İsmail ERCAN THEMIS CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER ÖZEL HÜKÜMLER

İsmail ERCAN THEMIS CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER ÖZEL HÜKÜMLER

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII BİRİNCİ KİTAP GENEL HÜKÜMLER BİRİNCİ KISIM CEZA HUKUKUNA GİRİŞ Ceza Hukuku ve İşlevi I. CEZA HUKUKU... 3 II. CEZA HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ... 3 III. CEZA HUKUKUNUN KAYNAKLARI... 4 A. Anayasa ve Uluslararası Sözleşmeler... 4 B. 5237 sayılı Türk Ceza Yasası... 4 1. Genel Olarak... 4 2. Türk Ceza Yasası ile Özel Ceza Yasaları Arasındaki İlişki... 5 IV. CEZA HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ... 5 A. Yasallık (= Kanunilik) İlkesi... 5 1. Tanımı...5 2. Sonuçları... 6 B. Kusursuz Ceza Olmaz İlkesi... 7 C. Cezaların Kişiselliği İlkesi... 8 D. Ümanizm İlkesi... 9 E. Adalet ve Eşitlik İlkesi... 9 Ceza Normu I. GENEL OLARAK... 11 II. CEZA NORMUNUN YORUMU... 12 A. Kavram... 12 B. Yorum Yöntemleri... 12 C. Türleri... 13 III. CEZA NORMUNUN UYGULANMA ALANI... 13 A. Zaman Bakımından Uygulanma Alanı... 13 1. Kural (Suç işlendiği zaman yürürlükte olan yasanın uygulanması)... 13 2. İstisna (Lehe yasanın geçmişe yürümesi)... 14 3. Suçun İşlendiği Zaman... 15 4. İnfaz Rejimine ve Güvenlik Tedbirlerine İlişkin Yasalar... 16 5. Geçici ve Süreli Yasalar... 17 6. Muhakeme Hukukuna İlişkin Yasalar... 17 7. Zamanaşımına İlişkin Yasalar... 18 8. İçtihadı Birleştirme Kararları... 18 9. Anayasa Mahkemesinin İptal Kararları... 19 B. Kişi Bakımından Uygulanma Alanı... 19 1. Kural... 19 2. İstisnalar... 19

X Themıs Ceza Hukuku C. Yer Bakımından Uygulanma Alanı... 31 1. Ülkesellik (=Mülkilik) İlkesi... 31 2. Kişisellik İlkesi... 34 3. Korunma (= Gerçeklik) İlkesi... 37 4. Evrensellik (= Adalet) İlkesi... 38 5. İkame (= Başka Devlet Adına) Yargı İlkesi... 39 6. Cezadan Mahsup ve Hak Yoksunlukları... 40 Üçüncü Bölüm Geri Verme I. KAVRAM... 41 II. KAYNAKLARI... 41 III. KOŞULLARI... 41 A. Olumlu Koşullar... 41 1. Suç Oluşturan Bir Eylemin Varlığı... 42 2. Eylemin Kovuşturulabilir Nitelikte Olması... 42 3. Eylemin Belli Bir Ağırlıkta Olması... 42 4. Failin Yabancı Olması... 43 5. Yargısal ve Siyasal Karar... 43 B. Olumsuz Koşullar... 44 1. Siyasal Suçlar... 44 2. Askeri Suçlar... 45 3. Düşünce Suçları... 46 4. İstemde Bulunulan Ülkenin Yargılama Yetkisine Giren Suçlar... 46 5. Non Bis İn İdem İlkesine Aykırılık... 47 IV. ÖZEL DURUMLAR... 47 A. Ölüm Cezası Gerektiren Suçlarda Geri Verme Sorunu... 47 B. Mali Suçlarda Geri Verme Sorunu... 47 V. USUL... 47 VI. ÖZELLİK (= HUSUSİLİK) KURALI... 48 VII. YABANCI ÜLKE CEZA YASASININ DEĞERİ... 49 İKİNCİ KISIM SUÇ HUKUKU Suçun Unsurları I. YASALLIK (TİPİKLİK) UNSURU... 54 A. Genel Olarak... 54 B. Sözde (= Mefruz) Suç... 54 1. Genel Olarak... 54 2. Türleri... 55 3. Sonucu... 57 II. MADDİ UNSURLAR... 57 A. Fail... 57 B. Suçun Mağduru... 58 C. Suçun Maddi Konusu... 59 D. Eylem (= Fiil)... 60 1. Hareket... 61 2. Sonuç... 66 3. Nedensellik Bağı... 70 E. Suçun Nitelikli Unsurları... 75 III. HUKUKA AYKIRILIK UNSURU... 76 A. Genel Olarak... 76 B. Hukuka Uygunluk Nedenleri... 77

İçindekiler XI 1. Niteliği... 78 2. Özellikleri... 79 3. Türleri... 80 4. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması... 90 IV. MANEVİ UNSUR... 92 A. Genel Olarak... 92 B. Kast... 92 1. Genel Olarak... 92 2. Türleri... 94 3. Kastın Belirlenmesi... 100 4. Amaç ve Saik... 100 C. Taksir... 101 1. Kavram... 101 2. Taksirin Unsurları... 102 3. Taksir türleri... 104 4. Taksirli Suçlarda Sorumluluk... 110 5. Taksir Kalıpları... 111 D. Sonucu Nedeniyle Ağırlaşmış Suçlar... 111 E. Basın Suçlarında Cezai Sorumluluk... 114 1. Genel Olarak... 114 2. Basın Suçlarından Sorumluluğun Hukuksal Rejimi... 116 3. Düzeltme ve Yanıt Hakkı... 116 4. Yargılama Usulü... 117 Suçun Unsuru Sayılmayan Olgular I. ÖN KOŞULLAR... 119 II. CEZALANDIRABİLME KOŞULLARI... 119 III. KİŞİSEL CEZASIZLIK NEDENLERİ... 121 IV. CEZAYI KALDIRAN VEYA AZALTAN KİŞİSEL NEDENLER... 122 V. CEZA MUHAKEMESİ KOŞULLARI... 122 Üçüncü Bölüm Suç Niteliğinde Olmayan Hukuka Aykırı Eylemler I. SUÇ VE HAKSIZ EYLEM (= FİİL)... 125 II. SUÇ VE İDARİ YAPTIRIM GEREKTİREN EYLEMLER... 126 A. Suçların Kabahatlerden Ayırt Edilmesi... 126 1. Genel Olarak... 126 B. Suçların Disiplin Suçlarından Ayırt Edilmesi... 128 Dördüncü Bölüm Ceza Sorumluluğu (Kusurluluk) I. GENEL OLARAK... 131 II. KUSUR YETENEĞİ... 132 A. Kavram... 132 B. Kusur Yeteneğinin Aranacağı Zaman... 132 1. Genel Olarak... 132 2. Nedeninde Serbest Hareketler Kuramı (= Actiones Liberae İn Causa, ALİC Kuralı)... 132 C. Kusur Yeteneğini Etkileyen Durumlar... 133 1. Yaş Küçüklüğü... 133 2. Sağır ve Dilsizlik... 134 3. Akıl Hastalığı... 135 4. Geçici Nedenler... 137

XII Themıs Ceza Hukuku 5. Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma... 138 III. KUSURLULUĞU KALDIRAN NEDENLER... 138 A. Zorunluluk Durumu (= Iztırar Hali)... 138 1. Genel Olarak... 138 2. Koşulları... 139 3. Üçüncü Kişi Yararına Zorunluluk Durumu... 140 4. Zorunluluk Durumuna Benzeyen Kurumlar... 140 5. Sonuçları... 141 B. Amirin Emrini İfa... 142 1. Genel Olarak... 142 2. Koşulları... 142 3. Konusu Hukuka Aykırı Olup Suç Oluşturmayan Emirler... 143 4. Konusu Suç Oluşturan Emir... 143 C. Beklenmeyen Durumlar (= Kaza ve Tesadüf)... 144 D. Zorlayıcı Nedenler (= Mücbir Sebepler)... 144 E. Maddi ve Manevi Zorlama (Cebir, Tehdit ve Korkutma)... 144 F. Yanılma... 145 1. Hukuksal Yanılma... 146 2. Kastı Kaldıran Yanılma... 146 3. Kusurluluğu Etkileyen Yanılma... 150 G. Sapma... 152 IV. HAKSIZ TAHRİK... 153 A. Genel Olarak... 153 B. Hukuksal Niteliği... 153 C. Koşulları... 153 1. Tahrike Neden Olan Bir Eylemin Olması... 153 2. Eylemin Haksız Olması... 154 3. Haksız Eylemin Fail Üzerinde Öfke veya Şiddetli Üzüntüye Neden Olması...155 4. Suçun Haksız Tahrike Neden Olan Kişiye Karşı İşlenmesi... 155 D. Haksız Tahrik ve Diğer Kurumlar... 155 E. Sonuçları... 157 Beşinci Bölüm Suçun Özel Görünüm Biçimleri I. TEŞEBBÜS (KALKIŞMA)... 159 A. Genel Olarak... 159 1. Kavram... 159 2. Suç Yolu... 160 3. Teşebbüsün Cezalandırılmasının Nedeni... 161 B. Koşulları... 161 1. Kasten İşlenebilen Bir Suçun Olması... 161 2. Suçun İcrasına Başlanması... 161 3. Suçun İcrasında Elverişli Hareketlerin Kullanılması... 162 4. Suçun, Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Tamamlanamaması... 162 5. Suç Tipinin Teşebbüse Elverişli Olması... 162 C. İşlenemez Suç (Elverişsiz Teşebbüs)... 163 1. Genel Olarak... 163 2. Gerçekleşme Biçimleri... 164 3. Ceza... 165 D. Teşebbüste Özel Durumlar... 165 E. Gönüllü Vazgeçme... 166 1. Kavram ve Hukuksal Niteliği... 166 2. Koşulları... 166 3. Sonuçları... 167 F. Etkin Pişmanlık... 168 1. Kavram ve Hukuksal Niteliği... 168

İçindekiler XIII 2. Sonucu... 169 G. Kalkışma (Teşebbüs) Suçları... 169 H. Teşebbüs Aşamasında Kalan Suçlarda Cezanın Belirlenmesi... 170 II. İŞTİRAK... 170 A. Genel Olarak... 170 B. Çok Failli Suçlar... 171 1. Genel Olarak... 171 2. Çok Failli Suçların, Suça İştirakten Ayırt Edilmesi... 173 C. Koşulları... 173 1. Faillerin Birden Çok Olması... 173 2. Suçun İcrasına Başlanması ve Bütün Ortaklar Bakımından Aynı Olması... 173 3. Faillerin İşlenen Suça Katkıda Bulunması... 174 4. Faillerin Suça Katkısının Nedensellik Değeri Taşıması... 175 5. İştirak Kastının Bulunması (Manevi unsur)... 175 D. Suça İştirak Biçimleri... 175 1. Faillik... 176 2. Şeriklik... 178 E. İştirakte Suç Ortaklarının Kararlaştırılandan Farklı Bir Suç İşlemeleri... 181 F. Nitelikli Unsurların Ortaklara Geçişi... 182 G. Kışkırtıcı Ajanın Ceza Sorumluluğu... 183 H. Özgü Suçlara İştirak... 184 I. Çok Failli Suçlara İştirak... 184 J. Taksirli Suçlara İştirak... 184 K. İştirakte Faile Verilecek Ceza... 184 III. İÇTİMA... 185 A. Genel Olarak... 185 B. Suçun Tekliği ve Çokluğu... 185 C. Türk Ceza Yasası nda Düzenlenen İçtima Türleri... 187 1. Bileşik Suç... 187 2. Zincirleme Suç... 189 3. Fikri İçtima... 195 D. Sapmanın İçtima Yönünden Değerlendirilmesi... 202 1. Hedefte Sapma... 203 2. Suçta Sapma... 207 3. Nedensellik Bağında Sapma... 208 E. Diğer İçtima Türleri... 209 1. Karma (= Muhtelit) Suç... 209 2. Geçitli (= Müterakki) Suç... 209 F. Yasaların İçtimaı (= Görünüşte İçtima)... 210 1. Genel Olarak... 210 2. Türleri... 210 ÜÇÜNCÜ KISIM YAPTIRIM HUKUKU Giriş I. GENEL OLARAK... 215 II. TÜRLERİ... 215 A. Cezalar... 215 1. Genel Olarak... 215 2. Amaçları... 216 3. Özellikleri... 216 4. Nitelikleri... 216 5. Türk Hukukunda Ceza Yaptırımının Türleri... 217

XIV Themıs Ceza Hukuku 6. Cezanın Belirlenmesi ve Bireyselleştirilmesi... 222 B. Güvenlik Tedbirleri... 229 1. Kavram... 229 2. Türleri... 229 Erteleme I. GENEL OLARAK... 245 II. KOŞULLARI... 246 A. Faile İlişkin Koşul (Daha Önce Kasıtlı Bir Suçtan Ceza Almama)... 246 B. Suça İlişkin Koşul (Yeni Suçtan Verilen Cezanın Belli Ağırlıkta Olması)... 247 C. Mahkemeye İlişkin Koşul (Mahkemede Hükümlünün Bir Daha Suç İşlemeyeceği Konusunda Kanının Oluşması)... 247 III. ERTELEMENİN KOŞULA BAĞLANMASI... 247 IV. DENETİM SÜRESİ... 248 V. ERTELEMENİN DÜŞMESİ... 248 VI. ERTELEMENİN SONUÇLARI... 249 Üçüncü Bölüm Koşullu Salıverilme I. GENEL OLARAK... 251 II. KOŞULLARI... 251 A. İyi Halli Olmak... 251 B. Süre... 251 III. DENETİM SÜRESİ... 252 IV. KOŞULLU SALIVERME KARARI... 252 V. KOŞULLU SALIVERİLME KARARININ GERİ ALINMASI... 252 VI. KOŞULLU SALIVERİLME HÜKÜMLERİNİN UYGULANMAYACAĞI SUÇLAR... 253 Dördüncü Bölüm Dava ve Ceza İlişkisini Düşüren Nedenler I. GENEL OLARAK... 255 II. TÜRLERİ... 255 A. Sanığın ve Hükümlünün Ölümü... 255 B. Af... 256 1. Genel Olarak... 256 2. Türleri... 256 3. Affın Reddedilmesi... 260 4. Affın Geri Alınması... 260 5. Affedilemeyecek Suçlar... 261 C. Zamanaşımı... 261 1. Kavram... 261 2. Türleri... 261 D. Şikâyetten Vazgeçme... 265 E. Uzlaşma... 267 F. Ön Ödeme... 267 1. Kavram... 267 2. Türleri... 268 Beşinci Bölüm Adli Sicil I. GENEL OLARAK... 271 II. ADLİ SİCİLE KAYDEDİLECEK BİLGİLER... 272 III. KAYITLARIN SİLİNMESİ... 273

İçindekiler XV Altıncı Bölüm Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi İKİNCİ KİTAP ÖZEL HÜKÜMLER Giriş I. KAMU GÖREVLİSİ KAVRAMI... 279 II. SİLAH KAVRAMI... 282 III. ÖTEKİ KAVRAMLAR... 287 A. Vatandaş... 287 B. Yargı Görevi Yapan... 287 C. Gece Vakti... 287 D. Basın ve Yayın Yolu... 287 BİRİNCİ KISIM ULUSLARARASI SUÇLAR Soykırım ve İnsanlığa Karşı Suçlar I. SOYKIRIM... 292 II. İNSANLIĞA KARŞI SUÇLAR... 294 III. SOYKIRIM VE İNSANLIĞA KARŞI SUÇLARI İŞLEMEK AMACIYLA ÖRGÜT KURMAK VEYA YÖNETMEK... 295 Göçmen Kaçakçılığı ve İnsan Ticareti I. GÖÇMEN KAÇAKÇILIĞI... 297 II. İNSAN TİCARETİ... 299 İKİNCİ KISIM KİŞİLERE KARŞI SUÇLAR Yaşama (= Hayata) Karşı Suçlar I. KASTEN ÖLDÜRME SUÇU... 305 II. İNTİHARA YÖNLENDİRME... 320 III. TAKSİRLE ÖLDÜRME SUÇU... 322 Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar I. KASTEN YARALAMA... 325 II. TAKSİRLE YARALAMA... 334 Üçüncü Bölüm İşkence ve Eziyet I. İŞKENCE SUÇU... 337

XVI Themıs Ceza Hukuku II. EZİYET SUÇU... 342 Dördüncü Bölüm Koruma, Gözetim, Yardım veya Bildirim Yükümlülüğünün İhlâli I. TERK... 345 II. YARDIM VEYA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN YERİNE GETİRİLMEMESİ... 347 Beşinci Bölüm Çocuk Düşürtme, Düşürme veya Kısırlaştırma I. ÇOCUK DÜŞÜRTME...349 II. ÇOCUK DÜŞÜRME... 353 III. KISIRLAŞTIRMA... 354 Altıncı Bölüm Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar I. CİNSEL SALDIRI SUÇU... 357 II. ÇOCUKLARIN CİNSEL İSTİSMARI SUÇU... 361 III. ERGİN (= REŞİT) OLMAYANLA CİNSEL İLİŞKİ... 364 IV. CİNSEL TACİZ... 366 Yedinci Bölüm Özgürlüğe Karşı Suçlar I. TEHDİT... 369 II. ŞANTAJ... 374 III. CEBİR... 375 IV. KİŞİYİ ÖZGÜRLÜĞÜNDEN YOKSUN KILMA... 376 V. SİYASAL HAKLARIN KULLANILMASININ ENGELLENMESİ... 381 VI. KONUT DOKUNULMAZLIĞININ İHLÂLİ... 384 VII. İŞ VE ÇALIŞMA ÖZGÜRLÜĞÜNÜN İHLALİ... 388 VIII. HAKSIZ ARAMA... 391 IX. DİLEKÇE HAKKININ KULLANILMASININ ENGELLENMESİ... 393 X. AYRIMCILIK... 395 XI. KİŞİLERİN HUZUR VE SÜKÛNUNU BOZMA... 396 XII. HABERLEŞMENİN ENGELLENMESİ... 398 Sekizinci Bölüm Onura (= Şerefe) Karşı Suçlar I. HAKARET... 401 Dokuzuncu Bölüm Özel Yaşama ve Yaşamın Gizli Alanına Karşı Suçlar I. HABERLEŞMENİN GİZLİLİĞİNİ İHLÂL... 411 II. KİŞİLER ARASINDAKİ KONUŞMALARIN DİNLENMESİ VE KAYDA ALINMASI... 414 III. ÖZEL YAŞAMIN GİZLİLİĞİNİ İHLÂL... 416 IV. KİŞİSEL VERİLERİN KAYDEDİLMESİ... 419

İçindekiler XVII Onuncu Bölüm Malvarlığına Karşı Suçlar I. HIRSIZLIK... 424 II. YAĞMA SUÇU... 439 III. MALA ZARAR VERME SUÇU... 443 IV. GÜVENİ KÖTÜYE KULLANMA... 446 V. DOLANDIRICILIK SUÇU... 451 VI. KAYBOLMUŞ VEYA HATA SONUCU ELE GEÇMİŞ EŞYA ÜZERİNDE TASARRUF... 457 VII. KARŞILIKSIZ YARARLANMA... 461 VIII. MALA KARŞI SUÇLARDA ORTAK HÜKÜMLER... 463 ÜÇÜNCÜ KISIM TOPLUMA KARŞI SUÇLAR Kamu Güvenine Karşı Suçlar I. GİRİŞ... 467 II. RESMÎ BELGEDE SAHTECİLİK SUÇU... 470 III. ÖZEL BELGEDE SAHTECİLİK... 477 IV. RESMİ VEYA ÖZEL BELGEYİ BOZMAK, YOK ETMEK VEYA GİZLEMEK... 481 V. RESMÎ BELGENİN DÜZENLENMESİNDE YALAN BEYAN... 483 VI. AÇIĞA İMZANIN KÖTÜYE KULLANILMASI... 484 Kamu Barışına Karşı Suçlar I. SUÇ İŞLEMEYE TAHRİK... 487 II. SUÇU VE SUÇLUYU ÖVME... 489 III. HALKI KİN VE DÜŞMANLIĞA TAHRİK VEYA AŞAĞILAMA... 489 IV. YASALARA UYMAMAYA TAHRİK... 490 V. SUÇ İŞLEMEK AMACIYLA ÖRGÜT KURMA VEYA YÖNETME... 491 Üçüncü Bölüm Ekonomi, Sanayi ve Ticarete İlişkin Suçlar I. İHALEYE FESAT KARIŞTIRMA... 495 II. EDİMİN İFASINA FESAT KARIŞTIRMA... 498 III. FİYATLARI ETKİLEME... 500 IV. KAMUYA GEREKLİ ŞEYLERİN YOKLUĞUNA NEDEN OLMA... 502 V. TİCARÎ SIR, BANKACILIK SIRRI VEYA MÜŞTERİ SIRRI NİTELİĞİNDEKİ BİLGİ VEYA BELGELERİN AÇIKLANMASI... 503 VI. MAL VEYA HİZMET SATIMINDAN KAÇINMA... 505 VII. TEFECİLİK... 506 Dördüncü Bölüm Bilişim Alanında Suçlar I. BİLİŞİM SİSTEMİNE GİRME... 509 II. BİLİŞİM SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİNİ ENGELLEME VE BOZMA... 512 III. BİLİŞİM SİSTEMİNDEKİ VERİLERE ZARAR VERME SUÇU... 513 IV. BİLİŞİM SİSTEMİ ARACILIĞIYLA YARAR SAĞLAMA SUÇU... 515 V. BANKA VEYA KREDİ KARTLARININ KÖTÜYE KULLANILMASI... 517

XVIII Themıs Ceza Hukuku DÖRDÜNCÜ KISIM ULUSA (= MİLLETE) VE DEVLETE KARŞI SUÇLAR Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar I. ZİMMET... 523 II. İRTİKÂP... 530 III. DENETİM GÖREVİNİN İHMALİ... 535 IV. RÜŞVET... 537 V. GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA... 542 VI. GÖREVİ YAPTIRMAMAK İÇİN DİRENME... 546 Adliyeye Karşı Suçlar I. İFTİRA... 550 II. SUÇ ÜSTLENME... 554 III. SUÇ UYDURMA... 556 IV. YALAN TANIKLIK... 559 V. YALAN YERE YEMİN SUÇU... 562 VI. KAMU GÖREVLİSİNİN SUÇU BİLDİRMEMESİ... 563 VII. SUÇ KANITLARINI YOK ETME, GİZLEME VEYA DEĞİŞTİRME SUÇU... 565 EKLER Ek -1: Türk Ceza Yasası ile Getirilen Yenilikler... 569 A. Biçimsel Değişiklikler... 569 B. Ceza Hukukunun Genel Kuramı Yönünden Yapılan Değişiklikler... 570 C. Suç Hukuku Yönünden Yapılan Değişiklikler... 571 D. Yaptırım Hukuku Yönünden Yapılan Değişiklikler... 572 E. Özel Hükümlerde Yapılan Değişiklikler... 574 Ek -2: Kabahatlerin Hukuksal Rejimi... 575 A. Kabahat Sayılan Eylemler... 575 B. Kabahat Olmaktan Çıkartılarak Suç Sayılan Eylemler... 576 C. Yaptırımlar... 577 1. İdari Para Cezası... 577 2. Mülkiyetin Kamuya Geçirilmesi... 577 D. Karar Verme Yetkisi... 578 1. İdari Makamlar... 578 2. Cumhuriyet Savcısı... 578 3. Mahkeme... 578 E. Karar... 578 F. Yasa Yolları... 579 1. Genel Olarak... 579 2. Adli Yargıda Uygulanan Yasa Yolları... 579 a. Başvuru yolu... 579 b. İtiraz yolu... 581 c. Vazgeçme ve kabul... 581 G. Kabahatlerde Zamanaşımı... 581 1. Soruşturma Zamanaşımı... 581 2. Yerine Getirme Zamanaşımı... 582 Genel ve Özel Hükümler Soruları... 583