İkinci genel oturum Agadir, 29 Ocak 2011 ARLEM İN Akdeniz de kentsel gelişim hakkındaki raporu TR
Bu ARLEM raporu, raportör Tafil (Ürdün) Belediye Başkanı Sayın Halid el-hnaifat tarafından hazırlanmıştır. ARLEM in Ekonomik, Sosyal ve Toprak İşleri Komisyonu nun üyeleri tarafından 2 Temmuz ve 28 Ekim 2010 tarihleri arasında tartışılmış ve Agadir de (Fas) 29 Ocak 2011 tarihinde yapılan ARLEM ikinci genel oturumunda kabul edilmiştir.
2 ARKA PLAN Kentsel gelişim konusu, dışişleri bakanlarının 4 Kasım 2008 de yayımladığı Marsilya deklarasyonunda geniş yer bulmuştur. Avrupa-Akdeniz bakanlarının 25 Haziran 2009 tarihinde yaptıkları toplantıda, kentsel gelişim de dahil olmak üzere sürdürülebilir kalkınma meseleleri ele alınmıştır 1. Bu toplantıya katılan uzmanlar, Akdeniz İçin Birlik çerçevesinde bölgesel çapta sürdürülebilir kentsel gelişim hakkındaki ana hususları tanımlamak amacıyla ortak harekete geçilmesinin önemi kabul edilmiştir 2. Yapılan önerilerden birisi, Akdeniz şehirlerinde sürdürülebilir bir kentsel gelişmenin ana prensipleri üzerinde çalışacak çekirdek grupların oluşturulması olmuştur. Bakanlar, öncelikli alanları ve ihtiyaçları yansıtan somut ve operasyonel projeler için yapılan ilk çağrıyı memnuniyetle karşılamıştır. Sonuç olarak, sürdürülebilir kentsel gelişim konusunda 2011 ilkbaharına doğru bakan düzeyinde bir toplantı yapılması planlanmaktadır. İleride kurulacak Akdeniz kent stratejisinin ana hamleleri şunlar olacaktır: sürdürülebilir Akdeniz kentleri hakkında bir sözleşme; Akdeniz bölgesi için alan planlaması sistemi; örnek sürdürülebilir kentlerin ve mahallelerin geliştirilmesine ilişkin projeler yapılması çağrısı; uzun vadeli bağışçı ve yatırımcılar tarafından yenilikçi kent projelerinin yapılabilmesi için ortak yeterlilik kriterleri üzerinde anlaşma; bir Akdeniz kent kurumunun oluşturulması 3. *** Avrupa-Akdeniz Bölgesel ve Yerel Meclisi nin (ARLEM) ilk toplantısı, 21 Ocak 2010 tarihinde yapılmıştır. ARLEM, AB nin Bölgeler Komitesi, Akdeniz in üç kıyısındaki yerel ve bölgesel idari birimler ve Avrupa-Akdeniz bölgesindeki yerel ve bölgesel kurumları temsil eden 1 Bkz. UfM tarafından 2010 yılında hazırlanan gayrı resmi belge olan Akdeniz İçin Birlik in kentsel gelişim faaliyetleri hakkındaki arka plan bilgi notu 2 Bkz. UfM tarafından 2010 yılında hazırlanan gayrı resmi belge olan Akdeniz İçin Birlik in kentsel gelişim faaliyetleri hakkındaki arka plan bilgi notu nun 1. sayfası: ". yerel politikaların karar süreçleri, idaresi ve uygulanması süreçlerine destek vermek, kentlerdeki sosyal ve toprak uyumu; ekonomik fırsatların ortaya çıkışını cesaretlendirmek, kent merkezlerinde kültürel ve doğal miraslarına saygı duyan Akdenizli vatandaşların yaşam kalitesini güçlendirecek şekilde entegre bir süreç çerçevesinde kaynakların makul ve etkili kullanılmasını sağlamak; sürdürülebilir bir Akdeniz mimarisini desteklemek; yaşayanların ihtiyaçlarını daha etkin bir şekilde karşılayan güçlü kamu hizmet yönetimini cesaretlendirmek ve Akdeniz kent merkezlerinin sürdürülebilir kalkınması için gereken mali desteklerin harekete geçirilebilmesinin temellerini atmak". 3 Bkz. AİB tarafından 2010 yılında hazırlanan gayrı resmi belge olan Akdeniz İçin Birlik in kentsel gelişim faaliyetleri hakkındaki arka plan bilgi notu
3 hem uluslararası hem de Avrupa daki kuruluşlar tarafından, projelerin yapılmasında yerel ve bölgesel kurumların önemli desteğiyle AİB nin sağlanması ve bölgesel bir boyut kazandırılması amacıyla kurulmuştur. Kentsel gelişim hakkındaki bu raporla birlikte, ARLEM, sürdürülebilir Akdeniz kentleri hakkında bir sözleşmeyi, Akdeniz bölgesi için alan planlaması sistemini, örnek sürdürülebilir kentlerin ve mahallelerin geliştirilmesine ilişkin projeler yapılması çağrısını, uzun vadeli bağışçı ve yatırımcılar tarafından yenilikçi kent projelerinin yapılabilmesi için ortak yeterlilik kriterleri üzerinde anlaşmayı ve bir Akdeniz kent kurumunun oluşturulmasını içeren Akdeniz kent stratejisine yerel ve bölgesel destek sağlamayı amaçlamaktadır. *** GİRİŞ Akdeniz bölgesi, yüksek nüfus yoğunluğunun yarattığı sıkıntılarla karşı karşıya kalmakta ve kentsel gelişim sürecinde sürdürülebilir kalkınma ilkelerinin hesaba katılmadığı şehirler başta olmak üzere birçok bölgede şehirleşmenin bir sonucu olarak sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu durum, kentsel alanlarda sosyal uyumun kaybolma potansiyelinin yanı sıra enerjinin yüksek düzeyde tüketilmesi ve boşa harcanması, şehirde yüksek düzeyde çöp bulunması, artan trafik, yüksek maliyetler ve kalabalık gibi belirgin göstergelerle de ortaya çıkmaktadır. 4 Güney ve doğudaki bölgelerde büyüme oranının devam etmesi ve nüfusun en az üçte birinin kıyıdaki kentsel alanlarda yaşaması öngörülmektedir. Bunun, sosyal uyumun düşük seviyelerde olması, yoksulluğun yayılması ve yasadışı inşaatların artması gibi sorunları da daha büyüteceğine kesin gözüyle bakılmaktadır. Bu durum ayrıca, hava kirliliğinin artmasına, temiz su kaynaklarının azalmasına ve kötü atık yönetimine ve bütün bu etkenler toplandığında da burada yaşayanların sağlığının olumsuz etkilenmesine yol açacaktır. 5 Akdeniz in üç kıyısında da iyi yönetişim gösterildiğinde sürdürülebilir kalkınmanın da sağlandığını gösteren örnek kentler bulunmaktadır. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından yayımlanan bir rapora göre (başta küçük kentler ve orta ölçekli şirketler olmak üzere) teknik ve finansal kapasite sınırlı ve kuzey ile güneydeki kentler arasındaki merkezi olmayan işbirliği yetersiz kalmaktadır: bu orantısızlık, sürdürülebilir kentsel gelişimin desteklenmesi konusunda etkin bir işbirliğine gidilmesini de engellemektedir" 6. *** 4 Bkz. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) ve Akdeniz Hareket Planı (MAP), "Sürdürülebilir kalkınma için Akdeniz stratejisi", S.18: http:// www.planbleu.org/publications/smdd_uk.pdf 5 Age 6 Age
4 KENTSEL VE BÖLGESEL KALKINMA ALANINDA YEREL VE BÖLGESEL YÖNETİMLERİN (YBY) ROLÜ, FAALİYETLERİ VE ETKİNLİĞİ Kirlilik, ulaşım ve atık yönetimi açısından şehirleşmeden kaynaklanan sorunlar konusunda bilgili ve bunların farkında olduklarından dolayı yerel ve bölgesel yönetimlerin (YBY), kentsel ve bölgesel kalkınma konusunda özel bir önemi bulunmaktadır. YBY ler, kentsel gelişimde kapasite yaratılmasına katkıda bulunan ekonomik kalkınma, siyasi ve sosyal meseleler üzerinde nasıl çalışılması gerektiği konusunda tecrübe edinmiştir. Kentsel kalkınma konusunda yerel yönetimlerin üstleneceği önemli roller bulunmaktadır. Kalkınma amaçlarına ulaşmak amacıyla birlikte çalışmak için bazı fikirler ortaya atabilecek ve ortak bir yaklaşım benimseyebilecek ve ayrıca kalkınma kavramının tanımlanması ve iyi yönetişim ile demokrasiye odaklanarak kazanım elde edilmesi kapasitesine sahiptirler. Avrupa ülkelerindeki yerel yönetimler bu alanda uzun bir geçmişe sahip olmalarından dolayı, güney ve doğu Akdeniz ülkelerindeki muadillerine teknik uzmanlık ve kurumsal destek sağlamaları tavsiye edilmektedir 7. Sürdürülebilir kalkınma alanında etkinliğin artırılması ve şehirleşme sürecine halkın katılımı konusunda başarılı örnekler bulunmaktadır. (Örneğin CIUDAD programı 8 tarafından başlatılan ve 40 tan fazla yerel ve bölgesel yönetimin çekici ve yaşayan bir şehrin planlama sorunlarına çözüm bulunmasına yardımcı olduğu Yeni Şehir taslağı çerçevesinde Barselona Belediyesi ile Gazze Belediyesi arasında yapılan işbirliği) 9. AKDENİZ HAVZASININ KARŞI KARŞIYA OLDUĞU TEHDİTLER Akdeniz havzasının karşılaştığı en büyük tehditlerden birisi de kentsel nüfustaki hızlı artıştır. Dünya nüfusunun yüzde 7'sinin yaşadığı ve bu oranın özellikle güney ve doğuda giderek arttığı Akdeniz, şehirde yaşayan nüfusun, şehirleşmenin ve buna bağlı olarak kaçak konut inşaatlarının hızla artmasına yol açan demografik bir değişimden 7 Akdeniz'de sürdürülebilir kentsel dönüşümle ilgili yerel ve bölgesel proje örnekleri için şunlara bakılabilir: Kuzey Afrika ülkelerinde (Fas, Cezayir ve Tunus) sürdürülebilirlik ve entegrasyon temelinde katı atık yönetiminin güçlendirilmesi ve buna ek olarak Bölgesel Katı Atık Projesi (SMAP II'deki tüm ülkeler); Kentsel Katı Atık Yönetimi (Tunus, Lübnan, Ürdün, Kıbrıs, SMAP I ülkeleri); GODEM (Fas, Tunus, Lübnan, CIUDAD) Yerel kalkınma süreçlerine kadınların ve gençlerin katılımının desteklenmesi (Lübnan, Fas ve İtalya) Bölgesel ekonomik kalkınmanın yenilenmesi için işbirliği (Lübnan ve Ürdün) Entegre Sahil Şeridi Yönetimi (İskenderiye, Mısır SMAPIII) Kentsel Sürdürülebilir Gelişme Stratejileri (Tunus, Lübnan, Suriye) Pilot bir şehirden sürdürülebilirlik sağlayarak bir şehre taşınmasını amaçlayan yeni şehir (Mısır, Cezayir, Fas ve Fransa) Lübnan'da ART GOLD programı Fas'ta ART GOLD programı 8 "Kentsel Dönüşüm ve Diyalog İşbirliği" (CIUDAD) programı, AB'ye komşu ülkelerdeki yerel hükümetleri, iyi yönetişim ilkeleri yoluyla sürdürülebilir, entegre ve uzun dönemli kentsel gelişim planlayabilme kapasitelerini artırmayı hedeflemektedir. Bu, kapasite artırmak, karşılıklı anlayışı desteklemek ve hem AB hem de AB'ye komşu ülkelerdeki yerel aktörler arasında deneyimleri paylaşarak ve ortak projeler uygulamada işbirliği yapmalarını sağlamak yoluyla yapılmaktadır. CIUDAD programı aynı zamanda, yeni ortaklıklar kurarak ve mevcut ortaklıkları (Güney-Güney, Doğu-Doğu ve Güney-Doğu ortaklıkları) destekleyerek, programın süresinden sonra da geçerli olacak uvun vadeli faydalar elde etmeyi ummaktadır. CIUDAD programıyla ilgili daha fazla bilgi http://www.ciudad-programme.eu/ adresinde yer almaktadır. 9 AGS'ye ek olarak bkz. Sürdürülebilir Kalkınma için Akdeniz Stratejisi: Çevre için bir çerçeve
5 geçmektedir. Ayrıca gelirin yüzde 15'inden fazlasının elde edildiği turizm de kentsel gelişim üzerindeki baskının artmasında önemli rol oynuyor. 10 Bölgede sosyal gelişim yeterli düzeyde değildir. Bu da işsizliğin ve buna bağlı olarak yoksulluğun artmasına neden olmaktadır. Bu durum, çok sayıda insanın temiz içme suyundan yoksun kalmasına ve sağlık koşullarının da düşük seviyelerde olmasına neden olmaktadır. Kıyılaşmanın etkisi, kıyı bölgelere doğru yönelim, nüfusun ve ekonomik faaliyetlerin kıyı bölgelerinde yoğunlaşması ve turistik kentleşme de Akdeniz havzasındaki ülkelerin güney ve doğu bölgelerinde görülen nüfus büyümesinin üzerindeki baskıyı artırmaktadır. Bu durum, küresel ekonomiye açılan bu ülkelerin iç kısımlarındaki kırsal alanların durumunu değiştirmemiştir 11. Aşırı nüfus: Sürdürülebilir gelişmeyle ilgili beklentilerin yer aldığı Mavi Plan da da özellikle vurgulandığı gibi şehirleşme sürecinde yeni sorunları da beraberinde getiren şehirleşme olgusu ve kıyılara doğru yönelim, turistlerin kıyı bölgeleri daha çok tercih etmesiyle birlikte başta Türkiye olmak üzere ülkelerde hâlâ devam etmektedir. Bu plan, sulama ve drenaj, sineklerle mücadele ve ulaşım ağına olan talebin önemli ölçüde artacağına işaret etmektedir. Temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir çevrenin korunması, özellikle yeterli miktarda temiz su bulunması, kanalizasyon sisteminin kurulması, bu suyun kullanılması ve ev, tıbbi ve sanayi atıklarının güvenli bir şekilde imha edilmesi konularında hem yerel hem de bölgesel yönetimler (YBY) açısından bir tehdit olarak belirmektedir. Uygun ulaşım ağının olmaması da yerel ve bölgesel yönetimler açısından bir başka sorun olarak ortaya çıkmaktadır 12. Bununla birlikte özel otomobillerin ya da taksilerin kullanımının artmasıyla şehirlerde çevre kirliliği de artış gösteriyor. Bu nedenle bu sorunun şehirleşme ve sürdürülebilir kalkınma üzerine etkilerini azaltmak amacıyla ortak araç kullanımını cesaretlendirmemiz önem taşımaktadır. SÜRDÜRÜLEBİLİR KENTSEL DÖNÜŞÜM ALANINDA YEREL VE BÖLGESEL YÖNETİMLERİN KARŞI KARŞIYA KALDIĞI ÖZEL TEHDİTLER Yerel ve bölgesel yönetimlerin karşılaştığı ilk büyük sorun, kıyı bölgelerinde görülen plansız şehirleşme olurken, bunun olumsuz etkileri Akdeniz bölgesinde oldukça iyi bilinmektedir. Sudaki hayatı etkilediği gibi ekilebilir alanlara da hasar vermektedir. Bu nedenle Akdeniz 10 Bkz. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) ve Akdeniz Hareket Planı (MAP), "Sürdürülebilir kalkınma için Akdeniz stratejisi" 11 Antipolis, Sophia, Urban Sprawl in the Mediterranean Region, Plan Bleu Regional Activity Center, Mart 2001 12 Bkz Antipolis, Sophia, Urban Sprawl in the Mediterranean Region, Plan Bleu Regional Activity Center, Mart 2001, http:// www.planbleu.org/pub;ications/urbsprawl.pdf
6 ülkelerinde bitki örtüsünün ve sudaki yaşamın korunması amacıyla politikaların geliştirilmesi bir zorunluluktur. Plansız ve kaçak konut inşaatları, hem sağlık hem de güvenlik üzerinde tehdit oluşturmaktadır. Bu nedenle de yerel ve bölgesel yönetimlerin, şehre göç edenlerin geldiği bölgelerde sürdürülebilir kalkınma çabalarına odaklanarak ve bu bölgelere katılımlarını güçlendirecek gerekli yasal ve siyasi önlemleri alarak ve bunların yanı sıra gerekli sağlık ve sosyal hizmetleri sağlayarak ve büyüme ve istihdam yatarak, kentlere olan yönelime karşı önlemler almaları gerekmektedir. Yerel ve bölgesel yönetimlerin (YBY) karşılaştığı bir diğer sorun da Akdeniz de kentsel dönüşüm planlarının ve programlarının uygulanmasında görülmektedir. Her ne kadar bu planlar, özellikle su, enerji ve atık yönetimi alanlarında uluslararası standartlara uygun olarak geliştirilmiş olsa da genellikle eldeki kaynaklar ve teknik kapasiteyle uyum gösterememektedir. Bir diğer sorun da Akdeniz in güney ve doğusu ile kuzeyindeki ülkelerdeki farklı yasal düzenlemeler ve ekonomik gelişmişlik düzeyinin gösterdiği farklılıklardır. Örneğin, etkin bir ulaşım ağının olmaması ve buna mukabil özel otomobillerin ya da ticari taksilerin ve minibüslerin kullanımıyla kirlilik ve trafik sıkışıklığının ortaya çıkmasıyla ulaşım sorunu güney ve doğu Akdeniz ülkelerinde sıkıntı yaratmayı sürdürmektedir. Akdeniz in kuzeyindekiler yeniden şehirleşmeyi düşünürken, Akdeniz in güney ve doğusundakiler ise ileri şehir büyümesinin idare etmenin yollarını bulmaya çalışmaktadır. KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN ÖNÜNDEKİ TEHDİTLERİN AŞILMASINA YEREL VE BÖLGESEL YÖNETİMLER NASIL KATKIDA BULUNABİLİRLER? Akdeniz İçin Birlik, kentsel dönüşüm, adem-i merkeziyetçilik ve demokratik sürecin gelişimi konularında yerel ve bölgesel yönetimler arasındaki işbirliğini desteklemeli ve iyi yönetişim ve halkın katılımı için mekanizmaların güçlendirilmesi için çalışmalıdır. Bu, belli başlı adımlar atılarak sağlanabilir: Projeler ve faaliyetlerle ilgili unsurların, bölgedeki kentlerin ihtiyaçları ve bunların çözümünün, merkezi olmayan araştırma faaliyetlerinde uzmanlık alanlarının, en iyi uygulamaların ve izleme yeteneklerinin tanımlanması. Akdeniz bölgesindeki yerel ve bölgesel yönetimler arasındaki iletişimi iyileştirebilecek ve mevcut uzmanlıktan faydalanılmasını sağlayacak bir Borsa gibi bilgi değişim mekanizmasının kurulması. Akdeniz deki yerel ve bölgesel yönetimler arasında deneyimleri paylaşarak ve uzun dönemli ortaklıklar kurarak kentsel dönüşümü iyileştirecek şekilde eşleştirme programlarının yürürlüğe konulması.
7 Kendi ihtiyaçlarını en iyi tanımlayabilecek ve çözümler geliştirebilecek olanların halk olmasından dolayı yerel ve bölgesel yönetimlerin daha etkin karar alma mekanizmalarına halkın katılımının desteklenmesi ve demokratik gelişimin güçlendirilmesi. Kentsel gelişim alanındaki bütün mevcut programların, projelerin ve finansal kaynakların daha iyi bilinmesi ve projeler sunarak bunlara başvurulması. Esasında gerek özel sektör (özel vakıfların fonlaması, vb) gerekse de kamu sektöründen (uluslararası kuruluşlar, bölgesel bankalar, Avrupa Birliği, Avrupa Yatırım Bankası, UNESCO ve Avrupa Konseyi, vb) kentsel gelişimle ilgili projelere finansman kaynağı sağlamanın birçok yolu bulunmaktadır. 13. İyi yönetişim sürdürülebilir kentsel dönüşümün temelidir ve bu da, yetkilerin, şeffaflık, açıklık hesap verilebilirlik, katılım, etkinlik ve uygunluk esaslarına dayanan bir ortamda kullanılması anlamına gelmektedir. Bu nedenle, Akdeniz İçin Birlik in şunları yapması önerilmektedir: Hem bireylerin (çalışanların) hem de mali konuların hesap verebilir hale gelebilmesi için daha geniş anlamda merkeziyetçiliğin azaltılmasını desteklemeye yönelik çalışma yapmak. Kamu ve özel sektör arasında işbirliğini teşvik etmek. Parçalanmanın önlenmesi için alınacak önlemleri önermek ve çeşitli sektörler ile şehirlerin yenilenmesi ve canlandırılması amacını taşıyanlar arasındaki ilişkinin ve işbirliğinin artırılmasına yönelik politikalar uygulamak. Aile planlaması mekanizmaları konusunda yerel yönetimlerle birlikte çalışmak. Özellikle Akdeniz ülkelerinin iç kesimlerinde kıyıya yönelimi kontrol altına almak, büyük kentlerdeki enflasyonu kontrol altına almak ve kentlerdeki sınıf farkını sona erdirmek için orta ölçekli kentlerin planlanmasına ve geliştirilmesine odaklanmak. Yerel ve bölgesel yönetimlere (YBY) şehirlerin gelişigüzel gelişmesi ve ekilebilir alanlara yönelik saldırıların azaltılmasının yanı sıra toplumun ev atıklarının azaltılmasına katkı sağlayacak yöntemleri izlemeye ve yeniden dönüşüm yapmaya teşvik etmeleri konusunda yardımcı olmak. Özel otomobillerin kullanılmasıyla zararlı gazların salımını azaltarak ve çevre dostu otomobillerin ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını teşvik ederek kamu sağlığını korumak. AKDENİZ DE KENTSEL GELİŞİM STRATEJİSİNİN OLUŞTURULMASI KONUSUNDA ÖNERİLER Kentsel alanların sürdürülebilir bir geleceğe sahip olması, uzun dönemli vizyonu, stratejik planlamayı, güçlü liderliği ve halkın katılımını hesaba katacak politikaların yerel düzeyde oluşturulmasına bağlıdır. Ancak sürdürülebilir gelişmeye yönelik tehditlerin büyük olması ve yerel girişimlere destek verilmemesi nedeniyle yapılacak herhangi bir değişikliğin de sadece dışarıdan ya da merkezi olmayan değil içeriden de kentler ve eyaletler ya da bölgeler ve devlet 13 Bkz Ek I
8 tarafından da desteklenmesi gerekmelidir. Bu nedenle de bölgeye yönelik bir projenin amaçları şunlar olmalıdır: Şehirlerin potansiyel büyümesinin tahmin edilmesi ve planlanması Akdeniz şehirlerinin mirasının sahip olduğu değerin güçlendirilmesi Yaşam standartlarının iyileştirilmesi ve sınıf farklarının azaltılması Akdeniz şehirleri arasındaki dayanışma güçlendirilerek şehir yönetişiminin geliştirilmesi *** SİYASİ ÖNERİLER Sürdürülebilir kalkınma konusu Akdeniz İçin Birlik in önceliklerinden birisi olup, uygulamada da yerel ve bölgesel yönetimlerin tam katılımı gerekmektedir. Bölgesel ya da yerel düzeyde sorumlulukların belirlenmesi, belli bir düzeyde merkeziyetçilikten uzaklaşılmasını ve kendi insan ve mali kaynaklarına sahip olmasını sağlayarak, çok düzeyli bir yönetişim içerisinde yerel ve bölgesel yönetimlerin sürece dahil olan ulusal ve uluslar arası oyuncuları destekleme rolünü de yerine getirmesine yol açabilecektir. Yerel ve bölgesel yönetimlerin kentsel gelişim alanındaki deneyimlerinin katma değerine inanan ARLEM: Akdeniz bölgesinde sürdürülebilir bir kentsel gelişmenin desteklenmesi amacıyla bütün ülkelerdeki yerel ve bölgesel yönetimleri eşit bir şekilde uyum gösterecek hale getirecek ve bu sorunla mücadelede yeterli insan ve mali kaynağı sağlayacak biçimde kentsel gelişim konusunda bütünleşmiş ve ortak bir stratejinin oluşturulmasının yolunu açabilecek, yönetimin bütün katlarının dahil edildiği kentsel gelişmeyle ilgili AİB nezdinde bakanlar düzeyinde bir toplantı yapılması çağrısı yapmaktadır. YBY ler nüfusun kentsel yönetim, kentsel stratejik gelişim planlama, barınma, yerel ekonomik kalkınma ve iş fırsatlarının yaratılması, eğitim ve sağlık hizmetleri, ulaştırma ve çevreyi koruyacak şekilde temiz suya, elektriğe ve iletişim aygıtlarına erişim ihtiyaçlarının karşılanmasına konsantre olunması konusunda bir uzlaşmanın sağlanması için kendi paylarına düşen rolü oynama hazırdır. Sürdürülebilir kentsel gelişim, karar alma mekanizmalarına destek ve yönetim süreçleri, yerel politikaların idaresi ve uygulanması, kentlerde sosyal ve bölgesel uyumun sağlanması, ekonomik fırsatlar konusunda yeni nesillerin bilgilendirilmesi ve yerel halkın ihtiyaçlarının daha etkin bir şekilde yerine getirilmesi için güçlü kamu hizmeti yönetiminin teşvik edilmesi gibi kritik konuların belirlenmesinde Akdeniz İçin Birlik çerçevesinde oluşturularak ortak eylemlere katılmayı arzu etmektedir. Yerel ve bölgesel yönetimlerin, Akdeniz ülkeleri arasında işbirliğini destekleyecek şekilde tasarlanmış merkezlerin açılışına katılmalarının ve yerel ve bölgesel yönetimler ile kentsel gelişim alanında çalışan diğer kuruluşlar arasındaki işbirliğinin güçlendirilmesi yoluyla
9 deneyimlerin paylaşılmasının sağlanmasının gerektiğini AİB ve Üye Devletlere hatırlatmaktadır. Yerel ekonomi, sosyal hizmetler, çevre, kentsel stratejik kalkınma planlaması, şehircilik, mimarlık ve inşaat mühendisliği, yerel hareketlilik alanlarında özellikle de EMUNI nin desteğiyle üniversiteler arası diyalog yoluyla en iyi uygulamaların paylaşılmasının önemini AİB ve Üye Devletlere hatırlatmaktadır. CIUDAD, ENPI/CBC, Avrupa-Akdeniz Mirası ve Avrupa Akdeniz Bölgesel Programı gibi karşılıkları programlar yoluyla uluslararası işbirliği girişimlerine katılıma duyulan acil ihtiyacın altını çizmektedir. Kurulan başarılı ortaklıklar yoluyla bu tarz girişimler, sürdürülebilir kent projelerinin geliştirilmesinde ve güney Akdeniz ülkelerinde yaşayanlara bu tarz programların tanıtılmasında yerel ve bölgesel yönetimlerin rolünü de artırmaktadır. Geleceğe dönük kentsel gelişme çerçevesinde ortaya çıkacak sorunlarla mücadele için bir plan geliştirilmesi amacıyla Akdeniz in kıyıları arasında deneyim ve bilginin paylaşılmasını sağlayacak, "Akdeniz Sürdürülebilir Kalkınma Merkezi" benzeri araştırma ve çalışma merkezlerinin kurulmasının öneminin altını çizmek istemektedir. Yerel ve bölgesel yönetişimin gelişimi, kamu sağlığı ve sosyal korunma ile doğal afetlerin önlenmesi konularında ileriye dönük çalışmalara odaklanılması gerekmektedir. Bu bağlamda, Akdeniz ülkelerinin 20. yıl girişimine, "Akdeniz Mirası Merkezi"ne ve uzmanların uzmanlıkları, bilgileri ve eylem mekanizmalarına dikkat çekmek bir zorunluluktur. MENA bölgesinde kentsel gelişim meselesinin gelecekte de varlığını sürdüreceğini yinelemekte ve bu nedenle de oluşturulacak politikaların aynı zamanda diğer şehirlerdeki terk edilmiş endüstriyel alanların da nasıl geliştirileceği konusuna odaklanması gerekliliğinin altını çizmektedir. Yerel ve bölgesel yönetimlerin, ulusal hükümetlerle birlikte sürdürülebilir kentsel politikaların geliştirilmesinde kilit oyuncuları olmaları gerekmektedir. Hem siyasi ve finansal hem de bilgi birikimi anlamında sürdürülebilir kentsel gelişim projelerinin başlamasına destek verecek ve Akdeniz çevresinde kentsel gelişim süreçlerine dahil olan farklı oyuncular arasında bir ağ oluşturacak şekilde Akdeniz'deki kentsel gelişimle ilgilenecek bir Akdeniz Kent Ajansı'nın kurulması çağrısı yapmaktadır. ARLEM böyle bir kurumu destekleyecek ve makul maliyetli sonuçların ortaya çıkması için bu kurumla işbirliği yapmak için çalışacaktır. En iyi uygulamaların teatisinin yapılması ve hem sorunlar hem de fırsatlar için ortak bir vizyonun sağlanması için AİB'ye siyasi tartışmaların ilk aşamalarından itibaren yerel ve bölgesel yönetimleri sürece dahil etmesi ve kentsel gelişim meseleleriyle ilgili olarak ulusal ve bölgesel düzeydeki yasal düzenlemeleri, başlıca özelliklerini, uygulama deneyimlerini ve geleceğe dönük trendleri vurgulayarak tanımlayan güncel bir listenin oluşturulması çağrısı yapmaktadır. Akdeniz ülkeleri arasındaki etkileşimle ilgili mevcut zorlukları hatırlatmakta ve daha iyi bir diyalogun kurulabilmesi için çok katmanlı yönetişim kavramının çok katmanlı işbirliğine genişletilmesinin önemini yinelemektedir.
10 ARLEM'in eş başkanlarından, bu raporu Akdeniz İçin Birlik'in devlet veya hükümet başkanlarına, AİB genel sekreterine ve organlarına, Avrupa Konseyi Başkanı'na ve Avrupa kurum ve organlarının başkanlarına iletmelerine istemektedir.
11 Ek I: ÖRNEK OLAY: Safakes Büyük Gelişme Stratejisi (SBGS) 14 Tunus un en büyük ikinci kenti olan Safakes, kent nüfusunun ve etrafındaki belediyelerde yaşayanların yaşam kalitesinin iyileştirilmesi için eşit ve sürdürülebilir bir büyümenin katılım yoluyla desteklenmesi amacıyla geliştirilen eylem merkezli bir süreç olarak Kent Stratejik Gelişim metodunun kullanıldığı bir başarı öyküsüdür. SBGS, Ekim 2002 ile Nisan 2005 tarihleri arasında yürütülmüştür. Önemli bir katılımcı sürecin sonunda (5000 den fazla kişi, birçok yerel ve ulusal STK, üniversite, girişimci örgütü ve bakanlıklar gibi kurumlar ) Büyük Safakes in geleceğine ilişkin vizyon tanımlanmış, bu yönde izlenecek stratejik çizgi ve 15. yapılandırma projeleri ve buna eşlik eden 37 eylem belirlenmiştir. Bunu takip edecek Kalkınma Gözlemevi yaratılmış ve 72 gösterge belirlenmiştir. Bunların içinden SBGS, Güney Yakası Bütünleşmiş Yönetim gibi bazı projelerle bu bölgeye ilişkin projelerin yapılandırılmasının desteklenmesi için uygulanmış, Safakes Kalkınma Stratejisi İkinci Fazı (devam ediyor) ile de belediyeler arası ilişkiler, toplu taşıma, popüler mahallelerin yenilenmesi, Medina nın geliştirilmesi, ekonomik rekabetçilik ve genç istihdamı gibi konularda diğer strateji çizgilerinin belirlenmesi amaçlamıştır. Barselona, Marsilya, Roma belediyeleri, Medcities ağı, Avrupa Komisyonu, Kentler İttifakı, PNUD, Dünya Bankası, AFD, GTZ ve Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) gibi bazı Akdeniz kentleri ve uluslararası kurumlar bu projeleri desteklemiştir. Bu stratejik sürecin bazı somut sonuçları şöyledir: (i) Tunus Devlet Başkanlığı güney kıyı şeridinin gelişmesi önünde engel olan büyük fosfat sanayisinin yerinin değiştirilmesi kararı, (ii) Tunus 11. Çerçeve Planı na 8 yapılandırma projesi ve izleyen eylemler ile finanse edilmek üzere eklenen 6 diğer projenin eklenmesi, (iii) Avrupa Yatırım Bankası nın (EIB) gerçekleştirdiği Safakes toplu taşıma fizibilite çalışması ve (iv) kısa süre önce nihai halini alan Medina Yerel Gündem 21. Buna karşılık, bu somut sonuçların yanı sıra ortaya çıkan ana sonuç, Safakes ve çevresindeki belediyelerin yerel ve ulusal öğeleriyle ve diğer belediyeler ve uluslararası kurumlarla işbirliği yaparak kendi orta ve uzun vadeli geleceklerini tanımlayabilir ve destekleyebilir kapasiteye erişmeleridir. 14 MEDCITIES network experience