AT TERBİYESİ (DRESAJ) SEMİNERİ

AT TERBİYESİ (DRESAJ) SEMİNERİ

İÇİNDEKİLER RESİMLER... TARİHTE BİNİCİLİK... İNSANOĞLU ATLA TANIŞIYOR... SELÇUKLU TÜRKLERİNDE AT... ATI TANIMAK...... AT HAKKINDA GENEL BİLGİLER... ATLARA AİT REKOR BİLGİLER... SAFKAN İNGİLİZ YARIŞ ATINDAKİ TÜRK KANI AYGIR... ATIN ÇALIŞMASINDA İSTENİLEN HEDEFLER... AT TERBİYESİ (DRESAJ)... AMAÇ VE GENEL KURALLAR... YUMUŞAKLIK VE İSTİNADIN TEMİNİNDE YAPILACAK ÇALIŞMALAR... İÇ TEPİ... DOĞRULUK... BİNİCİ ATININ ÇARPIK MI DOĞRU MU GİTTİĞİNİ NASIL HİSSEDER?... TOPLULUK... AT TERBİYESİ İÇİN GENEL ÇALIŞMA PLANI... 1.EĞİTİM YILI: REMONT ÇALIŞMASI(GENÇ AT)... 2.EĞİTİM YILI... 3.EĞİTİM YILI... 4.EĞİTİM YILI... BİNİCİ NASIL OTURMALI... YARDIMLAR... BALDIR YARDIMLARI... DİZGİN YARDIMLARI... HATALAR... YARIM VE TAM ALIKOMALAR... GEÇİŞLER... SES VE KAMÇI YARDIMLARI... VAZİYET VERME VE YANLAMASINA BÜKME... YARIŞMA VE ÇALIŞMA ALANLARI... 1-15 16 16 16-18 19-21 22 22 23 23 23 23-25 26 27-28 28-30 30-31 31-34 34 34 34 35 35 35-38 38-41 41-42 43 43-47 48-49 49 50 50-52 52-56 2

İÇİNDEKİLER TEMEL MANNEJ HAREKETLERİ BÜKÜMLÜ(KAVİSLİ) HATLARDA VE DÖNÜŞLERDE BİNİŞ. MANEJ HAREKETLERİ... DURUŞ... ADETA... SÜRATLİ... DÖRTNAL... GERİ YÜRÜYÜŞ... ÖN KISIM (AYAK) ETRAFINDA DÖNÜŞ... ÖN KISIM ETRAFINDA DÖNÜŞÜN AŞAMALARI... BALDIRA YUMUŞATMA VE BALDIRA YUMUŞATMA İLE ZİG-ZAK HAREKETLER... ART KISIM (AYAK) ÜZERİNDE(ETRAFINDA) DÖNÜŞ, KESKİN GERİYE DÖNÜŞ... ART KISIM ETRAFINDA DÖNÜŞÜN AŞAMALARI... PİRUET (YARIM PRİUET)... YANAL HAREKETLER... PASAJ... PİYAF... ATIN DONANIMI AT TERBİYESİNDE KULLANILACAK BAŞLIKLAR... AT TERBİYESİ (DRESAJ) MÜSABAKALARINDA HAKEMLER... ATIN VASİYETİ... YARARLANILAN KAYNAKLAR... 57-68 69 69 69-71 71-72 73-74 74-76 77 78 78-80 81 82 82-83 83-87 88 88-89 89-95 95-97 98 99 3

E.Sv.Alb.Minal DİZDAROĞLU Milli Binici-Antrenör-Binicilik Hakemi (Atlama-At Terbiyesi-Üç Günlük Yarışma-Saha Tanzimciliği ve Atlı Dayanıklılık) 4

Sv.Ütğm. Minal DİZDAROĞLU Benek isimli atı ile 1969 Balkan Şampiyonası, Sofya-Bulgaristan 5

Sv.Ütğm. Minal DİZDAROĞLU Benek isimli atı ile 1969 Balkan Şampiyonası, Sofya-Bulgaristan 6

Sv.Ütğm. Minal DİZDAROĞLU Benek isimli atı ile 1969 Balkan Şampiyonası, Sofya-Bulgaristan 7

Sv.Ütğm. Minal DİZDAROĞLU Güzel Kız isimli atı ile Süvari Yarışmalar Grubu, Ayazağa-İstanbul 8

Sv.Ütğm. Minal DİZDAROĞLU Işık isimli atı ile 1967 Kros Türkiye Şampiyonası, Ayazağa-İstanbul 9

Sv.Ütğm.Minal DİZDAROĞLU İnka isimli atı ile 1968 Genelkurmay Bşk.lığı Kupası Finali, Ayazağa-İstanbul 10

Sv.Bnb. Minal DİZDAROĞLU Bozkurt isimli atı ile 1977 Balkan Şampiyonası, Atina-Yunanistan 11

Sv.Bnb. Minal DİZDAROĞLU Dinamik isimli atı ile 1978 Türkiye Şampiyonası, Ayazağa-İstanbul 12

Sv.Bnb. Minal DİZDAROĞLU İlkkız isimli atı ile 1980 Türkiye Şampiyonası, Maslak- İstanbul 13

Sv.Bnb. Minal DİZDAROĞLU Dinamik isimli atı ile 1980 Atatürk Kupası Finali, Beşevler-Ankara 14

Sv.Alb. Minal DİZDAROĞLU Ekip Şefi ve Antrenör, Atğm. Dr. Avni ATABEK, Tnk.Yzb. Mustafa YOLLU, Tnk.Astsb.Bçvş.Adnan BAŞEL, Tnk.Ütğm.Sinan ÖZBEK GRENİCER Kupası Ekip Yarışmas1990, Novisad-Yugoslavya 15

TARİHTE BİNİCİLİK At ve atla ilgili sporların tarihi çok eski çağlara, M.Ö. 4000 yılına kadar uzanır. Atı ilk kullanan Türklerde ve Asya kavimlerinde, Sümerlerde Hititlerde, eski Yunan da ve İran da ata ve atlı spora çok önem verilirdi. Özellikle Araplar, atı çok sonra tanımalarına karşın, terbiyesinde büyük gelişme sağlamış ve bu konuda kitaplar yazmışlardır. Eski Yunan da önceleri araba yarışları, M.Ö. 648 yılından sonra da binicili at yarışları yapılmıştır. Başlangıçta biniciler esirlerden seçilmiş daha sonra soylularda biniciliğe ilgi çoğalmıştır. Biniciliğin geçmişteki gelişimi incelendiğinde; atlar önce askeri ihtiyaçlarda çok maksatlı kullanılmış, motorlu araçların devreye girmesi ile binicilik spor olarak yapılmaya başlanmıştır. İNSANOĞLU ATLA TANIŞIYOR Ünlü Fransız tabiat bilim adamı Buffon insanlığın en soylu fethi diye tanımladığı atın ehlilileştirilmesi, insanoğlunun uygarlık alanında attığı en büyük adımlardan biri olmuştur. M.Ö. 2000 yılına kadar at bulunmayan Mezopotamya ya ilk atların Karadeniz in kuzeyindeki steplerden geldiği sanılıyor. Mezopotamya da bir Asyalı kavim olan Hurri ler de atlarla ilgilendiler, onları yetiştirdiler, eğittiler. İki at koştukları arabaları vardı. Mısır a Hiksos larla giren at, Hiksos lardan sonra, yok oldu. Mısır lılar savaş arabalarına yine eskiden olduğu gibi eşek koştular. Küçük Asya da(anadolu da) özellikle Konya dolaylarında at yetiştiriliyordu. M.Ö. 1500-1000 yılları arasında Mitannili Kikkuli, ilk at yetiştirme ve bakımı konulu eseri yazdı. M.Ö. 1000 yıllarında Mısır, Anadolu dan at getirtmeye başlamıştı. Koşum ve binek atlarını yaygın olarak kullananlar önce Asurlular, sonrada Pers ler oldu. Ama asıl Part lar savaş aracı haline getirdiler. Helenistik çağda, üzenginin icat edilmesiyle binicilerin oturuşu sağlamlaştı, böyle olunca da, kılıç, mızrak ve oklar daha rahat ve sağlıklı olarak kullanılmaya başlandı. SELÇUKLU TÜRKLERİNDE AT Selçuklu Türklerinin atları da, savaş sistemleri gibi, başka milletlerden farklıydı Türkmen Atı adı altında geçen Türk at tipinin Selçuklu çağında da aynen süre geldiği anlaşılır. Bu tür, Orta Asya dan getirilmiştir. Türk atının en başta gelen özelliği orta ve hatta küçük boyda, başı biçimli ve küçük, kulakları kısa ve küçük, gözleri ileri derecede duyarlı ve canlı, ağzı yumuşak, yeleleri sık ve uzun, göğüs ve sağrısı güçlü oluşudur, özel eyer ve üzengi kullanılırdı. Bu atların özelliği dayanıklı ve hızlı olmasıydı. Bir Türk atı 100 fersahlık(1 fersah=3 mil, 1 mil=1609 metre, 482170 kilometre) mukavemet yarışını başarıyla bitirebiliyorlardı. 16

Türkler atların çevresi 2500 metre (4000 arşın) olan alanlarda(manej) eğitirlerdi. Kılıç ve mızrak oyunları öğretilir. Geniş sulardan ve 1 metre civarında duvarlardan atlatılır, kısa mesafede olduğu yerde dönüş(pirüvet) öğretilirdi. 15 fersah(72 kilometre) gibi bir mesafeyi bir günde kat edecek gibi eğitiliyorlardı. Atlar binilerek ve arabalara koşularak sonuca ulaşma yolunda bir araçken, Rönesans ın sonlarında İtalya da gelişen yeni bir sanat, at binmeyi amaçladığında, bu asil hayvanın denetimi ve bütün karakteristik hareketlerinin gösterisi, estetik bir zevk ve sonunda bir moda oldu. Bu yeni sanat ilk kez Napoli de 1550 yılında Frederco Grissone nin Gli Ordinidi Cavalgare isimli kitabında anlatıldı. Turnuvalar dönemi bitmişti ve orta çağ koşu takımlarından kurulan at yeniden serbestçe hareket edebilecekti. Bu tür at binme, o günlerin seyircilerini etkileme arzusunu karşılamaktaydı. Dar alanlarda zor hareketler yapıp binicisini heybetli gösteren yeni at cinsleri geliştirildi. Meşhur süvari ve at heykellerinin bu döneme ait olması rastlantı değildir. At binicisinin gösterisinin tamamlayan bir araç olarak öneminin yitirmesine rağmen, yüzyılımıza kadar askeri ve sivil amaçlarla en önemli taşıma ve ulaşım aracı olmayı sürdürdü. Birinci dünya savaşında, süvari hücumlarının çöküşü, atın bütün geleneksel alanlardan önlenemez ortadan kalkışını getirdi. Teknolojinin hızlı gelişimi, makinelerin artan egemenliği ve daha büyük, daha etkili motorlar atı gereksiz kıldı. İnsanın atlar olan yakın ilişkisi nedeniyle bilinçli ya da bilinçsiz, kendini doğaya bağlı hissetti. Büyük ölçüde tabiata bağımlı olduğunun farkına vardı. Bugünkü uygar dünyamızda, yalnızca at üretmek, spor ve statü sembolüne duyulan ihtiyacını motorlu arabalarda sağlamaktan uzaktı. İnsan ve at arasındaki eski, nerede ise mistik beraberlikten bir şey kaldı: makine sesleri ile dolu rahatsız edici teknik dünyada sessiz ve farklılaşmış bir varlıkla ilişki kurma arzusu. Atlarla daha yakın ilişki kurmak yönünde bir arzu son zamanlarda giderek güçlenmekte ve spor ya da statü sembolü olarak at binenleri kapsamaktadır. Kişinin kendini atlarla meşgul ediyor olması ve at sırtında hareketten zevk almasının gerçekleşmesi, at sahibi olmayı popüler hale getirmiştir. Binicilikte sistemleşmeye geçiş Avrupa da başladı. Açılan ilk binicilik okulu İtalya da Napoli Akademisi oldu. Bu okul Rönesans tan etkilenerek(xvi. Yüzyıl) bu soylu hayvanın her davranışına hakim olmak ve çeşitli hareketlerinin en incelikli şekil altında göstermektedir, estetik, zevk daha sonra bir moda olmuştur.1550 li yıllarda Fransız Salamola Broue de okulun eğitim yönteminden etkilenerek çalışmalar yapar. Bu okul atların incili diye adlandırılan binicilik eğitimi kitabını çıkarır. Yine Fransa da Pruvinel(1620) gibi biniciler, ilk klasik binicilik uzmanlarıdır. XVIII. yüzyılda Fransa ve İngiltere de at terbiyesi dalında dünya çapında büyük uzmanlar yetişir. Fransa da Sommur de Cadre Noir Askeri Binicilik Okulu kurulur. Aynı yüzyılda Almanya da Hannover ve Avusturya Viyana da İspanyol Binicilik Okulu kurulur. 1689 yılında İngiliz yüzbaşısı Robert Byerler in Türk akıncı subayının görkemli atı Byerler-Türk ele geçirmesiyle İngiliz safkanı üretilir. Ünlü binicilik uzmanı Kotdor un 17

özendirmesiyle de binicilik; düz yarış, av binişi ve atlama yarışlarına kayar. XX. yüzyılda çağdaş binicilik, Fransız General Baucher in Hizmet Atının Terbiyesi adlı eserinden yararlanan İtalyan Üsteğmen Frederico Caprilli bugünkü sportif pozisyon dediğimiz kısa üzengi ile atlayışları başlatmıştır. Klasik binicilik, atın terbiyesine temel hareketlerle başlar ve bunu ısrarla arar. Atı devamlı istekler çerçevesinde bulundurur. Buna uygun olarak atta hafiflik, yardımlarda yumuşaklık ve kullanma yeteneği, atın yerle istinat yüzeyinin kısaltılmasıyla sağlanmaktadır(arka ayakların sürülmesi). Gerçek terbiye edilmiş atın hem yanlamasına hem uzunluğuna yumuşamış olarak, denge içinde itaatkâr olması amaçlanan hedeftir. Biniciler 2.Dünya Savaşına kadar genelde askeri amaçlara hizmet vermekteydi. Devletlerin ordularından atın kalkmasıyla sembolik olarak bırakılan ekipler biniciliği yürütmeye çalıştı. Bu meyanda popüler bir spor olan binicilik sivil toplumlarca benimsedi. Bu gün uluslar arası yarışmalar genelde dört ana branşta yapılmaktadır. Bunlar; At Terbiyesi(Dresaj), Engel Atlama, Üç Günlük Yarışmalar Atla Dayanıklılıktır. Bu ana branşların dışında her ülkenin kendine has atla ilgili şov ve yarışmaları vardır. Bu branşların esas temelini teşkil eden at terbiyesi dalıdır. Biz bu dal ile ilgili hususları bir at terbiyesi hakemi olarak incelemeye çalışacağız. 18

ATINI TANIMAK At yedekte binici altında veya hem yedekte hem biniş sırasında hareketlerinde hatalı bulunursa bu hataların ne derece zararlı olduğunu ve ne derece hatayı doğurduğu araştırılmalıdır. Atın yürüyüşü açık tempolu uzun ve esnek değilse eşkâl hatasından olabileceği gibi kötü nallama ve hastalıktan da ileri gelebilir. Bu hataların hepsi doğru uygulanacak idmanlarla ve alınacak tedbirlerle ortadan kaldırılabilir. Eşkâl hatası bulunmayan bazı atlar başlangıçta çok kötü yürüyebilir. Eğitime alındıktan sonra, bunların uzun, esnek ve göze güzel görünen yürüyüşler çıkardıkları görülür. Kötü yürüyüşlerin bir sebebi de, sinir sisteminin gereği gibi işlememesi olabilir. Tıpkı insanlarda olduğu gibi atların hareketlerini de beynindeki sinir sistemi bozukluğu, ekseriyetle atın tökezlemesi veya art ayak bukalığının çözülmesi suretiyle, atın bu ayak üzerine çökmesi ile kendini belli eder. Bazı durumlarda ise, sinir sisteminin kontrolü, belirli bir ayağın hareketinde kaybolur; o zaman, bu ayak yüksek adımlar gösterir veya bu ayak yerden çok az kalkar veyahut uzun veya kısa adımlar yapar. Mesela bazı atlar, starttan önce topallık gösterir veya bir tarafına kramp girer ve birbirine eşit olamayan adımlarla yürüyüşler gösterir. Sinir sisteminin, hareket üzerindeki kontrolünü kaybedişi üzerine meydana gelen diğer arıza, attın mütemadiyen yan yan ve çok gayri muntazam olarak yürümesidir. Bu halde, at art kısmı üzerindeki bütün kontrolünü kaybetmiş olur. Bu hata özellikle dörtnaldan süratliye, süratliden adetaya geçerken; geri yürürken belli olur. Bu sırada at art kısmını, karın altına sürmez, sırtını yuvarlatmaz; ya direnir kalır veya art ayağını yanlardan birbirine basar. Bu sıkıcı haldir. Şüphesiz, böyle bir at, özellikle spor atları için hiç elverişli değildir. Sinir sistemi arızaları, atlarda ya anadan doğma olur veya asabi ve kızgın binicilerin kötü davranışları sonucu huy edinilir. Bu gibi hataları tamamen ortadan kaldırarak, hareketlerini tamamen kontrol altına alınmasını ve dolayısıyla tempolu adımlarla, muvazeneli olarak yürümesini sağlayabilmek için, atın fiziğini çok iyi anlamalı ve buna göre gereğini yapmaya çalışmalıdır. Biniş sırasında zor kullanmak ve belirli bir eğitim programını uygulamaya geçmek, bu gibi fizik bozukluklarını ortadan kaldırmaz. Mümkünse bu gibi atlara karşı çok sakin, çok sabırlı davranılmalıdır. Mesela bazı biniciler, hangi ata binerlerse binsinler, bir müddet sonra atları rahvan yürümeye, durdu mu, mütemadiyen tepinmeye veya mütemadiyen başlarını sallamaya başlarlar. Hangi binici, atının yaradılışını, özelliklerini iyi tanırsa, ancak o binici bu türlü bir atı, yumuşak, esnek, dengeli, tempolu ve hevesle ileri yürüyen yürüyüşlere kavuşturulabilir. Karakter: Kötü bağdaşmaz karakterli bir at, eğitim sırasında, türlü güçlükler çıkarır. Yola getirmek çok zor olur. Bu itibarla, satın almadan evvel atın kulaklarını oynatışı, etrafında olanlara karşı dikkati gözden kaçırmamalıdır. Atın gözleri, ruhunun aynasıdır. Huzur veya huzursuzluğu gözlerinde görülür. Mümkünse, genç bir at çayırda, diğer atlar arasında incelemelidir. Sürü içinde genç bir at, lider gibi davranıyorsa, bu o atın ilerideki çalışmalarında cesaret ve itaatle iş yapacağının bir göstergesidir. 19

20

21

AT HAKKINDA GENEL BİLGİLER Aygıra at, dişi ata kısrak, yavrusuna tay, kastre edilmesine idiş, başıboş dolaşanına hergele veya ılgı denir. Tüylerinin rengine don, yük işinde kullanılan atlara beygir ismi verilir, ayrıca; cenk atı, koşu atı, konkur atı, semer atı, av atı, alay atı, araba atı vb. isimlerde kullanılır. Erkek atın 40 dişi, dişi atın 36 dişi vardır. Nabız sayısı dakikada 30-45 atımdır. Vücut ısısı 37,5-38 derecedir. Büyümeleri 4,5 yaşında biter, 25-30 yıl yaşarlar. Atın gebelik süresi 11 ay veya 48-49 haftadır veya 340 gündür. Emzirme süresi 4 aydır. Kısraklarda kızgınlık ilkbaharda başlar ve 10 gün sürer. Atların ortalama günde 24 litre suya ihtiyacı vardır. Atın kakasını yapmasına tersledi, kakasına(gübre) atın tersi, idrarını yapmasına kaşandı denir. ATLARA AİT REKOR BİLGİLERİ En yüksek atlayış: 5 Şubat 1949 Yüzbaşı Alberto SANTAGO isimli atı ile 2,47 metre geçmiştir(yeni rekor 2,51 metre). En uzun atlayış: 26 Nisan 1975 yılında Güney Afrikalı Van Der MERVE isimli binici tarafından 8,40 metre atlanmıştır(yeni rekor 8,50 metre). En uzun yaşayan atlar: İngiltere nin Lomcasshire yöresinde 1760 da doğan Old Billy isimli at 1822 de 62 yaşında ölmüştür. Güney Galler bölgesinde doğan Monty isimli at 1917-1970 yılları arasında yaşamış ve 53 yaşında ölmüştür. Osmanlı devlet-i harbiye nazırlarından Enver paşanın atlarından birisinin 60 yaşında öldüğü bilinmektedir. En kilolu at: dünyanın en kilolu(ağır) atı 1928 yılında doğup 20 yıl yaşayan 1440 kilogram ağırlığındaki Suprem isimli attır. En uzun at: 1959 doğumlu 13 yıl yaşayan yüksekliği 2,16 metre olan Finpon isimli attır. 22

SAFKAN İNGİLİZ YARIŞ ATINDAKİ TÜRK KANI AYGIRLAR: BYERLEY-TÜRK Ünlü İngiliz atı sülalesi Herod bu aygırdan gelmektedir. Viyana kuşatması sırasında, bir Türk akıncı yüzbaşısına ait olan bu Türk atı aygır, pusuya düşürülen akıncı kolundan, İrlanda lı Yüzbaşı Byerley tarafından ele geçirilmiştir. At İngiltere ye götürülmüş ve uzun süre aygırlık yapmıştır. Bu atın ismi The General Stud-Book Countaining The Pedigrees of Reace Horse denilen soylu atlar kütüğünün başına yazılmıştır. ATIN ÇALIŞMASINDA İSTENİLEN HEDEFLER 1. Yumuşaklığın temini 2. İstinadın temini 3. Doğruluk 4. Topluluk İçtepi(ileri gidiş), Tempo, Geçişler AT TERBİYESİ (DRESAJ) Dresaj, Fransızca bir kelimedir. Eğitmek anlamına gelmektedir. Ustalık gerektiren bir spor dalı olan at terbiyesi, engel atlama kadar heyecan verici olmamakla birlikte, biniciliğin en üst derecede Beceriklilik isteyen dalıdır. AMAÇ VE GENEL KURALLARI 1. At terbiyesinin amacı; atın fiziğinin ve yeteneğinin uyumlu olarak geliştirilmesidir. Sonuç olarak bu atı sakin ve yumuşak, hafif ve esnek yaparken aynı zamanda kendinden emin, ilgili ve istekli olmasını sağlayarak binici ile arasında mükemmel bir uyum oluşturur. 2. Bu özellikleri şöyle sıralanabilir; a. Adımların serbestliği ve düzenliliği, b. Hareketlerin uyumu, hafifliği ve rahatlığı, c. Önlerin hafiflemesi, artların kurulması ile canlı bir içtepi, d. Herhangi bir sertlik ve direnç göstermeden kantarmanın kabulü 3. Böylece, at hareketleri sanki kendi isteği ile yapıyormuş izlenimi verir. Binicinin uyarı ve yardımlarına, uyumlu ve istekli bir şekilde karşılık verir, düz hatta yapılan herhangi bir harekette doğru tanzim edilmiş, daire üzerindeki hareketlerde de doğru bükülmüş olur. 4. Adetası düzenli, serbest ve zoraki değildir. Süratlisi serbest, yumuşak, düzenli, canlı ve aktiftir. Dörtnalı toplu, hafif ve mesafe alıcıdır. Artları hiçbir zaman hareketsiz ve uyuşuk değildir. Binicinin en ufak uyarı ve yardımlarını algılayarak, bu komutu yapmak üzere, vücudunun bütün kısımlarına gerekli canlılık ve içtepiyi verir. 5. Eklemlerinin yumuşaklığı ve canlı içtepi ile karşı koymanın paralel etkisinden bağımsız, tereddütsüz ve istekli bir şekilde değişik uyarı ve yardımlara itaat eder, fiziksel ve zihinsel olarak cevap verir. 23

6. At bütün çalışması boyunca ve duruşta, her zaman dizginde olmalıdır. Bir ata adımlarının topluluğu ve uzunluğu ve eğitim safhalarına göre boynunu az veya çok kaldırıp bükülüş aldığı zaman dizgindedir diyebiliriz. Kantarmayı hafif ve yumuşak bir temasla kabul etmeli ve bütün çalışma boyunca itaat etmelidir. Baş kısmı dikeyin az ilersinde olacak şekilde sabit durmalı, tepe noktası boynun en yüksek yerini oluşturmalı ve biniciye herhangi bir direnç göstermemelidir. 7. Ahenk denge, düzenlilik ve içtepiyle hareket ettiğinde ortaya çıkan uyumun sonucudur ve süratlide gösterilmelidir. Ahenk farklı süratli kararlarında ve çalışmalarında gösterilmelidir. 8. Ritim, at terbiyesinde atın bütün yürüyüş kararlarında koruduğu temel unsurdur. Sonuç olarak; ata binicisini iyi şekilde anlaması yanında, yumuşak olmayı ve zarif yürümeyi öğretmektir. Atların bunları öğrenmesi uzun zaman alır. Olimpik düzeyde bir eğitim ise en az dört yıl sürer. Testlerde her harekete sıfırdan, ona kadar puan verilir. Jüri(hakemler) binicinin genel görünüşlerini de dikkate alır. Testler 30 cm. Yükseklikte uygun çitle çevrilmiş kum veya çim manejlerde yapılır. Manej büyüklükleri 20 x 40 metre ve 20 x 60 metredir. 24

25

YUMUŞAKLIK VE İSTİNADIN TEMİNİNDE YAPILACAK ÇALIŞMALAR 1. Çılbır(lonj) çalışması uygun yardımcı malzeme kullanılarak (janban lastiği gibi) atın kendini bırakması uzunlamasına bükülüşün sağlanması, belinin güçlenmesi, tüm vücudunun yumuşamasına ve kantarmayı geveleyerek daha kolay istinadın teminini kolaylaştırır. Ancak çılbır yapmakta bir ustalık gerektirir. 2. Boş dizginde veya uzun dizginde adeta, 3. Sonrasında yumuşatıcı çalışma ve alıştırmalar, 4. Hafif süratli ile doğru hatlarda, köşe geçişleri, daireler, voltalar yapmak. Daire küçültme, daire büyütme çalışmak, duruştan süratliye kalkma, birkaç adım süratli, tekrar duruşa geçme, beklemeden süratli ve tekrar duruş atın yumuşaması ve istinadın temininde önemli bir çalışma biçimidir. 5. Çalışma bölümünde eğitim düzeyine uygun olarak yapılacak çalışmalar ve alıştırmalarla akıcılığın artırılması, 6. Toplayıcı çalışmalar kapsamında; Adeta-dörtnal geçişleri, Süratlide çarklar, Süratliden duruşa geçiş, Geri yürüyüşler, Toplu süratli ve toplu dörtnaldan çalışma kararına geçişler. 7. İleriye doğru gelişim gösteren at ve biniciler için hafif sınıf H içersinde yer alan bazı alıştırmaların çalışmaya dahil edilmesi. Bunlar; 8. Soğutma. Dörtnal-adeta geçişleri, Ters(kontur) dörtnal, Basit ayak değiştirmeler, Süratli ve dörtnalda, çalışma kararı-toplu karar veya tersi biçimindeki karar değişiklikleri, Art ayak etrafında dönüşler ve keskin geriye dönüşler. 26

İÇTEPİ İçtepinin (Empülsiyon) geliştirilmesi ve düzenlenmesi için; yürüyüş kararlarının arasında ve içinde, sürekli geçişler uygulanmalıdır. Burada en önemli konu; alıkoyucu yardımların, art ayağın ileri hareketini engellememesidir. İçtepi; hiçbir zaman kesintiye uğramamalı, atın doğuştan gelen özellikleri koruyucu yapısı her zaman açıkça görülmelidir. Örneğin; geniş ve canlı süratli adımları gibi. Bu görüntü yüksek bir baş ve salınım yapan bir bel ile gerçekleşebilir. İçtepi düzeyi yüksek hareket eden bir atta, ilk göze çarpan nokta, uçuş anıdır. Uçuş anının görüntüsü askıda kalır gibi değildir ve bu hatanın oluşmasına fırsat verilmemelidir. İrtibat ve içtepi, at terbiyesi için temel bir koşul olarak kalmayıp; aynı zamanda, engel atlamalarda ve arazi binişlerinde yapılması zorunlu olan, tempo ayarlamalarının ve dönüşlerin kontrollü gerçekleşmesine, yardımcı olur. İçtepi yardımıyla at, art ayaklarını daha etkin kullanır. Yere daha kuvvetli basan art ayaklar ile daha gerçekçi ve mesafe alıcı dörtnal yapılabilir. İçtepili bir at, binicinin sürücü yardımlarını kabul eder ve acele etmeden veya ön ayaklara fazlaca yük bindirmeden(omuz üzerine yıkılmadan), enerji akımını artlardan öne doğru yönlendirerek, hareket eder. İçtepinin düzenlenmesi ve geliştirilmesi; itici gücün ve taşıyıcı gücün geliştirilmesinde çok büyük öneme sahiptir. Ayrıca; doğruluk ve topluluk içinde temel bir koşuldur. Sabit ve esnek bir irtibat; dönüşlerde kontrollü biniş için olmazsa olmazdır. At; binicinin eline güvenle yaslanırken, binicinin sürücü yardımı ile art ayaklarını daha fazla karın altına(ağırlık merkezine doğru) getirebilmelidir. Ancak, bu biçimde, at daha fazla mesafeli dörtnal yapar. İşte bu, yüksek düzeyde itici güç demektir. 27

DOĞRULUK Doğruluk(doğru tanzim) ve topluluk çalışmaları ile oluşturulabilecek taşıyıcı gücün geliştirilmesi için; itici gücün de iyi bir ölçüde geliştirilmiş olması gerekir. Her üç yürüyüş biçiminde de tempo yakalanmış, yumuşaklık ve irtibat kesin ve sürekli bir hale getirilebilmiş olmalıdır. Topluluğa hazırlık ve bunun sonucunda da oluşacak akıcılık ve işlevsellik için; içtepinin ve doğruluğun gelişimi, önemli koşullardır. ATINI İLERİ SÜR VE DOĞRU TANZİM ET Güç akımının art ayaklardan öne doğru yönlenmesi ana ölçüttür. Buna karşın, önden geriye doğru etki yaratan tüm yardımlar, yanlıştır. Atın bedeninin uzunlamasına ekseni, hareket doğrultusu ile her zaman çakışmalıdır. Bu doğrultu, bir doğru hat olabileceği gibi, çoğu zaman da bir büklüm veya bir daire de olabilir. Doğruluk çalışmalarına başlamadan önce, atın yardımlara uydurulması ve yardımlara doğru tepkiler vermesi sağlanmalıdır. Doğruluğu sağlamayı hedefleyen bir çalışmayı yapabilmek için, atın itici gücünün ve içtepisinin yeteri kadar geliştirilmesi gerekir. Çünkü doğru tanzim çalışmaları kesinlikle ileri hareketle gerçekleştirilebilir. Bir at önden sola, arakadan sağa doğru çarpıksa, at sağ art ayağını bükmekten alıkoyacak ve dışa doğru fazla yaslanacak, yani sol dizgin sağ dizgine göre daha sert bir biçim alacaktır. 28

Atın sol taraftaki boyun kaslarını aşırı düzeyde kasarak neden olduğu sertliğin meydana geldiği yan sert yan olarak adlandırılır ve kuvvet kullanmadan hissedilir bir düzeye gelemez. Fakat esas sorunlu yan, yumuşakmış gibi hissedilen, boşluğun oluştuğu sağ yandır. Aslında at, binicinin sağ baldır yardımlarına gerekli tepkiyi vermemektedir ve sağ ayağını boşa çıkartarak, sağ dizgine yaslanmamaktadır. Eğer uygun ve doğru çalışmalarla sağ art ayağın dışa atılması engellenip, doğrusal bir hareket yaparak, karın altına yani yükün altına sürülmesi sağlanırsa; bu durumda at, yükünü sağ art ayağa da verecek ve sağ dizgine de yaslanarak, sol dizginin yumuşamasını sağlayacaktır. Sert yanın sorunu böylece kendiliğinden ortadan kalkacaktır. 29

Doğru tanzim için uygun çalışmalar; dairede ve bükümlü hatlarda binişler, baldıra yumuşatmalar, ilerleyen aşamalarda iki izli hareketler(temel eğitimlerde özellikle omuz içeri) gibi baldır itaatini ön planda tutucu özelliklere sahip çalışmalardır. Ters dörtnal çalışmaları da düzeltmeye yardımcı olan bir çalışma biçimidir. Çalışmalar anında sürekli olarak ön ayaklar art ayaklara uydurulmaya çalışılmalıdır. Örneğin; sağa çarpık bir atta binici; sağ baldırı ile atın sağ art ayağını daha fazla dışa atmasını engellemelidir. Aynı anda sol baldırı kolan kayışına daha yakın tutarak, sol art ayağı daha fazla karın altına sürmeye çalışmalıdır. Atın sol omuzu, derin tutulan sol dizgin ile sınırlandırılır. Atın omzu art kısmın doğrultusu ile çakışana kadar sağ dizgin ile yana(sağa) doğru yönlendirilir. İyi çalıştırılmış bir at doğru giderken art ayakları ile tam olarak ön ayaklarının gittiği doğru üzerindedir. Eğer bel kemiği tepe noktasından kuyruğa kadar hareket edilen istikamet ile bir doğru meydana getiriyorsa, at doğru tanzim edilmiştir denir. At manej yolunda gider(manej yolu attın nallarının bastığı takriben 40 cm. Genişliğindeki toprak şeride denir). Buna karşılık resimde atın çarpık giderse, nasıl görüneceği gösterilmiştir. Burada art ayaklar önlerin izinde değildir. At iki izde gidiyor. Bu durumda manej yolundan dışa kaçıyor da denebilir. Başka binici ve atları gözleyerek veya birbirini karşılıklı uyararak atın doğru mu, çarpık mı gittiğini hem görmek hem hissetmek kolayca öğrenilir.(atların büyük kısmı, köpeklerde de sık sık görüldüğü gibi tabii olarak, az veya çok çarpık giderler. Bu çarpıklık tayların ana karnındaki bükülmüş durumlarının bir neticesidir.) At terbiyesinin bir vazifesi de bunu düzeltmektir. Daha sonra da izah edeceğimiz bu işe doğru tanzim etmek denir. BİNİCİ ATININ ÇARPIK MI DOĞRU MU GİTTİĞİNİ NASIL HİSSEDER? Doğru tanzim edilmiş bir atta binici cephesi ileri doğru ve muntazam oturduğu hissine sahiptir. Bundan başka, zorluk çekmeden; 1. Kalçalarını atın kalçalarına omuzlarını atın omuzlarına paralel tutabilir. 2. Her iki yandan kaynaklar, baldırlar ve dizginlerle tesir edilebilir. 3. Tam atın her iki kulağının arasında ileriye bakar. At çarpık giderse, çarpıklığın derecesine göre binici bu istekleri yerine getiremez. Belki doğru oturduğunu zannetse bile kendiside çarpık oturur. Daha sonra da atının kötü itiyatlar edindiğini, dizginden kurtulduğunu ileri gitmediğini veya manej izinden, manejin doğru kaçtığını görüp hayret eder. Eğer binici atını sol veya sağ yana vaziyet vermesini öğrenmiş bundan başka nerede ve ne zaman atın vaziyet verici yardımlar tatbik edeceğini bilecek şekilde hissini terbiye etmişse(eğitilmişse) o zaman yukarıda sayılan zorluklara karşı koyabilir. 30

İtaat boyun eğme manasına değil, atta kendini sürekli bir dikkat, isteklilik ve güvenin yanı sıra farklı hareketlerin yapılması esnasında sergilenen uyum, hafiflik ve rahatlık ile kendisini gösteren bir söz dinleme manasına gelir. İtaatin derecesi aynı zamanda atın kantarmayı hafif ve yumuşak bir istinat ve esnek bir tepe noktası ile mi, yoksa dizgin gerisine ya da dizgin ilerisine kaçarak mukavemetle ya da binicinin ellerine tepki vererek mi kabul ettiğinden de belli olur. Atın ağzı ile esas istinat normal kantarma ile kurulmalıdır. Dilin dışarı çıkartılması, kantarmanın üzerine çıkartılması veya tamamen yukarı çekilmesinin yanı sıra dişlerin gıcırdatılması veya kuyruğun savrulması ekseriya asabiyet, gerginlik veya atın mukavemet ettiğinin göstergeleridir ve hakemler tarafından bunların gözlemlendiği tüm hareketlerin yanı sıra itaat için verilen genel puanda da dikkate alınmalıdır. İtaati değerlendirirken dikkate alınacak ilk düşünce isteklilik, atın kendisinden ne istenildiği anlaması ve yardımlara korku veya gerginlik göstermeksizin tepki verecek kadar binicisine güvenmesidir. Atın doğruluğu, yokuş yukarı gitme eğilimi ve dengesi, binicinin bacaklarının önünde kalmasına ve kantarmaya doğru kabul eden ve kendini taşıyan bir istinad ile ileri gitmesine imkân sağlar. Bu da uyum ve hafiflik görüntüsünü yaratan gerçek etkendir. Bir at terbiyesi testinin esas gereklerini/hareketlerinin yerine getirilmesi en önemli itaat kriterlerinden biridir. TOPLULUK Atı toplamayı düşünmeden önce onun mükemmel bir dengeye kavuşturulmuş olması gerekir. At her üç yürüyüşü serbest dizginle, acele etmeksizin, tempoyu bozmaksızın, omuzlarının üzerine düşmeksizin yapabilmelidir. Bunu yapabilmesi için atın binicinin dizginlerine dayanmadan dengede yürüyebilmesi için lüzumlu adalelerini geliştirmiş olması icap eder. Dizgin serbestliği verilir verilmez koşmaya başlayacak olursa ya atın sırt adaleleri yeteri kadar gelişmemiş demektir veyahut binicinin beceriksizce uyguladığı yardımlardan korkmaktadır. Her ne olursa olsun tam manası ile dengesini kazanmamış atı toplamak doğru değildir. Böyle bir at toplanacak olursa adaleleri daha fazla kasılır. Daha sinirli olur. At tam manası ile yumuşak ve dengeli yürümeye başladıktan sonradır ki ancak toplanır. Toplama çalışmalarına bir yürüyüşten diğerine geçme talimlerine başlanır. En iyisi adetadan duruşa kısa süratliden daha sonra dörtnaldan kısa süratliye geçilir. Dresajın başlangıcında bir yürüyüşten diğerine geçerken binicinin bel kemiğinin bir taraflı sürüşü veya kolan gerisindeki bir taraflı baldır tesirinin sağrısını o tarafa doğru hareket ettirmeyi öğretmiştir. Art ayağın bu tek taraflı karın altına sürdürülmesi talimleri ile atın adaleleri o kadar yumuşatılmıştır ve kuvvetlendirilmiştir ki at 31

bu dönemde artık zorluk çıkarmaksızın ve kasılmadan her iki art ayağını aynı ölçüde ileri sürebilir. Her iki ayağın eşit ölçüde karın altına sürdürülmesi için, her iki ayak kemiklerinin ileri kaydırarak belini iki taraflı gererek her iki baldırı kolan gerisine tesir etmek sureti ile atın geriden ileriye dizgine karşı sürer. Bu esnada binicinin yumrukları pasif kalır yani oldukları yerlerde atın baş yönüne serbestîye vermezler. Ama dizginlerle geriye doğru bir çekişte asla yapılmaz. At geriden bu dizgin duvarına çarpar, yaslanır ve toplanır. Bu talimin başlangıç çalışmalarında her iki baldır kolanın oldukça gerisinde çalışırlar. Bundan maksat atın dikkatini kendisi için yeni olan her iki taraflı sürüşe çekmek ve sağrının herhangi bir tarafa kaçmasına mani olmaktır. Binici atının hassasiyet derecesini hissedebilmelidir. At art kısmını bükerek ağırlığı yüklenip art ayaklarını ileri sürmeyi zorluk çıkarmadan yaparsa artık iki baldır birden kolanın oldukça gerisinde tesir etmesine lüzum kalmaz. Baldırlar kolanın gerisinde ama normal yerlerinde çalışırlar. Bir müddet sonra belin gerilmesi ve her iki baldır kolan gerisinde tesiri atın artlarının karın altına sürerek toplanması kâfidir. Ancak bir atı bu derece esnek ve itaatli yapabilmek için 32

evvela atı iki kulağı arasından kuyruğuna kadar olan boylu boyunca ve iki yanla yanlığına bükerek yumuşatmak gereklidir. Ancak bundan sonradır ki, at zorlamaya lüzum kalmadan boylu boyunca bükülebilir. At adeta yürüyüşünden duruşa geçmek için adeta yürüyüşüne son vermeyi düşündüğünüz son adımda yumruk atın çenesinin tabii hareketlerine uymaz yani serbestîyi vermez pasif kalır. Bu anda at bel, baldırlarla kuvvetle yumruklara sürülür. Böylece kuvvetle ileri sürülen at yumruklarla karşılaşır ve onlara çarpar. Yumruklar karşı koyunca kuvvetle ileri sürülmüş bulunan artlar ileri hareket edemezler. Ardlar çökünce ön kısımdaki ağırlık arakaya kayar. Ön kısımdaki ağırlık geri kayınca binici art kısmın çöktüğünü atın ön kısmının büyüdüğünü hatta belki cidagonun daha yaklaştığı gibi hisseder. İşte ön kısmındaki yükün art kısma kaydırılması atı toplamanın gereğidir. Bu yolu açmak için denemelerde binici kendi ağırlığını abartmalı olarak geriye kaydırarak ve terbiye çubuğu ile sağrısına dokunarak atın dikkatini çeker. At duruşa geçtikten sonra gevşetilir. Bu esnada binici atın üçüncü dizgin yardımı ile dizgine alır. Birkaç saniye bu durumda at geveletilir. Bundan sonra canlı canlı ileri sürülür. Başlangıçta atı toplayıp durdurup dizginler alındıktan sonra dizginleri serbest bırakarak atı mükâfatlandırmak lazımdır. Bu çalışmalar bir müddet devam eder. Sonra at toplanır. Dizginler alınır canlı canlı yürüyüşe geçilir. Birkaç adım yürüdükten sonra dizginler uzatılarak mükâfatlandırılır. Dizgine alıp canlı yürüyüşe devam süresi adım adım uzatılır. Bu şekildeki çalışma bir süre sonra adetaya daha sonra dörtnaldan süratliye, süratliden duruşa geçilerek geliştirilir. Yardımlar ve sıra aynıdır. At yukarıda açıkladığım gibi usulde bir yürüyüşten diğerine geçerek toplanma talimlerini isteyerek ve art ayaklarını ileri derecede ileri sürebildikten sonra her üç yürüyüşte atı toplama talimlerine geçilir. Bu talimde yine adeta ile başlanır. Çalışma sırasında atı uzun süre toplu olarak tutup çalıştırmamalıdır. At toplu çalışmalarla yavaş yavaş alıştırılmalıdır. Gereğinden uzun zaman atı çalıştırmak sertleşmelere sebep olur. İşe yeniden başlamak zorunda bırakır. Toplu çalışmalara adım adım girilir. Acele edilmezse böyle çalıştırılan atlar seve seve toplu çalışma yaparlar. Böyle atlara zor kullanmaya lüzum kalmaz. Atlarda dizginlere yaslanmazlar. Başlarını sallayıp topluluktan kurtulmaya çalışmazlar. Bu çalışmalar sırasında at herhangi bir şekilde zorluk çıkaracak olursa bu davranış atın toplanma çalışmalarına hazır olmadığına işarettir. Bu işaret üzerine toplu çalışma derhal durdurulmalı ve yeniden toplu yumuşatma talimlerine alınarak yumuşatılmaya devam edilmelidir. Topluluk, yalnızca doğru yapılandırılmış bir eğitim süreci, sabırlı ve kararlı çalışma ile elde edilebilir. Yüksek düzeyde içtepi ile hareket eden bir art ile doğrusal ve bükümlü hatlarda yapılacak geçiş çalışmaları doğruluğun ve topluluğun gelişimini sağlar. Artırılmış sürüşle elde edilen itici güç, dizginlerin boşlanması ile geliştirilemez. Yüksek düzeyde bir taşıyıcı güç yaratmak için binici; ileriye doğru olan bu hareketi sabitleyici ve alıkoyucu dizgin yardımları ile yumuşak hareketler yapan bel üzerinden geriye yani art ayaklara doğru aktarmalıdır. Binici bu etkiyi yaratırken ellerini çok ustalıkla kullanarak alıkoyucu yardımlar yapmalıdır ve özellikle dikkat etmesi gereken konu; ellerin etkisinin art ayakların ileri hareketini engellememesidir. 33

Art ayakların daha fazla yük taşımasının sağlayan tüm çalışmalar toplayıcı çalışmalardır. Doğru ve zamanında uygulanacak tam ve yarım alıkomalar bu çalışmalarda kesinlikle çok büyük öneme sahiptir. Bir çalışmanın toplayıcı veya topluluk çalışması olması; çalışmanın yapılış mantığı ve biçimi ile ilişkilidir. Temel eğitimde yapılacak bir geri yürüyüş çalışması, toplayıcı bir çalışmadır. Örneğin, at geri yürüyüşü yaparken, biraz yükseltilerek, art kısmı devreye sokulur. İleri düzeyde eğitimde ise, ön kısımın yüksekliği daha da artırılır ve at baş boyun vaziyetli olarak geri yürüyüşünü yapar. İşte buna, topluluk çalışması denir. Temel bir kural olarak, her toplayıcı ve doğru tanzim edici hareketten sonra güzel bir ileri yürüyüş yapılmalıdır. Bir toplu süratliden sonra yapılacak orta süratlinin doğru yapılış ve tempo kararlılık ölçüsü, topluluğun ne düzeyde başarıldığının ve atın ne kadar kuvvetlendirilebildiğinin göstergesidir. At, orta süratliye geçtiğinde ele abanıyorsa, yürüyüş kararının tutturamıyorsa, herhangi bir baldıra karşı koyuyorsa ve sertleşiyorsa, toplayıcı çalışmanın ölçüsü fazla kaçırılmış veya çalışma yanlış yapılmış demektir. Orta süratli akıcı ve eşit ölçülü adımlarla yapılıyorsa, toplayıcı çalışma doğru yapılmış demektir. Böylece at; biniciyi içtepisine ortak eder, çerçevesini harekete uydurur, sabit ölçülü bir tempo ve hafif bir irtibat ile tam bir doğrulukla, yüksek düzeyde bir içtepi ile ve yumuşak bir biçimde ileri hareket eder. Toplu süratliye geçişte ise at, içtepiyi potansiyel güce dönüştürür. Ve daha kadanslı ve yüksek adımlar atmaya başlar. AT TERBİYESİ İÇİN GENEL ÇALIŞMA PLANI 1. EĞİTİM YILI: REMONT ÇALIŞMASI(GENÇ AT) Binici ağırlığına, etrafa ve dış tesirlere alıştırmak, tavlada ve tavla dışında terbiye etmek, uzun düz yollar, büyük dairede, bütün yürüyüş şekillerinde çalışma kararı, uzun dizginde serbest adeta, iç yardımlara itaat, yumuşaklık, ritim, ön kısım üzerinde dönüş, baldıra yumuşatma, basit geçişler. Hedef: İlk Sınıf At Terbiyesi 2. EĞİTİM YILI: Yumuşaklık ve ritimde gelişme, istinadın daha iyileşmesi, doğru tanzim etmek, dış yardımları öğretmek art kısımı üzerinde dönüş, basit ters dörtnal, süratliden duruşa geçmek için alıkomalar, adetadan dörtnala kalkış, süratlide volt, süratlide yılankavi biniş, geri yürüyüş, topluluğa başlayış. Hedef: Hafif Sınıf At Terbiyesi 34

3. EĞİTİM YILI: Topluluğun arttırılması kararların uzatılması, kadans, mutlak bir doğru tanzim etme, omuz içeri, sağrı içeri, sağrı dışarı, adetada durmadan art kısım üzerinde geri dönüş yanaşma, ayak değiştirmeden dörtnalda yılankavi biniş, havada ayak değiştirme. Hedef: Orta At Terbiyesi 4. EĞİTİM YILI: Topluluk ve kadansın sağlamlaştırılması, yan yürüyüşlerin iyileştirilmesi, purivet, dörtnalda yanaşma, havada ayak değiştirme, uzun adeta, toplu adeta. Hedef: Basit Zor Sınıf ve Saint George Sınıfı At Terbiyesi BİNİCİ NASIL OTURMALIDIR Binici dik fakat sert olmayan, elastiki ve sağlam bir şekilde eyerin ortasına oturmalı, yumuşaklıkla atın hareketlerine uymalıdır(çukur bir bel olmamalı). Gövde emin ve tabii olarak kaynak kemikleri ve apış üstünde oturmalıdır. Uyluklar geniş olan iç kısımları ile atı kavramalı ve diz kapak düz olarak eyere yapışana kadar içeriye doğru döndürülmelidir. Baldırlar kaynak kemikleri üzerindeki oturuşa uyana kadar geri alınacaklardır. Bu suretle diz kapaklar derin bir seviyeye indirilmiş olurlar. Bu derinlik, atın daha iyi kavranmasını ve binicinin eyerde daha derin oturmasını sağladığı için bilhassa önemlidir(atın ve binicinin ağırlık merkezlerini çakıştırmak). Diz kapaktan aşağısı binicinin bacaklarının uzunluğuna geriye doğru az veya çok meyilli olarak atın iki yanında sarkarlar ve düz olan baldırlarla ata devamlı fakat hafif bir temas temin ederler. Ata devamlı çarpan veya sallanan baldırlar eyerde aşağı yukarı çarpan kaynak zararlı ve hatalıdır. Binicinin omuz mafsallarından indirilen bir dikme aşağı yukarı binicinin topuğuna rastlamalıdır. Ayakuçları ufak ölçüde attan ayrılır. Topuklar hafif aşağıya basılıdır. Ayakuçlarını içeri çevirmek çok dışarı çevirmek kadar hatalıdır. Özengillerin uzunluğu baldırları doğru vaziyette tutacak şekilde olmalıdır. Süratlide uzun kararlarda da kaynak eyerden ayrılmamalıdır. Dörtnalda da kaynak eyerin içinde kalmalı oraya buraya itilmemelidir. Binici bir omuz veya kalça ile geride kalmamalıdır, yoksa atın hareketlerini takip edemez. BİNİCİNİN OTURUŞU Biniciliğin temeli doğru bir oturuştur. Binici atın üzerinde dengesini sağlamayı öğrenmelidir. Binici bunu gerçekleştirebildiği zaman, her türlü değişik durumda atla dengeli hareket edebilir. Şık ve doğal bir oturuş yardımıyla binici, kasılmadan ve güzel bir görüntü ile atın hareketlerine uyabilir. YALNIZCA YUMUŞAK VE DENGELİ BİR OTURUŞ, ATA DOĞRU VE UYGUN YARDIMLARIN VE ETKİLERİN İLETİLEBİLMESİNİ SAĞLAR. 35

3 türlü oturuş vardır. At terbiyesi(dresaj) oturuşu, Hafif(sportif, anavan) oturuş, Hız oturuşu HER OTURUŞ BİÇİMİNİN EYERE DEĞİŞİK YÜKLENME DÜZEYLERİ VARDIR. At terbiyesi oturuşu atın sırtına en fazla yük bindiren oturuş biçimidir. Hafif oturuşta ve yarış oturuşunda ise bu baskı daha azalır. Fakat sırta yüklenmeler her oturuşun uygulamaları anında çalışmanın durumuna göre azalır veya artar. Binicinin ağırlığını ata uydurmayı ve atın temposu ile beraber hareket etmeyi öğrenebilmesi için düzenli ve uzun bir eğitim sürecine gereksinim vardır. Oturuş çalışmaları, her üç biçim için de önemle üzerinde durulması gereken çalışmalardır. At Terbiyesi(Dresaj) Oturuşu: Bütün oturuş biçimlerinin temelidir. Öğretmenlerin ve biniciliğe yeni başlayanların en çok üzerinde durmaları gereken oturuş biçimidir. At terbiyesi çalışmalarında, atın ve binicinin eğitiminde kullanılır. Bu oturuş biçimi, binicinin ve atın beden yapısına göre değişikliğe uğramaz. Binici bu oturuş biçimini kullandığında; kulaklar, omuz, kalça ve en son olarak topuklar düşey bir hatta aynı doğrultu üzerinde olmalıdır. Oturuş, yumuşak kaslarla, eyerin en derin noktasına yapılmalıdır. Bedenin ağırlığı; kalça kemiklerine, apış arasına ve iç uyluk kaslarına eşit olarak dağıtılmalıdır. Özellikle iç uyluk kasları kasıldığı zaman, binici eyerden uzaklaşır. Bu duruma binici eyerin üzerinde denir. Uyluklar, yumuşak binicilerde içe(eyere) dönük olup, bu durum dizlerin eyere doğru kapanmasını ve yumuşak bir temasa geçmesini sağlar. Uyluklar, dizlerin doğru yerde olmasını sağlayacak kadar geriye alınmalıdır ki, doğru yerdeki dizlerin yardımıyla, baldırlar etkin olarak kullanılabilsin ve tabi ki, eyerin en derin noktasına yerleşebilsin. Uylukların aşırı düzeyde içe ve dışa dönük olması, yumuşak ve derin oturuşu engeller. 36

Dizlerin açısı, binicinin ağırlık merkezinde bulunmasını sağlayacak biçimde ayarlanmalıdır. Uygun bir üzengi ayarlanması yardımıyla bu geniş açı sağlanabilir. Çok uzun bir üzengi ayarı apış oturuşuna neden olur. Bacak nerdeyse düz bir hal alır ve binici artık oturmak yerine, uyluk kasları ile eyere tutunmaya çalışır ve baldırına olan hâkimiyetini tamamen yitirir. Çok kısa bir üzengi ayarı ise, iskemle oturuşuna yol açar. Binici eyere yerleşebilmek için gerekli alanı bulamaz. Baldırlar doğal olarak çok öne kayarlar ve etkilerini yitirirler. Baldırlar, dizlerden itibaren binicinin bacak uzunluğuna göre değişmek kaydıyla, az bir şey geriye doğru açılı olacak biçimde, iç yanları ile atın karnına hafif ama emin ve sürekli bir temas içersindedir. Kolanın biraz gerisine yerleştirilmeli omuz-kalça-topuk doğru hattının oluşmasını sağlamalıdır. Topuklar doğal halleri ile aşağı doğru en derin noktadırlar. Ayak burunlarının abartılı olarak ata çevrilmesi veya dışa dönmesi, topukların gereksiz olarak aşağıya basılması, sertliklere neden olur. 37

Binici tüm beden ağırlığı ve doğallığı ile eyerin en derin noktasına oturmalı ve dengesini sağlamak amacıyla kalçalarının herhangi birisine dayanmak zorunda kalmamalıdır. Omurga, kalçaların ortasına gelecek biçimde ve bir çift s formunda tutulmalıdır. Kambur veya yanlamasına eğri bir omurga, oturuşun bozulmasına ve yardımların doğru yapılmayışına neden olur Büst (bedenin kalçadan itibaren üst bölümü) dengeyi sağlayacak kadar sert, fakat kasılmayı engelleyecek ve atın hareketlerine uyacak kadar da yumuşak olmalıdır. Binici kasılmadan dik bir oturuşu sağlamalıdır. Binici leğen kemikleri ile atın tüm hareketlerini uyum içersinde takip edebilmelidir. Buna, beraber salınım yapmak da diyebiliriz. Binici bu hareketi; karın kaslarını atın hareketlerine göre, kendiliğinden çekerek ve bırakarak yapar. Ancak bu biçimde binici atla mükemmel bir uyum sağlayabilir ve ata etki edebilir. YARDIMLAR Yalnız iyi ve kapalı bir oturuşla yardım verilebilir. Kapalı oturuş, bel ve kaynağın devamlı tersine, elin sakin oluşuna ve atın her iki baldırla sağlam kavranmasına sebep olur. Binici bütün tesirleri yumuşak ve elastiki, gerektiğinde kararlı fakat daima düşünerek ve mümkün olduğu kadar belirtisiz yapmalıdır. Eyerde sağa sola kaymak gövdeyi ileri geri oynatmak, bacakların sallanması, kol ve yumruklarla göze batan hareketler yapmak büyük hatadır. At binicinin yardımlarına öyle istekli cevap vermelidir ki bütün yürüyüş ve karar ve tempolarında, daha evvelden verilmiş izleri tam olarak takip edebilsin. Binici; ağırlığı, baldırları ve dizginleri ile ata etki edebilir. Bu etkilere yardım denilir. Doğal olarak, ağırlık ve baldır yardımları ileri sürücü, dizgin yardımları alıkoyucu etkilere sahiptir. Yardımların ancak ortak ve birlikte kullanımı ile tüm kontroller uygun biçimde sağlanabilir. Yardımların doğru uygulanışının esasları ve hedefi, daima şık ve göze hoş görünür bir biçimde uygulanmalıdır. Dışarıdan bakan bir kişi için yardımların uygulanışı, belli belirsiz olmalı, fakat at tarafından kesin olarak anlaşılmalı ve gereği yerine getirilmelidir. Uygulanan tüm yardımlar, ağırlık, baldır ve dizgin etkilerini bir arada içermelidir. Tek başına hiçbirisi başarı sağlayamaz. Bu nedenle, tüm biniciler yardımları bir arada kullanma hislerini geliştirmeli ve uygulamayı bu biçimde yapmaya özen göstermelidir. Biniciler şu doğal kuralı unutulmamalıdır; insanlar her şeyi yapmak veya engellemek için, önce ellerini kullanmayı denerler. SÜRÜCÜ YARDIMLAR HER ZAMAN, ALIKOYUCU YARDIMLARDAN ÜSTÜNDÜR. Yardımların uygulanış şiddeti, atın hassasiyetine, eğitim düzeyine ve amacına göre ayarlanır. Yardımlar her zaman yumuşak uygulanmalı, gereksinime göre şiddeti artırmalı veya zayıflatılmalıdır. Şiddetli yardımlar, kaba yardımlar değillerdir ve uygulama sonrası derhal terk edilmeli ve yeniden yumuşak yardımların uygulanmasına dönülmelidir. Aksi halde at, devamlı uygulanan sert yardımlar nedeniyle hissizleşecektir. 38

Kaba yardımlar atı bozar. Buna karşılık, bol bol elle yapılacak okşamalar ve sevecen bir biçimde ata seslenmeler atın yumuşamasına katkıda bulunur. İLERİ DÜZEYDEKİ EĞİTİMLERDE, BİNİCİ, YARDIMLARI ŞIK VE BELLİ BELİRSİZ UYGULAMALIDIR. AĞIRLIK YARDIMLARI Ağırlık yardımları doğal olarak, sürücü yardımlarıdır. Ağırlık yardımları dizgin ve baldır yardımları ile beraber kullanıldıklarında etkilidirler. Binici ağırlığı ile: İki taraflı, Tek taraflı, Boşaltarak Etkilerde bulunur. Binici ne kadar sakin ve yumuşak oturursa, bu yardımları o düzeyde etkili kullanabilir ve yardımlar at tarafından o düzeyde iyi algılanır. Ağırlık yardımları uygulanırken atın ve binicinin ağırlık merkezleri devamlı aynı hatta olmalıdır. Bir binici ancak bu biçimde at tarafından karşı konulmadan taşınmaya devam edilebilir. Buradaki zorluk, ağırlık merkezi hatlarının devamlı değişmesi; beceri ise, binicinin bu değişikliklere devamlı uyabilmesidir. Bunu beceremeyen binicilerin atları, hareketlerini yapmakta engelleme ile karşılaşıyordur ve bu durum çalışmanın akışını olumsuz etkileyecektir. İki taraflı ağırlık yardımı, atın her iki art ayağını etkin hale getirmek için uygulanır. Örneğin; bütün yarım ve tam alıkomalarda ve bütün geçişlerde bu durum geçerlidir. Eşit ölçüdeki yüklenmeler sürücü baldır yardımları ile beraber kullanılırsa, at art ayaklarını daha fazla karın altına yani, ağırlık merkezinin altına doğru atmaya teşvik edilir. Binici büstünün doğal duruşu, atın salınım hareketlerine uyum sağlayacaktır. Bu salınım binicinin kaba etlerinin ve üst karın kaslarının kasılıp gevşemesini sağlar. Böylece binici 39

bazen tek taraflı bazen de çift taraflı olarak kısmen ve farkına varmadan ağırlık yardımlarını uygulamaktadır. Fakat anlık olarak yapılacak ağırlık yardımı için gerilmeler gerekir. Bunun için binici bir anlık veya gerekirse birkaç adım(adeta, süratli veya dörtnal adımı) süresince karın kaslarını ve kaba etlerini fazlaca kasmalıdır. Böylece at ağırlık merkezinin altına doğru itilir ve art ayakları tahrik edilir. Binici hiçbir halde kasılmayı sürekli bir hareket olarak algılamamalıdır. Yardım anlık olarak uygulanmalı, sonrasında kasılmalar yerini, salınıma ve uyuma bırakmalıdır. Aksi halde atın hareketlerindeki akıcılık engellenir ve binicinin oturuşu sertleşir. Yardımın uygulanışı anında binicinin oturuşu çok iyi kontrol edilmelidir. Binicinin dengesinin durumu, yardımın uygulanışı anında büyük önem taşır. Büstün geriye alınması, kaba etlerin aşırı kasılması, uylukların ve dizlerin yukarıya doğru çekilmesi ve buna bağlı olarak baldırların geriye doğru kayması, bu yardımın etkilerini azalttığı için, yanlıştır. BİNİCİ KARIN KASLARINI İYİ KULLANARAK, GEREKTİĞİNDE GERKTİĞİ KADAR KASABİLİYORSA, ATINA AĞIRLIĞI İLE ETKİ EDEBİLİR. Tek taraflı ağırlık yardımı atın vaziyet aldığı veya büküldüğü tüm çalışmalarda baldır ve dizgin yardımlarına katkıda bulunmak için kullanılır. Binici, ağırlığını iç leğen kemiğine biraz daha fazla aktararak yardımı yapar. Kalçanın iç kısmı daha az derinleşmesi ile birlikte, iç diz daha derin bir vaziyet alır. 40

Binici iç üzengiye daha fazla abanır. İyi eğitim almış atlar bu etki sonucunda oluşan ağırlık merkezi değişimine uymak için, anında tepki verirler. Boşaltarak yapılan ağırlık yardımı, atın sırtındaki yükü azaltmak için uygulanır. Örneğin; genç at binişlerinde veya geri yürüyüşlerde binici ağırlığını biraz uyluklarına aktarırken (leğen kemiklerinin yüklenmesi azaltılır) oturuşunu eyerde devam ettirir. Yardımın düzeyine göre; büst bazen dikey hattın biraz önüne geçirilebilir. BALDIR YARDIMLARI Baldır yardımları, atın hareket etmesini ve atın çerçeveye alınmasını sağlar. Bu nedenle baldırlar her durumda aynı zamanda sürücü etkiye sahiptirler. Baldır yardımları üç çeşittir. İleri sürücü baldır yardımı, İleri ve yana sürücü baldır yardımı, Kısıtlayıcı (tahdit edici) baldır yardımı. İleri sürücü baldır yardımında baldır kolan kayışının çok az ilersinde ve topuk kalça ile düşey hatta çakışacak biçimde yerleştirilir. Atın bedeni ile yumuşak bir biçimde teması koruyan baldır, atın beden salınımına uygun olarak doğal baldır yardımını kendiliğinden yapar. Bu biçimde sakince tutulan baldırların yardımı ile at, her adımda, binicinin herhangi bir etkin baldır etkisi olmaksızın, sürücü yardımları hisseder. Buradaki temel şart, atın temel eğitimde gerekli baldır hassasiyetini kazanmış olmasıdır. Kısa bir an için baldır kaslarının gerilemesi ile atın gövdesine uygulanacak baskı yardımıyla at, art ayağını daha ileriye atmak için tahrik edilmiş olur. Binici bu etkiyi, hareketin akışı içersinde baldır etkisinin uygulandığı anda, aynı taraftaki art ayak yerden kalmak üzereyken yapılmalıdır. 41

Bu biçimdeki anlık yardıma yeterli tepkiyi vermeyen atlarda binici, etkinin şiddetini artırmalıdır. Fakat binici hiçbir halde baldırını atın gövdesinde devamlı sıkıştırarak tutmaya çalışmayacaktır. İleri ve yana sürücü baldır yardımları, çalışmanın biçimine göre baldır tarafındaki art ayağı veya çapraz ön ve art ayağı beraber olarak öne veya yana sevk etmek için uygulanır. Bunun için baldır bir el boyu kadar kolan kayışı gerisindedir ve kesinlikle yukarıya kaldırarak uygulanmamalıdır. Yardımın başarısı için, uygulama anının, baldır tarafındaki art ayağın ileri doğru atılması anında denk getirilmesi gereklidir. Sınırlayıcı (tahdit edici) baldır yardımları, ileri ve yana sürücü baldır yardımlarının uygulandığı noktalardan, fakat daha az etkin tatbik edilir. Bir baldır ileri veya ileri ve yana sürücü olarak uygulanırsa, diğer baldır buna karşılık sınırlayıcı olarak uygulanır. Yanlamasına baldır yardımlarının başarısı ancak bu biçimde mümkün olur. Sınırlayıcı baldır yardımının görevi, atın art ayağının yana hareketini sınırlamak veya engellemektir. Bu yardım, atın dairede ön ve art ayaklarının aynı iz üzerinde hareket etmesini ve atın her iki dizgine de eşit kuvvetle dayanmasını sağlar. Bu durum atın dengeli hareket etmesi demektir. Sınırlayıcı baldır yardımı ileri harekete tam olarak katılmalıdır. Tüm baldır yardımları sakin bir biçimde duran baldırlarla yapılmalıdır. Şiddetli yardım etkileri, geçici olarak ikaz ve tahrik kapsamında uygulanmalıdır. 42