipal Council" ve anakentsel alanlar için "Municipal Corporation"dir. Municipal Corporation (Anakent Belediye Yönetimi), kentsel yerel yönetim birimleri içinde, daha saygın ve arzulanan ve büyük ölçüde özerkliği olan anakentlere özgü yerel yönetim birimleridir (Kavruk, 1999: 158). Eyalet meclisinin çıkaracağı kanun İle birer kamu tüzelkişisi olarak kurulur. Eyalet statüsünde Yrd. Doç. Dr., Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi. i Anayasanın 73. düzenlemesi, 6 Kasım 1992 tarihinde Lok Sabha (İcra Meclisi) 'nce kararlaştırılan, 23 Kasım 1992'de Rajya Sabha (Yasama Meclisi)'da onaylanan Anayasanın 73.düzenlemesi 24 Nisan 1933'de yürürlüğe girmiştir. Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 10 Sayı 4 Ekim 2001, s. 96-107.
Ülke Ülke Yerel Yönetimler 97 olmayan ve doğrudan federal yönetime tabi olan alanlardaki (union territories)2 anakentlerde, Anakent Belediye Yönetimi kurulması ise Federal Parlamento'nun çıkaracağı kanunla olur. Örneğin Delhi Municipal Corporation gibi (Maheshwari, 1995: 178; Kavruk, 1999: 139). Municipal Corporation (anakent yerel yönetimi)'nin en eskisi Bombay, Madras ve Calcutta'dır. Örneğin, 1951 tarihli kuruluş kanunu ile "Madras City Corporation" oluşturulmuştur ve bir model teşkil etmiştir. 1959 tarihinde ise birkaç anakentp içine alacak düzeyde tek kanun ile bu kentlerde anakent belediye yönetimleri oluşturulmuştur (Arora ve Goyal, 1996: 264; Kavruk, 1999: 140). Bu makalede Hindistan'ın Başkenti Delhi'de anakentsel özellikler ve anakent yerel yönetim biçimi genel hatlarıyla ele alınmaktadır. Hindistan Federal bir devlet olarak eyaletlerden ve doğrudan federal devlet tarafından yönetilen 6 bölgeden oluşmaktadır. Ulusal Başkent Delhi de doğrudan federal devlet tarafından yönetilen bu 6 bölgeden birisidir. Bu özelliklerinin yanında Delhi' de farklı bir yerel yönetim sistemi uygulanmaktadır. Tarihi Gelişinti İçinde Başkent Delhi Ülkelerin yönetim merkezleri olarak bütün başkentler, bu statüsünden dolayı kentleşme hızını ve yoğunluğunu farklı olarak yaşamaktadır. Diplomatik ve yönetsel kurum ve kuruluşların bulunuyor olması, başkentlere ayrı bir önem vermeyi ve yatırım yapmayı gerekli kılmakta, kültürel, sosyal, ekonomik sektörler ile hizmet sektörleri yoğun olarak başkentlerde birikmektedir. Bugünkü adıyla "ulusal başkent" olarak kabul edilen Delhi, yüzyıllar boyunca Hindistan' a başkentlik yapmıştır. Çeşitli toplumlar ülke yönetimine sahip olmak için başkent statüsünden dolayı bu kenti ele geçirme gayretlerinde bulunmuşlardır. Bu nedenle tarihsel açıdan da tarihi ve kültürel değerleri haiz bir kenttir. 3500 yıl önce kurulduğuna inanılan, çeşitli dönemlerde farklı toplum ve kültürlerin imparator ve kralları Delhi'yi yönetmişler ve asırlarca oluşan bu birliktelik, Delhi' de heterojen bir kültür oluşturmuştur (Daharmendra, 197 ı: 27; Chopra, 1970: 1; Mishra, 1978: 105; Madho, 1921: 1). 2 Hindistan 'da eyajet statüsünde 25 adet alan vardır. Bunların haricinde 7 adet eyalet statüsünde olmayan, dcğ rudan federal devletle ilgili, yönetim ve işlemlerinde federal devletin genel yönetim alanı içine giren alanlar mevcuttur. Bunlar başkent Delhi, Andaman ve Nicobar Adaları, Lakshadweep, Dadra ve Nagar Haveli, IU man ve Diu, Pondicherry, Chandigarh'dır. Bu federal topraklar doğrudan cumhurbaşkanı tarafından yöretilir. Her birine cumhurbaşkanı tarafından birer vali atanır. Bunların içinde Delhi, Federal Devletin Başkenti olup, özel statüsü vardır. 3 Kanpur, Agra, Varanasi, Allahabad ve Lucknow kentlerini içine alan ve her birinin baş harflerinin birleşıi rilmesiyle kısaca KA V AL olarak adlandırılan kentlerde, 1959 tarihli kanunla municipal corporation oluştu rulmuştur. Aynı şekilde Gwalior, Indore, Raipur ve Jabalpur (GIRJ) kentlerinde de aynı şekilde bir uygulama yapılmıştır (Bkz. Arora ve Goyal, 1996: 264; Maheshwari, 1995: 178).
98 Çağdaş Yerel Yönetimler, JO (4) Ekim 2001 Tarihsel gelişimi içinde Delhi' de sekiz değişik yerleşim merkezi oluşturulmuş, kent her defasında yeniden inşa olmuştur. Bunların en eskisi "Indraprastha" ismiyle bilinen ve son Hindu Kralı Tomar Hanedanlığı' nın 12. yüzyılın başlarına kadar elinde bulundurduğu Delhi'dir (Chopra, 1970: 1-3~ Madho, 1921: 2-4). Bundan sonra 12. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Delhi'de müslümanlar hakim olmuş,4 daha sonra da bağımsız hale geldiği güne değin, İngilizlerin elinde bulunmuştur. Delhi'nin modem tarihi, başkentin Calcutta (Kalküta)'dan buraya Delhi'ye a lınmasıyla (l2 Aralık ı 91 ı) başlamaktadır (Bhagwan, ı 983: 2-3). Bu tarihten i tibaren kentin boş alanı planlı bir şekilde inşa edilmiş, eski yerleşim mekanları kısmen restore edilmiştir. Böylece kent iki parçadan oluşmaktadır: Old Delhi (Eski Delhi) ve New Delhi (Yeni Delhi). Old Delhi, birçok hindu ve müslüman imparatorluklarına başkentlik etmiş ve 17. yüzyılda Şahcihan tarafından kurulmuş ve halen o dönemlere ait yapı ve kültürü de barındıran sıkışık, plansız, karmaşık bir yerleşim alanıdır. Pek çok harabe, anıtsal eser, cami, türbe, kale gibi yapılar ile pazar, ticaret ve küçük endüstri ve esnaflığın yoğun olduğu ve daha çok müslüman nüfusunun yoğun olarak yaşadığı bölümdür (Nagpaul, 1996: 182; Maheshwari, 1982: 12). Delhi'nin Anakentsel Nitelikleri New Delhi ise İngiliz yönetimi altında bulunduğu yıllarda boş bir alan üzerine planlanarak kurulmuştur. Bugünkü planlı yol ve parkıar, yerleşim alanları, elçilikler, parlamento ve bakanlıklar ve diğer kamusal yapılar, kentin bu düzenli bölümünde kuruludur. Kültürel ve sosyal etkinlik merkezleri, eğitim kurumları, bankacılık ve diğer hizmet sektörleri, müzeler, modem oteller, stadyum ve diğer sportif alanlarla kentin bu bölümü, değişik mimari ve estetik planlama ile oluşturulmuştur. 1947 yılında da Hindistan bağımsız bir devlet haline gelince kent bu hali ile el değiştirmiştir (Nagpaul, 1996: 182-183~ Bhagwan, 1983: 3; Mehra, 1991: 10-13). Hindistan 'ın ulusal başkenti Delhi, ülkenin çok hızlı büyüyen bölgesidir. Nüfusu 1971 'de 4 milyon civarında iken, 1981 'de 6 milyon, ı 991 'de 8.5 ve 1995' de yaklaşık 10 milyon olduğu, yirminci yüzyılın sonunda da 15 milyonu bulacağı tahmin edilmektedir (Nagpaul, ı 996: ı 82). Kentin nüfus artışı, kent 4 Indraprastha ismiyle bilinen ilk Delhi kenti, i 2. yüzyılda ikinci kez farklı bir parçasında Allah-ud Din tarafından inşa olunmuştur. Üçüncü Delhi, Tughlak Şah zamanında Taghlakabad ismiyle, dördüncü Delhi Jihanpanah ismiyle 14. yüzyılda; Beşinci Delhi Ferozabad ismiyle, Altıncı Delhi Mugml hükümdarı Hümayun Şah'dan kenti ele geçiren Afgan hükümdarı Sher Shah (Şer Şah) tarafından, 17. yüzyılda da Yedinci Delhi Şah Cihan tarafından Şahcihanabad ismiyle kurulmuş olup, 1910 yılında da İngilizler Hindistan yöretiminde başkent olarak belirledikleri Calcutta'dan, başkenti 191 i yılında Delhi'ye taşımışlar ve şehri restore edip, yeni bir Delhi oluşturmuşlardır. Oluşturulan yeni mekan New Delhi, geriye kalan eski yerleşim yerleri ise Old Dahi ismiyle anılmaktadır. Bu konuda Bkz. Chopra, 1970: 1-12; Madho,1921: 1 17.
Ülke Ülke Yerel Yönetimler 99 leşme oranının genelolarak yüksekliği, Pakistan ile yapılan nüfus mübadelesi sonucu yerleşmelerin Delhi' de yoğunlaşması ve civar kent ve eyaletlerden buraya olan göçler ile açıklanabilir. Bombay, Calcutta, Delhi ve Madras anakentleri "dev kentler" (giant city) olarak da ifade edilmektedir. Bu kentler sadece Hindistan'ın değil, aynı zamanda Güney ve Güneydoğu Asya'nın dev kentleridir. Hindistan'daki 100 binin üzerindeki kentlerde yaşayan toplam kentli nüfusun dörtte biri bu dört anakentte yaşamaktadır. Nüfusu bir milyonun üzerinde bulunan kentlerde yaşayan yaklaşık 50 milyon nüfusun yüzde 70'i, yani 35 milyonu bu dört anakentte bulunmaktadır (Nagpaul, 1996: 102; Jacobson ve Ved, 1974: 34). Hindistan'da Dört Anakentte Nüfus ve 2001 Yılı Tahmini (Milyon) 1981 1991 2001 Cakutta 9.1 10.9 20.0 Bombay 8.2 12.6 19.0 Delhi 5.1 8.5 15.0 Madras 4.2 5.4 10.0 Toplam 26.6 37.4 64.0 Kaynak: Nagpaul, 1996: 103. Hindistan' da kentleşme açısından, metropolitanlaşma (anakentleşme) sürecinde sömürge döneminin de bir yansıması olarak, 4 anakent, belirleyici rol oynamaktadır (Sita ve Chatterjee, 1990: 139). Hiç şüphesiz bu dört anakent olan Bombay, Calcutta, Delhi ve Madras, ulusal düzeyde ülke ekonomisinin temelde organize edildiği kentlerdir (Alam, 1984: 453; Sita ve Chatterjee, 1989:245). Calcutta'da toplam işçilerin yüzde 40.74'ü, Bombay ve Ahmadabad'da yüzde 35.68'i, Delhi'de ise yüzde 23.49'u imalat ve tamirat sektöründe; hizmet sektöründe ise, Delhi'de toplam işçilerin yüzde 33.06'sı, Kampur ve Madras'da yüzde 30'u, Bombay'da yüzde 2L.55'i, Calcutta'da yüzde 19.93'ü çalışmaktadır. Ticaret sektörü açısından Delhi'de yüzde 25.07, Kampur'da yüzde 27.42, Ahmadabad ve Madras'da yüzde 2Yi; Bombay'da yüzde 24'ü, Calcutta'da yüzde 22'si çalışmaktadır (Bose, 1995: 37). Böyle bakıldığında Calcutta ve Bombay'ın endüstri kenti, Delhi'nin de hizmet sektörü ağırlıklı bir yerleşim yeri olduğu görülmektedir. Eski imparatorluklara başkentlik yapmış Delhi, bu sefer 15 Ağustos 194T de bağımsızlığını elde eden Hindistan'ın başkentliğini ulusal düzeyde üstlenmiştir. Bu tarihten itibaren Delhi, merkezi hükümet tarafından doğrudan yönetilmeye başlanmıştır. 195 ı'de eyaletlerle ilgili anayasal hükümler parlamentodan geçin
100 Çağdaş Yerel Yönetimler, 10 (4) Ekim 2001 ce, Delhi' de yönetim, seçilmiş bir meclise bırakılmış, fakat Delhi Meclisi uzun sürmeyip, 1 Kasım 1956 tarihinde Eyaletler Reorganizasyon Komisyonu, Delhi için Federal Topraklar (Union Territories) statüsünde bir düzenleme getirmiştir. Böylece Delhi yine doğrudan Federal Hükümet tarafından yönetilmeye başlanmıştır. Yerel nüfusun istekleri doğrultusunda Federal Hükümet, 1966 yılında Delhi' de metropolitan idareyi (Delhi Metropolitan Meclisini) kurmuştur (Bhagwan, 1983: 2). Günümüzde varlığı süren Delhi Metropolitan Meclisi sadece danışma meclisi konumundadır. Delhi sadece ulusal başkent olarak değil, aynı zamanda yaşam standardı olarak da önemli bir yerleşim mekanıdır. Hindistan'ın bütün ey alet ve federal yönetime ait alanları içinde Delhi, kişi başına düşen gelir açısından birinci sırada gelmektedir. Delhi, Kuzey Hindistan'ın ticaret merkezi olma özelliğinin yanında, sanayi, sanat, eğitim, bilim, turizm merkezi durumundadır (Bhagwan, 1983: 2). Delhi 'nin kentsel özelliklerinden en önemlisi nüfusunun çok hızlı artmasıdır. Nüfus artış hızı, bağımsızlıktan bugüne liman kentleri ve eyalet başkentleri olan Bombay, Calcutta ve Madras anakentıerinin nüfus artış hızının çok üstünde olmuştur (Mishra, ı 978: 107; Bhagwan, ı 983: 3). Başkent olmasının yanı sıra ülkenin kuzeyinin pazar merkezi olması, bankacılık ve diğer hizmet sektörünün burada yoğunlaşması, kara, demir ve hava ulaşım ağının Delhi merkezli oluşu, anakentin cazibesini ve göç çekim merkezi olmasını belirleyen sebeplerdendir. 1957 Belediye Reformu Öncesi Delhi'de Belediye Yönetimi Delhi'de ilk yerel yönetim kurumunun, 1863 yılında Punjab Hükümeti Kanunuyla oluşturulan Delhi Belediye Komitesi ile başladığı belirtilmektedir. O zamanlar Delhi Punjab'ın bir parçası durumundaydı. Komite atanmış üyelerden oluşuyordu. 1884 yılından itibaren ilk kez, Komitenin bir kısım üyeleri seçilerek oluşturulmaya başlanmıştır (Bhagwan, 1983: 5-6). Bağımsızlık tarihine kadar (1947) Delhi' de ı O ayrı kentsel yerel kuruluş hizmet vermekteydi. Bunlar kuruluş tarihleriyle şöyledir (Bhagwan, 1983: 6): Delhi Belediye Komitesi (ı 863) Najafgarh Özel Alan Komitesi (1886) Mehrauli Özel Alan Komitesi (1886) Kentsel Kısımlar Özel Alan Komitesi (1886) Shahdara Özel Alan Komitesi (ı 916)5 New Delhi belediye Komitesi (1916) Narela Özel Alan Komitesi (1919) 5 Bu komite ı 95 ı'de Belediye Komitesine dönüşmüştür.
Ülke Ülke Yerel Yönetimler 101 Delhi Kale Özel Alan Komitesi (1924) Delhi Askeri Bölgeler Özel Alan Komitesi (1938) Batı Delhi Özel Alan Komitesi (1943) Delhi'de kurulu oldukları alanlarda hizmet gören bu belediye ve özel alan komitelerinin yanında, Delhi'nin tamamına hizmet sunmak üzere 194 i -1956 yılları arasında bazı özel amaçlı yerel idareler de kurulmuştur. Bunlar Delhi Su ve Kanalizasyon İdaresi, Delhi Elektrik İdaresi, Delhi Ulaşım İdaresi, Delhi Kalkınma İdaresi gibi. 1957 Belediye Reformuyla Delhi'de Oluşturulan Üçlü Belediye Yapısı Sözü edilen 10 yerel kurumun bir tanesi kırsal alan bölge yönetimi, dördü belediye, beş tanesi de özel alan komitesi niteliğinde idi. 1957 belediye reformu ile Delhi' de bu on yerel yönetim biriminin birleştirilmesi ile Delhi Anakent Belediye Yönetimi (Municipal Corporation of Delhi) kurulmuştur (28 Aralık 1957 tarih ve 66/1957 sayılı Delhi Anakent Belediye Kanunu). New Delhi Belediye Komitesi ile Delhi Askeri Alan Komitesi bu birleşmenin dışında tutularak farklı bir statü ile korunmuştur (Datta ve Chakravarty, 1981: 31). Diğerleri ise Delhi Anakent Belediyesinin bünyesinde birer yerel komite olarak düzenlenmiştir. Böylece 1958' den beri Delhi anakent yönetimi üç yerel yönetim birimi ile temin edilmiştir. Bunlar Delhi Anakent Belediyesi (Municipal Corporation of Delhi), New Delhi Belediye Komitesi (New Delhi Municipal Committee) ve Delhi Askeri Alan Komitesi (Delhi Cantonment Board) (Nagpaul, 1996: 210; Datta ve Chakravarty, 1981: 28). Bu üç yerel yönetim birimi içinde sadece Delhi Anakent Belediyesi seçimle oluşturulmaktadır. Askeri Alan Komitesinin ise, kurulu bulunduğu alan içerisinde bir kısım üyeleri seçilmektedir. Seçilen komite üyeleri genellikle sivil kişilerden, diğerleri ise askerlerden müteşekkildir. New Delhi Belediye Komitesi üyelerinin tamamı ise merkezi hükümet tarafından atanmaktadır (Nagpaul, 1996: 210). 1911 yılında kurulmuş ve 1933 yılında yeniden tamamen düzenlenmiş olan New Delhi Belediye Komitesi, i 994 yılında New Delhi Belediyesi (New Delhi Municipal Council) haline getirilmiştir (14 Temmuz 1994 tarih ve 44/1994 sayılı New Delhi Belediye Kanunu). Ancak New Delhi Belediye Meclisinin üyeleri ve meclis başkanı (başkan dahil 15 atanmış üye), federal Hükümet ve Delhi Hükümetince (Delhi Genel Yönetimi) atanan kişilerden oluşmaktadır. New Delhi Belediyesi, Delhi'nin kentsel bölgesinde 43 km 2 lik bir alan üzerinde kuruludur. Bu alan merkezi hükümetin hükümet binalarının, diplomatik temsilciliklerin, beş yıldızlı otellerin bankacılık ve mali kurumların yoğun olarak kurulu bulunduğu bir mekandır (Nagpaul, 1996: 212). Bu özelliğinden do
102 Çağdaş Yerel Yönetimler. 10 (4) Ekim 2001 layı New Delhi ayrı bir statüde tutulmuş ve belediyecilik hizmetleri New Delhi Belediyesine bırakılmıştır (New Delhi Belediye Kanunu, 2. Kısım, m. 3 ve 4). Askeri Alan Komitesi de, New Delhi Belediye Meclisi gibi, Delhi'nin kentsel bölgesinde 43 km 2 lik bir hizmet alanına sahiptir. 1938'de kurulmuştur. 1924 tarihli Askeri Alan Komiteleri Kanunu hükümlerine göre yönetilmektedir. Komİte, merkezi hükümetin yani Savunma Bakanlığının denetim İ ve gözetimi altında kendi hizmet sahası içinde, genel yönetim ve belediye hizmetlerinin yönetiminden sorumludur (Nagpaul, 1996: 212). Delhi Anakent Belediyesinin Hizmet Alanı 1485 km 2 olan ulusal başkent Delhi'nin (Union Capital Territory of Delhi) toprak alanının yarısı kentsel ve diğer yarısı da kırsal özellikler göstennektedir. Kentsel alanı yoğun yerleşme alanlarıdır. 1991 nüfus sayımına göre Delhi nüfusunun yüzde 90'ı (8.47 milyon), Delhi'nin kentsel bölgesinde, yüzde 10'u ise (949 bin) Delhi'nin kırsal kesimlerinde yaşamaktadır (Nagpaul, 1996: 183-184). Delhi'nin kentsel alanı üzerinde kurulu toplam 86 km 2 lik kısmına bu iki özel statülü yerel yönetim birimi (New Delhi Belediyesi ve Delhi Cantonment Board) hizmet sunmaktadır. Geriye kalan ve hem kırsal hem de kentsel alanın tamamına (yaklaşık 1400 km 2 ) Delhi Anakent Belediyesi hizmet sunmaktadır. Anakent Belediyesi Delhi'nin yerel yönetim anlayışına uygun tek seçilmiş yerel yönetim birimidir. Genelolarak anakentlerde, Anakent Belediyesi, sadece kentsel alanlar üzerine kurulu iken, Delhi Anakent Belediyesinin hizmet sınırları Ulusal Başkent Delhi Alanı 'nın sınırlarının tamamını kapsar ve bu hizmet alanının yarısı kırsal bölgedir. Bu hizmet alanı içerisinde özel statülü iki yerel yönetim birimine ait 86 km 2 lik kısmı Anakent Belediyesinin hizmet alanının dışındadır. Bu nedenle Delhi anakent Belediyesi hizmet alanı açısından ülkenin birinci, nüfus açısından da i kinci anakent belediyesi durumundadır (Bhagwan, 1983: 8-9). Delhi Anakent Belediyesinin Organları Delhi Anakent Belediyesinin organları; Meclis (Council), Meclis başkanı (Mayor) ve T<omiteler (Committees)'dir. Delhi Anakent Belediye Meclisi, genel karar organıdır. 80 üyesi yerel halk tarafından doğrudan seçimle, diğer üyeler ise çeşitli usuller ile merkezi hükümet ve Delhi Genel Yönetimince atanır. Seçimle gelen üyeler son nüfus sayısına göre tespit edilir. 1991 nüfus sayımına göre bu sayı 80'dir. Diğer üyelerin sayısı değişkenlik gösterdiğinden, Delhi Anakent Belediyesi Meclis üye sayısı 80'den aşağı olamaz ve 134 den de çok tespif edilemez (Delhi Anakent Belediye Kanunu, m. 3).
Ülke Ülke Yerel Yönetimler 103 Seçilmiş seksen üyenin haricindeki üyeler şöyle tespit edilir: 12 üye çeşitli kast temsilcileri için, bu sayının üçte birinden az olmamak kaydıyla tespit edilen sayıda kadınların temsili için yer ayrılır; Delhi valiliğince atanacak, belediye yönetiminde bilgili ve tecrübeli 10 üye; Bölgeden seçilmiş olan Federal Parlamentonun tüm üyeleri; Ulusal Başkent Delhi İdare Heyetinin beşte biri oranında üyesi belediye meclisinde görev yapmak üzere atanır (Delhi Anakent Belediye Kanunu, m. 3). Seçilmiş meclis üyeleri yerel halk tarafından doğrudan seçimle ve 5 yıl süre için seçilir (Delhi Anakent Belediye Kanunu, m. 4). Meclis her yıl kendi üyeleri arasından bir belediye başkanı ve bir belediye başkanvekili seçer. Başkanın yetkileri sınırlıdır. Görevi daha çok anakent belediyesini temsil etmektir. İcra yetkisinden çok temsili görevleri vardır. İcra yetkisi anakent belediyesinin kamu görevlisi olan genel sekreterine aittir. Genel sekreter kurumunun işlerini ve personelini yönetir. İcracı makamdır. Belediye başkanı genel sekreteryayı kontrol eder (Kavruk, 1999: 159; IULA-EMME, 1993: 94; Maheshwari, 1995: 184). Komitelere başkanlık yapar ve koordinasyonu sağlar. Daha çok belediye tüzelkişiliğini temsil etme ve protokol görevleri vardır. Çok sayıdaki komiteler yürütme işlevini görmektedir. Daimi komite, kırsal alan komitesi ve eğitim komiteleri standart komiteler o lup bunun haricinde hizmet kollarına ilişkin çeşitli komiteler kurulmaktadır. Kırsal alan komitesi, kırsal alandan seçilmiş üyelerden oluşur. Eğitim komitesi ise 7 üyeden oluşur. Bunlardan üç tanesi eğitim konusunda uzman kişilerden olmak üzere anakent belediye meclisince, meclis dışından atanır (Delhi Anakent Belediye Kanunu, m. 39 ve 40). Komiteler her yıl ilk toplantısında kendi üyeleri arasından bir kişiyi komite başkanı olarak seçer. Komitelerin bazısının yapısı süreklidir ve belediye meclis kararıyla bunlar yasalolarak daimi kılınabilirler. Delhi Anakent Belediyesi bünyesinde altı sürekli (yasalolarak zorunlu) komite mevcuttur (Maheshwari, 1995: 188); Daimi Komite, Delhi Elektrik Temini İdaresi Komitesi, Delhi Ulaşım İdaresi Komitesi, Delhi Su Temini ve Kanalizasyon İdaresi Komitesi, Kırsal Alan Komitesi, Eğitim Komitesi. En önemli komite, meclis yetki ve görevlerinin somutlaştığı komite olan Daimi Komitedir. Genellikle belediyeye ilişkin personel ve diğer kaynaklar daimi komite altında toplanır. Daimi Komite üyeleri 7 ila 16 arasında değişmektedir. Bu komite, belediye meclis üyelerinin dengeli oranda temsil edilmesi gözetile
104 Çağdaş Yerel Yönetimler, ID (4) Ekim 2001 rek oluşturulur. Yetki ve görevlerinden dolayı önemli bir komitedir. Delhi Anakent Belediyesi Daimi Komitesinin yetkileri özetle şunlardır (Maheshwari, i 995: ı 89): Anakent belediyesinin bütçesini hazırlar ve meclise sunar; bütçede kalemler arasında ödenek aktarmasında bulunabilir; belediye meclis üyelerinin özlük işleri ile ilgilenir; belediye personelinin aylık maaşının tespiti ve ödenmesi işini yürütür; belediyeye ait hesaplarla ve yazışmalarla ilgilenir; belediye meclis üyeleri yıllık raporlarını ve mali yılın çalışma raporlarını daimi komiteye sunarlar; belediye adına sözleşmeler yapar. Delbi Anakent Belediyesinin Görevleri Anakent Belediyesinin görevleri zorunlu ve isteğe bağlı görevler olarak belirlenmiştir (Delhi Anakent Belediye Kanunu, m. 42 ve 43). Ayrıca Federal Anayasa, tüm kentsel belediyeler için bir takım görevler vermiştir. Bunlar da zorunlu görevlerdir. Zorunlu görevler yapılmak kaydı ile belediye isteğe bağlı görevleri yapabilir ki, bu görevler de kanunda sayılmıştır. Anakent Belediyesinin zorunlu görevleri kanalizasyon hizmetleri, her türlü temizlik ve çöp toplama hizmetleri, sağlığa zararlı yerlerin düzenlenmesi ve kazandırılması hizmetleri, doğum ve ölüm kayıtlarının tutulması, halkın hastalıklara karşı aşılanması, salgın ve bulaşıcı hastalıklara karşı önlem alınması, halk sağlığı ile ilgili gerekli yatırımları yapmak, çocuk ve ana sağlık merkezleri ve dispanserler oluşturmak, pazar ve alışveriş merkezleri kurmak ve düzenlemek, haksız ve zararlı ticaret ve uygulamaları düzeltmek, tehlike oluşturan yapı ve yerleri düzenlemek veya ortadan kaldırmak, cadde, köprü, yer altı geçitieri, yolların yapımı, bakım ve onarımı, cadde ve kamusal yerlerin ışıklandırılması, bakım ve temizliğinin yapılması, cadde ve binaların numaralandırılması ve isimlendirilmesi; merkezi hükümetin vereceği yardımlar ile ilkokulların yapımı, bakım ve onarımı; belediye binalarının bakım ve onarımı; park-bahçe ve oyun sahalarının yapılması ve bakımı, hizmet alanı içindeki anıtsal eserlerin bakımı; ekonomik ve sosyal kalkınma planlarının hazırlanması, başka kanunlarla verilen görevlerin yerine getirilmesi. Delbi Anakent Belediyesinin Gelirleri ve Vesayet Denetimi Anakent belediyesi, emlak vergisi, araç ve hayvan vergisi, tiyatro vergisi, ilan vergisi, emlak alım-satım vergisi, inşaat ruhsat ve başvurusu vergisi, elektrik üretim ve dağıtım vergisi gibi vergi gelirleri; çeşitli fonlar; borçlanmalar gibi gelir kalemlerine sahiptir (Delhi Anakent Belediye Kanunu, m.99, 113, 185). Fonlar daha çok merkezi hükümet ve Delhi Genel Yönetimi yardımları ile o luşmaktadır. Delhi' de mevcut yerel yönetimlerin hepsi de hem Federal yönetimin, hem de Delhi Genel Yönetiminin yoğun denetimi altındadır (Nagpaul, 1996: 2 i 2). Bu
Ülke Ülke Yerel Yönetimler ıos denetim genelolarak hukukilik denetimi şeklinde olup, onama, izin verme, planlama ve bütçe oluşturma vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir. Ön izne tabi görevlerin yapılması, personelin atanması, gelir kalemlerinin harcanması aşamalarındaki vesayet denetimi, hiyerarşik denetimi aratmayacak düzeyde işletilmekte ve yerel özerklik önemli ölçüde göz ardı edilmektedir. Sonuç Delhi'de anakent belediye yönetimi 1957 belediye reformu ile oluşturulmuştur Hindistan Anayasası ı 995 yılındaki değişikliği ile yerel yönetimleri, yerleşim yerlerinin kırsal ve kentsel değerlerine göre sınıflandırmış, kentsel alanlarda üç tür yerel yönetim birimi öngörmüştür. Anayasa bu hükmüyle, Calcutta, Bombay ve Delhi gibi büyük kentlerde daha önceden kurulu bulunan anakent belediyeciliği tipinde (municipal corporation) yerel örgütlenmelerin, tüm ülke genelinde diğer büyük yerleşim alanları için de kurulmasını hükme bağlamıştır. Delhi'de bulunan üç ayrı yerel yönetim birimi olan Delhi Anakent Belediyesi, New Delhi Belediyesi ve Delhi Askeri Alan Komitesi kendi hizmet alanları içerisinde yetkili ve görevli tüzelkişiliklerdir. Her birinin ayrı kuruluş ve görev kanunu vardır. Aralarında koordinasyon ve işbirliği daha çok vesayet denetimi sayesinde ve merkezi hükümet ve Delhi Genel Yönetiminin görüş ve kararları ile temin edilmektedir ki her üç yerel yönetim birimi üzerinde de yoğun bir vesayet denetimi mevcuttur. Delhi anakent belediyesinin kuruluş tarihi eski olmasına karşın, bazı yapısal sorunları çözüımemiş bugünlere kadar taşınmıştır. Ülkedeki diğer anakent belediyelerinden farklı bir yapıya sahip kılınmış, Delhi kentine hem tarihsel atfedilen değerler, hem de ülkenin federal yapısı içerisinde federal devlete başkentlik etmesi Delhi yerel yönetiminin bugünkü sorunlarının belirleyici nedenleridir. Çünkü Delhi, bir eyalet başkenti değildir; diğer eyaletlerin sınırları içerisine de dahil edilmemiştir, ayrı bir eyalet olarak da düzenlenmemiştir. Doğrudan federal devletin yönetimine tabi topraklar şeklinde adlandırılmıştır. Delhi topraklarının tamamı hem Delhi Genel Yönetiminin, hem de Delhi A nakent Belediyesinin hizmet alanı olarak tespit edilmiştir. Oysa Delhi anakentinin etrafı kırsal alandır. Anakent çevresindeki bu geniş kırsal alan, anakentler için mücavir alan kabul edilebilecek genişlikten çok farklıdır. Anakent belediyesinin hizmet alanının Delhi Genel Yönetiminin (mülki idarenin) sınırları ile aynı tutulması, anakentin planlı bir şekilde geliştirilmesine imkan yaratmak şeklinde gerekçelendirilebilmektedir. Hizmet alanı bakımından Delhi Anakent Belediyesini, Ülkemizde uygulanan anakent belediyeciliği ile il özel idaresinin hizmet alanları ve işlevleriyle kıyasladığımızda, her iki yerel yönetim biriminin de hizmet alanını aynı anda üstlenmiş olduğunu söyleyebiliriz.
106 Çağdaş Yerel Yönetimler, /0 (4) Ekim 200/ Delhi Anakent Belediyesi hizmet sahası içerisinde, kentin en işlek alanı olan Yeni Delhi (New Delhi) ayrı bir belediye olarak düzenlenmiştir. Bu düzenleme bizdeki iki kademeli anakent belediyeciliği (yerel federasyon) uygulamasından farklıdır. New Delhi Belediyesinin, anakent belediyesiyle kentsel bütünlüğün temini açısından ve gelir ve görev bölüşümü bakımından ilişkilendirilmemiş olması planlama ve koordinasyon sorunlarına yol açmaktadır. Kaynakça Alam, S. M. (1984),"The National Settlement System of India", (Ed. L.S. Bourne ve diğerleri), Urbanization and Settlement Systems: International Perspectives, Oxford University Press, Oxford, s. 453-472. Arora, Ramesh K. ve Goyal, Rajni (1996), Indian PubZic Administration Institutions and Issues, 2. Edition, Wıshwa Prakashan Publishing, New Delhi. Basu, Durga Das (1997), Introduction to the Constitution of India, Eighteenth Edition, Prentice-Hall of India Publishing, New Delhi. Bhagvan, Jaİ (1983), Municipal Finance in the Metropolitan Cilies of India-A Case Study ofdelhi Municipal Corporation, Concept Publishing, New Delhi. Bose, Ashish (1995), "Urbanization and Slums" (Eds. Prodipto Roy and Shangon Das Gupta), Urbanization and Slums, Har-Anand Publishing, New Delhi. Chopra, P. (1978), Delhi-History and Places Interest, Delhi Adminİstration Press, Delhi, 197 0, s. 1; Rameshwar Prasad Mishra (Ed): Million Cilies of India, Vikas Publishing House, New Delhi. Daharmendra, Nath (1971), 'The Government Set-up of Delhi", The Indian Polilical Science Review, April-September, s. 24-33. D atta, Abhijit ve Chakravarty, Bappaditya (1981). Organizing Metropolitan Development, Indian Institute of Public Administration, Centre for Urban Studies Press., New Delhi. IULA-EMME ve Başbakanlık TKİB (1993), Karşılaştırmalı Yerel Yönetim Yapıları Araştırması, Yerel Yönetimlerin Geliştirilmesi Programı Raporlar Dizisi 4, İstanbuL. Jacobson, Leo ve Ved, Parasash (Eds) (1974), Metropolitan Growth, Public Policy of South East Asia, Wiley Publication, New York. Kavruk, Hikmet (1999), "Hindistan'da Yerel Yönetimler", Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 8, Sayı 3, Temmuz, s. 138-167. Madho, Pershad (1921), A Short History ofdelhi, Pioneer Press, Allahabad. Maheshwari, Dayal (ı 982),. Rediscovering Delhi, The Story of Shahjahanabad, Sb Chand Publishing, New Delhi.
Ülke Ülke Yerel Yönetimler ıo7 Maheswari, Shriram R. (1995), Local Government in India, Lakshmi Narain Agarwal Publishing, Agra. Mehra, Ajay K. (1991), The Politics of Urban Redevelopment-A Study of Old Delhi, Sage Publications, New Delhi. Nagpaul, Hans (1996), Modernization and Urbanization in India-Problems and Issues, Rawat Publications, New Delhi. Singh, Hoshiar ve Singh, Mohinder (1990), Public Administration in India-Theory and Practice, Sterling Publishers, New Delhi. Sita, K. ve Chatterjee, M. (1990), "Metropolitan Dominancee in India: The Demographic Imprint of Colonial Dependency" (Ed. B.Robert Potter ve Ademola T. Salau), Cüies and Development in the Third World, Manshell Publishing, London, s. 134-147. Sita, K. ve Chatterjee, M. (1989), "The Economics Structuring of India", International Journal of Urban and Regional Researclı, Vol. 13, Nu. 2, s. 245-255.