SENOZOYİK 2 KUVATERNER

SENOZOYİK 2 KUVATERNER

KUVATERNER http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/jeolojik/fanerozoik/senozoik/kuaterner/pleistosen/mamut.jpg

SENOZOYİK TERSİYER ERA PERYOD EPOK ZAMAN ÖLÇEĞİ KUVATERNER NEOJEN PALEOJEN Holosen Pleyistosen Pliyosen Miyosen Oligosen Eosen Paleosen Günümüz 11.700 yıl önce 2,5 my önce 5,3 my önce 23,3 my önce 33,9 my önce 55,8 my önce 65 my önce

KUVATERNER in GENEL ÖZELLİKLERİ İklimin soğuması Buzulların oluşması İnsanın gelişimi

KUVATERNER 2,5 milyon yıl önce başlayan Jeolojik zaman, Pleyistosen, Buzul Çağı ve Holosen veya Güncel olarak bilinir.

24 Saat içinde Jeolojik Zaman Pleyistosen Sadece 38 saniye

PLEYİSTOSEN 2.5-0.012 My Bu dönemde görülen en önemli olay, sürekli devam eden iklimsel bir soğuma ve buzul çağlarıdır. İklim oynamaları sonucunda aşağı yukarı 50 ile 100 er bin yıl süren buzul ve buzul arası dönemler görüldü. Hayvanlar, yükseklere çıkmış ve memeliler yeryüzünde hakim olmuşlardır. http://www.palaeos.com/cenozoic/pleistocene/pleistocene.htm

PLEYİSTOSEN 2.5-0.012 My Büyük memeli faunası hızla yayıldı ve hominid primatlar biyolojik ve kültürel alanda evrim geçirdi. İnsan soyu Homo erectus, Homo neanderthalensis ve Homo sapiens (modern insan) olarak evrimsel bir sıra izledi. Pleyistosen sırasında hominidlerin beyin ölçüsü büyümüş ve bundan sonra zeka gelişmiştir. Homo erectus, Zhoukoudian, China athenapub.com

PLEYİSTOSEN 2.5-0.012 My Deniz seviyesinin düşük olduğu buzul dönemlerde kurulan kara köprüleri ile karasal hayvanların kıtalar ve adalar arası göçleri gerçekleşti. Pleyistosen sonlarında özellikle büyük memelileri etkileyen yok oluş sonucunda mamutlar, mastodonlar, kama dişli kediler, yer tembel hayvanı ve mağara ayısı gibi memeliler yok oldu. http://mrgrayhistory.wikispaces.com/file/view/e_americas_-_migration.jpg/244237451/769x969/e_americas_- _Migration.jpg

HOLOSEN Son 12,000 Yıl http://www.math.montana.edu/~nmp/ materials/ess/atmosphere/advanced/ activities/andrew/hurricane.andrew.gl obe.gif Pleyistosen ve günümüz sınırı 12.000 yıl civarındadır. İklim değişikliği ile temsil olunur ve buzullar arası mevcut sıcak dönemin başlangıcıdır. Bu yaş, medeniyetin yükselişine tanıklık eder. Binlerce yıl veya daha kısa zamanda ekosistemlerde ve türlerin evolüsyonunu görmek için kısadır. Fakat, sedimantasyon ve doğal proseslere, coğrafik ve insan faaliyetleri etkisi eklenmiştir: yollar, araziler, şehirler vs büyümüştür. İnsan topluluğunda ve bilgide bir büyüme söz konusudur. http://www.rural-roads.co.uk/m45/pic/m45_15sml.jpg http://www.wilderdom.com/images/evolution/8.jpg

BUZUL DÖNEMLERİ http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bdergi/yeniufuk/icerik/iklimdinamikleri.pdf

PLEYİSTOSEN BUZULLAŞMASI Bir buzul Kara üzerinde buz kütlesidir. Hareket eder, tabanda akma ve kayma özelliğine sahiptir. Kıta buzulları, en az 50,000 km 2 alan kaplar ve topografyadan bağımsızdır. Buz kepleri/takkeleri ile benzerdir, fakat onlar daha küçüktür (50,000 km 2 den daha az). Vadi buzulları, buzulların uzun dilleridir. Dağ vadilerine hapsolmuşlardır.

PLEYİSTOSEN BUZULLAŞMASI NEDENLERİ? Milankoviç Kuramı Milankovitch döngüleri: 1920 li yıllarda Sırp meteorolojist/astronom Milutin Milankovitch açıklamıştır.

PLEYİSTOSEN BUZULLAŞMASI NEDENLERİ? Milankoviç Kuramı Yer yörüngesinin üç açıdan değişmesine bağlamıştır. 1) Yer yörüngesinin daireden sapma derecesi olan Yörünge dışmerkezliği/ Eccentricity Güneşten en uzak/ günöte Güneşe en yakın/günberi Yerin yörüngesi yaklaşık bir daireden bir elipse geçmekte ve yaklaşık 100.000 yılda değişmektedir.

Yörünge dışmerkezliği/ Eccentricity eo.nso.edu Yörünge yaklaşık dairesel olduğunda, Hem kuzey hem de güney yarıküre mevsimler arasında benzer aykırılıklara sahiptir. Bununla birlikte yörünge daha eliptik olursa bir yarıkürede sıcak yazlar ve soğuk kışlar olurken bir yarıkürede sıcak yazlar ve serin kışlar olacaktır. Hesaplamalar Pleyistosen de 20 sıcak-soğuk iklim döngüsüyle sıkı bir şekilde örtüşen maksimum dış merkezlik dönemleri arasında kabaca 100.000 yıllık bir döngüyü göstermektedir.

2. Eksen Tilti/ Obliquity Peryot: 41,000 yr Milankoviç, yer ekseni ile ekliptik düzlemi arasındaki açının 41.000 yıllık bir dönemde yaklaşık 1,5º dereceden bugünkü 23,5 º değerine değiştiğini açıklamıştır. Eksen eğikliğine bağlı olarak yüksek enlemlerde (örneğin 65ºN) Güneş ten alınan enerji miktarı yaklaşık % 15 değişebilir

3. Presesyon Yer güneş etrafında yörünge düzlemine 23,5º tiltli ve Kuzey yıldızını işaret eden kendi ekseni etrafında dönerken yörüngesi etrafında da hareket eder. Yerin dönme ekseni yavaş hareket etmekte ve uzayda bir koni hareketi izlemektedir. Dünya nın yörünge ekseninin yalpalaması anlamına gelen presesyon hareketidir. Presesyon hareketi, yaklaşık 22.000 yıllık bir döngü süresinde mevsimlerin başlama tarihlerini değiştirir. Eksen eğikliği ve presesyon hareketinin ortak etkileri sonucu değişen mevsim uzunlukları, yüksek enlemlerde mevsimlik olarak alınan enerji miktarında % 30 u bulan değişmelere neden olabilir.

Kıta Buzulları Ortalama kalınlığı 2160 m olan İki kıtasal buzul vardır: Doğu ve Batı Antarktik Buzulu

Buzul Kepleri/Takkeleri/Ice Cap Penny Buzul Kepi, Kanada da Baffin Adasındadır ve 6000 km 2 kaplamaktadır.

Vadi Buzulları Bir vadi buzulu (Örnek: Alaska),dağ vadileri ile sınırlı, hareket eden sığ, uzun buzul dilidir. Alplerdeki Riss ve Würm buzulu vadi buzuludur.

Pleyistosen ve Holosen Tektonizma ve Volkanizma Pleyistosen, buzul çağı olarak bilinir, fakat Pleyistosen de aynı zamanda, Volkanizma ve tektonik faaliyetler de vardır. Orojenik Faaliyetler devam etmekte, Asya da Himalaya larda ve Güney Amerika da And Dağlarında Konverjan plaka kenarlarında deformasyonlar, devam etmektedir. Alaeut adalarında, Japonya da ve Filipinlerde vs.

Yerkabuğunda yükselmeler ve deformasyonlar Plakaların etkileşimi:örnek: Kuzey Amerika ve Pasifik Plakaları San Andreas transform plaka sınırı boyunca Kıvrımlanmalar ve faylar Basenler ve yükselimler Taraçalar (Denizel ve Akarsu) Pleyistosen sedimentleri ile kaplanmıştır. Yükselimleri işaret ederler (Fosil içerir ise fosil adları ile anılabilir. Mamut, Elephas taraçası vb)

Denizel Taraçalar Denizel taraçalar, Kaliforniya da San Clemente Adası. Herbir taraça, deniz seviyesi değişim dönemini temsil eder. En yüksek taraça, şu anda deniz seviyesinden 400 m yüksektedir.

KB Pasifik, Cascade Volkanları) Mount Bachelor, En genç volkan olarak bilinmektedir (11,000-15,000 yıl)

Diğer Volkanizmalar Amerika da birçok yerde; Idaho, Arizona ve California Volkanlar Güney Amerika, Japonya, Filipinler ve Doğu Hindistan İzlanda, Spitzbergen/Grönland ve Azorlar/Portekiz-Atlantik

PLEYİSTOSEN STRATİGRAFİSİ Buzulların bulunduğu yerlere göre adlandırılmaktadır. ABD Alpler Kuzey Avrupa Genç Wisconsin Würm Vistulian Illinoian Riss Saalian Kansan Mindel Elsterian Yaşlı Nebraskan Günz Menapian Buzullaşma her iki kıtada da düzenli olarak görülmüştür. Aynı buzullaşma döneminde olduğu bilinmektedir. Pleyistosen sırasında 4 den daha çok buzul dönemi vardır.

http://www.britannica.com/ebchecked/topic/281065/ice-age

Laurentide ice sheet (~3-4 km of ice!) Son maksimum Buzullaşma (~20K y.a.)

420,000 yıl, buz karotu, Vostok,

Son 20.000 yılda yok olan türler Tüylü gergedan/ woolly Rhinoceros Kama dişli kediler Yer Tembel Hayvanı Büyük Mağara Ayısı Mastodon Tüylü Mamut/Woolly mammoth

Tüylü Gergedan/Rhinoceras

Kama dişli kediler (Saber-tooth cat)

Yer Tembel Hayvanı (Ground sloths)

Büyük mağara ayısı (Giant bears)

Mastodon

Tüylü Mamut

Yok Oluşun Nedenleri? Güncel teoriler, iri memelilerin çabuk yer değiştiremediklerini, insanlar tarafından yiyecek için avlandıklarını ve üreyemediklerini belirtmektedir.

HOMİNİD TÜRLER

HOMİNİDLER

HOMİNİDLER En yaşlı olarak bilinen hominid, Sahelanthropus tchadensis, 7 my yaşına yakın, Ardipithecus un iki türü, 5.8 ve 4.4 milyon yıl, Bu ilk hominidleri, australopithecine ler izlemektedir. 4.2 milyon yıl önce tamamen iki ayaklı grup olarak Afrika da gelişmiştir. Güncel çalışmalar, Ardipithecus un Australopithecus a dönüştüğünü göstermektedir.

HOMİNİDLER Halen, 5 australopithecin türü bilinmektedir: Australopithecus anamensis, A. afarensis, A. africanus, A. robustus and A. boisei İnsan nesli, 2,5 milyon yıl önce Afrika da Homo habilis in evolusyonu ile başlamıştır. 1,6 milyon yıl öncesine kadar yaşamıştır. Homo erectus, H. habilis ten 1,8 milyon yıl önce gelişmiştir ve Afrika dan göç eden ilk hominiddir.

HOMİNİDLER 1 ve 1,8 milyon yıl arasında H. erectus Avrupa, Hindistan, Çin ve Endonezya ya yayılmıştır. H. erectus, ateşi kullanır, aletler yapar ve mağarada yaşardı. 200.000 ve 100.000 yıl Homo sapiens, H. erectus tan gelişmiştir. Bu ilk insanlar, Neanderthal lerin atası olabilir.

Homo erectus Aletleri kullanır Ateşi ve aletleri kullanmaktadır.

HOMİNİDLER Neanderthal ler, bugünkü insanlardan çok farklı değildi. Sadece çok güçlü ve farklı kafatası şekline sahipti. Onlar, özel aletler ve silahlar yaptılar, yaralarına dikkat ettiler ve ölülerini gömdüler. Cro-Magnon lar (Fransa da), Neanderthal lerden gelişmiştir ve yaklaşık 35,000-10,000 yılları arasında yaşamıştır.

HOMİNİDLER Cro-Magnon lar usta, göçebe avcılardır, Değişik boyutlarda gruplar olarak yaşar, Ve mağaralarda resim yaparlar. Modern insanlar, Cro-Magnon lardan gelişmiştir. Yaklaşık 10.000 yıl önce ve dünyaya baştan başa yayılmışlardır.

Cro-Magnon Kampı Pleyistosen de Cro-Magnon ların Avrupa kampları

Mağara resmi, Fransa Cro-Magnon lar, mağara resminde beceriklidir. Bir at resmi Niaux, Fransa da bir mağara

Kaynaklar www.fusunalkaya.net http://www.scotese.com/ web.njcu.edu/sites/faculty/dfreile/uploads/geos241cenozoic.ppt http://teacher.ausd.us/malonek/website/examples/pleistocene http://www.mta.gov.tr/v2.0/daire-baskanliklari/ttm/index.php?id=jeolojik Earth and Life Through Time, Steven M. Stanley, W.H. Freeman Company. Engin Meriç, 1982. Tarihsel Jeoloji, Selçuk Üniv. Fen Fakültesi Yayınları, No:4, 208 s. Nurdan İnan, Kemal Taslı, 2006, Tarihsel Jeoloji, Mersin Üniv. Yayınları, No: 15, 107s. http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bdergi/yeniufuk/icerik/iklimdinamikleri.pdf Bilim ve Teknik, sayı: 373 sayı