1.Ulusal Kuraklık ve Çölleşme Sempozyumu 16-18 Haziran 2009 Konya Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü Md lüğü yayını 2010, Editör: Dr. Çetin Palta Bildiri kitabı sh. 155-162 de yayınlanmıştır. ISINMA VE KURAKLAġMA SÜRECĠNDE ĠÇ ANADOLU DA ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ VE ORMANLARIN, AĞAÇLANDIRMALARIN, RÜZGÂR PERDELERĠNĠN ÖNEMĠ ÖZET M.DOĞAN KANTARCI * Dünya daki iklim değiģikliğinin Türkiye üzerindeki etkisi giderek belirginleģmektedir. Meteoroloji istasyonlarımızın ölçmelerini Dönemsel değerlendirme yöntemi ile incelediğimizde, Türkiye deki ısınma/kuraklaģma sürecini daha iyi kavramak mümkün olmaktadır. Özellikle Ġç Anadolu Bölgesi ndeki dönemsel sıcaklık artıģı ve yağıģ azalması; kuraklık sürecini çölleģme sürecine dönüģtürecek ölçektedir. Ġç Anadolu nun geniģ tarım ve otlak alanlarında kurak dönemde toprakların ince bölümleri (ince kum, toz ve kil) rüzgârla taģınmaktadır. AĢırı buharlaģma toprakların tuzlanmasına ve tuzlu alanların geniģlemesine sebep olmaktadır. Göller kurumaktadır. Ġç Anadolu daki yerleģme alanlarında kalitesiz linyit kömürünün halka bedava dağıtılması ve ısınmak için kullanılması önemli bir hava kirliliğine ve buzlu cam (sera) etkisine sebep olmuģtur. Kirli havanın (özellikle SO2) orman ağaçlarının (Karaçam, Sedir vd.) ibrelerine etkisi sarı asit yanıkları ile belirlenmiģtir. Kömür dumanının yarattığı buzlu cam etkisi en belirgin olarak Ereğli deki aylık ve yıllık sıcaklık artıģları (1.3 Cº/yıl) ve yüksek buharlaģma değerleri ile fark edilmektedir. Ġç Anadolu da Karapınar kumul ağaçlandırması, Altınova DÜÇ rüzgâr perdeleri ve yaygın orman ağaçlandırmaları ile yöntem, bakım, ağaç türü seçimi vb. konularında önemli bilgi birikimi sağlanmıģtır. Ġç Anadolu nun çölleģmesini, rüzgâr erozyonunu, aģırı buharlaģmayı, kurumayı, tuzlanmayı önlemek, dengeli ve devamlı bir su üretimini sağlamak, için yamaç arazide tahrip edilmiģ (otlağa dönüģtürülmüģ) orman alanlarının ağaçlandırılması, düz ve hafif eğimli arazideki otlaklarda rüzgâr perdelerinin tesisi gerekmektedir. CLIMATE CHANGE IN THE CENTRAL ANATOLIA REGION DURING THE WARMING AND DROUGHT PERIOD AND THE SIGNIFICANCE OF FORESTS, FORESTATION ACTIVITIES, AND WINDBREAKS The effect of the global warming is getting to be more evident in Turkey. In order to have a better understanding of the effect of warming/drought period on Turkey, the measurements of meteorological stations might be examined via the method of seasonal evaluation. Seasonal temperature increase and precipitation decrease rates in the Central Anatolia Region bring out the possibility of facing desertification and drought periods. The topsoil (fine sand, dust and clay) of the vast agricultural areas and grasslands of Central Anatolia region is removed by the wind especially during aridity. Due to excessive evaporation, soil becomes saltier, salty areas keep extending, and lakes get drier. The distribution of lignite coal of poor quality to the people in the settlement areas of Central Anatolia and the use of this poor quality giveaway coal have resulted in a significant amount of increase in the air pollution and greenhouse effect. The damage of polluted air (especially SO2) on the needles of forest trees (as Pinus nigra, Cedrus libani,etc) has been detected as yellow acid burnt. The effect of greenhouse gas emerged from coal burning is most apparent on Ereğli having monthly and annual temperature increase as 1.3 Cº/year and high evaporation rates. A considerable amount of knowledge concerning the subjects as methodology, maintenance, choice of tree species has been attained from the studies carried out in different parts of Central Anatolia such as Karapınar sand dune forestation, Altınova DÜÇ windbreaks, and widespread forest plantation areas. It is an urgent need that forest land on the destroyed hills (turned into grasslands) is afforested and windbreak plants are constructed on the level or slight sloping grasslands in order to prevent the desertification of Central Anatolia, wind erosion, excessive evaporation, drying up, and salinisation and to provide a steady and continuous water supply (production). (*) Prof. Dr. M. Doğan Kantarcı (EM), Ġst. Üni. Orman Fakültesi Toprak Ġlmi ve Ekoloji Abd. Bahçeköy / Ġstanbul Tlf. 0532-416 65 97, E.Mail : mdkant@istanbul.edu.tr

1.GĠRĠġ Küresel ısınma olayı atmosferdeki CO2 in 284 ppmv den 360 ppmv ye artması sonucunda yeryüzüne yakın hava tabakasında yıllık ortalama sıcaklığın 1,4 Cº artacağı hesabına dayanmaktadır. Atmosferde artan CO2 miktarının küresel ısınmadaki payının % 65 olduğu bildirilmiģtir. Atmosferdeki CO2 oranının 380 ppmv ve üstüne (mevsimlik değiģim) yükseldiği göz önüne alınırsa küresel ısınmanın boyutu daha belirginleģir. Türkiye de küresel ısınmadan etkilenmiģ ve Isınma / kuraklaģma sürecine girmiģtir. Bu süreç, Ġç Anadolu Bölgesi ve benzeri bölgelerde bir çölleģme sürecine dönüģmüģtür. ÇölleĢme; aģırı buharlaģma ile su kaybına ve giderek tuzlanmaya ve rüzgâr erozyonuna sebep olmaktadır. Akdeniz ve Karadeniz in etkisi altındaki dağlık arazilerde sıcak çekirdekli siklonların oluģumu, bunlara bağlı olarak sağanak yağıģların ve sellerin oluģumu giderek sıklaģmıģtır. Ġç Anadolu da ise soğuk ve kuru kuzey cephesi ile sıcak ve kuru güney cephesinin (hava kütlelerinin) karģılaģması sıcak çekirdekli siklon oluģumuna ve sağanak yağıģlara sebep olmamakta ise de Ģiddetli bir rüzgâr erozyonuna sebep olabilecek hava hareketlerini yaratmaktadır. Isınma ve kuraklaģma sürecinin Ġç Anadolu daki etkisinin kavranabilmesi için öncelikle ortalama sıcaklık, yağıģ ve buharlaģma değerlerinin incelenmesi, elde edilen sonuçların arazi niteliği, kullanımına göre değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu değerlendirme temeline göre; orman alanlarının ve otlak alanlarının ağaçlandırılması, tarım alanlarının sulanması (tür seçimi ve sulama yöntemleri dahil) konularında uygulamayı yönlendirebilecek kararlara varılabilir. 2. ĠÇ ANADOLU DA ORTALAMA SICAKLIK VE YAĞIġLARIN DÖNEMSEL DEĞĠġĠMĠ Ġç Anadolu da ölçmelere devam eden 26 meteoroloji istasyonu belirlenmiģtir. Çerçeveyi biraz daha geniģletmek ve istasyon sayısını arttırmak mümkündür. Bu 26 meteoroloji istasyonundan 7 tanesinin ortalama sıcaklık ve yağıģ ölçmeleri incelenerek elde edilen sonuçlar değerlendirilmiģtir. Ġnceleme,, ve dönemlerine göre yapılmıģtır. Dünyada dört yanardağın 1982-1991 arasında patlaması sonucunda çıkan toz ve gazların stratosfere ulaģması ile 1. Körfez savaģında Kuveyt petrol kuyularının yakılması olayları göz önüne alınarak dönemi ayırt edilmiģtir. Son dönem ise küresel ısınmanın belirginleģme dönemidir. 2.1. ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERĠNĠN DÖNEMSEL DEĞĠġĠMĠ Isınma ve kuraklaģma sürecinde 1970-2006 arasında Ġç Anadolu da ortalama sıcaklıklar artmaktadır. Ancak aradaki döneminde ortalama sıcaklık değerlerinde dikkat çekici bir azalma olduğu görülmektedir. Ortalama sıcaklıkların dönemindeki değerlerinin, dönemi ile kıyaslanması yanıltıcı sonuçlar vermektedir. Çünkü döneminde ortalama sıcaklıkların azalması yanardağların ve Kuveyt petrol yataklarındaki yangının etkisine de bağlıdır. Bu sebeple; Ġç Anadolu da ve Türkiye nin diğer bölgelerinde yaptığımız araģtırmalarda ve değerlendirmelerde 1929-1970 dönemindeki ortalama sıcaklıklar temel alınmıģtır.

Konya da yıllık ortalama sıcaklık değerleri döneminde 11,5 Cº iken, döneminde 11,1 Cº ye düģtüğü, döneminde 11,6 Cº ye yükseldiği hesaplanmıģtır. Yıllık ortalama sıcaklıkların dönemsel değiģimi pek belirgin değildir. Ancak aylık ortalama sıcaklık değerleri dönemine göre döneminde VI. ayda 0,7 Cº, VII. ayda 0,9 Cº, VIII. ayda 0,6 Cº, IX. Ayda 0,9 Cº artmıģtır (ġekil 1). Çumra da yıllık ortalama sıcaklık değerleri 1957-1970 döneminde 11,1 Cº iken, döneminde Cº ye düģtüğü, döneminde 11,8 Cº ye yükseldiği hesaplanmıģtır. Yıllık ortalama sıcaklıkların dönemsel değiģimi biraz daha belirgindir. Aylık ortalama sıcaklık değerleri 1957-1970 dönemine göre döneminde III. ayda 1,0 Cº, IV. ayda 1,3 Cº, V. ayda 1,1 Cº, VI. ayda 1,4 Cº, VII. ayda 1,6 Cº, VIII. ayda 0,9 Cº, IX. Ayda 1,7 Cº artmıģtır (ġekil 2). Aylık sıcaklık artıģları belirgin bir ısınmayı iģaret etmektedir. Karaman da yıllık ortalama sıcaklık değerleri döneminde 11,8 Cº iken, döneminde 11,4 Cº ye düģtüğü, döneminde 12,1 Cº ye yükseldiği hesaplanmıģtır. Yıllık ortalama sıcaklıkların dönemsel değiģimi çok belirgin değildir. Ancak aylık ortalama sıcaklık değerleri dönemine göre döneminde V. ayda 2,1 Cº, VI. ayda 1,2 Cº, VII. ayda 1,5 Cº, VIII. ayda 1,6 Cº, IX. Ayda 1,8 Cº, X. ayda 1,0 Cº artmıģtır (ġekil 3). Aylık sıcaklık artıģları belirgin bir ısınmayı iģaret etmektedir. Karapınar da yıllık ortalama sıcaklık değerleri 1953-1970 döneminde 11,2 Cº iken, döneminde 10,4 Cº ye düģtüğü, döneminde 11,5 Cº ye yükseldiği hesaplanmıģtır. Yıllık ortalama sıcaklıkların dönemsel değiģimi çok belirgin değildir. Ancak aylık ortalama sıcaklık değerleri 1953-1970 dönemine göre döneminde V. ayda 1,0 Cº, VI. ayda 0,6 Cº, VII. ayda 1,0 Cº, VIII. ayda 1,0 Cº, IX. Ayda 1,0 Cº, X. ayda 0,9 Cº artmıģtır (ġekil 4). Aylık sıcaklık artıģları daha belirgin bir ısınmayı iģaret etmektedir. Ereğli de yıllık ortalama sıcaklık değerleri 1944-1970 döneminde 11,1 Cº iken, döneminde Cº ye düģtüğü, döneminde 12,4 Cº ye yükseldiği hesaplanmıģtır. Yıllık ortalama sıcaklıkların dönemsel değiģimi 1,3 Cº olup çok belirgindir. Aylık ortalama sıcaklık değerleri 1944-1970 dönemine göre döneminde V. ayda 1,7 Cº, VI. ayda 2,1 Cº, VII. ayda 3,3 Cº, VIII. ayda 3,2 Cº, IX. Ayda 3,3 Cº, X. ayda 2,9 Cº artmıģtır (ġekil 5). Aylık sıcaklık artıģları çok belirgin bir ısınmayı ve kuraklaģmayı iģaret etmektedir. Aksaray da yıllık ortalama sıcaklık değerleri döneminde 11,8 Cº iken, döneminde 11,4 Cº ye düģtüğü, döneminde 12,6 Cº ye yükseldiği hesaplanmıģtır. Yıllık ortalama sıcaklıkların dönemsel değiģimi 0,8 Cº olup belirgindir. Aylık ortalama sıcaklık değerleri dönemine göre döneminde V. ayda 1,5 Cº, VI. ayda 1,8 Cº, VII. ayda 1,9 Cº, VIII. ayda 2,4 Cº, IX. Ayda 1,6 Cº, X. ayda 1,4 Cº artmıģtır (ġekil 6). Aylık sıcaklık artıģları belirgin bir ısınmayı ve kuraklaģmayı iģaret etmektedir.

SICAKLAIK Cº 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Şekil 1 ve 2 basılan bildiriye konulmamış. ŞEKİL 1. KONYA DA (1028 m) AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLIK 1970 12,1 1971 11,4 1972 11,7 1973 11,5 1974 11,6 1975 1976 10,7 1977 11,7 1978 12,4 1979 12,6 1980 11,7 1981 12,3 1982 11,1 1983 11,2 1984 11,8 1985 12,1 1986 12,4 1987 11,3 1988 10,6 1989 10,6 1990 10,7 1991 11,5 1992 9,2 1993 10,6 1994 12,1 1995 10,9 1996 11,7 1997 10,4 1998 12,2 1999 12,3 2000 10,9 2001 13,2 2002 10,9 2003 11,6 2004 11,5 2005 11,4 2006 11,8 13,5 12,5 11,5 10,5 9,5 8,5 26,0 25,0 24,0 23,0 22,0 21,0 20,0 1 1 17,0 16,0 15,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0 KONYA'DA AYLIK SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ AYLAR KONYA'DA YILLIK ORTALAMA SISAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ 11,7 Cº 11,5 Cº 11,1 Cº KONYA'DA AYLIK SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ y = -0,005x + 22,88 R² = 0,006 1970-81 1982-93 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII AYLAR DÖNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YIILIK -0,1 1,5 5,1 15,8 19,7 23,1 23,0 17,9 12,4 6,7 2,0 11,5-0,3 2,2 6,7 11,3 15,8 20,1 23,6 22,3 18,4 12,4 6,0 1,6 11,7-0,6 0,4 4,9 11,3 15,2 19,9 22,9 22,6 18,5 12,1 5,2 0,8 11,1 0,0 1,4 5,3 10,6 15,5 20,4 24,0 23,6 18,8 12,7 5,8 1,4 11,6 11,6 Cº 1982 EL CHİCON YANARDAĞI (MEKSİKA) 1982 NEVADO DELRUİZ YANARDAĞI (KOLOMBİYA) 1991 UNZEN YANARDAĞI (GÜNEY JAPONYA) 1991 PİNATUBO YANARDAĞI (FİLİPİNLER) OCAK-ŞUBAT 1991 I. KÖRFEZ SAVAŞI KUVEYT PETROL KUYULARI YANGINIINDAN ÇIKAN GAZ BULUTLARININ RÜZGÂRLA TÜRKİYE ÜZERİNE TAŞINMASI. M. DOĞAN KANTARCI ŞEKİL 2. ÇUMRA DA (1013 m) AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLIK 1972 9,7 1973 10,8 1974 10,9 1975 10,6 1976 10,5 1977 11,3 1978 11,7 1979 1980 11,1 1981 11,7 1982 10,4 1983 10,5 1984 1985 1986 1987 10,7 1988 11,2 1989 10,6 1990 10,6 1991 10,9 1992 1993 10,4 1994 12,3 1995 11,3 1996 1997 10,8 1998 12,4 1999 12,7 2000 2001 13,3 2002 11,1 2003 11,3 2004 11,5 2005 2006 11,8 13,5 12,5 11,5 10,5 9,5 8,5 25,0 24,0 23,0 22,0 21,0 20,0 1 1 17,0 16,0 15,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0-3,0 ÇUMRA'DA YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ y = 5E-19x 5,865 R² = 0,159 ÇUMRA'DA AYLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 AYLAR ÇUMRA'DA AYLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ 1957-1970 11,1 Cº 1971081 Cº 10,7 Cº YILLIK I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1957-1970 0,2 0,9 5,3 10,3 15,5 19,2 22,0 21,5 16,4 11,3 6,7 3,7 11,1-0,6 1,7 6,2 10,7 15,3 19,5 22,5 21,4 17,5 12,5 5,6 1,1-0,9-0,3 4,7 11,5 15,1 19,4 21,8 21,5 17,4 11,5 5,4 1,1 10,7 0,2 2,2 6,3 11,6 16,6 20,6 23,6 22,4 18,1 11,7 5,9 2,2 11,8 11,8 Cº 1957-1970 1982 EL CHİCON YANARDAĞI (MEKSİKA) 1982 NEVADO DELRUİZ YANARDAĞI (KOLOMBİYA) 1991 UNZEN YANARDAĞI (GÜNEY JAPONYA) 1991 PİNATUBO YANARDAĞI (FİLİPİNLER) OCAK-ŞUBAT 1991 I. KÖRFEZ SAVAŞI KUVEYT PETROL KUYULARI YANGINIINDAN ÇIKAN GAZ BULUTLARININ RÜZGÂRLA TÜRKİYE ÜZERİNE TAŞINMASI M. DOĞAN KANTARCI

1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Şekil 3 ve 4 basılan bildiriye konulmuş. ŞEKİL 3. KARAMAN DA (1025 m) AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLIK 1970 12,3 1971 11,7 1972 10,5 1973 11,4 1974 11,6 1975 10,9 1976 10,8 1977 11,4 1978 12,4 1979 12,7 1980 11,7 1981 12,5 1982 1983 1984 11,7 1985 11,9 1986 12,4 1987 11,7 1988 11,8 1989 11,7 1990 11,2 1991 11,5 1992 9,4 1993 10,9 1994 12,8 1995 11,9 1996 12,7 1997 11,4 1998 13,1 1999 12,9 2000 11,2 2001 13,3 2002 11,4 2003 2004 12,1 2005 2006 12,2 2007 12,3 2008 12,1 13,5 12,5 11,5 10,5 9,5 8,5 26,0 25,0 24,0 23,0 22,0 21,0 20,0 1 1 17,0 16,0 15,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0 KARAMAN'DA YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ 11,8 Cº 11,7 Cº 11,4 Cº KARAMAN'DA AYLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ y = 0,020x - 28,64 R² = 0,089 1994-2008 1 2 3 4 5AYLAR 6 7 8 9 10 11 12 KARAMAN'DA AYLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ DÖNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK 1,3 2,4 6,1 14,8 19,8 22,8 22,3 17,3 12,1 7,8 4,2 11,8 0,1 2,6 6,7 11,1 15,6 19,8 23,3 21,9 18,2 12,7 6,5 1,6 11,7-0,7-0,1 5,0 11,9 15,7 20,2 23,0 22,7 18,5 12,3 6,2 1,6 11,4 1994-2008 0,6 1,6 6,2 11,3 16,9 21,0 24,3 23,9 19,1 13,1 6,5 2,2 12,2 1994-2008 12,2 Cº 1982 EL CHİCON YANARDAĞI (MEKSİKA) 1982 NEVADO DELRUİZ YANARDAĞI (KOLOMBİYA) 1991 UNZEN YANARDAĞI (GÜNEY JAPONYA) 1991 PİNATUBO YANARDAĞI (FİLİPİNLER) OCAK-ŞUBAT 1991 I. KÖRFEZ SAVAŞI KUVEYT PETROL KUYULARI YANGINIINDAN ÇIKAN GAZ BULUTLARININ RÜZGÂRLA TÜRKİYE ÜZERİNE TAŞINMASI. M. DOĞAN KANTARCI ŞEKİL 4. KARAPINAR DA (1004 m) AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLIK 1970 11,7 1971 10,8 1972 9,6 1973 10,4 1974 10,9 1975 10,3 1976 10,4 1977 11,1 1978 11,5 1979 1980 10,9 1981 11,6 1982 9,9 1983 10,3 1984 10,6 1985 10,9 1986 11,4 1987 10,7 1988 10,9 1989 10,6 1990 10,5 1991 10,7 1992 8,6 1993 10,1 1994 1995 1996 11,8 1997 10,5 1998 12,1 1999 12,2 2000 10,7 2001 12,9 2002 10,8 2003 11,5 2004 11,4 2005 11,4 2006 11,5 13,5 12,5 11,5 10,5 9,5 8,5 25,0 24,0 23,0 22,0 21,0 20,0 1 1 17,0 16,0 15,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0-3,0 KARAPINAR'DA YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ KARAPINAR'DA AYLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ y = 4E-13x 4,066 R² = 0,086 1953-1970 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 AYLAR KARAPINAR'DA AYLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ DÖNEMLER 1953-1970 11,2 Cº 10,9 Cº 10,4 Cº YILLIK I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1953-1970 -0,4 1,6 5,8 10,4 15,2 19,7 22,7 21,9 17,0 11,1 6,3 3,0 11,2-0,8 1,7 5,9 10,5 15,1 19,5 22,9 21,5 17,3 11,6 5,4 0,7 10,9-1,5-1,0 4,1 11,1 14,9 19,4 22,3 21,9 17,3 11,1 5,0 0,7 10,4 0,2 1,5 5,3 10,6 16,2 20,3 23,7 22,9 1 5,6 1,7 11,5 11,5 Cº 1982 EL CHİCON YANARDAĞI (MEKSİKA) 1982 NEVADO DELRUİZ YANARDAĞI (KOLOMBİYA) 1991 UNZEN YANARDAĞI (GÜNEY JAPONYA) 1991 PİNATUBO YANARDAĞI (FİLİPİNLER) OCAK-ŞUBAT 1991 I. KÖRFEZ SAVAŞI KUVEYT PETROL KUYULARI YANGINIINDAN ÇIKAN GAZ BULUTLARININ RÜZGÂRLA TÜRKİYE ÜZERİNE TAŞINMASI M. DOĞAN KANTARCI

1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Şekil 5 ve 6 basılan bildiriye konulmamış. ŞEKİL 5. KONYA EREĞLİ SİNDE (1044 m) AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLIK 1970 11,5 1971 10,9 1972 9,6 1973 10,8 1974 10,8 1975 10,2 1976 10,1 1977 10,9 1978 11,7 1979 12,2 1980 11,6 1981 1982 10,7 1983 10,8 1984 11,3 1985 11,4 1986 11,8 1987 11,3 1988 11,2 1989 11,5 1990 11,2 1991 11,3 1992 9,1 1993 10,8 1994 12,7 1995 11,9 1996 12,8 1997 11,3 1998 12,8 1999 13,1 2000 11,5 2001 13,7 2002 11,8 2003 12,3 2004 12,5 2005 12,7 2006 11,5 13,5 12,5 11,5 10,5 9,5 8,5 26,0 25,0 24,0 23,0 22,0 21,0 20,0 1 1 17,0 16,0 15,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0-3,0 EREĞLİ'DE (KONYA) YILLIK ORTALAMA SICAKLIKLARIN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ 1944-1970 11,1 Cº Cº EREĞLİ'DE (KONYA) AYLIK SICAKLIKLARIN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ y = 0,002e 0,004x R² = 0,312 1944/50-1970 1970-81 1982-93 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 AYLAR EREĞLİ'DE AYLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ AYLAR Cº YILLIK DÖNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1944/50-1970 1,1 2,1 6,4 11,5 15,3 1 21,2 20,4 15,7 10,2 6,6 3,3 11,1 1970-81 -0,6 2,0 6,5 11,1 15,2 19,2 22,5 21,0 17,0 11,7 5,7 1,0 1982-93 -1,1-0,2 4,9 15,5 19,9 22,8 22,2 17,9 11,9 5,7 0,9 1,0 2,4 6,5 11,8 17,0 21,1 24,5 23,6 1 13,1 6,8 2,3 12,4 12,4 Cº 1982 EL CHİCON YANARDAĞI (MEKSİKA) 1982 NEVADO DELRUİZ YANARDAĞI (KOLOMBİYA) 1991 UNZEN YANARDAĞI (GÜNEY JAPONYA) 1991 PİNATUBO YANARDAĞI (FİLİPİNLER) OCAK-ŞUBAT 1991 I. KÖRFEZ SAVAŞI KUVEYT PETROL KUYULARI YANGINIINDAN ÇIKAN GAZ BULUTLARININ RÜZGÂRLA TÜRKİYE ÜZERİNE TAŞINMASI. M. DOĞAN KANTARCI ŞEKİL 6. AKSARAY DA (980 m) AYLIK VE YILLIK SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLIK 1970 12,3 1971 11,6 1972 10,4 1973 11,1 1974 11,3 1975 1976 10,6 1977 11,7 1978 12,1 1979 12,7 1980 11,5 1981 12,4 1982 11,1 1983 10,9 1984 11,6 1985 11,5 1986 12,3 1987 11,5 1988 11,6 1989 11,7 1990 11,6 1991 11,9 1992 10,1 1993 11,3 1994 13,2 1995 12,3 1996 13,2 1997 11,6 1998 13,2 1999 13,3 2000 11,6 2001 13,9 2002 11,6 2003 12,5 2004 12,2 2005 12,6 2006 12,4 2007 12,8 2008 12,9 14,5 13,5 12,5 11,5 10,5 9,5 8,5 26,0 25,0 24,0 23,0 22,0 21,0 20,0 1 1 17,0 16,0 15,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0-3,0-4,0 AKSARAY'DA YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ 11,8 Cº 11,6 Cº 11,4 Cº AKSARAY'DA AYLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ y = 1E-21x 6,667 R² = 0,286 1994-2008 1 2 3 4 5 6 AYLAR 7 8 9 10 11 12 AKSARAY'DA AYLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ DÖNEMLER AYLAR YILLIK I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 0,8 2,4 6,8 11,1 15,6 19,4 22,7 21,9 17,5 12,2 7,7 4,0 11,8-0,2 2,5 6,8 11,1 15,5 19,7 23,1 21,8 17,7 12,5 6,5 1,6 11,6-0,5 1,4 5,4 11,9 15,7 19,9 23,0 22,8 18,3 12,4 6,2 1,6 11,4 1994-2008 -2,3 2,1 6,7 11,6 17,1 21,2 24,6 24,3 19,1 13,6 7,3 2,6 12,6 12,6 Cº 1982 EL CHİCON YANARDAĞI (MEKSİKA) 1982 NEVADO DELRUİZ YANARDAĞI (KOLOMBİYA) 1991 UNZEN YANARDAĞI (GÜNEY JAPONYA) 1991 PİNATUBO YANARDAĞI (FİLİPİNLER) OCAK-ŞUBAT 1991 I. KÖRFEZ SAVAŞI KUVEYT PETROL KUYULARI YANGINIINDAN ÇIKAN GAZ BULUTLARININ RÜZGÂRLA TÜRKİYE ÜZERİNE TAŞINMASI. M. DOĞAN KANTARCI

BUHARLAŞMA mm/m² 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Şekil 6 ve 7 basılan bildiriye konulmuş. ŞEKİL 7. CİHANBEYLİ DE (969 m) AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLIK 13,5 1970 11,6 1971 10,8 1972 12,5 1973 10,5 1974 10,4 1975 10,4 11,5 1976 9,9 1977 10,7 1978 11,2 1979 11,8 10,5 1980 10,8 1981 11,5 1982 10,1 9,5 1983 1984 10,6 1985 10,8 8,5 1986 11,4 1987 10,7 1988 10,8 1989 10,9 1990 10,8 26,0 1991 10,8 25,0 24,0 1992 9,8 23,0 22,0 1993 10,5 21,0 20,0 1994 12,2 1 1 1995 11,1 17,0 16,0 1996 15,0 1997 10,7 1998 12,3 1999 12,3 2000 10,8 7,0 2001 13,2 6,0 5,0 2002 11,4 4,0 3,0 2003 12,2 2,0 1,0 2004 11,9 0,0-1,0 2005 12,2-2,0-3,0 2006 11,9 CİHANBEYLİ'DE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ 11,1 Cº 10,8 Cº 10,6 Cº y = 0,043x - 75,00 R² = 0,333 CİHANBEYLİ'DE AYLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 AYLAR CİHANBEYLİ'DE AYLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ AYLAR YILLIK I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1929-70 0,4 1,2 2,3 10,2 15,0 19,3 22,4 22,0 17,4 6,3 2,7 11,1-1,2 1,3 5,6 10,1 14,7 19,4 23,0 21,6 17,4 11,8 5,5 0,7 10,8-1,5-0,7 4,4 10,7 14,8 19,5 22,5 22,4 1 11,6 4,9 0,6 10,6 0,3 1,5 5,4 10,8 16,4 20,7 24,4 23,5 18,7 12,7 6,0 1,5 11,9 11,9 Cº 1929-70 1982 EL CHİCON YANARDAĞI (MEKSİKA) 1982 NEVADO DELRUİZ YANARDAĞI (KOLOMBİYA) 1991 UNZEN YANARDAĞI (GÜNEY JAPONYA) 1991 PİNATUBO YANARDAĞI (FİLİPİNLER) OCAK-ŞUBAT 1991 I. KÖRFEZ SAVAŞI KUVEYT PETROL KUYULARI YANGINIINDAN ÇIKAN GAZ BULUTLARININ RÜZGÂRLA TÜRKİYE ÜZERİNE TAŞINMASI M. DOĞAN KANTARCI ŞEKİL 8. İÇ ANADOLU DA AYLIK VE YILLIK ORTALAMA BUHARLAŞMA MİKTARLARI (1970-2006) 350,0 340,0 330,0 320,0 3 300,0 290,0 280,0 270,0 260,0 250,0 240,0 230,0 220,0 2 200,0 190,0 180,0 170,0 160,0 150,0 140,0 130,0 120,0 1 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 0,0 AYLAR İÇ ANADOLU'DA AÇIK SU YÜZEYİNDEN AYLIK ORTALAMA BUHARLAŞMA MİKTARLARI (1970-2006) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII KONYA KONYA 1970-2006 KARAMAN KARAPINAR EREĞLİ AKSARAY CİHANBEYLİ AYLIK ORTALAMA BUHARLAŞMA (mm/m²) 5 YAZ YILLIK İSTASYON AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII AYI TOPL. TOPL. mm KONYA 21,4 32,0 66,1 103,2 117,5 146,3 201,8 202,5 13 81,9 39,5 22,9 806,1 1186,7 KONYA 1970-2006 1 25,0 60,0 94,9 161,5 216,5 277,0 255,7 183,9 107,2 24,4 3,1 1094,6 2521,8 1970-2006 FARK 288,5 1335,1 KARAMAN 1970-2006 93,7 151,7 194,3 225,8 164,0 97,3 28,2 833,1 955,0 KARAPINAR 1970-2006 13,4 80,4 155,0 199,9 267,8 249,3 168,9 82,8 19,7 1040,9 1237,2 EREĞLİ 1970-2006 101,3 18 243,0 326,9 292,5 193,7 108,6 17,6 1245,1 1472,6 AKSARAY 1930-1970 14,6 109,3 170,5 223,6 284,8 269,6 188,2 102,5 24,6 1136,7 1387,7 CİHANBEYLİ 1970-2006 84,0 147,4 194,8 256,3 239,5 173,3 103,4 26,4 2,3 1011,3 2238,7 ÇUMRA 1970-2006 90,0 132,8 174,9 212,7 194,7 138,7 72,8 17,3 853,8 1033,9 ÇUMRA M. DOĞAN KANTARCI

Cihanbeyli de yıllık ortalama sıcaklık değerleri döneminde 11,1 Cº iken, döneminde 10,6 Cº ye düģtüğü, döneminde 11,9 Cº ye yükseldiği hesaplanmıģtır. Yıllık ortalama sıcaklıkların dönemsel değiģimi 0,8 Cº olup, belirgindir. Aylık ortalama sıcaklık değerleri dönemine göre döneminde V. ayda 1,4 Cº, VI. ayda 1,4 Cº, VII. ayda 2,0 Cº, VIII. ayda 1,5 Cº, IX. Ayda 1,3 Cº, X. ayda 1,7 Cº artmıģtır (ġekil 7). Aylık sıcaklık artıģları belirgin bir ısınmayı ve kuraklaģmayı iģaret etmektedir. 2.2. ORTALAMA YAĞIġ MĠKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞĠġĠMĠ Yıllık yağıģ toplamları ortalamasının dönemsel değiģimi genel olarak bir azalma göstermektedir. Çumra ve Cihanbeyli de ise biraz artıģ görülmektedir. Yıllık toplam yağıģ miktarlarının 270-350 mm arasında değiģimi ve yağıģlardaki azalma veya artıģların 10-30 mm arasında bulunması sıcaklık artıģlarının sebep olduğu ısınma ve buharlaģma miktarlarını karģılayabilecek ölçüde değildir. Yer yetersizliğinde yağıģlara ait Ģekiller verilememiģtir. Konya da yıllık yağıģ toplamlarının ortalaması döneminde 323,0 mm iken, döneminde 306,0 mm ye düģtüğü, döneminde 3 ye yükseldiği hesaplanmıģtır. Çumra da yıllık yağıģ toplamlarının ortalaması 1957-1970 döneminde 280,1 mm iken, döneminde 312,1 mm ye, döneminde 319,2 mm ye yükseldiği hesaplanmıģtır. Karaman da yıllık yağıģ toplamlarının ortalaması döneminde 342,9 mm iken, döneminde 311,8 mm ye, döneminde 306,6 mm ye azaldığı hesaplanmıģtır. Karapınar da yıllık yağıģ toplamlarının ortalaması 1953-1970 döneminde 27 mm iken, döneminde 275,7 mm, döneminde 277,1 mm olarak hesaplanmıģtır. Ereğli de yıllık yağıģ toplamlarının ortalaması 1944-1970 döneminde 298,6 mm iken, döneminde 272,4 mm, döneminde 283,7 mm olarak hesaplanmıģtır. Aksaray da yıllık yağıģ toplamlarının ortalaması 1930-1970 döneminde 356,7 mm iken, döneminde 340,7 mm ye, döneminde 321,1 mm ye azaldığı hesaplanmıģtır. Cihanbeyli de yıllık yağıģ toplamlarının ortalaması döneminde 293,1 mm iken, 1982-1993 döneminde 307,6 mm ye, döneminde 330,5 mm ye arttığı hesaplanmıģtır. 2.3. AÇIK SU YÜZEYĠNDEN ORTALAMA BUHARLAġMA MĠKTARLARI Ġncelenen 7 meteoroloji istasyonundan sadece Konya da döneminde açık su yüzeyinden olan buharlaģma ölçülmüģtür.diğer meteoroloji istasyonlarındaki buharlaģma ölçmeleri 1970 yılından sonra baģlatılmıģtır (ġekil 8). Konya da açık su yüzeyinden yıllık buharlaģma miktarı döneminde 1186,7 mm/m² iken, 1970-2006 döneminde 2521,8 mm/m² miktarına yükselmiģtir (Aradaki fark 1335,1 mm/m²/yıl). BuharlaĢma miktarının bu ölçüde artıģı çok dikkat çekicidir. Konya da 5 yaz ayındaki buharlaģma toplamı döneminde 806,1 mm/m²/5 yaz ayı iken, 1970-2006 döneminde 1094,6 mm/m²/5 yaz ayı miktarına yükselmiģtir (Aradaki fark 288,5 mm/m²). Diğer meteoroloji istasyonlarının 5 yaz ayı buharlaģma miktarları 833,1-1245,1 mm/m² arasında değiģmektedir. Ereğli de özellikle V. aydan itibaren baģlayan ve belirgin sıcaklık artıģına bağlı olarak artan yüksek miktardaki buharlaģma dikkati çekmektedir (ġekil 8). 3. ĠÇ ANADOLU DA ARAZĠNĠN YAPISI VE ÖZELLĠKLERĠ Toprak Su Genel Müdürlüğünün arazi envanterine (1978) göre; Konya Havzası ndaki tarım alanı % 43,6, otlak alanı % 34,5, orman alanı % 8,37 ve çalılaģtırılmıģ orman alanı % 3,25 (Toplam orman alanı % 11,62) olarak verilmiģtir. Daha sonra 2000 yılında Corin sınıflandırma sistemine göre yapılan tespitlerde; Konya Havzası nın % 41,21 i tarım alanı, % 12,63 ü otlak alanı, % 3,37 si orman alanı ve % 30,19 u çalılaģtırılmıģ orman alanı (Toplam orman alanı % 33,56), % 3,89 u tuzlu alan olarak

belirlenmiģtir (Tablo 1). Ġki tespit arasında tarım alanlarında % 2,39 luk azalma, otlak alanlarında % 21,87 lik azalma, orman alanlarında % 5 lik azalma, çalılaģtırlmıģ orman alanlarında % 26,94 lük artıģ vardır. Bu değerlere göre; (1) Yamaç arazide tahrip edilmiģ olan eski orman alanlarının otlak araziden çıkarılıp, orman alanına kaydırıldığı anlaģılmaktadır. (2) Yamaç arazide (otlağa dönüģtürülmüģ olan eski orman alanlarında) yapılmıģ yaygın ağaçlandırma çalıģmalarının (Dikilen fidanlar çok boylanmadığı için), otlak olarak nitelenmiģ olan bu alanların çalılaģtırılmıģ orman alanına dahil edilmesinde etkili olduğu yönünde değerlendirilmektedir. (3) Tarım alanlarının bir bölümünün (% 2,39) tuzlandığı, tuzlu alanların oranının % 3,89 a arttığı sonucuna varılmaktadır. 4. YAMAÇ ARAZĠDEKĠ ORMAN AĞAÇLANDIRMALARININ VE OTLAKLAR ĠLE TARIM ALANLARINDAKĠ RÜZGÂR PERDELERĠNĠN ÇÖLLEġMEYĠ ÖNLEYĠCĠ ETKĠLERĠ Ġç Anadolu da yamaç arazide yapılmıģ olan yaygın ağaçlandırma çalıģmaları ile otlak alanlarında yapılan rüzgâr perdesi ağaçlandırmaları, Karapınar daki kumul önleme çalıģmaları, Altınova DÜÇ de tarım alanlarında tesis edilmiģ olan rüzgâr perdeleri önemli ve çok değerli bilgi birikimini sağlamıģtır. Ġç Anadolu meteoroloji istasyonlarının yükseltileri 950-1050 m arasındadır. Ġç Anadolu da 1100 m yükselti orman alt sınırını belirlemektedir. Bu alçak arazide soğuk hava çökelmesinden dolayı sıcaklığın 20 Cº ın altına düģmesi pek çok ağaç türünün burada yetiģmesini engellemektedir. Ancak bazı ağaç ve çalı türleri bu alçak arazide de ve tuzlu topraklarda da yetiģebilmektedirler. Bunlar arasında; AkKavak (Populus alba), Fırat Kavağı (Populus eupfratica), Keçi Söğüdü (Salix caprea), Salkım ağacı (Robinia pseudoacacia), Ġğde (Eleagnus angustifolia), Ilgın (Tamarix germanica), Saksavul (Haloxylon persicum ile H. aphyllum) ve Karaçam (Pinus nigra) ile bazı ardıç türleri (Juniperus phoenicea, Juniperus excelsa) farklı yetiģme ortamlarına uyum sağlayabilecek türler olarak sıralanabilirler. Orman sınırı altındaki araziye dikilen Sedir (Cedrus libani) fidanlarının çökelen soğuk havadan etkilendikleri ve ibrelerinin kırmızı renge dönüģerek kurudukları gözlenmiģtir. Karaçam fidanları ise soğuk hava çökelmesinden etkilenip donmamıģlardır. Yamaç arazide soğuk hava çökelmesi olmadığı için dikilen sedir fidanlarında don zararı görülmemiģtir. Ġç Anadolu meteoroloji istasyonlarının yağıģ verileri 950 1050 m yükseltiyi temsil etmektedir. Daha yüksek arazide yağıģların biraz dahafazla olacağı kabûl edilmelidir. Özellikle kuzey bakılı ve yüksek (1500-1600 m) arazideki ağaçlandırmalarda sarıçam ve sedir fidanların boylanması ve alanı kapatmaları çok daha hızlı olmuģtur (Aksaray-Hasandağı / Yenipınar ağaçlandırması). Orman ağaçları araziyi kapatma sıklığına bağlı olarak, rüzgârların hızını kesmekte, taģıyıcı gücünü yok etmekte veya azaltmakta, rüzgâr erozyonunu önlemektedirler. Orman ağaçlarının kök sistemleri 1,0-1,5/2,0 m derinliğe ulaģtıkları için toprağın kapillar gözeneklerinde tutulan suyu terleme ile

TABLO 1. KONYA HAVZASI'NDA 1978 (TOPRAK SU) VE 2000 (CORİN Prj) TESPİTLERİNE GÖRE ARAZİ YETENEK SINIFLARI VE ARAZİ KULLANIMI İLİŞKİSİ ARAZİ KULLANIMI 1.TARIM ALANI 1.1. KURU TARIM (Nadaslı) 1.2. KURU TARIM (Nadassız) TOPRAK SU 1978 TESPİTLERİNE GÖRE ARAZİNİN NİTELİĞİ VE KULLANIMI CORİN PROJESİNE GÖRE ARAZİ NİTELİĞİ VE KULLANIMI ARAZİ YETENEK SINIFLARI GENEL TOPLA EROZYON EROZYON TOPLAM ORAN FARK AÇIKLAMA M I II III TOPLAM IV V VI VII TOPLAM VIII ALAN ORAN YOK VAR ALAN ha ha ha I+II+III ha ha ha ha V+VI+VII ha ha % ha ha ha % ha 494594 451876 591478 1537948 336938 7346 114207 45944 167497 2042383 6980 1493 8473 8473 1.3. SULU TARIM 126664 68426 44964 240054 2147 32617 32617 274818 1498705,91 TARIM 1.4. BAĞ - BAHÇE 6161 7175 8181 21517 7646 6187 5395 11582 40745 193243,58 KARIŞIK TARIM TOPLAM 634399 528970 644623 1807992 346731 153011 51339 211696 2366419 43,6 495590,10 1691949,49 2187539,60 41,21-178879,40 TOPLAM 2. ÇAYIR VE MER'A 2.1. ÇAYIR 1493 2172 4095 7760 11287 69510 7332 60893 137735 156782 182954,47 OTLAK 2.2. MER'A 66209 43830 140277 250316 168302 1629 497759 802622 1302010 1720628 170137,34 ÇIPLAK TOPLAM 67702 46002 144372 258076 179589 71139505091 863515 1439745 1877410 34,50 317039,20 353091,81 670131,01 12,63-1207278,99 TOPLAM 3. ORMAN 3.1. ORMAN 884 2012 2896 21561 26587 403033 429620 454077 8,37 158090,50 20978,30 179068,80 3,37-275008,20 ORMAN 3.2. ÇALILAŞMIŞ 585 2291 2876 4177 35655 133568 169223 176276 3,25 1110980,6 491392,10 1602372,70 30,19 1426096,70 ÇALILAŞMIŞ ORMAN 0 ORMAN TOPLAM 1469 4303 5772 25738 62242 536601 598843 630353 11,62 1269071,10 512370,40 1781441,50 33,56 1151088,50 TOPLAM 4. DİĞER ARAZİ 4.1. KAYALIK-MOLOZ 247032 247032 4,55 39894,64 39894,64 0,75 207137,36 4.2. KARA KUMULLARI 2455 2455 0,45 164,30 206450,66 206614,96 3,89 206614,96 TUZLU ALAN TOPLAM 249487 249487 4,60 5. YERLEŞİM 5.1. SINIFLANDIRILMIŞ 14781,46 14781,46 YERLEŞİM 5.2. 37733 37733 14826,70 3277,19 18103,89 SANAYİ SINIFLANDIRILMAMIŞ TOPLAM 37733 37733 0,70 14826,7 18058,65 32885,35 0,62-4847,65 TOPLAM 5686,10 2654,89 8340,99 0,16 MADEN ALANLARI 6. SU YÜZEYLERİ SU YÜZEYİ+BATAKLIK 265578 265578 4,90 206264,74 206264,74 SU YÜZEYİ 174829,97 174829,97 BATAKLIK TOPLAM 265578 265578 4,90 381094,71 381094,71 7,18 115516,71 TOPLAM HAVZA TOPLAMI 702101 576441 793298 2071840 552058 78485 720344 1451455 2250284 552798 5426980 100,0 2102377,50 3205565,25 5307942,75-119037,25 HAVZA TOPLAMI ORAN (%) 12,9 10,6 14,6 38,1 10,2 1,4 13,3 26,7 41,5 10,2 100,0 39,61 60,39 100,00 133,56-2,24 ORAN (%) M.DOĞAN KANTARCI

atmosfere vermektedirler. Ağaçlar havadaki nem oranının artmasına katkı yapmakta ve yüzeyden esen rüzgârların kurutucu etkilerini de azaltmaktadırlar. Orman altında oluģan ölü örtü toprağın aģırı kurumasını önlediği gibi, gözenekliliğini de arttırmakta ve sağanak yağıģların toprağa sızmasını sağlamakta, su erozyonunu önlemektedir. 5. HAVA KĠRLĠLĠĞĠ VE ETKĠLERĠ Ġç Anadolu da ısınmak için önemli miktarda linyit kömürü yakılmaktadır. ġehirleģmenin geliģmesi ve köylere kadar linyit kömürünün ulaģtırılması önemli bir hava kirliliğine sebep olmuģtur. Linyit kömürünün yakılması ile açığa çıkan gazlardan CO2, SO2, NOx ve dumandaki çeģitli karbon bileģikleri alçak araziye (fotokimyasal pus = smog halinde) çökelerek buzlu cam (sera) etkisi yapmaktadırlar (Sıcaklık artıģına sebep oluyor). Kükürt dioksit (SO2) orman ağaçlarının, özellikle kıģın yaprak dökmeyen ağaçların yapraklarında sülfirik asite (H2SO4) dönüģerek klorofili tahrip etmektedir (Yaprak ve ibrelerin yüzeyinde sarı lekeler halinde görünür). Kükürt dioksitin etkisi kuru ve soğuk ortamlarda (mevsimlerde) oluģan ekolojik hassasiyetten dolayı daha da belirginleģmektedir. Kömürün yerini doğal gaz almağa baģlamıģtır. Doğal gaz henüz yaygınlaģmamıģtır. Temiz doğal gazdan SO2 kaynaklanmamaktadır. Ancak doğal gazın yakılması ile yeterince CO2 (karbon dioksit), CH4 (metan) ve NOx (Azot oksitler) gibi gazlar açığa çıkmaktadır. Metanın atmosferde kalıģ süresi 11 yıl olup, karbon dioksite oranla 30 defa daha fazla buzlu cam etkisi yapmaktadır. Azot oksitlerin yaptığı buzlu cam etkisi ise karbondioksite göre 170 defa daha fazladır. Diğer bir deyimle Ġç Anadolu da kömür yerine doğal gaz kullanılması ısınmaya sebep olan gazların atmosfere salınmasını ve buzlu cam etkisi yapmalarını önlemeyecektir. Orman ağaçları ile bu gazlardan CO2 ve NOx lerin bağlanması ve buzlu cam etkilerinin azaltılması göz ardı edilmeyecek kadar önemlidir. 6. ĠÇ ANADOLU NUN SU KAYNAKLARI Ġç Anadolu da su kaynakları (1) yağıģlar, (2) yer altı suyu olmak üzere iki ana bölümde incelenebilir. YağıĢlar yüzey sularının ve yeraltı sularının kaynağıdır. Yer altı suları yıllık yağıģlardan beslenmekte iseler de, uzun sürede yer altında su tutabilen materyallerde (akiferler) depolanmıģ olan sulardır.yeraltı sularının aģırı miktarda kullanılması bu kaynağın bir gün tükenmesine ve sulamaya bağlı tarımın da sona ermesine sebep olacaktır. Dağlık araziye düģen yağıģın sellere dönüģmeden toprağa sızdırılması ve dengeli bir akıģ düzeni ile kaynaklara, oradan da akarsulara ulaģtırılması dağlık arazinin ağaçlandırılması ile mümkündür. Yer altı suları birbirinden çok farklı özellikte iki ayrı tabaka halinde bulunmaktadır. Üst tabakada tuzlu göl tortullarının içinde depolanmıģ olan yer altı suyu da tuzludur. Tuzlu su alçak arazide (Tuz Gölü çevresi, Akgöl çevresi, Hasan Dağının güneyindeki Emen Ovası-Badak Köyü gibi) yüzey tuzlanmalarına sebep olmaktadır. Alt tabakadaki yer altı suyu tatlıdır. Tuzlu su ile tatlı su tabakaları arasında geçirimsiz marn taģı tabakası bulunmaktadır. Tatlı suyun tabanı ise bir kil/mil tabakasından oluģmuģtur. Tarım alanları ve meyvelikler bu tatlı su tabakasından çekilen su ile sulanmaktadırlar. Yıllık yağıģ miktarının (Dağlık alana düģen yağıģ) üstünde bir su kullanımının, havzadaki yer altı su varlığının tükenmesine sebep olacağı göz önünde tutulmalıdır.

7. SONUÇ Ġç Anadolu nun ısınma kuraklaģma sürecinden etkilenmesi kaçınılmaz bir sebep/sonuç iliģkisi olarak karģımızdadır. Ġç Anadolu nun coğrafik mevkiinden, jeomorfolojik yapısından kaynaklanan kurak mıntıka özelliği ekolojik bakımdan çok hassas bir denge oluģturmuģtur. Jeolojik yapıya (tuzlu materyaller) bağlı tuzluluğun ısınma ve kuraklaģma sürecinde yaygınlaģması çoraklaģma / çölleģme sürecini hızlandırmıģtır. Birbirine bağlı etkileģimler Ġç Anadolu da yaygın bir rüzgâr erozyonuna sebep olmaktadır. Bütün bu olumsuz geliģmelerin önlenmesi için; (1) Yamaç arazinin ağaçlandırılarak ve orman alanlarının yaygınlaģtırılması, (2) Otlak alanları ile tarım alanlarında rüzgâr perdelerinin tesis edilmesi, (3) Tarım alanları ve meyveliklerde sulama yöntemlerinin geliģtirilmesi, (4) Daha az su ile yetiģtirilebilecek türlerin seçilmesi, (5) Linyit kömürünün evlerin ısıtılmasında kullanılmayıp, akıģkan yataklı termik santrallarda değerlendirilmesi, böylece hava kirliliğinin önlenmesi gibi çareler öncelikle önerilebilir. Ancak sanayileģmiģ ülkeler ile sanayileģmekte olan ülkelerin atmosfere saldığı CO 2 den kaynaklanan yeryüzündeki küresel ısınma süresinin ülkemizi de etkilediği gözden uzak tutulmamalıdır. KAYNAKLAR Devlet Meteoroloji İşleri Gnl.Md. lüğü 1974, Ortalama ve Ekstrem Kıymetler Meteoroloji Bülteni. BaĢbakanlık Basımevi-Ankara Devlet Meteoroloji İşleri Gnl.Md. lüğü 2008, Ortalama ve Ekstrem Kıymetler Meteoroloji Ölçmeleri (Kitap halinde yayınlanmamıştır). Eryiğit,H.-Özturan,N. 2003, Özbekistan Seyahat Raporu (BasılmamıĢtır, 5 sh.). Kantarcı, M.D., (2005): Türkiye nin Yetişme Ortamı Bölgesel Sınıflandırması ve Bu Birimlerdeki Orman Varlığı İle Devamlılığının Önemi (Türkiye Ormancılığının Ekolojik Esasları Üzerine İncelemeler. Ġ.Ü. Yayın Nu: 4558, Orman Fakültesi Yayın Nu: 484, (XXVI+321), Ġstanbul Üniversitesi Basım ve Yayınevi Müdürlüğü, ISBN: 975-404-752-9, Ġstanbul. Kantarcı, M.D., (2005): Orman Ekosistemleri Bilgisi. Ġ.Ü. Yayın Nu: 4594, Orman Fakültesi Yayın Nu: 488, (XXVI+418), Ġstanbul Üniversitesi Basım ve Yayınevi Müdürlüğü, ISBN: 975-404-756-1, Ġstanbul. Kurt, E. 2007,Konya Ereğlisi hakkında rapor (BasılmamıĢtır, 4 sh.). Kurt, E. 2009, Haloxylon persicum ve H.aphyllum hakkında rapor (BasılmamıĢtır, 1+2 sh). Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı 2002, Corine Projesi-İç Anadolu Toprakları ve Arazi Kullanımı Haritası. Toprak Su Gnl. Md. lüğü 1978, Konya Kapalı Havzası Toprakları. Toprak Su Gnl. Md.lüğü yay. Nu 288. Toprak Etüdleri ve Haritalama Dairesi Fen Heyeti Md.lüğü Raporlar Serisi 72 (Havza nu.16)-ankara