1
İÇİNDEKİLER YEREL ÖZERKLİK, VESAYET VE YEREL YÖNETİMLER MEVZUATI BAĞLAMINDA KENT KONSEYLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME... 4 DEMOKRATİK KATILIMIN BİR AKTÖRÜ OLARAK KENT KONSEYLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI DEĞERLENDİRİLMESİ: Dört Farklı Parti, Dört Farklı Kent... 5 YENİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE KANUNU BAĞLAMINDA KENT KONSEYLERİNİN İŞLEVSELLİĞİ VE ÖLÇEK SORUNU... 6 YÜKSELENİM MEZİTLİ: TEHLİKELERİN BİLİNCİNDE, FARKLI İLKELERDEN İLHAM ALAN BİR KONSEY DENEYİMİ... 8 ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN KENT KONSEYLERİ VE GENÇLİK MECLİSLERİNE YÖNELİK ALGI DÜZEYİ ÜZERİNE BİR ALAN ARAŞTIRMASI: KAHRAMANMARAŞ VE HATAY ÖRNEĞİ... 10 AVRUPA YEREL YÖNETİMLER ÖZERKLİK ŞARTI ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE DE KENT KONSEYLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ... 12 KENT KONSEYİ UYGULAMASININ YEREL YÖNETİŞİMİ GERÇEKLEŞTİRMEDE KARŞILAŞTIĞI TEMEL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ... 13 KENT KONSEYLERİ İLE YERİNDEN YÖNETİLEN KATILIMCI KENT YÖNETİMLERİ: YEREL YÖNETİŞİM KAPSAMINDA BİR DEĞERLENDİRME... 15 KENT KONSEYLERİNİN BİLİNİRLİĞİ VE ETKİNLİĞİ: GÜMÜŞHANE ÜNİVERSİTESİ ÖĞRENCİLERİ VE ÇALIŞANLARI ÖRNEĞİ... 17 TÜRKİYE DE YEREL SİYASETE KATILIM AÇISINDAN KENT KONSEYLERİ: GÜMÜŞHANE KENT KONSEYİ ÖRNEĞİ... 18 YASAL-YÖNETSEL SORUMLULUK AÇISINDAN KENT KONSEYLERİ... 20 KENT KONSEYLERİNİN ETKİNLİĞİ VE İŞLEVSELLİĞİ: KENT KONSEYLERİ BAŞARI KARNESİ... 22 ENGELLİ BİREYLERİN KENTSEL YÖNETİM SÜREÇLERİNE KATILIMININ ANALİZİ: VAN İLİ ÖRNEĞİ... 23 BELEDİYE BAŞKANLARI VE MECLİS ÜYELERİNİN KENT KONSEYİ ALGISI... 25 YEREL DEMOKRASİ VE SİYASAL KATILIM: KENT KONSEYLERİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR ARAŞTIRMA... 26 KENT KONSEYLERİNİN BAĞIMSIZLIĞI VE BELEDİYE BAŞKANLARI İLKELER SÖZLEŞMESİ... 28 ÖRNEKLERLE KENT KONSEYLERİNİN 3 TEMELİ VE 3 SORUNU: KATILIM, DEMOKRASİ VE YÖNETİŞİM... 29 YEREL SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA ve KENT KONSEYLERİ: KIRŞEHİR KENT KONSEYİ ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN UYGULAMALI BİR ÇALIŞMA... 31 KENT KONSEYLERİNİN SİYASAL İŞLEV VE SİYASAL KİMLİK PARADOKSU... 33 KENTLİNİN DOĞA KONUSUNDA BİLİNÇLENDİRİLMESİ VE KENT KONSEYİNİN ÖNEMİ... 34 2
KENT KONSEYLERİNDE GENÇLERİN ROLÜ: İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ GENÇLİK MECLİSİ UYGULAMASININ ANALİZİ... 35 KENT KONSEYLERİNDE KATILIMI ETKİLEYEN FAKTÖRLER: KADIKÖY KENT KONSEYİ ÖRNEĞİ... 36 KENT KONSEYLERİ ARASINDA İLETİŞİM VE İŞBİRLİĞİ: TÜRKİYE KENT KONSEYLERİ BİRLİĞİ ÖRNEĞİ... 38 KENT KONSEYLERİNİN KATILIMCILIK KAPASİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: ANKARA ÖRNEĞİ... 39 KENT KONSEYLERİNİN SOSYAL MEDYA KULLANIMI ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR DEĞERLENDİRME (KÜÇÜKÇEKMECE VE YENİMAHALLE BELEDİYELERİ)... 41 BURSA KENT KONSEYİNİN BİLİNİRLİLİĞİ VE ETKİNLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI... 42 KATILIMCI DEMOKRASİ PERSPEKTİFİNDEN İZMİR KENT KONSEYİ DENEYİMİ... 44 YEREL ÖZERKLİK PERSPEKTİFİNDEN YEREL MECLİS VE KENT KONSEYLERİNİN İŞLEVSELLİĞİNE BAKIŞ... 45 KENT KONSEYLERİNİN MALİ KISITLARI... 46 KATILIM KÜLTÜRÜNÜN GELİŞİMİNDE KENT KONSEYLERİNİN ROLÜ: KARAMAN KENT KONSEYİ ÖRNEĞİ... 47 KÜRESEL DÜNYADA YERELLEŞME SÜRECİ: KENT KONSEYİ... 49 YEREL DEMOKRASİ VE KENT KONSEYLERİNDE KADIN ONTOLOJİSİ... 50 KATILIM, YURTTAŞLIK VE KENT KONSEYLERİ... 51 YEREL DEMOKRASİNİN GELİŞİMİ SÜRECİNDE KENT KONSEYLERİNİN İŞLEVSELLİĞİ: KOCAELİ ve KARTEPE KENT KONSEYLERİ ÖRNEĞİ... 52 3
YEREL ÖZERKLİK, VESAYET VE YEREL YÖNETİMLER MEVZUATI BAĞLAMINDA KENT KONSEYLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME Öğr. Gör. A. Yılmaz AKBULUT Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler MYO yilmazakbulut@uludag.edu.tr Anayasamıza göre mahalli ve müşterek ihtiyaçları karşılamak üzere kurulup, özerkliğe sahip olan ve karar organları seçimle işbaşına gelen kamu tüzel kişiler, yerel yönetimler olarak tanımlanmıştır. Ülkemizin de taraf olduğu Yerel Yönetimler Özerklik Şartnamesi ne göre yerel yönetimlere yetki ve kaynak noktasında hâkim ve ayrıcalıklı bir statü kazandırmak esastır. Özellikle subsidiyarite ilkesiyle yereli daha da yerelleştirmek suretiyle karar verme mekanizmaları halka yakınlaştırılmış ve yerel özerklik ile ulus altı kimlikler gün yüzüne çıkmıştır. Yaşanan bu gelişmeler, küreselleşme süreci ve enformasyon teknolojilerinin de etkisiyle tüm dünyada olduğu gibi devletimizde de köklü yapısal değişiklikler ve yeni yönetsel arayışlara sebep olmuştur. Bu doğrultuda kolektif yönetim esaslı kent konseyleri oluşturularak vesayet denetiminin minimize edilmesi hedeflenmiştir. Türkiye de gerçekleştirilen ve halen devam eden yerel yönetimler reformu bağlamında birçok ilk kademe ve belde belediyesi ile köyler tasfiye olmuş, yeni büyükşehir belediyeleri kanunu ortaya çıkmıştır. Lakin bu yapılan düzenlemelerin kimilerine göre (politikacılar, akademisyenler, sivil toplum kuruluşları, kanaat önderleri ve yazarlar) siyasal katılım, yerel demokrasi, özerklik şartnamesine aykırı olduğu, önemsenmediği ve siyasi gerekçeler taşıdığı iddia edilirken; kimilerine göre ise ölçek ekonomisi, dışsallık, artan kuruluş maliyetleri, yönetim maliyetleri, hizmetlerin etkinliği ve koordinasyonu açısından gerekli olduğu da söylenmektedir. Yerel yönetimlere ilişkin olarak gerçekleştirilen reformlar incelendiğinde, reformlar devam eden bir sürecin parçası olarak ele alınmalıdır. Bu reformlarla birlikte Türk kamu yönetimi; oluşumu ve işleyişi hususunda içinde çelişkileri barındıran bir kurum olarak kent konseyleri ile tanışmıştır. Bu çalışmada, tüm bu veriler ışığında yerel yönetimler mevzuatı bağlamında kent konseylerinin yapısal ve yönetsel etkinliği değerlendirilip; yerel yönetimlerin ve belde halkının sorunlarına yönelik kent konseylerinin konumlandırılmak istendikleri yeni statüleri ve işlevselliği analiz edilmeye çalışılacaktır. Bu noktada kent konseylerine yüklenmek istenen misyon, Yerel Yönetimler Özerklik Şartnamesi bağlamında yerellik ve yönetişim temelinde irdelenecektir. Çalışmada ayrıca kent konseylerinin kendilerine yüklenilen misyonu yerine getirme noktasında uygulamada karşılaşılan sorunların neler olduğu ve bu sorunların giderilmesi noktasında çözüm önerilerinde bulunulacaktır. Anahtar Kelimeler: Desantralizasyon, Subsidiyarite, Özerklik Şartnamesi, Vesayet Denetimi, Yönetişim, Ölçek Ekonomisi, Dışsallık. 4
DEMOKRATİK KATILIMIN BİR AKTÖRÜ OLARAK KENT KONSEYLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI DEĞERLENDİRİLMESİ: Dört Farklı Parti, Dört Farklı Kent Yrd. Doç. Dr. M. Fatih Bilal ALODALI Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İ.İ.B.F Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü, fatihalodali@osmaniye.edu.tr Yrd. Doç. Dr. Aslı SEZGİN Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İ.İ.B.F Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü, aslisezgin@osmaniye.edu.tr Yrd. Doç. Dr. Tuğba YOLCU Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İ.İ.B.F Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü, tyolcu@osmaniye.edu.tr Değişimin her alanda hissedildiği günümüzde, iletişim kanallarının çeşitliliği, etki alanlarının zaman ve mekân engelini aşması, yönetsel ve siyasi alanın da bu değişimden etkilenmesini sağlamıştır. Bu değişimin ortaya çıkmasında en büyük etken iletişim teknolojilerinin önlenemez gelişimidir. Gündelik yaşamdaki alışkanlıklarımızın değişmesi, algılama düzeylerinin de farklı standartlara sahip olması sonucunu ortaya çıkartırken, tercihlerimiz de bu standartlara göre şekillenmektedir. Bu çalışmada, nüfus yoğunluğuna göre mecliste grubu bulunan dört farklı siyasi parti yönetimindeki il belediyelerinin kent konseylerinin üyelerinin eğitim-cinsiyet-yaş profilleri, halk katılımı, kent kaynaklarının kullanımı, çevreye korumaya yönelik çalışmalar, kadın-çocuk ve gençlere yönelik gelişmeler, kullanılan iletişim kanalları, sosyal faaliyetleri ve projeleri çerçevesinde karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada, kent konseylerinin faaliyetleri farklı kategorilerde karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Anahtar Kelimeler: Demokratik Katılım, Kent Konseyleri, Siyasi Partiler 5
YENİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE KANUNU BAĞLAMINDA KENT KONSEYLERİNİN İŞLEVSELLİĞİ VE ÖLÇEK SORUNU Yrd. Doç. Dr. Salih BATAL salihbatal@gmail.com Öğr. Gör. İzzet İsmail DUR ismaildur@hotmail.com Öğr. Gör. Volkan TOPÇU volkantopcu77@gmail.com Yalova Üniversitesi Çınarcık Meslek Yüksekokulu, Yönetim ve Organizasyon Bölümü, Yerel Yönetimler Programı Genel kabul gören tanımı ile yerel yönetimler belirli bir coğrafi alanda yaşayan yerel birliğin bireylerine kendilerini ilgilendiren konularda hizmet üretmek amacıyla kurulan, karar organları yerel halk tarafından göreve getirilen, yasalarla belirlenmiş görev ve yetkilere, özel gelirlere, bütçe ve insan kaynağına sahip, üstlendiği hizmetler için kendi örgüt yapısını kurabilen, merkez yönetimle ilişkilerinde yönetsel özerklikten yararlanan kamu tüzel kişileridir. Türkiye nin politik gündeminde yerel yönetimlerin canlı ve sıcak bir konu halinde tutulması ve toplumun demokratikleştirilmesinden yana olan kesimlerce yeni bir belediyecilik anlayışının demokratikleşme programının bir parçası olarak ileri sürülmesi, Türkiye de yerel yönetim olgusunun daha iyi anlaşılmasına ve bu olguya daha geniş kesimlerce sahip çıkılmasına yardım etmektedir. Katılımcı demokrasinin yerel yönetimlerdeki doğal kaynağı olan gücün hiçbir yerde belediyelerdekinden daha iyi paylaşılamadığı bir gerçektir. Merkezi otoriteden yerel yönetimlerin bireye en yakın kademelerine doğru yaklaştıkça kişilerin yönetim sürecine girme ve yönetime katılma fırsatı hızla artmaktadır. Yönetime katılma fırsatının yerel yönetimlerde daha fazla olması aynı zamanda katılımcı demokrasinin demokratik denetleme mekanizmasını da birlikte getirmektedir. Bu bilgiler ışığında baktığımızda kent konseyleri uygulamasının önemi daha da artmaktadır. Kent konseyleri, yerel demokrasi ve katılımcılık açısından ele alındığında, öncelikle, kentin her türlü sorunun, alternatif çözüm önerilerinin, kent yönetim politikalarının tartışabileceği bir ortam oluşturması nedeniyle ortak akıl olarak tanımlanmaktadır. Kent konseylerinin ortak akıl olarak tanımlanmasının sebebi yapısından kaynaklanmaktadır. Üyeleri vali, belediye başkanı, ilgili ilin milletvekilleri, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri, mahalle muhtarları, dernek ve vakıflar, meslek odaları, özel sektör kuruluşları, sendikalar, üniversiteler ve diğer kuruluşların temsilcilerinden oluşur. Kent konseyleri kapsamında oluşturulan çalışma gruplarının ve kadın, gençlik, kıdemli hemşehri ve çocuk platformlarının temsilcilerini kapsayacak şekilde, geniş bir yelpazeye yayılan yerel ortaklardan oluşmaktadır. Birçok kentte, ilgili yerel yönetim, kent konseyinin etkinliklerini ve kararlarını desteklemek amacıyla, alınan kararları kendi meclis gündemlerine alarak tartışmakta, böylelikle kent konseyinin tavsiye niteliğindeki kararlarının yaşama geçirilmesi yönünde önemli adımlar atılabilmektedir. Dünya uygulamalarına baktığımızda yerel yönetimlerde etkinliğin arttırılmasına üç yoldan çalışılmıştır. Birincisi, en uygun hizmet alanının sınırlarının gözden geçirilmesidir. İkincisi, yerel yönetim birimlerinin sayısının azaltılması ve bu yolla para ve kaynak 6
savurganlığının önlenmesidir. Üçüncü olarak ise, yerel birimlerden her birine en iyi yerine getirebilecekleri işlerin bırakılmasıdır. Bu uygulamalardan biri olan en uygun hizmet alanının sınırlarının gözden geçirilmesi meselesi çalışmamızın temelini oluşturmaktadır. Buna göre yerel hizmetlerin yerine getirilmesinde ölçek sorunu önemli bir aşamadır. Bir yerel yönetim biriminin ulaşamayacağı sınırlar dâhilinde -ki bu ulaşılamazlık kimi zaman coğrafi kimi zaman idari kimi zaman ekonomik nedenlerden kaynaklanabilir- hizmet vermesi çok zordur. Kent Konseyleri de bu anlamda Yeni Büyükşehir Kanunu düzenlemesi ile ölçeklendirme sorunu ile karşı karşıya kalmıştır. Küçük kentler veya ilçelerde kent konseyleri uygulaması önemli çıktılar sağlayıp yerel katılım ve yerel demokrasinin işlevselleşmesine katkı sağlarken, büyükşehirlerde ölçek problemi nedeniyle uygulama zorluklarıyla karşılaşmıştır. Söz konusu ölçek sorunu il sınırlarının aynı zamanda belediye hizmet sınırları olarak tanımlanmasından kaynaklanmaktadır. Bu sayede büyükşehirlerde yerel hemşehri bilincinin gelişimi zorlaşmakta ve kent konseyleri meclislerine katılması gereken üye sayısında önemli artışlar yaşanmaktadır. Üye sayılarının bu oranda büyümesi meclislerin işlevselliğini zayıflatmakta ve sağlıklı karar alınmasını zorlaştırmaktadır. Bu konuda en iyi örnek olarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi verilebilir. Büyükşehir belediyelerinde mevcut ölçek sorunu çözülememişken yeni büyükşehir kanunu düzenlemesi ile sorunlu olan şehirlerin sayısı daha da artacaktır. Söz konusu düzenleme büyükşehirlerde yerel katılım mekanizmalarını ve kent konseyleri uygulama zorluklarını aşmadığı gibi sorunun büyümesine katkı sağlamıştır. Çalışmamızda özet olarak yeni büyükşehir belediye yasasının kent konseyleri bağlamında değerlendirilmesi ele alınacak olup, yaşanması muhtemel sorunlarla ilgili değerlendirmelerde bulunulacaktır. Anahtar Kelimler: Kamu Yönetimi, Yerel Yönetim, Büyükşehir, Kent Konseyi, Katılım 7
YÜKSELENİM MEZİTLİ: TEHLİKELERİN BİLİNCİNDE, FARKLI İLKELERDEN İLHAM ALAN BİR KONSEY DENEYİMİ Doç. Dr. Ulaş BAYRAKTAR, Mersin Üniversitesi, ulasb@mersin.edu.tr 2004-2005 yıllarında yapılan yerel yönetimlere dair yasal düzenlemelerin getirdiği yeniliklerden biri de Kent Konseyleri nin kurulmasının zorunlu hale gelmesiydi. 1996 yılında İstanbul da düzenlenen HABITAT-II zirvesinin yarattığı ilgi ve özellikle Yerel Gündem 21 çabalarıyla artan katılımcı mekanizma tecrübeleri bu yasal düzenleme ile yasal bir zorunluluğa dönüşmüş ve çıkarılan yönetmelikle tektipleştirilmiştir. Bu çabaların yasal bir zorunluluğa dönmesinin ardından on yıla yakın bir zaman geçtiğine göre bu düzenlemenin ne gibi riskler taşıdığını ele almakta fayda var. Konsey tecrübelerinin ilk ve muhtemelen en büyük grubu, bu organların sadece kağıt üzerinde kurulup, hiçbir işlerlik kazanmaması. Yasak savmaktan öte gidemeyen bu grubun yerel siyaset adına bir değişiklik yaratmadığı ortadadır. Kağıt üzerinde kurulmakla kalmayıp, belli bir işlerlik kazanan konseylerin içinde de ağırlık, doğrudan belediye başkanının etkisi altında oluşan ve işleyen oluşumlardadır. Başkanın tercihleri doğrultusunda oluşan ve onun gündemiyle hareket eden konseyler, halkın katılımını kolaylaştırmaktan ziyade belediye başkanının politikalarına ilave bir meşruiyet zemini kazandırırlar. Başkanlar zaten gündemlerinde olan konuları, konseyin talepleriyle ilişkilendirip, daha geniş bir kamuoyuna mal edebilirler. Konseylerin belediye başkanın etkisinden azade bir şekilde kurulmuş olması da onu siyasi araçsallaştırmalardan muaf kılmayabilir. Yerel siyasetin etkili ya da etkisini arttırma peşindeki bazı aktörleri konseyler üzerinden kamuoyundaki tanınırlıklarını arttırmaya ve bu konseyleri kendi siyasal projeleri adına kullanmaya kalkmaları da karşılaşılabilen başka bir tecrübe türüdür. Belediye başkanı ve diğer aktörlerin araçsallaştırma çabalarına alet olmamış, tamamen yerel sivil toplumun katılımı ve emekleriyle kurulmuş ve işleyen konseylerde karşılaştığımız en yaygın yönelim, bu oluşumların kentlerin büyük sorunlarına çözümler sunma niyetiyle iddialı projeler geliştirmeye çalışmalarıdır. Oysa konseylerin belediyelerin görevlerini ikame etmeye kalkmasının katılımcı demokrasi açısında çok büyük bir anlamı yoktur. Sivil taşeronculuk olarak düşünebileceğimiz bu arayışların çoğu bir sonuca ulaşmadığı için, kamuoyu nezdindeki konsey algısı da bir beyhudeliğe evrilmektedir. Belediyenin hizmetlerine yönelik gönüllü taşeronluk ya da belediyenin ilgilenmediği alanlara yönelik bir hizmet birimi olarak hareket eden konseylerin yanısıra belediye meclisleri ile bir siyasal meşruiyet yarışına giren oluşumlara da rastlamak mümkün olabiliyor. Siyasetçilerin artık ayyuka çıkmış yolsuzluklarından hareketle, siyaseti topyekun gayri-meşru sayan, dolayısıyla da esas halk temsilini kendilerine mal eden konsey bileşenleri, katılımcı demokrasinin artık günümüzde temsil mekanizmaları olmadan var olamayacağını ya da en iyi ihtimalle elitist bir temsil işlevi görmekten ileri gidemeyeceğini görmeyebiliyorlar. Çünkü konuyla ilgili tüm çalışmalar böylesi katılım mekanizmalarında ekseriyetle orta sınıf, eğitimli erkeklerin çoğunlukta olduğunu gösteriyor. Dolayısıyla, ne olursa olsun, serbest ve demokratik seçimlerle oluşmuş belediye meclislerinin siyasal meşruiyetini tamamen yok sayıp, onların temsil ve karar işlevlerini ikame etmek de konsey tecrübelerinde karşılaşılabilecek bir tehlike olarak görülebilir. Son olarak, altını çizmek istediğim bir diğer sakıncalı yönelim de, konseylerin meşruiyet rekabetine meclisler yerine sivil toplumun diğer örgütleri ile girmesidir. 8
Belediyeden özerk bir işleyişi sağlayan bazı konseylerin, kendi bünyelerinde temsil edilen dernek, vakıf ve yurttaş girişimlerinden bağımsızlaşması, onları şemsiye bir platform olmalarını zora sokmakta, başlı başına bir sivil toplum örgütü gibi hareket etmeye başlaması sonucunu doğurmaktadır. Bunun sonucunda da, kent konseyi sadece yönetim organlarında bulunan kişilerin tercihlerine göre politika ve söylem üreten, temsili olmaktan uzak bir doğada işleyen bir örgütlülüğü temsil eder hale gelmektedir. Ezcümle, yasal bir zorunluluğa dönüşmüş Konseylerin işleyişinde farklı tehlikeler, bu organlardan beklenilen demokratik katkıları zora sokacak nitelikte olabilmekte. Bu riskleri başarıyla önleyebilmiş tecrübelerini yakından izlemenin gereğini teslim etmeliyiz. Önerdiğim bildiri kapsamında, bu tehlikelerin bilincinde olarak Mezitli Kent Konseyi bünyesinde yaptığımız ve yapmayı planlanan çalışmaları, bu çalışmalara ilham veren dört temel ilke ışığında tartışmayı planlıyorum: Aidiyet, Güven, Bilgi ve Örgüt. Anahtar Kelimeler: Kent Konseyi, Mezitli, Yerel Siyaset, Yerel Demokrasi 9
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN KENT KONSEYLERİ VE GENÇLİK MECLİSLERİNE YÖNELİK ALGI DÜZEYİ ÜZERİNE BİR ALAN ARAŞTIRMASI: KAHRAMANMARAŞ VE HATAY ÖRNEĞİ Arş. Gör. Aziz BELLİ Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İİBF Kamu Yönetimi Bölümü, azizdarende@hotmail.com Arş. Gör. Abdullah AYDIN Mustafa Kemal Üniversitesi İİBF Kamu Yönetimi Bölümü, apoaydin001@gmail.com Günümüzde gençliğinin kamu ya da özel de katılım sürecine destek vermesi konusu hem ulusal hem de uluslar arası birçok kurum ve kuruluş tarafından önemsenmektedir. Nitekim Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği tarafından gençlerin karar alma süreçlerine katılımının sağlanması için çeşitli projeler ve fonlar üretilmiştir. Ülkemizde de Kentlerde sürdürülebilir gelişmeyi ve kentsel ortak aklın oluşmasını sağlamak üzere 1997 yılından itibaren uygulanan Türkiye Yerel Gündem 21 Programı kapsamında 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 26313 sayılı Kent Konseyi Yönetmeliği ne dayanarak oluşturulan kent konseylerinde gençlerin toplumsal hayata ve yerel karar alma süreçlerine katılımını öngören çeşitli hükümler bulunmaktadır. Kent konseyi yönetmeliğinde birçok madde gençleri ilgilendirdiği halde yönetmeliğin 6/ğ maddesinde açık bir şekilde gençlere ilişkin şu hüküm bulunmaktadır; Kent konseyleri kentteki çocuklar, gençler, kadınlar ve engelliler gibi farklı toplumsal grupların toplumsal yaşamdaki etkinliklerini arttırmak ve yerel karar alma mekanizmalarında aktif rol almalarını sağlama amacını taşımaktadır. Bu kapsamda kent konseylerinden beklenen gençlerin yerel karar alma süreçlerine katılımın sağlanarak görüş ve düşüncelerinin bu süreçlere dâhil edilmesi ve küresel ortak aklın oluşmasında gençlerin katkılarının sağlanmasıdır. Gençlerin karar alma süreçlerinde aktif rol alabilmeleri için Kent konseyi yönetmeliğine dayanarak gençler için özel meclisler(gençlik meclisleri) oluşturulmuştur. Ancak kentteki genç nüfusun büyük bir çoğunluğunu oluşturan üniversite gençliğinin kent konseyi çalışmalarında yeteri kadar yer almadıkları ve hatta bazılarının kent konseyi gibi bir yapıdan haberdar olmadığı görülmektedir. Bu kapsamda araştırmanın amacı üniversite gençliğinin kentteki yerel karar alma sürecine katılımını nasıl sağladığını Kahramanmaraş ve Hatay örnekleri kapsamında tespit ederek, gençliğin kent konseyi ve gençlik meclislerine bakışını tespit ederek, bu yöndeki eksikliklere ilişkin önerilerde bulunmaktır. Belirlenen araştırma amacı kapsamında oluşturulan ana hipotezler aşağıdadır; H0: Üniversite gençleri kent konseyinin ve kent konseyi gençlik meclislerinin faaliyet ve kararlarına katılmamaktadır. H1: Üniversitede okuyan gençler kent konseyinden ve gençlik meclisinden haberdar değildir. H2: Kent konseyine katılım sürecine sosyal bilimlerde okuyan öğrencilerin katılım düzeyi daha yüksektir. Hipotezler çerçevesinde belirlenecek araştırmanın teorik çerçevesi oluşturulurken ikincil veri türlerinden olan dokümantasyonel kaynaklardan, çok kaynaklı raporlardan, sayım ve anketlerden faydalanılacaktır. Hipotezlerin kanıtlanması sürecinde anket çalışmasından faydalanılacaktır. Yapılacak olan alan araştırmasının evreni Kahramanmaraş Sütçü İmam ve Mustafa Kemal Üniversitesi nde okuyan lisans öğrencilerinden oluşacaktır. Anket sonucunda elde edilen veriler korelasyon, t testi, Tukey testi ve varyans analizi 10
yöntemleri kullanılarak değerlendirilecek olup, veri analiz sürecinde SPSS programından faydalanılacaktır. Anahtar Kelimeler: Hatay Kent Konseyleri, Gençlik Meclisleri, Üniversite, Kahramanmaraş, 11
AVRUPA YEREL YÖNETİMLER ÖZERKLİK ŞARTI ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE DE KENT KONSEYLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Öğr. Gör. Kadriye BİLİR Adnan Menderes Üniversitesi Kuyucak Meslek Yüksek Okulu kadriye.bilir@adu.edu.tr kadriye-88@hotmail.com Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı, 15.10.1985 tarihinde imzaya açılmış, Türkiye anlaşmaya 21.11.1988 tarihinde imza koymuş, anlaşma 9.12.1992 tarihinde onaylanmıştır. Yürürlük tarihi ise 1.4.1993 olarak belirlenmiştir. 3.10.1992 tarih ve 21364 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Önsözde; Avrupa Konseyi nin amacının üye devletleri arasında daha sağlıklı bir birlik sağlamak olduğu, bu amacın gerçekleşmesinin yollarından birisinin idarî alanda anlaşmalar yapmak olduğu ve yerel makamların her türlü demokratik rejimin ana temellerinden biri olduğu belirtilmektedir. Ayrıca halkın, yönetime katılma hakkını doğrudan kullanım alanının yerel düzeyde olacağı ifade edilmektedir (Saki, 2011: 68). Kent konseylerinin yasal zemini, 5393 sayılı Belediye Kanunu nun yürürlüğe girmesi ile birlikte kanun düzeyinde güvence altına alınmıştır. Belediye Kanunu nun 76. maddesinde; Kent konseyi, kent yaşamında; kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalışır. Belediyeler kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, noterlerin, varsa üniversitelerin, ilgili sivil toplum örgütlerinin, siyasî partilerin, kamu kurum ve kuruluşlarının ve mahalle muhtarlarının temsilcileri ile diğer ilgililerin katılımıyla oluşan kent konseyinin faaliyetlerinin etkili ve verimli yürütülmesi konusunda yardım ve destek sağlar. Kent konseyinde oluşturulan görüşler belediye meclisinin ilk toplantısında gündeme alınarak değerlendirilir. Kent konseyinin çalışma usul ve esasları İçişleri Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikle belirlenir. şeklinde ifade edilmektedir. Kent konseylerine dair yönetmelik 08.10.2006 tarih ve 26313 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Bu çalışmada, demokratik değerlerin gelişmesine katkıda bulunan, kamu hizmetlerine katılımın artmasında yerel düzeyde etkili olan, yerel yönetimlerin korunması ve güçlendirilmesinde demokratik ilkelere ve idarede adem i merkeziyetçiliğe dayanan Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı çerçevesinde Türkiye de kent konseylerinin yerel yönetimlerde demokrasinin gelişmesine ve katılıma katkısı değerlendirilmiştir. Çalışmanın amacı, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Kent Konseylerinin yerel düzeyde demokratik değerler ve katılım kavramlarında birbirlerini destekledikleri yönleri öne çıkarmaktır. Bu alanlarda, kent konseylerinin demokratik değerlerin gelişmesine, katılım ve yerinden yönetim ilkelerinin hayata geçirilmesinde katkısını ortaya koymaktır. Çalışmada, kavramsal çerçeveye ilişkin literatür taraması yapılarak, ilgili kitap, dergi, makale ve internet sitelerinden yararlanılmıştır. Hukuki açıdan konunun incelenmesinde kanun, yönetmelik, uluslararası antlaşma ve şartlara da yer verilerek, bunların doğrultusunda çalışma yönlendirilmiştir. Bu konu hakkında yapılan ilgili çalışmalara da yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı, Kent Konseyleri, Demokrasi, Katılım 12
KENT KONSEYİ UYGULAMASININ YEREL YÖNETİŞİMİ GERÇEKLEŞTİRMEDE KARŞILAŞTIĞI TEMEL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Tahsin BULUT Kamu Politikaları Enstitüsü, Kükürtlü Mah. Oulu Cad. No:17/1 16080 Osmangazi/BURSA tahsinbulut@tahsinbulut.com 5393 sayılı belediye yasası ile birlikte kurulmaları zorunlu hale gelen ve işlevleri, kentin hak ve hukukunu korumak, kentle ilgili temel konularda halkın karar süreçlerine katılımını sağlamak, kentli yurttaşları birçok alanda yapabilir kılmak ve birlik inşa edici toplumsal dayanışmayı geliştirmek olan kent konseyleri, pek çok bakımdan önemli sorunlarla karşı karşıyadırlar. Kent konseylerinin, yerel düzeyde katılımcı örgütlenmenin inşasında, Türkiye deki farklı katılım mekanizmaları arasında en geniş tabanlı örgütlenme modeli olmalarına rağmen, sürdürülebilir kalkınma, katılım, yönetişim, yerinden yönetim, şeffaflık, hesap verebilirlik ve öz denetim ilkelerini hayata geçirmede yeterince başarılı olamayışlarının temel nedeninin, büyük oranda yerel yönetim sisteminden ve bir miktar da kent konseyi mevzuatından kaynaklandığını söyleyebiliriz. Sorunların kilit noktasında, kent konseyi belediye yönetimi ilişkisi önemli bir yer tutmaktadır. Bu ilişki üç olumsuz durumla kendini göstermektedir. Birincisi, kent konseyinin kent yönetiminin politika ve uygulamaları karşısında kayıtsız kalması ve işlevini kaybetmesi; ikincisi, konseylerin kentteki muhalif görüşlerin odağı haline dönüşmesi; üçüncüsü de, kent konseylerinin kent yönetiminin doğal bir uzantısına dönüşerek, yönetimlerin tüm çalışmalarını meşrulaştıran birer araç durumuna düşmeleridir. Öte yandan sürecin, özellikle yerel düzeyde kararları etkileyememe ve mevzuattan kaynaklanan kısıtlılıklar nedeni ile sivil toplumun katılımını isteksizleştirme eğilimine girdiği de görülmektedir. Bu çalışmada, yukarıda bahsedilen hususlar bağlamında, Türkiye deki kent konseyleri uygulamasının sorunlu alanları ele alınmaktadır. Çalışmanın amacı, kent konseyi uygulamasının yerel yönetişimi gerçekleştirmede karşılaştığı temel sorunları, saha uygulamalarından ve deneyimlerden yola çıkarak, kapsamlı biçimde incelemek ve bu sorunların çözümüne ve yerel düzeyde yönetişimin gerçekleşmesine dönük bazı öneriler geliştirmektir. Çalışmada, kaynak araştırması, mevzuat incelemesi ve uygulamanın içinden gelen uzmanlarla yüz yüze görüşme, yöntem olarak belirlenmiştir. Çözüm önerilerinde özellikle, belediye yönetimlerinin süreci anlama ve destekleme yönünde ortaya koyması gereken tutum üzerinde durulmakta ve mevzuattan kaynaklanan sorunların çözümüne dair yeni düzenlemelere yer verilemektedir. Halk katılımının, tarafsızlığı, adaleti ve verimliliği sağlamada etkin bir yol olduğu ve yönetimin kararlarının meşruiyetini tahkim edeceği gerçeğinden hareketle, yönetimlerin şeffaf, hesap verebilir ve demokratik denetime açık bir tutum sergilemelerinin nihai olarak kendi yararlarına da olacağı tezi üzerinde durulmakta ve bu bağlamda, örgütlü ve örgütsüz tüm kesimlerin katılımını kolaylaştırıcı yöntemler önerilmektedir. Yine, kent konseyi ile belediye meclisi ilişkisinin hukuki bir temele kavuşturulması ve stratejik planlar, bütçe hazırlığı, uygulama süreçlerine katılım ve harcamaların izlenmesi gibi başlıklarda sıkı bir işbirliğinin tesisi edilmesi gereğine vurgu yapılmaktadır. 13
Diğer taraftan hem katılımcı demokrasinin ölçek sorununu aşmak, hem de örgütsüz kesimlerin katılımını kolaylaştırmak bakımından kent konseylerinin, mahalle meclisleri, semt dayanışma merkezleri gibi yapılarla, mahalle veya semt düzeyinde örgütlenmeleri teklif edilmektedir. Tüm olumsuzluklara ve sorunlara rağmen sayıları giderek artan kent konseyleri, yerel demokrasiyi geliştirme ve yerel yönetişimi gerçekleştirme ekseninde önemli yapılar olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Gelinen nokta ve edinilen deneyim ışığında, kent konseyleri üzerinden yerel paydaşların yönetim süreçlerine katılma taleplerinin, yapılacak bazı iyileştirmelerle hem daha kolay hale getirilebileceği, hem de daha fazla etkinleştirilebileceği söylenebilir. O bakımdan kent konseyleri uygulamasının mutlaka devam ettirilmesi gerekir. Gerek yerel yönetimler gerekse yerel paydaşlar ekseninde, katılımcı kent yönetimi bağlamında yerel kapasite geliştikçe, kent konseylerinin hem işlevleri ve etkinlikleri yaygınlaşacak, hem de kent yönetimlerini şeffaflığa, hesap vermeye ve özdenetime zorlayarak, yerel düzeyde yönetişimi gerçekleştirmedeki rolleri güçlenecektir. Anahtar Kelimeler: Katılım, Katılımcı Kent Yönetimi, Yerel Yönetişim, Kent Konseyi 14
KENT KONSEYLERİ İLE YERİNDEN YÖNETİLEN KATILIMCI KENT YÖNETİMLERİ: YEREL YÖNETİŞİM KAPSAMINDA BİR DEĞERLENDİRME Konur Alp DEMİR Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Doktora Öğrencisi, konuralpdemir@yahoo.com.tr Hikmet YAVAŞ Doç.Dr., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İİBF Kamu yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi, hikmetyavas@com.edu.tr Kent Konseyleri 5393 sayılı Belediye Kanunu nun 76. maddesinde ifade edilen kent yaşamının katılımcı boyutunun geliştirilmesi, kentte hukuk ilkesinin korunması ve yerinden yönetim ilkesinin hayata geçirilmesi hedeflerini yerel yönetişim ilkesi kapsamında kurgulayan katılımcı bir yönetim modeli aracıdır. Kent Konseyleri yerel düzeyde kent yönetimlerinin hedeflerinin belirlenmesinde ve yönetime yol gösterilmesinde ortak aklın bir sonucu olarak ortaya çıkmış çok aktörlü yönetsel bir modeldir. Kent Konseyleri yerel düzeyde yaşanan sorunların çözümünde hemşehricilik bilincini oluşturarak alınan kararların benimsenmesini sağlayan ve bu benim kararım düşüncesini oluşturan demokratik yapılanmalardır. Bu kapsamda Kent Konseyleri düşünce üreten, tartışan ve ortak bir sonuca varan bir yapılanma modelidir. Yönetişim yönetsel düzeyde alınan kararlara devletin yanında özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının da katılımını öngören çok aktörlü bir yönetim ilkesidir. Yerel yönetişim ise kamu yönetiminde yönetişim sürecinin yerel yönetimler ekseninde sürdürülmesidir. Yerel demokrasinin yerel yönetişim ilkesi kapsamında gelişebilmesi için Kent Konseyleri önemli görevler üstlenmektedirler. Dolayısıyla yönetime katılımın, yerel demokrasinin ve yönetişimin ortak hedeflerinin gerçekleştirilebilmesi için Kent Konseylerinin varlıkları gereklidir. Bu ortak hedefler yerel düzeyde katılımı ve iyi yönetimi sağlamak, halkın yönetime karşı yabancılaşmasının önüne geçebilmek, alınan kararların ortak bir aklın ürünü olmasını sağlamak, yönetimin halk tabanında denetlenmesini garanti altına almak ve halkı yönetim ile bütünleştirmek kapsamında şekillenmektedir. Kent Konseylerinin temel amacı yerel düzeyde katılımcılığı geliştirmek, demokrasinin düşünsel boyutundan uygulayıcı konumuna geçiş yapmasını sağlamak, sivil toplum kuruluşlarını karar alma aşamalarına en kolay bir biçimde dâhil etmek ve özel sektör, devlet ve sivil toplum üçgeninde yer alabilecek bir yönetim anlayışını kurgulayarak yerel yönetişimi etkin bir hale getirmektir. Farklı bir ifade ile Kent Konseyleri devlet, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarından oluşan çok aktörlü yönetim modelini yerel düzeyde aktif hale getirerek ortak bir aklı meydana getirmeyi ve yönetimi tavandan tabana indirmeyi amaçlamaktadırlar. Dolayısıyla yerel yönetişimin ruhunu oluşturan çok aktörlü yönetim kurgusu Kent Konseyleri ile hayata geçirilebilmektedir. Böylece yerel yönetişimin somut halinin Kent Konseyleri olduğu ifade edilebilmektedir. Bu bağlamda katılımcı yönetim unsuru olarak Kent Konseyleri yerel düzeyde yerel yönetişim ilkesine dayalı bir yönetim modelini ve kalkınma politikasını merkezi yönetim, yerel yönetim, sivil toplum kuruluşları, özel sektör ve yerel halk arasında oluşturulacak ortaklık sonucunda meydana getirmeyi amaçlamaktadırlar. 15
Bu çalışmada yerel yönetişim ilkesi kapsamında Kent Konseylerinin yerinden yönetilen katılımcı kent yönetimleri üzerindeki önemli fonksiyonları ve görevleri vurgulanmaya çalışılacaktır. Bu çalışmanın temel çıkış noktası Kent Konseylerinin yerel yönetişim ilkesini hayata geçirebilecek somut yapılanmalar olduğu öngörüsüdür. Bu bağlamda kent yönetimlerinde katılımcı, demokratik ve çok aktörlü yönetimin Kent Konseyleri aracılığı ile sağlanacağı öngörüsü irdelenmeye çalışılacaktır. Bu amaçla Türkiye de kent yönetimleri olarak bilinen belediyeler, katılımcı yönetim, yönetişim, yerel yönetişim ve yönetimde çok aktörlülük gibi kavramlar Kent Konseyleri kapsamında incelenerek ortak aklın somut şekli biçiminde ortaya çıkan yerel yönetişime dayalı katılımcı kent yönetimlerinin mevcut durumlarının yerel demokrasi ile hangi ölçüde uyuştuğu tespit edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca Kent Konseylerinin yerel yönetişime ve yerel demokrasiye olan katkıları incelenecektir. Çalışmanın ana teması ulusal ve yabancı literatür taraması yöntemi kullanılarak geniş bir çerçevede değerlendirilecektir. Bu çalışmanın sonucunda yerel demokrasinin geliştirilebilmesi için Kent Konseylerinin varlıklarının zorunlu olduğu görüşü temel alınarak yerel ve dolayısıyla ulusal demokrasinin bu yapılanmalar kapsamında güçlendirilmesi gerekliliği vurgulandıktan sonra bu alanda yapılan tartışmalara katkıda bulunulması hedeflenmektedir. Anahtar Kavramlar: Kent Yönetimleri, Kent Konseyleri, Yönetişim, Yerel Yönetişim, Yerel Demokrasi. 16
KENT KONSEYLERİNİN BİLİNİRLİĞİ VE ETKİNLİĞİ: GÜMÜŞHANE ÜNİVERSİTESİ ÖĞRENCİLERİ VE ÇALIŞANLARI ÖRNEĞİ Oral DEMİR Öğr. Gör. Gümüşhane Üniversitesi Gümüşhane Meslek Yüksekokulu oraldemir@gmail.com Emre CENGİZ Arş. Gör. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü emre.cengiz@istanbul.edu.tr Yerel yönetimlerin demokratik katılımın sağlanması konusunda çok önemli bir görevi vardır. Yerel yönetimlerin önemi, yerel halk tarafından seçilmiş organların yönettiği bir kurum olmasının yanında halkın yönetime en kolay ve etkin bir şekilde dahil olabileceği yönetim birimleridirler. Katılımcı, demokratik ve etkin bir yönetim için yerel yönetimlerin gerekliliği konusunda araştırmacıların ekseriyeti hemfikirdir. Halkın seçtiği kurum olan yerel yönetimlerin demokratik yapısının şekilsel veya göstermelik olmaması için gerçek anlamda halk katılımının sağlanması gerekmektedir. Yerel yönetimlerin halka en yakın, halkın müşterek ihtiyaçlarını karşılayabilecek ve yerel yönetimlerin daha katılımcı ve demokratik bir yapıya ulaşmasını sağlayacak bir aracı olarak kent konseylerini karşımızda görmekteyiz. Kentsel yaşama sosyal, kültürel hatta ekonomik anlamda katkı sağlamak amacıyla kurulmuş olan kent konseyleri, demokratik katılım yöntemlerinin yerel örneklerinden biridir. Demokratik katılım araçlarının işler hale gelmesi ve yerel yönetim çalışmalarının yerinde ve ihtiyaca uygun olabilmesi, ancak toplumun tüm kesimlerine, taraflarının yakınında olması ve bu kesim ve tarafların da bu katılım araçlarına ulaşabilmesi ile mümkün olacaktır. Kent konseylerinin bir yönetime katılımı güçlendirme amacıyla oluşturulmuş kuruluşlar olduğu bilinmektedir. Ancak yönetime katılım, katılım araçların bilinirliği ve bunlara en kolay şekilde ulaşabilmesi ile doğru orantılıdır. Bu nedenle kent konseylerin bilinirliği varoluş amacını yerine getirebilmesi noktasında son derece önemlidir. Gümüşhane Üniversitesi yeni kurulmuş (2008) bir üniversite olması nedeniyle akademik ve idari personeli ile öğrencileri farklı illerden gelmiş Gümüşhane ye yerleşmiş kişilerdir. Bu nedenle en güçlü demokratik katılım aracı olmaya aday olan kent konseylerinin Gümüşhane üniversitesindeki öğrenci ve personel tarafından ne kadar bilindiği ve ne derece etkili olduğu ile aslında Gümüşhane özelinde tüm kent konseylerinin bilinirlik ve etkinliğe ile ilgili fikir sahibi olmamızı sağlayacaktır. Bu çalışmada, Gümüşhane Üniversitesi Merkez Kampüsü nde (Gümüşhanevi Kampüsü) öğretim gören öğrenciler ile akademik ve idari personelden 380 kişi üzerinde anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. Uygulanan anket formunun geçerli ve güvenilir olduğu test/kontrol edilmiştir. Anket uygulamasının eğitim seviyesi toplumun eğitimli tabakası olarak kabul edilen üniversite öğrencileri ve üniversite mezunları ve akademisyenler üzerinde yapılması, araştırma sonuçlarının Kent konseylerinin genel toplum bilinirlik ortalamasının yukarısında çıkacağı ihtimalini artırmaktadır. Bu çalışma sonucunda kent konseylerinin temel sorunlarından biri olan, resmi ve sivil kesimden katılımın az olması durumunun ortadan kaldırılması için kent konseylerinin asıl varoluş amaçları olan katılımı sağlama konusunda bilinirliği artıracak çalışmalar yapılmasının gerekliliği tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Kent konseyi, Bilinirlik, Etkinlik, Katılım, Gümüşhane, Öğrenci ve Personel 17
TÜRKİYE DE YEREL SİYASETE KATILIM AÇISINDAN KENT KONSEYLERİ: GÜMÜŞHANE KENT KONSEYİ ÖRNEĞİ Kadir Caner DOĞAN Yrd. Doç. Dr., Gümüşhane Üniversitesi, İ.İ.B.F., Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü, kadircanerdogan@gumushane.edu.tr. Hasan Mahmut KALKIŞIM Öğr. Gör., Gümüşhane Üniversitesi, İ.İ.B.F., İşletme Bölümü, hkalkisim@yahoo.com. Yerel yönetimler, demokrasinin okulları olarak değerlendirilmektedirler. Bu çerçevede yerel demokrasiye sağlamış oldukları katkıları ile yerel yönetimler, ülke düzeyinde siyasal katılımın artmasında ve yurttaşlık bilincinin oluşmasında temel belirleyici konumuna gelmektedirler. Nitekim günümüz küreselleşme çağında yerel yönetimler daha fazla öne çıkmaktadırlar. Bu bakımdan yerel yönetimler, kentsel mekânda hem etkili ve verimli kamu hizmetlerinin sunulmasında ve hem de vatandaşların siyasi süreçlere olan katılım düzeylerinin artırılmasında demokrasiye önemli avantajlar sağlamaktadırlar. Nitekim bu süreç içerisinde yerel yönetimler, demokrasi ve siyaset arasındaki ilişkiyi güçlendirecek yeni düşünceler ve kurumsal yapılar ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmanın ana temasını meydana getiren Kent Konseyleri de sözü edilen bu yapılanmalardan sadece birisidir. Yerel siyasete ve yerel yönetimlere katılımın temel yapı taşlarından biri olan Kent Konseyleri, tüm dünyada ortaya çıkmasına bağlı olarak, Türkiye de de yapılanmış olan demokratik kurumlardır. Kent Konseyleri, 1992 yılında gerçekleştirilmiş olan Birleşmiş Milletler Rio Konferansı nda uzlaşmaya varılan Gündem 21 adlı eylem planına dayanmakta olan demokrasi üniteleridir. Gündem 21 eylem planı çerçevesinde tüm ülkeler, bu plana uygun olarak kendilerine ait Yerel Gündem 21 eylem planlarını oluşturmuşlardır. Kent Konseyleri yapılanması da bu Yerel Gündem 21 eylem planları sonrasında uygulama olanağına kavuşmuştur. Çalışmada, öncelikle Kent Konseylerinin ne anlama geldiği, tarihsel gelişimi ve özellikleri hakkında bilgi verilecektir. İkinci olarak Kent Konseylerinin yerel siyasete ve yerel yönetimlere demokratik katılımı sağlaması bağlamında önemi üzerinde durulacaktır. Sonraki bölümde de Kent Konseylerinin Türkiye açısından bir değerlendirmesi yapılacaktır. Ayrıca yine bu bölümde Kent Konseyleri nin Türkiye nin demokratik katılım sorununa bir katkı sağlayıp sağlamayacağı değerlendirilecektir. İlerleyen bölümlerde Kent Konseyleri nin yönetişim ile ilişkilendirilmesine de çalışılacaktır. Bu bağlamda yönetişimin yerel düzeyde uygulanmasını ifade eden yerel yönetişimin Kent Konseyleri yle etkileşimi ele alınacaktır. Son bölümde ise çalışmanın uygulama örneğini oluşturan Gümüşhane Kent Konseyi nde, Konsey in yapılanması, amacı, gerçekleştirmiş olduğu faaliyetler ve geleceğe ilişkin öngörüleri üzerinde durulacaktır. Çalışmanın uygulama örneğini oluşturan Gümüşhane Kent Konseyi nde anket ve mülakat tekniğine bağlı olarak bir alan araştırması yapılması planlanmaktadır. Bu bağlamda, Konseyin amacı, projeleri, sonuca ulaşmış proje ve faaliyetleri ve geleceğe ilişkin öngörüleri ampirik bir uygulama ile değerlendirilmek istenmektedir. Bu çerçevede anket çalışması, literatür doğrultusunda hazırlanmış, 5 li likert ölçeğinden meydana gelen soru adımlarından meydana getirilecektir. Mülakat tekniği ise yarı yapılandırılmış mülakat tekniği ile uzman görüşlerine başvurmayı amaç edinmektedir. Dolayısıyla çalışmanın ampirik kısmında nicel ve nitel araştırma yöntemlerine bağlı olarak veri toplanması ve bu toplanan verilerin analiz edilmesi planlanmaktadır. Anket formlarının değerlendirilmesinde SPSS 18 programından yararlanılması düşünülmektedir. 18
Gümüşhane İli, Türkiye nin Doğu Karadeniz bölgesinde, kuzeyinde Trabzon, Doğusunda Erzurum, güneyinde Sivas illerinin bulunduğu oldukça önemli bir coğrafi konuma sahiptir. Bu bağlamda çalışma içerisinde Gümüşhane İli nin kent konseyleri açısından yerel siyasete katılım ve demokratikleşme düzeyi hakkında bilgi ve bulgulara ulaşılması bir hayli önem taşımaktadır. Bu önem Gümüşhane İli nin sosyo-ekonomik gelişimi ve siyasal yapılanması ve işlevsel yönleri açısından büyük önem taşımaktadır. Gümüşhane İli nde Kent Konseyleri çerçevesinde bir araştırma yapılması, hayli küçük bir nüfusa sahip olan bu yerleşim yerindeki katılım ve demokratik faaliyetlerin kapsamı ve işlevselliği açısından büyük önem taşımaktadır. Nitekim Gümüşhane İli ndeki kent konseylerine ilişkin bulgular ve sonuçlar, aynı büyüklükteki diğer iller için bir model veya örnek teşkil edebilir. Bu çalışma, Türkiye de Kent Konseyleri nin yerel yönetimlere ve yerel siyasete katılım açısından önemini değerlendirmek üzere ele alınmaktadır. Bu bağlamda Gümüşhane İli nde yapılacak olan bir alan araştırması ile çalışma, uygulama düzeyinde somut bulgular ile desteklenmek istenmektedir. Bu sayede de çalışmanın kavramsal-teorik bilgileri ile ampirik bulgular arasındaki tutarlılık derecesi test edilmek istenmektedir. Çalışmanın özgün yanları ve önemi arasında; Gümüşhane Kent Konseyi nde bir alan araştırmasına dayanıyor olması ve bu bakımdan da literatüre katkı yapıyor olması bulunmaktadır. Çalışmanın yöntemi, bir alan araştırması çerçevesinde kavramsal-teorik bilgiler ve ampirik bulgular arasında tutarlılık derecesinin test edilmesine dayanmaktadır. Araştırmanın temel amacı ise, yerel siyasete katılım aracı olarak Gümüşhane Kent Konseyi nin etkinlik ve verimlilik düzeyinin belirlenmesidir. Anahtar Kelimeler: Kent Konseyi, Yerel Siyaset, Katılım, Gümüşhane. 19
YASAL-YÖNETSEL SORUMLULUK AÇISINDAN KENT KONSEYLERİ Prof.Dr. Hüseyin ERKUL Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale Sosyal bilimler Meslek Yüksekokulu, Terzioğlu Yerleşkesi, Çanakkale, hcerkul@comu.edu.tr T.C. 1982 Anayasasının 5. maddesine göre Devletin temel amaç ve görevleri; Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır. 17. maddesine göre de; Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir Bu bağlamda Türk vatandaşları Temel Haklar kapsamında sosyal, ekonomik ve siyasi haklarla donatılmışlardır. Devlet bu görevlerini yerine getirmek için bir yandan yasal ve yönetsel düzenlemeler yaparken bir yandan da kurum ve kuruluşlar oluşturmaktadır. Merkezi yönetimin yanı sıra yerinden yönetimin yerel düzeyde yerel kamu hizmetlerini sunan bu kuruluşlardan biri de belediyelerdir. Belediyeler belde sakinlerinin mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından oluşturulan, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişileridir. Belediyelerin kuruluşunu, organlarını, yönetimini, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usul ve esaslarını 2005 yılında kabul edilen 5393 sayılı Belediye Kanunu düzenlemiştir. Bu Kanunun 13. maddesi hemşehri hukukunu ortaya koymuştur. Bu maddeye göre herkes ikamet ettiği beldenin hemşehrisidir. Hemşehrilerin, belediye karar ve hizmetlerine katılma, belediye faaliyetleri hakkında bilgilenme ve belediye idaresinin yardımlarından yararlanma hakları vardır. Belediye, hemşehriler arasında sosyal ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi ve kültürel değerlerin korunması konusunda gerekli çalışmaları yapar. Bu çalışmalarda üniversitelerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, sivil toplum kuruluşları ve uzman kişilerin katılımını sağlayacak önlemler alınır. Aynı Kanunun 76. maddesi de kent konseylerini düzenlemiştir. Kent yaşamında, kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalışır. Kent Konseyi Yönetmeliği nin amacı; kent yaşamında, kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım, yönetişim ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalışan kent konseylerinin çalışma usul ve esaslarını düzenlemektir. Onuncu Kalkınma Planı nda (2014-2018); Yerelde Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi Programı ndaki hedefler arasında Yerel düzeyde politika oluşturma ve uygulama süreçlerini meslek örgütleri de dahil olmak üzere STK ların ve Üniversitelerin katkısının arttırılması belirtilmiştir. Yasal ve yönetsel düzenlemelerde kent konseyi hukuki temel yapıya oturtulmakla birlikte görev, yetki ve sorumluluk açısından müşahhas değildir. Araştırmanın konusu; kent konseylerinin çalışma usul ve esaslarını ortaya koyan yasal ve yönetsel düzenlemeleri irdelemek bu irdelemeden hem bugün hem de gelecek için 20
çıkarımlarda bulunarak olması gereken yasal ve yönetsel düzenlemelerdeki özellikle mali yapı ve katılımla ilgili müşahhas olmayan durumları gidermeyi önermektir. Araştırmanın amacı; kent konseylerinin yasal ve yönetsel düzenlemelerle ortaya konulan uygulamaları görev, yetki ve sorumlulukları açısından değerlendirerek bu kuruluşların yerel demokrasinin kurumsallaşmasında daha verimli, etkili ve nitelikli bir hukuksal özerkliğe kavuşmalarını sağlamaktır. Araştırmada kent konseylerinin yasal-yönetimsel düzenlemelerinin katılım, hemşehrilik hukuku, yerel demokrasi, sürdürülebilir gelişme, kültürel değerler ve kent vizyonuna etkileri konusunun önemini neden-sonuç ilişkileri içinde ele alan betimsel yöntem kullanılacaktır. Yasal-yönetsel düzenlemelerde önerildiği şekliyle gerçekleştirilecek değişiklikler bu kuruluşların mali yapılarının ve yönetime katılımın verimli, etkili ve nitelikli hale getirilmesini sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Belediye, Kent Konseyi, Yasal Düzenleme, Yönetsel Düzenleme, Sorumluluk 21
KENT KONSEYLERİNİN ETKİNLİĞİ VE İŞLEVSELLİĞİ: KENT KONSEYLERİ BAŞARI KARNESİ H. Tuğba EROĞLU Selcuk University EASF Departmant of Public Administration hteroglu@gmail.com Hayriye SAĞIR Selcuk University EASF Departmant of Public Administration hayriyesamur@selcuk.edu.tr Hakan Gökhan GÜNDOĞDU Selcuk University EASF Departmant of Public Administration hakanggundogdu@gmail.com Kent konseyleri, yerel demokrasinin ve yerel katılımın güçlendirilmesi adına önemli aktörler olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca kent halkının yaşam standartlarının iyileştirilmesi, sosyo-ekonomik ve siyasal kalkınmanın gerçekleştirilmesi bakımından da önemli roller üstlendikleri görülmektedir. Yerel Gündem 21 kapsamında kent konseylerinin kendilerinden beklenilen bu hedefleri gerçekleştirmelerinde BM Binyıl Kalkınma Hedefleri, e-yönetişim uygulamaları, açık yönetim anlayışı önemli başlıklardır. Yerel Gündem 21 Programının dördüncü aşaması binyıl kalkınma hedeflerinin yerelleştirilmesi hedefini kapsamaktadır. Kent konseyleri bu hedefin gerçekleştirilmesinde önemli bir rol üstlenmektedirler. Ayrıca kent konseylerinin başarılarının değerlendirilmesinde bu hedeflerin gerçekleştirilme derecesi bir performans ölçütü olarak ele alınmaktadır. Bu çalışmada, kent konseylerinin rolü ve işlevsellikleri Yerel Gündem 21 Programı kapsamında belirlenen başarı göstergeleri çerçevesinde incelenecektir. Elde edilen bulgular ışığında beklentileri karşılama derecesine göre kent konseyleri, başarı ve başarısızlık kriterleri çerçevesinde sınıflandırılacaktır. Kent konseyleri için bir başarı karnesi (balanced scorecard) çıkarılacaktır. Bu bağlamda başarılı kent konseylerinin sayılarının artırılması ve beklentileri karşılayamayan kent konseylerinin dikkat etmesi gereken hususlara yönelik genel bir değerlendirme yapılacaktır. Anahtar Kelimeler: Kent konseyleri, yönetişim, başarı karnesi (balanced scorecard) 22
ENGELLİ BİREYLERİN KENTSEL YÖNETİM SÜREÇLERİNE KATILIMININ ANALİZİ: VAN İLİ ÖRNEĞİ Öğr. Gör. Dr. Melda Medine GÜLEÇ Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Yrd. Doç. Dr. M. Zeki DUMAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi zekiduman@yahoo.com Doç. Dr. Elif KARAKURT TOSUN Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Son yıllarda engelli bireylere yönelik farklı disiplinler tarafından akademik düzeyde çok çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmaların amacı genellikle, engellilik tanımlarını yapmak, toplumların sosyo-ekonomik ve kültürel özelliklerini tanıyarak engelli bireylere yönelik bakış açılarını belirlemek, engelli nüfusun sorunlarını farklı değişkenlerle ortaya koyup buna göre politikalar oluşturmaktır. Bu çalışmada benzer bir amaçtan hareketle, Van Büyükşehir Belediyesi Kent Konseyine bağlı Engelli Meclisi üyeleri örneği üzerinden engellilerin gerek kent içinde yaşadıkları sorunları, gerekse kentsel yönetim süreçlerine olan katılımları tespit edilmeye çalışılmıştır. Van ilinin araştırmada örneklem olarak seçilmesinin nedeni ise, Van ın büyükşehir statüsünde olmasına karşın, hem Türkiye deki illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında 75.sırada olması, dolayısıyla gelişmemiş bir il olması, hem de kent merkezinde 519 bin, il sınırlarıyla beraber toplamda 1 milyondan fazla bir nüfus kitlesini barındırmasıdır. Kent Konseyleri 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 26313 sayılı Kent Konseyi Yönetmeliği ne dayanarak kurulmuş yapılardır. Kuruluş amaçları; kent yaşamında, kent vizyonunun (geniş görüşlülük) ve hemşerilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım, yönetişim ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmek tir. Merkezi yönetimin, yerel yönetimin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve sivil toplumun ortaklık anlayışıyla, hemşerilik hukuku çerçevesinde buluştuğu; kentin kalkınma önceliklerinin, sorunlarının, vizyonlarının sürdürülebilir kalkınma ilkeleri temelinde belirlendiği, tartışıldığı, çözümlerin geliştirildiği ortak aklın ve uzmanlaşmanın esas olduğu demokratik yapılar ile yönetişim mekanizmalarını ifade eder. Araştırmada Van Büyükşehir Belediyesi Kent Konseyine bağlı Engelli Meclisi üyeleri örneğinde engellilerin kentsel yönetim süreçlerine katılımı tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada öncelikle kent konseyleri oluşumu ve görevleri bağlamında bir literatür taraması yapılacaktır. Özellikle kent konseylerinin kadın genç- engelli gibi dezavantajlı grupların toplumsal yapıya adapte olmasını içeren görev tanımı bu çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Belirtilen hedef doğrultusunda Edremit, İpekyolu ve Tuşba olmak üzere üç ilçe merkezinden oluşan Van Büyükşehir Kent Konseyi Engelliler Meclisinden yaklaşık 60 üyeyle 40 sorudan oluşan bir anket formu uygulanmıştır. Anket kapsamında araştırılacak konular ise şunlar olacaktır; Van Kent Konseyi Engelliler Meclisi üyelerinin bakış açısında göre Van kentindeki yaşam kalitesi ne olduğu, Van Kent Konseyi Engelliler Meclisi üyelerinin Van kentinde toplumsal yaşamda karşılaştığı sorunların neler oldukları, 23