ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ Prof. Dr. Mustafa DEMİR M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 1
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ ÇÖZÜNÜRLÜ Çözeltilerle ilgili olarak verilen bilgiler genellikle tek fazlı homojen sistemleri kapsamaktadır. Oysa iki fazlı homojen sistemlerde de belli bir denge sözkonusudur. Örneğin iyonik yapılı, AgCl gibi bir katıyı suya attığımızı düşünelim. atı yüzeyindeki Ag ve Cl iyonlarından bir kısmı su mollekülleri tarafından çekilerek koparılır vesuyaalınır. Ancak bir süre sonra, çözeltide Ag ve Cl iyonları, sayısı artığında bir kısım Ag ve Cl iyonları tekrar birleşerek AgCl(k) meydana getirmeye başlar. Başlangıçta, bu iki yönlü olaydan iyonlaşma olanı hızlıdır. Ancak bir süre sonra ayrışma yönünde olan olayın hızında azalma, birleşme yönünde olan olayın hızında ise artış görülür. Belli bir noktada ise bu iki olayın hızları eşittir. Bu nokta katı ile çözeltinin denge noktasıdır.
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ Çözünürlük çarpımı Bu nokta katı ile çözeltinin denge noktasıdır. Bu sistemin denge bağıntısı, homojen sistemlerde olduğu şekilde yazılır. Bildiğimiz gibi katı ve sıvıların derişimleri sabittir. Bir başka deyişle katı ve sıvıların birim hacimlerindeki madde miktarı tepkime sırasında hemen hemen değişmez. Matematiksel olarak, eğer bir sabit ise bununla başka bir sabit olan [AgCl nin çarpımı da sabittir. Dolayısıyla [AgCl[Ag [Cl veya kısaca çç [Ag [Cl yazılabilir. Buradaki çç, çözünürlük çarpımı sabittir.
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ çözünürlük çarpımı atı bir tuzun, çözelti içinde iyonlarını vermek üzere oluşturduğu çözünme tepkimesinin denge sabitine çözünürlük çarpımı denir. atı tuz standart halde bulunduğundan tuzun derişimi denge sabiti ifadesinde yer almaz. Örneğin aşırı miktarda kalsiyum sülfat su ile dengeye getirilirse, meydana gelen iyonlaşma tepkimesi ve denge sabiti aşağıdaki gibi yazılabilir.
[ [ ) ( [ ) ( [ [ [ ) ( ) ( ) ( SO Ca k CaSO katı CaSO SO Ca suda SO suda Ca katı CaSO M.DEMİR 5 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 6 atı haldeki bileşiğin derişimi sabittir. Bir başka deyişle CaSO mol sayısının katı CaSO ın hacmine bölümü, katı miktarı ne olursa olsun sabittir. Dolayısıyla [ CaSO yazılabilir. ( k) [ Ca [ SO [ Ca [ SO Burada elde edilen yeni sabiti diğerlerinden ayırmak için çç olarak olarak yazılır ve çözünürlük çarpımı sabiti veyakısaca çözünürlük çarpımı denir. Bir çözelti çözünmemiş katı içeriyorsa doygun çözelti adını alır.
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 7 Özetlemek gerekirse katılar, çok az da olsa sudaçözünürler ve meydana gelen iyonların molar derişimlerinin çarpımı her zaman çözünürlük çarpımı denilen belli bir sabit sayıyı verir, Ancak burada hemen şunu belirtmek gerekir. Çözünme sıcaklığa bağımlıdır. Dolayısıyla çözünürlük çarpımı olarak verilen değerler belli sıcaklıklar için geçerli olan değerlerdir.
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 8 Çözünürlük çarpımı AgCl(k) Ag [AgCl [Ag çç [ Ag [ Cl [ AgCl [Ag [Cl Cl [Cl
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 9 Çözünürlük çarpımı Çözünürlük çarpımı değerleri, öteki denge sabiti değerlerinde olduğu gibi deneysel bulgularla elde edilir. Bunun için şu şekilde bir yol izlenir. Çözünürlük çarpımı bulunacak maddeden tartılarak belli bir miktarda alınır. Çözünmenin hızlı olabilmesi için öğütülerek toz haline getirilir. Litrelik bir kabda bulunan 5 o C deki suya boşaltılır. Litreye tamamlanır. İyice çalkalanarak doygun çözeltisi elde edilir. Daha sonra katı ile çözelti süzülerek birbirinden ayrılır. atı, kurutulur ve tartılır. Tartımdaki azalma litrede çözünen miktarı verir.
Örnek 1: 5 o C de 500 ml de 0,0009 gram AgCl çözündüğü deneysel olarak bulunmuştur. Buna göre gümüş klorürün molar çözünürlüğü ve çözünürlük çarpımı nedir? M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 10
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 11 Örnek 1: 5 o C de 500 ml de 0,0009 gram AgCl çözündüğü deneysel olarak bulunmuştur. Buna göre gümüş klorürün molar çözünürlüğü ve çöznürlük çarpımı nedir? Molar çözünürlük, maddenin litrede çözünen mol sayısına denir. Çözeltinin litresinde çözünen AgCl 0,0009x(1000/500) 0,00188 gr dır. Bunun mol cinsinden ifadesi, doğrudan molar çözünürlüğü verecektir. AgCl ün molkütlesi 1, g olduğundan çözünürlük (0,0188)/(1,) 1,1x10 5 mol olarak bulunur. AgCl iyonlaştığında aynı miktarda Ag ve Cl iyonları vereceğinden 1,1x10 5 mol AgCl de 1,1 x10 5 mol Ag ve 1,1x10 5 mol Cl iyonları açığa çıkar. Çözeltinin hacmi 1 litre olduğuna göre bu değerler iyonların derişimleridir. Buna göre gümüş klorürün çözünürlük çarpımı 1,7x10 10 olarak bulunur
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 1 Örnek 1: 5 o C de 500 ml de 0,0009 gram AgCl çözündüğü deneysel olarak bulunmuştur. Buna göre gümüş klorürün molar çözünürlüğü ve çöznürlük çarpımı nedir? 0,0188 g 1, g/mol çç [Ag (1,1x10 5 1,7x10 [Cl 1,1x10 ) (1,1x10 10 dur. 5 5 ) mol
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 1 Örnek 1: 5 o C de 500 ml de 0,0009 gram AgCl çözündüğü deneysel olarak bulunmuştur. Buna göre gümüş klorürün molar çözünürlüğü ve çöznürlük çarpımı nedir? Molar çözünürlük, maddenin litrede çözünen mol sayısına denir. Çözeltinin litresinde çözünen AgCl 0,0009x(1000/500) 0,00188 gr dır. Bunun mol cinsinden ifadesi, doğrudan molar çözünürlüğü verecektir. AgCl ün molkütlesi 1, g olduğundan çözünürlük (0,0188)/(1,) 1,1x10 5 mol olarak bulunur. AgCl iyonlaştığında aynı miktarda Ag ve Cl iyonları vereceğinden 1,1x10 5 mol AgCl de 1,1 x10 5 mol Ag ve 1,1x10 5 mol Cl iyonları açığa çıkar. Çözeltinin hacmi 1 litre olduğuna göre bu değerler iyonların derişimleridir. Buna göre gümüş klorürün çözünürlük çarpımı 1,7x10 10 olarak bulunur 0,0188 g 1, g/mol çç [Ag (1,1x10 1,7x10 5 [Cl 1,1x10 ) (1,1x10 10 dur. 5 5 ) mol
Örnek :Gümüş kromatın çözünürlük çarpımı 1,9x10 1 dir. Buna göre a) Ag CrO ın çözünürlüğü nedir? b) Doygun çözeltide [Ag ve [CrO derişimleri nedir? c) 100 ml suda kaç gram Ag CrO çözünür. M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 1
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 15 Örnek : Gümüş kromatın çözünürlük çarpımı 1,9x10 1 dir. Buna göre a) Ag CrO ın çözünürlüğü nedir? b) Doygun çözeltide [Ag ve [CrO derişimleri nedir? c) 100 ml suda kaç gram Ag CrO çözünür.(1/) a) Doygun çözeltisinde, çözünen Ag CrO miktarına X dersek, X7,8x10 5 mol/l bulunur 1 mol Ag CrO çözündüğünde yine CrO iyonu vereceğine göre gümüş kromatın çözünen miktarı 7,x10 5 mol dür. Dolayısıyla çözünürlük 7,8x10 5 mol/l dir b) [CrO 7,8x10 5 ve [Ag 1,56x10 mol/l bulunur. c) Litrede 7,8x10 5 mol veya (Ag CrO mol kütlesi 1,76 olduğuna göre) 7,8x10 5 x1,76 0,058 g çözündüğüne göre 100 ml de bulunan 1/10 kadarı yani,58x10 g gümüş kromat çözünür.
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 16 Örnek : Gümüş kromatın çözünürlük çarpımı 1,9x10 1 dir. Buna göre a) Ag CrO ın çözünürlüğü nedir? b) Doygun çözeltide [Ag ve [CrO derişimleri nedir? c) 100 ml suda kaç gram Ag CrO çözünür.(/) başlangıçta çç (X) [Ag X [CrO [CrO (X) 1,9x10 Ag CrO 1 1,9x10 7,8x10 dengede X X X 5 Ag 0 1 1,9x10 mol/litre CrO 1 0 5 [CrO 7,8x10 M [Ag x7,8x10 1,56x10 5 M
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 17 Örnek : Gümüş kromatın çözünürlük çarpımı 1,9x10 1 dir. Buna göre a) Ag CrO ın çözünürlüğü nedir? b) Doygun çözeltide [Ag ve [CrO derişimleri nedir? c) 100 ml suda kaç gram Ag CrO çözünür.(/) a) Doygun çözeltisinde, çözünen Ag CrO miktarına X dersek, X7,8x10 5 mol/l bulunur 1 mol Ag CrO çözündüğünde yine CrO iyonu vereceğine göre gümüş kromatın çözünen miktarı 7,x10 5 mol dür. Dolayısıyla çözünürlük 7,8x10 5 mol/l dir b) [CrO 7,8x10 5 ve [Ag 1,56x10 mol/l bulunur. c) Litrede 7,8x10 5 mol veya (Ag CrO mol kütlesi 1,76 olduğuna göre) 7,8x10 5 x1,76 0,058 g çözündüğüne göre 100 ml de bulunan 1/10 kadarı yani,58x10 g gümüş kromat çözünür. [CrO başlangıçta dengede çç (X) [Ag X [CrO [CrO (X) 1,9x10 5 Ag CrO 1 X 7,8x10 1,9x10 5 Ag 0 1 X 1,9x10 mol/litre CrO 7,8x10 M [Ag x7,8x10 1,56x10 5 1 0 X M
Örnek : Eşit hacimlerdeki 0,001 M AgNO çözeltisi ile 0,000001 M NaCl çözeltisi karıştırıldığında bir çökelek meydana gelir mi? AgCl için çç 1,7x10 10 M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 18
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 19 Örnek : Eşit hacimlerdeki 0,001 M AgNO çözeltisi ile 0,000001 M NaCl çözeltisi karıştırıldığında bir çökelek meydana gelir mi? AgCl için çç 1,7x10 10 (1/) Eşit hacimde çözeltiler karıştırıldığına göre toplam hacim her bir maddenin ilk hacminin iki katıdır. Dolayısıyla derişimleri ilkinin yarısı olur. Yukarıdaki iki çözelti karıştırıldığında tek ihtimal Ag ve Cl iyonlarının AgCl çökeleğini oluşturmasıdır. Biliyoruzki bu iki iyonun derişimlerinin çapımı çç değerinden daha büyükse çökme olur. Eğer daha küçükse çökme olmaz. Bulunan iyonlar çarpımı (,5x10 10 ) çözünürlük çarpımı değerinden (1,7x10 10 ) daha büyük olduğundan çökme olur.
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 0 Örnek : Eşit hacimlerdeki 0,001 M AgNO çözeltisi ile 0,000001 M NaCl çözeltisi karıştırıldığında bir çökelek meydana gelir mi? AgCl için çç 1,7x10 10 (/) [ Ag [Cl [Ag 0,001 0,000001 [Cl,5x10 10 5,0x10 (5,0x10 5 5,0x10 M 7 )(5,0 M 10 7 )
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 1 Örnek : Eşit hacimlerdeki 0,001 M AgNO çözeltisi ile 0,000001 M NaCl çözeltisi karıştırıldığında bir çökelek meydana gelir mi? AgCl için çç 1,7x10 10 (/) Eşit hacimde çözeltiler karıştırıldığına göre toplam hacim her bir maddenin ilk hacminin iki katıdır. Dolayısıyla derişimleri ilkinin yarısı olur. Yukarıdaki iki çözelti karıştırıldığında tek ihtimal Ag ve Cl iyonlarının AgCl çökeleğini oluşturmasıdır. Biliyoruzki bu iki iyonun derişimlerinin çapımı çç değerinden daha büyükse çökme olur. Eğer daha küçükse çökme olmaz. Bulunan iyonlar çarpımı (,5x10 10 ) çözünürlük çarpımı değerinden(1,7x10 10 ) daha büyük olduğundan çökme olur. 0,001 5 [ Ag 5,0x10 M 0,000001 7 [Cl 5,0x10 M [Ag [Cl,5x10 10 (5,0x10 )(5,0 10 7 )
Örnek : İçinde 0,001 M derişimde Pb ve 0,001 M derişimde Ag iyonu bulunan çözeltiye yavaş yavaş Cl iyonu eklenirse AgCl ve PbCl den önce hangisi çöker? PbCl için çç 1,6x10 5, AgCl için çç 1,7x10 10 M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ Örnek : İçinde 0,001 M derişimde Pb ve 0,001 M derişimde Ag iyonu bulunan çözeltiye yavaş yavaş Cl iyonu eklenirse AgCl ve PbCl den önce hangisi çöker? PbCl için çç 1,6x10 5, AgCl için çç 1,7x10 10 (1/) Burada aynı anyonla çökelek veren iki ayrı katyon vardır.yaklaşmamız şu olmalıdır. Hangi çökelek daha az Cl iyonu ile çökebiliyorsa o önce çökecektir. Bunun için katyonların verilen derişimleri ve çözünürlük çarpımı değerleri yardımıyla çökmenin olması için gerekli olan [Cl derişimini bulmamız gerekir. 1,7x10 7 değeri, hesaplanan 0,16 değerinden küçük olduğundan önce AgCl çökecektir.
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ Örnek : İçinde 0,001 M derişimde Pb ve 0,001 M derişimde Ag iyonu bulunan çözeltiye yavaş yavaş Cl iyonu eklenirse AgCl ve PbCl den önce hangisi çöker? PbCl için çç 1,6x10 5, AgCl için çç 1,7x10 10 (/) [Ag (0,001) [Cl [Pb [Cl 1,7x10 [Cl [Cl 1,7x10 1,6x10 7 1,7x10 1,6x10 10 10 5 [Cl [Cl 0,16 M << 0,16 AgCl çöker 1,7x10 7
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 5 Örnek : İçinde 0,001 M derişimde Pb ve 0,001 M derişimde Ag iyonu bulunan çözeltiye yavaş yavaş Cl iyonu eklenirse AgCl ve PbCl den önce hangisi çöker? PbCl için çç 1,6x10 5, AgCl için çç 1,7x10 10 (/) Burada aynı anyonla çökelek veren iki ayrı katyon vardır.yaklaşım şu olmalıdır. 10 Hangi çökelek daha az Cl [Ag [Cl 1,7x10 iyonu ile çökebiliyorsa o 10 (0,001)[Cl 1,7x10 [Cl 1,7x10 önce çökecektir. 5 Bunun için katyonların [Pb [Cl 1,6x10 verilen derişimleri ve [Cl 1,6x10 [Cl 0,16 M çözünürlük çarpımı değerleri yardımıylaçökmeninolması 7 1,7x10 << 0,16 AgCl çöker için gerekli olan[cl derişimini bulmak gerekir. 1,7x10 7 değeri, hesaplanan 0,16 değerinden küçük olduğundan önce AgCl çökecektir. 7
Örnek 5: İçinde 0,001 M derişimde Pb ve 0,001 M derişimde Ag iyonu bulunan çözeltiye yavaş yavaş Cl iyonu eklenirse AgCl ve PbCl den önce hangisi çöker? çökmeye başlayınca ortamdaki [Ag iyonlarının % kaçı henüz çökmemiş bulunur. PbCl için çç 1,6x10 5, AgCl için çç 1,7x10 10 PbCl M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 6
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 7 Örnek 5: İçinde 0,001 M derişimde Pb ve 0,001 M derişimde Ag iyonu bulunan çözeltiye yavaş yavaş Cl iyonu eklenirse AgCl ve PbCl den önce hangisi çöker? çökmeye başlayınca ortamdaki [Ag iyonlarının % kaçı henüz çökmemiş bulunur. PbCl için çç 1,6x10 5, AgCl için çç 1,7x10 10 PbCl (1/) Yukarıdaki örneğin çözümüne bakılacak olursak PbCl nin çökmeye başlaması için [Cl derişimi 0,16 M olmalıdır. Bu ortamda [Ag derişimi 1,5x10 9 M olur. Yani gümüş iyonlarının bu kadarı henüz çökmemiştir. Gümüş iyonun ilk derişimi olan 0,001 M da 1,5x10 9 M çökmeden kalırsa % 0,00015 çökmeden kalır
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 8 Örnek 5: İçinde 0,001 M derişimde Pb ve 0,001 M derişimde Ag iyonu bulunan çözeltiye yavaş yavaş Cl iyonu eklenirse AgCl ve PbCl den önce hangisi çöker? çökmeye başlayınca ortamdaki [Ag iyonlarının % kaçı henüz çökmemiş bulunur. PbCl için çç 1,6x10 5, AgCl için çç 1,7x10 10 PbCl (/) (0,16) [Ag 1,7x10 10 [Ag 1,5x10 9 1,5x10 1,0x10 9 x100 1,5x10 % 0,00015 çökmeden kalır
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 9 Örnek 5: İçinde 0,001 M derişimde Pb ve 0,001 M derişimde Ag iyonu bulunan çözeltiye yavaş yavaş Cl iyonu eklenirse AgCl ve PbCl den önce hangisi çöker? çökmeye başlayınca ortamdaki [Ag iyonlarının % kaçı henüz çökmemiş bulunur. PbCl için çç 1,6x10 5, AgCl için çç 1,7x10 10 PbCl (/) Yukarıdaki örneğin çözümüne bakılacak olursak PbCl nin çökmeye başlaması için [Cl derişimi 0,16 M olmalıdır. Bu ortamda [Ag derişimi 1,5x10 9 M olur. Yani gümüş iyonlarının bu kadarı henüz çökmemiştir. Gümüş iyonun ilk derişimi olan 0,001 M da 1,5x10 9 M çökmeden kalırsa % 0,00015 çökmeden kalır (0,16)[Ag 1,7x10 10 [Ag 1,5x10 9 1,5x10 1,0x10 9 x100 1,5x10 % 0,00015 çökmeden kalır
Örnek 6: 0,10 M H S çözeltisindeki S derişimini,0x10 18 M indirebilmek için H derişimi ne olmalıdır. a1 9,1x10 8, a 1,x10 15 M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 0
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 1 Örnek 6: 0,10 M H S çözeltisindeki S derişimini,0x10 18 M indirebilmek için H derişimi ne olmalıdır. a1 9,1x10 8, a 1,x10 15 1 x 9,1x10 8 x 1, x 10 15 1,1 x 10 H [ H S H [ H [H [S S S (1,1x10 1,1 x10,0x10 )(0,1) 18 5,5x10 6 [ H,x10 ph,6
Örnek 7: 0, M Cd (NH ) çözeltisindeki Cd derişimini 1x10 6 M düzeyine indirebilmek için amonyak derişimi ne olmalıdır? k 1x10 7 M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ Örnek 7: 0, M Cd (NH ) çözeltisindeki Cd derişimini 1x10 6 M düzeyine indirebilmek için amonyak derişimi ne olmalıdır? k 1x10 7 Cd(NH 0, x 1x10 k k [ NH [ Cd (1,0x10 [ NH ) [ Cd(NH (0,)(1,0x 10 Cd [ NH 6 )[ NH 0, ) 6 NH X 1,0 x10 7 0,0 [NH 1,0x10 )/(1,0x10 7 7 6 ) 0,16 M
Örnek 8: 0, M Zn(NH ) çözeltisinde hangi bileşenler bulunur. Bunların molar derişimleri nedir. ompleksin iyonlaşma derecesi nedir? k,6x10 10 M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 5 Örnek 8: 0, M Zn(NH ) çözeltisinde hangi bileşenler bulunur. Bunların molar derişimleri nedir. ompleksin iyonlaşma derecesi nedir? k,6x10 10 k (x)(x) (0, x ) 56 X [ Zn [ NH Zn(NH 0, x x x X 5 [Zn(NH [ Zn [ Zn(NH 5,6x10 5,x10,0x10,89x10 x 0,0115 M ) ) [ NH Zn ) 11 1 10 NH,6x10 X,89x10 M 0,,89x10 10 0,197 M
Örnek 9: AgCl 'nin sudaki çözünürlüğü 50 o C de 1,9x10 g/l dir. Buna göre çözünürlük çarpımı nedir? M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 6
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 7 Örnek 9: AgCl 'nin sudaki çözünürlüğü 50 o C de 1,9x10 g/l dir. Buna göre çözünürlük çarpımı nedir? Verilen değer g/l dir. Oysa çözünürlük çarpımını hesaplayabilmek için molar derişimi, yani mol/l olarak ifade etmemiz gerekir. AgCl 1, g/mol Çözünürlük (1,9x10 g/l ) (1, g / mol ) 1, x 10 5 mol /l çç [ Ag [ Cl (1,x10 5 ) 1,8x10 10
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 8 Örnek 10 : Ca (PO ) ın çözünürlüğü 5 o C de 0,767 mg/l dir. Buna göre çç değeri nedir?
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 9 Örnek 10 : Ca (PO ) değeri nedir? ın çözünürlüğü 5 o C de 0,767 mg/l dir. Buna göre çç Önce mg/l cinsinden verilen çözünürlük değerini mol/l cinsinden tanımlamamız gerekir. 0,767 Ca çç mg (PO ) [ Ca Ca (PO Ca ) [ PO /l 7,67x10 g/l 10,18g / mol PO ( x,7 x10,7 x10 6 6 )(x,7x1 0 mol 6 ) Ca (PO çç ) 9,9 x 1
Örnek 11: Doygun Mg(OH) çözeltisinin ph sı nedir? çç 1,1x10 11 M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 0
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 1 Örnek 11: Doygun Mg(OH) çözeltisinin ph sı nedir? çç 1,1x10 11 Mg(OH) çç [ Mg ( X ) (X) Mg x [ OH 1,1x10 OH x 1,1x10 X 1,1x10 X,75 x 10 X 1,x10 mol/ l X [ Mg 1/ [ OH 11 [ OH [ Mg x1,x10 poh,55 ph 10,5 11 11 1,8 x 10
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ Örnek 1: Litresinde 0,0001 mol gümüş bulunan bir çözeltinin 00 ml sindeki gümüşü çöktürebilmek için 0,0001 M derişimdeki CrO ten kaç ml gereklidir.
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ Örnek 1: Litresinde 0,0001 mol gümüş bulunan bir çözeltinin 00 ml sindeki gümüşü çöktürebilmek için 0,0001 M derişimdeki CrO kaç ml gereklidir.(1/) ten Gümüşün çökmesi için gerekli olan kromat derişimi, 1,x10 mol/l olarak hesaplanır. Yani 0,0001 M gümüş iyonu içeren bir çözeltide gümüş kromatın çökebilmesi için kromat derişiminin 1,x10 Mol/L düzeyinde olması gerekir. onu olan 00 ml çözelti olduğuna göre,6x10 5 mol kromat gereklidir. 0,0001 M CrO ten gerekli olan hacim ise 60 ml olur.
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ Örnek 1: Litresinde 0,0001 mol gümüş bulunan bir çözeltinin 00 ml sindeki gümüşü çöktürebilmek için 0,0001 M derişimdeki CrO kaç ml gereklidir.(/) ten Ag [ CrO CrO 1000 ml için 1,x10 [ Ag mol Ag x [ CrO [ Ag 00x1,x10 X 1000 1000 ml' sinde 0,0001 mol X çç 5 çç CrO x 00 ml x mol,6x10,6x10 ml 5,6x10 mol x1000 0,0001 mol 5 mol 1 1,x10 ( 0,0001) X mol CrO ml 60 m 1,x10 mol/l gerekir
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 5 Örnek 1: Litresinde 0,0001 mol gümüş bulunan bir çözeltinin 00 ml sindeki gümüşü çöktürebilmek için 0,0001 M derişimdeki CrO kaç ml gereklidir.(/) Gümüşün çökmesi için gerekli olan kromat derişimi, 1,x10 mol/l olarak hesaplanır. Yani 0,0001 M gümüş iyonu içeren bir çözeltide gümüş kromatın çökebilmesi için kromat derişiminin 1,x10 Mol/L düzeyinde olması gerekir. onu olan 00 ml çözelti olduğuna göre,6x10 5 mol kromat gereklidir. 0,0001 M CrO ten gerekli olan hacim ise 60 ml olur. Ag çç [ CrO CrO [ Ag 1000 ml için 1,x10 Ag [ Ag mol x [ CrO 00x1,x10 X 1000 1000 ml'sinde 0,0001 mol 5 çç CrO x 00 ml x mol,6x10,6x10 ml 5 5 mol 1 1,x10 ( 0,0001) mol CrO,6x10 mol x1000 ml X 60 m 0,0001 mol X ten 1,x10 mol/l gerekir
Örnek 1 : ph 9,0 olan bir çözeltinin 00 ml sinde 1 mg/l Fe içeren çözeltiden 1 damla eklenmiştir. Burada çökelme olur mu? çç,0 x10 9 M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 6
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 7 Örnek1: ph 9,0 olan bir çözeltinin 00 ml sinde 1 mg/l Fe içeren çözeltiden 1 damla eklenmiştir. Burada çökelme olur mu? çç,0 x10 9 (1/) ph 9,0 poh 5,0 Çökelmenin olabilmesi için gerekli Fe derişimi x10 mol Fe /L 00 ml için x10 5 mol/l veya,x10 0 mg Fe gerekli Yani çökmenin olabilmesi için,x10 0 mg Fe yeterlidir. 5,0x10 5 >>,x10 0 olduğundan çökelme olur.
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 8 Örnek1: ph 9,0 olan bir çözeltinin 00 ml sinde 1 mg/l Fe içeren çözeltiden 1 damla eklenmiştir. Burada çökelme olur mu? çç,0 x10 9 (/) Fe(OH) çç [Fe [ Fe 1000,0x10 1 ml X ml X 0,05 ml 0 damla ise 1damla 1 mg X mg 5 X 5,0x10 1000 ml ise 0,05 ml 5,0 x 10 5 [OH,0 x 10 5 Fe X çç [ OH 00 X OH (1,0x10 >, x 10 X,0x10 X,0 x 10 mol x 55,8 0 9 5 ) g/ mol,0x10 1,0 x10 5 olduğlduğu 9 15 mol Fe, x 10 mg ; çökelme,0x10 g, x 10 olur. Fe 55,8 mol Fe g / mol 0 /L mg Fe
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 9 Örnek1: ph 9,0 olan bir çözeltinin 00 ml sinde 1 mg/l Fe içeren çözeltiden 1 damla eklenmiştir. Burada çökelme olur mu? çç,0 x10 9 Fe(OH) Fe OH (/) ph 9,0 poh 5,0 Çökelmenin olabilmesi için gerekli Fe derişimi x10 mol Fe /L 00 ml için x10 5 mol/l veya,x10 0 mg Fe gerekli Yani çökmenin olabilmesi için,x10 0 mg Fe yeterlidir. 5,0x10 5 >>,x10 0 olduğundan çökelme olur. çç [Fe [ Fe 1000,0x10 X,0 x 10,0 x 10, x 10 1ml X ml X 0,05 ml 0 damla ise 1damla 1mg X mg 5 X 5,0x10 1000 ml ise 0,05 ml 5,0 x 10 [OH 5,0x10 1,0 x10 5 X [ OH çç 9 15,0x10 (1,0x10,0x10 00 X 5 mol Fe mol x 55,8 g/ mol g X >, x 10 ) mol Fe ; Fe 55,8 g / mol, x 10 0 9 5 0 /l mg olduğlduğu Fe mg çökelme olur
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 50 Örnek 1: 100 ml sinde 0 mg Cu içeren çözeltide bakırı CuS halinde çöktürebilmek için hangi ph da H S gazı geçirilmelidir? CuS için çç 6,x10 6 H S için a1 9,1x10 8 a 1,x10 15
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 51 Örnek 1: 100 ml sinde 0 mg Cu içeren çözeltide bakırı CuS halinde çöktürebilmek için hangi ph da H S gazı geçirilmelidir? CuS için çç 6,x10 6 H S için a1 9,1x10 8 a 1,x10 15 (1/) 100 ml de 0 mg ise litrede 00 mg Cu vardır. Bu da,15x10 mol/l Cu demektir. Demekki CuS in çökebilmesi için [S derişiminin en az,0x10 M olması gerekir. Bu sülfür derişimi,x10 5 M asit derişiminde bile sağlanabilir.
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 5 Örnek 1: 100 ml sinde 0 mg Cu içeren çözeltide bakırı CuS halinde çöktürebilmek için hangi ph da H S gazı geçirilmelidir? CuS için çç 6,x10 6 H S için a1 9,1x10 8 a 1,x10 15 (/) 00 mg Cu 0, g Cu 0, / 6,5 CuS [ S H [ H [ H S H a1 x Cu 6,x10,15x10 a S [ H 1,1 x10,0x10, x 10 S 6 5,0x10 [ S çç [ Cu 1,1 x 10 5,5x10 10 ph 5,70,15 [ S x 10 6, x 10 mol / l 6 Cu
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 5 Örnek 1: 100 ml sinde 0 mg Cu içeren çözeltide bakırı CuS halinde çöktürebilmek için hangi ph da H S gazı geçirilmelidir? CuS için çç 6,x10 6 H S için a1 9,1x10 8 a 1,x10 15 (/) 100 ml de 0 mg ise litrede 00 mg Cu vardır. Bu da,15x10 mol/l Cu demektir. Demekki CuS in çökebilmesi için [S derişiminin en az,0x10 M olması gerekir. Bu sülfür derişimi,x10 5 M asit derişiminde bile sağlanabilir. 00 mg Cu 0, g Cu 0, / 6,5,15 CuS Cu [ S H [ H [ H S H a1 x çç [ Cu 6,x10,15x10 a S [ H 1,1 x10,0x10, x 10 S 6 5 [ S [ S x 10 mol / l Cu 6, x 10,0x10 1,1 x 10 5,5x10 10 6 ph 5,70
Örnek 15: 0,1 M Fe(III)'in Fe(OH) halinde çöktürülmesi fakat 0,1 M Cr(III)'ün çökmeden kalmasını sağlayabilmek için a) Çözeltinin ph'ı ne olmalıdır b)bu ph'ı sağlayabilmek için hazırlanacak tampon çözeltide NaAc/HAc oranı ne olmalıdır. a 1,8x10 5, Fe(OH) için çç x10 8, Cr(OH) için çç 6,7x10 1 M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 5
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 55 Örnek 15: 0,1 M Fe(III)'in Fe(OH) halinde çöktürülmesi fakat 0,1 M Cr(III)'ün çökmeden kalmasını sağlayabilmek için a) Çözeltinin ph'ı ne olmalıdır b)bu ph'ı sağlayabilmek için hazırlanacak tampon çözeltide NaAc/HAc oranı ne olmalıdır. a 1,8x10 5, Fe(OH) için çç x10 8, Cr(OH) için çç 6,7x10 1 (1/) Çözeltinin ph'ı,7 ile 1,86 arasında Fe(OH) çöker. ph,7 de ise Cr(OH) çökmeden maksimum ölçüde Fe(OH) çöktürülmüş olacaktır. Bu ph'ı sağlayacak tampon çözelti hazırlamak için, [Ac/[Hac 0, olmalıdır.
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 56 Örnek 15: 0,1 M Fe(III)'in Fe(OH) halinde çöktürülmesi fakat 0,1 M Cr(III)'ün çökmeden kalmasını sağlayabilmek için a) Çözeltinin ph'ı ne olmalıdır b)bu ph'ı sağlayabilmek için hazırlanacak tampon çözeltide NaAc/HAc oranı ne olmalıdır. a 1,8x10 5, Fe(OH) için çç x10 8, Cr(OH) için çç 6,7x10 1 (/) Fe(OH) Fe OH çç [ Fe [ OH x10 8 (0,1) [ OH x10 8 [ OH x10 7 [ OH 7,6 x 10 1 poh 1,1 ph 1,86 Cr(OH) Cr OH çç [ Cr [ OH 6,7x10 1 (0,1)[OH 6,7x10 1 [ OH 6,7x10 0 [ OH 1,88x10 10 poh 9,7 ph,7 [ H 5,7x10 5 dir. NaAc X HAc Y dersek HAc H Ac Y 5,7x10 5 5,7x10 5 5,7x10 5 X a [ H [ Ac [ HAc ( 5,7x10 (Y 5 )(5,7x10 5,7x10 5 ) 5 ) 1,8x10 5 Burada sadeleşme yapılabili r (5,7 x10 Y ) X 1,8 x10 5 X Y 0,
Örnek 15: 0,1 M Fe(III)'in Fe(OH) halinde çöktürülmesi fakat 0,1 M Cr(III)'ün çökmeden kalmasını sağlayabilmek için a) Çözeltinin ph'ı ne olmalıdır b)bu ph'ı sağlayabilmek için hazırlanacak tampon çözeltide NaAc/HAc oranı ne olmalıdır. a 1,8x10 5, Fe(OH) için çç x10 8, Cr(OH) için çç 6,7x10 Fe(OH) 1 (/) Fe OH 8 çç [ Fe [ OH x10 Çözeltinin ph'ı,7 ile 1,86 arasında Fe(OH) çöker. ph,7 de ise Cr(OH) çökmeden maksimum ölçüde Fe(OH) çöktürülmüş olacaktır. Bu ph'ı sağlayacak tampon çözelti hazırlamak için, [Ac /[Hac 0, olmalıdır. M.DEMİR [ OH poh 1,1 ph 1,86 Cr(OH) (0,1)[OH [ OH 1,88x10 poh 9,7 ph,7 [ H NaAc X HAc Y 5,7x10 a (0,1)[ OH [ H [ Ac [ HAc (5,7x10 x10 Cr [ Cr 6,7x10 5,7x10 ) X dir. 1,8 x10 Y 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ çç 5 7 x10 [ OH 7,6 x 10 OH [ OH 5 10 HAc Y dersek H 1 8 6,7x10 [ OH 5,7x10 5,7x10 ( 5,7x10 )(5,7x10 5 (Y 5,7x10 ) Burada sadeleşme yapılabilir 5 5 5 X Y 1 0, 1 6,7x10 Ac 5 5 0 X ) 1,8x10 57 5
Örnek 16: İçindeki klorür derisimi 1,0x10 M,Iyodür derişimi 1,0x10 M olan bir çözelti mevcuttur. a)bu çözeltiye damla damla gümüş nitrat çözeltisi damlatılırsa önce hangisi çöker. b)ikinci anyonun çökebilmesi için gümüş derişimi ne olmalıdır.ikinci anyon çökmeye başladığı anda ilk çöken anyonun çözeltideki derişimi ne olur(yani ne kadarı çökmeden kalmıştır).agcl için çç 1,7x10 10, AgI için çç 8,5x10 17 M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 58
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 59 Örnek 16: İçindeki klorür derisimi 1,0x10 M,Iyodür derişimi 1,0x10 M olan bir çözelti mevcuttur. a)bu çözeltiye damla damla gümüş nitrat çözeltisi damlatılırsa önce hangisi çöker. b)ikinci anyonun çökebilmesi için gümüş derişimi ne olmalıdır.ikinci anyon çökmeye başladığı anda ilk çöken anyonun çözeltideki derişimi ne olur(yani ne kadarı çökmeden kalmıştır).agcl için çç 1,7x10 10, AgI için çç 8,5x10 17 a) AgCl Ag Cl AgI Ag I çç [ Ag [ Cl 1,7x10 10 çç [ Ag [I 8,5x10 17 [ Ag (1,0x10 ) 1,7x10 10 [Ag (1,0x10 ) 8,5x10 17 [ Ag 1,7x10 8 [Ag 8,5x10 1 8,5x10 1 << 1,7x10 8 olduğundan AgI önce çöker b) Gümüş derişimi 1,7x10 AgI Ag I [I [Ag çç 8,5x10 1,7x10 17 8 8 M olmalıdır. [I 5,0x10 9 M
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 60 Örnek 17: 0, M Mn(II) ve 0,05 M Cd(II) iyonlarının H S ile tam olarak birbirinden ayrılabilmesi için ph ne olmalıdır? CdS için çç 1,x10 0, MnS için çç 5,6x10 16 H S için çç 1,9x10 (toplam)
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 61 Örnek 17: 0, M Mn(II) ve 0,05 M Cd(II) iyonlarının H S ile tam olarak birbirinden ayrılabilmesi için ph ne olmalıdır? CdS için çç 1,x10 0, MnS için çç 5,6x10 16 için çç 1,9x10 (toplam) H S MnS (0,)[ S [ S CdS (0,05)[ S [ S,8x10 H [ H 5,6x10 0, 1,x10 0,05 S 19 Mn 5,6x10 Cd H S 1,x10 < S 1,1x10,8x10 S 16 0 1,866x10,8x10 1,866x10 19 16 0 çç çç [ Cd 15 [H [S [ H S,9x10 [Mn 19 15 [ S olduğundan CdS önce çöker [ H [S 5,5x10 1,x10 1,1x10 1,98x10 0 16 ph 1,70
Örnek 18: 0,0 M Ca(II) içeren bir ortamda 0,00M Cd(II) yi çöktürebilmek için CO derişimi ne olmalıdır. Ca çötürmeden Cd(II) derişimi en az kaça indirilebilir. Bu karbonat 0,1 M NaHCO tan sağlandığına göre çözeltinin ph ne olur. M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 6
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 6 Örnek 18: 0,0 M Ca(II) içeren bir ortamda 0,00M Cd(II) yi çöktürebilmek için CO derişimi ne olmalıdır. Ca çötürmeden Cd(II) derişimi en az kaça indirilebilir. Bu karbonat 0,1 M NaHCO tan sağlandığına göre çözeltinin ph ne olur. CdCO çç [ CO CaCO (0,0) HCO [ Cd 0,1 X a [Cd [ CO [ H X,9x10 5 H [CO [ HCO X,x10 1,x10,5x10 0,00 Ca Cd [CO 1,8x10 [H 1 7 CO CO 7 8,x10 9 1,x10,5x10 CO,7x10 ph x10 çç 7 1 11 7 1 [ CO [Ca,0 X (0,00)[ [CO CO,8x10 0,0 7 9 (x)(1,x10 (0,1 x) 1,x10 x),5x10,8x10 7 9,7x10 1 11
Örnek 19: Doygun PbCl çözeltisinin, litresinde,50 g çözünmüş PbCl içerdiği tespit edilmiştir. Buna göre PbCl nin çözünürlük çarpımı nedir.? (Pb:08, Cl: 5,5) M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 6
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 65 Örnek 19: Doygun PbCl çözeltisinin, litresinde,50 g çözünmüş PbCl içerdiği tespit edilmiştir. Buna göre PbCl nin çözünürlük çarpımı nedir.? (Pb:08, Cl: 5,5) PbCl PbCl çç [ çç 79 g/mol Pb 0,0161 [ Pb x Cl 1,67 x10 5,50 79 Cl x 0,0 0,0161 M (0,0161)(0,0)
Örnek 0: Bir çözelti Pb safsızlığı içermektedir. Bu çözeltiye Na SO eklenerek PbSO çöktürülmek istenmektedir. Bu çözeltideki Pb derişiminin x10 6 mol/l düzeyine indirebilmek için sülfat derişimi ne olmalıdır? çç 1x10 8 M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 66
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 67 Örnek 0: Bir çözelti Pb safsızlığı içermektedir. Bu çözeltiye Na SO eklenerek PbSO çöktürülmek istenmektedir. Bu çözeltideki Pb derişiminin x10 6 mol/l düzeyine indirebilmek için sülfat derişimi ne olmalıdır? çç 1x10 8 PbSO Pb SO [ SO [Pb çç 1,0x10,0x10 8 6 0,005 mol/l
Örnek 1: Doygun CaCO içeren 1 litre çözelti kuruluğa kadar buharlaştırılmış ve tartım sonunda 7,0 mg CaCO tespit edilmiştir. Buna göre kalsiyum karbonatın molar çözünürlüğü ve çözünürlük çarpımı nedir? Ca0,C1,O16 M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 68
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 69 Örnek 1: Doygun CaCO içeren 1 litre çözelti kuruluğa kadar buharlaştırılmış ve tartım sonunda 7,0 mg CaCO tespit edilmiştir. Buna göre kalsiyum karbonatın molar çözünürlüğü ve çözünürlük çarpımı nedir? Ca0,C1,O16 CaCO CaCO (7x10 CaCO 5 0 ' ın )(7x10 1 Ca X molar çözünürlü ğü 7x10 5 ) 8 100 g/mol CO X,9x10 9 7 mg CaCO 5 olarak bulunur. çözünürlük 0,007 100 çarpıar 7x 10 ise 5 mol
Örnek : 0,0 M Cd ve 0, M Zn içeren bir çözeltide 0,1 M H S ile yalnız kadmiyumun çökmesi istenmektedir. Bu, hangi asit derişiminde mümkün olabilir. Bu anda kadmiyumun ne kadarı çökmeden kalır. ZnS için çç,5x10 CdS için çç 1,x10 8, H S için a 1,1x10 M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 70
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 71 Örnek : 0,0 M Cd ve 0, M Zn içeren bir çözeltide 0,1 M H S ile yalnız kadmiyumun çökmesi istenmektedir. Bu, hangi asit derişiminde mümkün olabilir. Bu anda kadmiyumun ne kadarı çökmeden kalır. ZnS için çç,5x10 CdS için çç 1,x10 8, H S için a 1,1x10 ZnS çökmesi için ZnS Zn S (0,) [S,5x10 [ S 1,5x10 M Bu derişimdek i sülfür için ph, H [H CdS S H 1,1x10 1,5x10 Cd S S 7, [Cd 0,0 M 9,x10 6 M çökmemiş a ise [ H [ S [ H [ H çç [ S S,71 M 1,x10 1,5x10 100 M X M çökmez 1,1x10 8 [ Cd % 0,0 çökmeden 9,x10 6 M kalmıalmı
Örnek : M HCl ortamında kurşunun çöktürülebilmesi için kurşun derişimi en az ne olmalıdır, ki bundan daha az olduğunda kurşun çökelmeden kalsın M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 7
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 7 Örnek : M HCl ortamında kurşunun çöktürülebilmesi için kurşun derişimi en az ne olmalıdır, ki bundan daha az olduğunda kurşun çökelmeden kalsın PbCl Pb Cl çç [ Pb [ Cl,0 x 10 5 [ Cl,0 M olduğldu göre [ Pb [ Cl çç,0 ( x 10,0) 5, x 10 6 M
Örnek : Dördüncü grubun analizi sırasında Ca, Sr ve Ba içeren çözeltiye yavaş yavaş 0,5 M CrO çözeltisi eklenmiştir. a) İlk önce hangi katyon çöker? b) Eğer herbir katyonun molar derişimleri 1,0x10 M ise ilk çökelme için CrO derişimi ne olmalıdır? Üçüncü tuzun çökelebilmesi için ilk iki tuzun % kaçı çökmüş olur? BaCrO için çç 1,x10 10 SrCrO için çç 5x10 5 CaCrO için çç,x10 M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 7
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 75 Örnek : Dördüncü grubun analizi sırasında Ca, Sr ve Ba içeren çözeltiye yavaş yavaş 0,5 M CrO çözeltisi eklenmiştir. a) İlk önce hangi katyon çöker? b) Eğer herbir katyonun molar derişimleri 1,0x10 M ise ilk çökelme için CrO derişimi ne olmalıdır? Üçüncü tuzun çökelebilmesi için ilk iki tuzun % kaçı çökmüş olur? BaCrO için çç 1,x10 10 SrCrO için çç 5x10 5 CaCrO için çç,x10 BaCrO çç [ Ba [ Sr [ Ca Ba [ Ba Demekki, Sr Ba [ CrO 1, x 10 0,5 5,0 x 10 0,5, x 10 0,5 çökme, Ca 5 CrO 10, 1,0, x 10 sııras,6 1, x 10 x 10 x 10 x 10 10 şeklindedi r. M M 10 M BaCrO [ CrO SrCrO [ CrO Demekki1,0x10 [ Ba [ Ba 1,0 x 10 1,x10 5,0 x 10 1,0 x 10 [ CrO 10 Ba [ Ba Sr 7 1,x10 5,0x10 100 X çç CrO 1,0 x 10 1,0 x 10 CrO M [CrO 1, x 10 1 5 1, x 10 %9, x 10 6 1 10 5,0 x 10 1,0x10 M da ilk çökelmebaslar 10 X 9, x 10 M Ba 6 7 çökmeden kalır. M kalan çökmeden kalan
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 76 Örnek 5: İçinde Cu, Zn,Co ve Pb bulunan bir çözelti 0, M HCl ortamında H S ile çöktürülmek isteniyor. Herbir katyonun derişimleri eşit ve 1,0x10 5 M olduğuna göre, a) Bütün katyonlar çöktürülebilirmi? b) Hangi katyon önce çöker? CuS için çç 6, x 10 6 ; ZnS için çç 1,6 x 10 CoS için çç 5,0x10 ; PbS için çç 1, x 10 8 H S için a1 9,1 x 10 8 ; a 1, x 10 15
M.DEMİR 10ÇÖME VE ÇÖZÜNÜRLÜ 77 Örnek 5: İçinde Cu, Zn,Co ve Pb bulunan bir çözelti 0, M HCl ortamında H S ile çöktürülmek isteniyor. Herbir katyonun derişimleri eşit ve 1,0x10 5 M olduğuna göre, a) Bütün katyonlar çöktürülebilirmi? b) Hangi katyon önce çöker? CuS için çç 6, x 10 6 ; ZnS için çç 1,6 x 10 CoS için çç 5,0x10 ; PbS için çç 1, x 10 8 H S için a1 9,1 x 10 8 ; a 1, x 10 15 H S HS H i)cus Cu S [HS[H 8 6 a1 9,1x10 6, x 10 1 [H S [ Cu 5, x 10 M 1, x 10 HS S H ii)zns Zn S [ S [H 15 a 1,x10 [ HS 1,6 x 10 [ Zn 0,1 M veya H S S H 1, x 10 a1 x a 1,1x10 iii)cos Co S [ H 0, M 5,0 x 10 [ Co,166 M ve [ H S 0,1 M olduğuna göre 1,x10 [S [H [ S ( 0, ) 1,1x10 iv)pbs Pb S [ H S 0,1 8 1,x10 6 [ S 1,x 10 M [ Pb 1,08 x 10 M 1,x10 Bu koşullarda PbS ve CuS in çökeceği, fakat CoS ve ZnS çökmeyeceği açıktır.