Bağışıklamada Güncel Durum Aşı İle Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı Dr.Osman Topaç 4.Ulusal Pediatri Kongresi 16-19 Kasım 2016/Antalya
Genişletilmiş Bağışıklama Programı Amaç: Hassas yaş gruplarına enfeksiyona yakalanmalarından önce ulaşıp bağışıklanmalarını sağlamak, Aşı ile korunulabilir hastalıklardan kaynaklanan hastalık, sakatlık ve ölümlerini önlemektir. *13.03.2009 Tarih ve 7941 Sayılı Daimi Genelge 2
Türkiye de Bağışıklamanın Kısa Tarihçesi Çiçek Difteri Boğmaca BCG 1930 1937 1952 Oral Polio Difteri- Boğmaca- Tetanoz Kızamık 1963 1968 1970
Türkiye de Bağışıklamanın Kısa Tarihçesi Genişletilmiş Bağışıklama Programı (GBP) Türkiye Aşı Kampanyası Çocuk Felci Ulusal Aşı Günleri 1980 1985 1995-2004 Hepatit B Son Polio Vakası Kızamık Aşı Günleri (Avrupa nın En büyük aşı Kampanyası, 18.5 Milyon) 1995 1998 2003-2005
Türkiye de Bağışıklamanın Kısa Tarihçesi Bağışıklamada Kalite ve Güvenlik Eğitimi 2005 DSÖ Küresel Aşı Eğitim Merkezi Sertifikası 2005 İlk ve Orta Öğretimde Hepatit B Aşılaması 2005-2009 Kızamıkçık, Kabakulak, Hib İlk ve Orta Öğretimde Kızamıkçık Aşılaması DaBT-İPA-Hib, Konjuge Pnömokok (7 Valanlı) 2006 2006-2009 2008
Türkiye de Bağışıklamanın Kısa Tarihçesi MNT Eliminasyonu Orta Düzey GBP Modül Eğitimi DaBT-İPA Aşı Uygulaması 2009 2009 2010 DaBT-İPA-Hib Aşı Dolumu 2011 Konjuge Pnömokok (13 Valanlı) 2011 6 Karekod Uygulaması 2011
Türkiye de Bağışıklamanın Kısa Tarihçesi Aşı Ana Deposunun Yenilenmesi Hepatit A Konjuge Pnömokok (13 Valanlı) Formülasyon ve Dolumu 2012 7 2012 2012 Suçiçeği Aşı Elektronik Takip Sistemi (Isı, Stok, İzleme) 7 7 2013 2013
Genişletilmiş Bağışıklama Programı Hedefleri Her bir antijen için ülke genelinde %97 aşılama hızına ulaşmak ve devamlılığını sağlamak 12-24 aylık bebeklerin %90 ını tam aşılı hale getirmek 5 yaş altı (0-59 ay) aşısız ya da eksik aşılı çocukları tespit edip aşılamak Okul çağı çocuk aşılamalarında her bir antijende %95 aşılama hızına ulaşmak Tespit edilen tüm gebelere uygun Tetanoz-difteri (Td) aşısı uygulamak Ülkenin poliodan arındırılmış durumunu sürdürmek Maternal ve Neonatal Tetanozu elimine etmek Kızamık Eliminasyon Programını yürütmek Diğer Kontrol Programlarını yürütmek
Genişletilmiş Bağışıklama Programında Yer Alan Hastalık Kontrol Programları Polio Eradikasyon Programı Kızamık ve Kızamıkçığın Eliminasyonu ve Konjenital Rubella Sendromunun Kontrolü Programı Maternal ve Neonatal Tetanoz Eliminasyon Programı Hepatit B Kontrol Programı Difteri Kontrol Programı Boğmaca Kontrol Programı Tüberküloz Kontrol Programı Kabakulak Kontrolü Programı Hemofilus influenza tip b Kontrolü Programı İnvaziv Pömokokal Hastalıkların Kontrolü Programı Hepatit A Kontrol Programı Suçiçeği Kontrol Programı Aşı Sonrası İstenmeyen Etki (ASİE) İzleme Sistemi
Aşı Uygulamaları 2005 yılında 7 hastalığa karşı aşı uygulanırken, 2013 yılında aşı uygulanan hastalık sayısı 13 olmuştur. Dünya ülkeleri arasında, ulusal aşılama takvimine alınma sırasına bakıldığında ülkemiz; Konjuge pnömokok aşısına 18. Hepatit A aşısına 12. Suçiçeği aşısına 23. ülke olarak başlamıştır. 12
Aşıların Sunumu Daha önceleri aşılar çoklu dozlu ambalajda kullanıma sunulmaktayken günümüzde; KKK, Hepatit B, KPA, Td, DaBT-İPA-Hib, Hepatit A, Suçiçeği tekli doz olarak uygulanmaktadır. OPA, BCG aşıları ise çoklu doz olarak sunulmak olup bu durum üreticilerden kaynaklanan sebeplerledir. 13
Yeni Aşıların Takvime Eklenmesi DSÖ rehberleri ve ülkemizin öncelikleri gözetilerek, Bağışıklama Danışma Kurulu nda karar verilmektedir. Ülkemizdeki epidemiyolojik durumu ortaya çıkaran çalışmalara devam edilmekte ve bu alandaki çalışmalar desteklenmektedir. tarafından Türkiye Rotavirüs Surveyans Ağı (TÜROSA) ve İnvaziv Bakteriyel Hastalıklar sürveyansı yürütülmektedir. HPV konusunda ise değerlendirmeler devam etmektedir. 14
Türkiye T.C. Halk Sağlık Sağlığı Bakanlığı Kurumu Aşılama Hızlarının Yıllara Göre Dağılımı (Türkiye, 2002 2015) 100 96 97 97 97 97 96 91 90 80 77 78 72 82 70 60 50 40 BCG DaBT-İPA-Hib 3 Hep B 3 KKK KPA 3 Suçiçeği Hep A1 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Ülkemizde Erişkinlere Yönelik Aşı Uygulamaları Ülkemizdeki Aşı Uygulamaları Hep-B Aşılaması Doğurganlık Çağı Kadınlara Difteri-Tetanoz Aşılaması Erişkin Difteri-Tetanoz Aşılaması Sağlık Çalışanı Aşılaması Seyahat Sağlığı Aşılaması Hac ve Umre Aşılaması Askerlik Dönemi Aşılaması Pnömokok ve Grip Aşısı Uygulaması
Ülkemizdeki Aşı Uygulamaları Sağlık Çalışanı Aşılaması Td KKK Mevsimsel İnfluenza Hep-B Hep-A Suçiçeği İki Damla Aşı Dökülmesin Gözyaşı 17
Ülkemizdeki Aşı Uygulamaları Seyahat Aşılaması Sarı Humma (Orta ve Güney Amerika ile Afrika nın tropikal bölgelerine gidenlerde zorunlu) Meningokok (Hac ve Umre için zorunlu) Tifo Kolera Hepatit A Kuduz Japon Ensefaliti Kene kaynaklı ensefaliti **Bu aşılar ve diğer rutin aşılar(kkk, Td, Polio..) her yolcu için yolculuk risk değerlendirmesi temel alınarak tavsiye edilir. 4447734 İki Damla Aşı Dökülmesin Gözyaşı 18
Polio Eradikasyon Programı Polionun eradikasyonu hedefi; sadece klinik olarak vakaların görülmemesi değil, aynı zamanda hastalığa neden olan polio virüsünün de yok edilmesidir. Ülkemizde son polio vakası 26 Kasım 1998 tarihinde görülmüştür. Ancak halen dünyada vakaların görülmesi nedeniyle program ve aşılama çalışmalarına devam edilmektedir. Polionun Eradikasyonu Programı çalışmaları ile Dünya Sağlık Örgütü Türkiye yle birlikte Avrupa Bölgesi ni 21 Haziran 2002 de Poliodan Arındırılmış Bölge Sertifikası ile belgelendirmiştir. 19
Polio Eradikasyon Programı DSÖ Avrupa Bölgesi Poliodan Arındırılmış Bölge Sertifikası 21 HAZİRAN 2002
PEP Polio Vakaları ve Polio-3 (Dpt+IPV+Hib 3.Doz) Kapsayıcılığı, Türkiye, 1985-2015 100 Vaka % 100 80 80 60 PEP Ulusal Aşı Günleri 60 40 40 20 20 0 0 *Klinik sınıflandırma(1989 dan itibaren) *Virolojik sınıflandırma (1997 den itibaren)
Gösterge: AFP Sürveyansı Performansı Göstergeleri Hedef 1. 15 yaş altındaki her 100 000 1 kişide polio dışı AFP vakası 1. Uygun gaita numunesi %80 toplanan AFP vakalarının oranı Poliovirüs Guillain-Barre Sendromu Travmatik nevrit Diğer (toksin, vs.) Enteroviruslar Diğer virüsler Transvers myelit AFP yi akla getirmelidir.
Mop-Up Total Aşı Sayısı (Toplam 9 Tur) YILLAR YERLİ YABANCI GENEL 2013 1.279.521 224.823 1.504.344 2014 2.024.440 156.900 2.181.340 2015 1.183.885 419.070 1.602.955 Total 4.487.846 800.793 5.288.639
Aşılama Çalışmaları Sınır Geçişinde Aşılama a) OPV (0-15 yaş arası), b) MMR (9 ay-15 yaş arası) c) DTaB-IPV-Hib (7 yaş altı), d) Dtab-IPV (7-12 yaş arası), e) 15 49 Kadınlara tetanoz aşısı
Aşılama Çalışmaları Ayrıca ülkemizde bulunan Suriyeli misafirlerimize yönelik, GBP de belirtilen ülkemiz ulusal aşı takvimine uygun olarak; 0-11 aylık bebeklere, 15-49 yaş grubu kadınlara, Okul çağındaki çocuklara rutin aşılama hizmeti sunulmakta, ayrıca kampanyalar dahilinde çocuk felci aşısı ve Kızamık içeren aşı uygulaması 0-15 yaş grubuna içerecek şekilde uygulanmaktadır.
Düzensiz Göçmenler ve Bunlarla Uğraşan Kolluk Kuvvetlerinde Aşılama Düzensiz göçmenlerle temasta bulunan kolluk kuvvetlerinde görevli personele uygulanması gereken aşılar ve uygulanma kararları önce 10.09.2014 te toplanan BDK kararıyla uygulanmaya başlanmış ardından 06.08.2015 te toplanan ikinci BDK ile birkaç eklemeyle uygulanmaya konmuştur. Aynı aşıların düzensiz göçmenlerde de ve düzensiz göçmenlerin çocuklarına da Türkiye de uygulanan aşı takvimi uygulanmasına karar verilmiştir.
Bu kararlar doğrultusunda İnfluenza aşısı En az biri yetişkin tip boğmaca aşısı içeren tetanoz-difteri aşısı Hepatit B aşısı Kızamık-Kızamıkçık- Kabakulak aşısı Meningokok aşısı Hepatit A aşısı Suçiçeği aşısı Oral polio aşısı Diğer: Yetişkin bağışıklaması yönünden önerilen, diğer aşıların uygulaması da takip edilir.
24 Nisan 2009 tarihinde maternal ve neonatal tetanozun ülkemizde elimine edildiği DSÖ tarafından duyurulmuştur.
Yıllara Göre Neonatal Tetanoz Vaka Sayıları ( 1994-2015) 70 60 63 61 50 51 40 30 33 30 30 38 26 35 33 20 14 21 18 10 0 5 7 1 2 0 0 0 1 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Vaka Sayısı
Vaka Sayısı T.C. Sağlık Bakanlığı 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 % Aşılama Hızı Kızamık ve Kızamıkçık Eliminasyon Stratejileri (1960-2015) 70000 60000 Rutin Bağışıklamanın Güçlendirilmesi Sürveyansın Güçlendirilmesi 100 90 80 50000 40000 Aşı Kampanyası İkinci doz Destek Aşılama Aktiviteleri 70 60 50 30000 KKK Aşısı 40 20000 30 20 10000 10 0 0 Kızamık Kızamıkçık KKK-1 KKK-2
Kızamık Salgın Eğrisi (Türkiye, 2012-2015) (n=8661) 2016 10ay-9 vaka
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 14,0 Yıllara Göre Akut Hepatit B İnsidansları (1990-2015) 12,0 10,0 8,0 okul aşı uygulamaları 6,0 4,0 2,0 0,0 0,4 0,3 2,9 5 yaş altı 15 yaş altı Toplam Nüfus 32
Hepatit A Kontrol Programı Yıllara Göre Akut Hepatit A İnsidansları (2004-2015) 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 12,4 12,8 9,8 11,7 9,9 6,8 3,8 5,3 4,8 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 5y altı 15 y altı Toplam 5,9 2,1 0,9 33
Difteri Vaka Sayıları ve DBT3 Aşılama Hızlarının Yıllara Göre Dağılımı 1990-2015 60 120 50 40 30 20 81 74 20 16 49 49 78 81 76 84 67 22 79 80 79 80 82 78 85 67 90 90 96 96 96 93 97 98 98 96 97 100 80 60 40 10 0 8 6 4 4 4 5 2 2 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Vaka Sayısı Aşılama Hızı % 20 0
25000 Yıllara Göre Kabakulak Vaka Sayıları (2005-2015) 20000 20000 20000 16000 15000 10000 6000 5000 0 1600 1000 500 389 360 344 321 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 35
Yıllara Göre Suçiçeği Vaka Sayıları (2006-2015) 100000 80000 97895 87353 82462 76375 60000 50398 40000 20000 16042 12313 7712 3611 2837 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2011-2015 verileri TSİM den alınmıştır 36
Türkiye T.C. Halk Sağlık Sağlığı Bakanlığı Kurumu Yıllara Göre Hib Menenjit Vakalarının Dağılımı ( 2005-2015) 30 28 25 20 15 10 5 8 11 5 3 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Vaka Sayısı İnsidans (Yüzbinde) T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye T.C. Halk Sağlık Sağlığı Bakanlığı Kurumu Boğmaca Verilerinin Yıllara Göre Dağılımı 2005-2015 100 1 90 80 70 90 90 72 96 96 96 97 97 97 98 79 96 97 68 0,9 0,8 0,7 60 50 57 52 48 44 0,6 0,5 40 30 20 10 0 33 21 18 0,1 11 0,11 0,08 0,09 0,07 0,07 0,03 0,04 0,05 0,02 0,02 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 0,4 0,3 0,2 0,1 0 Vaka Aşı Kapsayıcılığı İnsidans 38
Aşı Sonrası İstenmeyen Etki (ASİE) İzleme Sistemi Aralık 2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir. GBP kapsamında uygulanan aşılar (özel aşılar dahil) sonrası gelişen istenmeyen etkilerin sürveyansı yürütülmektedir. Temel amaç; aşının toplum tarafından kabul edilirliğinin ve hizmet kalitesinin artırılmasıdır. * 13.03.2009 Tarih ve 7943 Sayılı Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi, 2009/18. 39
ASİE Gruplaması Yıllara Göre Dağılım (2012-2014) ASİE Gruplaması 2012 2013 2014 Aşı Yan Etkisi 56 43 42 Sınıflandırılamayan 5 3 0. Enjeksiyon Reaksiyonu 30 2 2 Rastlantısal 13 9 12 Program Uygulama Hatası 21 23 51
AŞI REDDİ Ebeveynler tarafından, Genişletilmiş Bağışıklama Programında yer alan aşıların çocuklarına uygulanmasına izin verilmemesi halinde; Aşı reddine ait tutanak Toplum Sağlığı Merkezi Halk Sağlığı Müdürlüğü Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü Anayasa Mahkemesi kararı sonrası aşı reddi tutanakları ASPİM e gönderilmemektedir. Zorunlu aşı uygulaması ile ilgili mevzuat hazırlanmış ve Başbakanlığa sunulmuştur.
Aşı ve İlaç Deposu 9.000 m2 kapalı alan 10.000 m2 açık alandan oluşmaktadır. 25.000 m 3 (+2) (+8) o C, 12.000 m 3 hacim
Aşının Adı Yıllık Aşı İhtiyacı Yıllık Alınan Doz DaBT-IPV-Hib (Beşli Karma) 6.000.000 DaBT-IPV (Dörtlü Karma) 1.350.000 13 Valanlı Konjuge Pnömokok Aşısı 6.000.000 Kızamık Kızamıkçık Kabakulak Aşısı 3.000.000 Pediatrik Tip Hepatit B Aşısı 7.000.000 Erişkin Tip Tetanoz Difteri Aşısı 8.000.000 Pediatrik Tip Hepatit A Aşısı 3.000.000 Suçiçeği Aşısı 1.500.000 BCG Aşısı 4.500.000 Oral Polio Aşısı 4.000.000 Mevsimsel İnfluenza Aşısı 130.000 Kuduz Aşısı 900.000 Kızamık Aşısı 1.500.000 43
Aşı Dağıtımı Merkez Depo İl Halk Sağlığı Deposu Toplum Sağlığı Merkezi Son Kullanıcı 3 ay 1 ay 1 ay 1 81 950 22000 9 adet Kamyon # 140 adet Nakil Aracı 44
Aşı Takip Sistemi (ATS) Yönetim Aşı Takip Sistemi (ATS) Stok Kontrol Isı Kontrol
46
47
Ülkemizde Aşı Geliştirme Çabaları Ülkemizde aşı üretimi için gerekli teknoloji ve yatırımın ülkemize kazandırılması ve bu alanda ülkenin kendi kendine yeterliliğinin mümkün olan en yüksek düzeyde sağlanması amacıyla Td aşısı ihalesi KİK kapsamında 31 Temmuz 2015 tarihinde yapılmış ve tesisleşme devam etmekte olup, 4.yıl sonunda ilk yerli aşımız üretilmiş olacaktır. SİP kapsamında yerli aşı üretimine yönelik hepatit A aşısının alımı için ön izinler alınmış ve çalışmalar devam etmektedir. 2017 yılında yerli aşı üretimini kapsayan hepatit A aşısı ihalesi bitirilecek ve kızamıkkızamıkçık-kabakulak ve/veya suçiçeği aşıları ile kuduz aşısına yönelik fizibilite raporları ile ihale dokümanlarının hazırlanması planlanmaktadır.