VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği
21.Yüzyılın sağlık krizi: DİYABET Diyabet yaşadığımız yüzyılın en önemli sağlık sorunlarından biri olarak kabul edilmektedir. Diyabetli sayısının her geçen gün artması, diyabetle ilişkili sağlık sorunlarının insanların yaşamını ve sağlık sistemlerini ciddi derecede etkilemesi bu kanıyı güçlendirmektedir. Lancet Dergisinde günümüzden 78 yıl önce yayınlanan bir makalede yazar, Diyabet bir halk sağlığı sorunu mudur? diye sorduğunda, o yıllarda sağlık sistemlerinin ve sağlık otoritelerin önceliği bulaşıcı hastalıkların önlenmesi ve kontrolü yönünde olsa da pek çok bilim insanı bu soruya Evet yanıtı vermiştir. Bu yanıtın gerekçesi olarak da diyabetin bireyin sorunu olmaktan çok daha fazlası olduğu, her yönü ile toplumu etkilediği belirtilmiştir. Diyabet ile ilgili eğilimler de yıllar içinde değişime uğramıştır. Eskiden Batı toplumunun ve varlıklı zenginlerin hastalığı olarak kabul edilen diyabet günümüzde tüm dünyada, tüm toplumları ve tüm sosyoekonomik sınıfları etkilemektedir.
Diyabet neden önemli? Diyabet dünya üzerinde en yaygın görülen hastalıklardan biridir!!!!!! Her 100 erişkinden yaklaşık 9 u (%8,8) diyabetli, 100 erişkinden yaklaşık 7 si (%6,7) bozulmuş glikoz toleransı Diyabetli erişkinlerin yaklaşık yarısı hastalığın farkında değil Doğan her 7 bebekten 1 i gestasyonel diyabetten etkileniyor Küresel bazda sağlık harcamalarının %12 si diyabet için kullanılıyor
Diyabetin yıllar içinde önlenemeyen yükselişi!!! 366 milyon 387 milyon 415 milyon 246 milyon 151 milyon 30 milyon 1985 2000 2006 2011 2014 2015
Diyabet neden önemli?
Diyabet neden önemli? 2015 2040 DİYABET Küresel Prevelans %8.8 %10.4 Diyabetli sayısı 415 milyon 642 milyon Diyabete bağlı ölümler 5 milyon???? Sağlık harcamaları 673 milyar dolar 802 milyar dolar BOZULMUŞ GLİKOZ TOLERANSI Küresel Prevelans %6.7 %7.8 BGT li erişkin sayısı 318 milyon 481 milyon TİP 1 DİYABETLİ ÇOCUKLAR Tip 1 diyabetli çocuk 542 bin???? Yeni tanı alan çocuk 86 bin????
En fazla diyabetlinin yaşadığı ilk 10 ülke
Ülkemizde diyabet görülme oranı beklenenin çok üstünde artmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü Türkiye de 2000 yılında yaklaşık 3 milyon olan diyabetli sayısının 2030 yılında 6,5 milyona ulaşacağını tahmin etmiş, ancak 2030 için tahmin edilen bu değer 2014 yılında aşılmış ve ülkemizdeki diyabetli sayısı 7 milyonun üstüne çıkmıştır.
2014 yılı IDF verilerine göre ise ülkemizde diyabet görülme oranı %14.7 olarak bildirilmektedir.
Kaynak: Türkiye Diyabet Programı 2015-2020
Kaynak: Türkiye Diyabet Programı 2015-2020
Farkındalık oranı düşük!!! TURDEP II (2010): %54 PURE (2009): %87 Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörleri Sıklığı Çalışması (2011): %74 (batı: %92, Kuzeydoğu Anadolu: %53)
Kontrol yetersiz!!!! PURE (2009): -Kontrollü %29 -Tedavisiz %38 Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörleri Sıklığı Çalışması (2011): -Kontrollü %29 -Kontrolsüz %40 -Tedavisiz %31 TURDEP -II - bilinen diyabetlilerin %64,5 inin - yeni tanı konan diyabetlilerin %24,7 sinin - tüm diyabetlilerin %45,7 sinin A1c değeri %6,5 in üstünde -tanılı diyabeti olanların %85.5 i tedavi alıyor.
Diyabet neden önemli? Tüm ülkelerde diyabetli sayısı artıyor ancak diyabetlilerin %75 i düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşıyor Diyabetlilerin %78 si (320.5 milyon) 20-64 yaş arası çalışma çağındaki erişkinler Diyabet erken ölümlerin ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen durumların en önemli nedeni. 2015 yılında her 6 saniyede 1 erişkin (toplam 5 milyon) diyabete bağlı nedenlerle yaşamını kaybetti.
DİYABET NEDENİ İLE ÖLENLERİN SAYISI BULAŞICI HASTALIKLARDAN ÖLENLERDEN DAHA FAZLADIR.
Nüfus yaklaşık 74 milyon Nüfusun %71,5 i şehirlerde yaşıyor 30-70 yaş arası nüfus %43.6 Toplam ölüm sayısı: 422 bin Ölümlerin yaklaşık %86 sından KRONİK HASTALIKLAR sorumlu 30-70 yaş arası 4 temel kronik hastalıktan ölüm oranı %18 DSÖ-2014
Diyabet neden önemli? Küresel bazda diyabet için harcanan paranın yalnızca %19 u diyabetlilerin %75 inin yaşadığı düşük ve orta gelirli ülkelerin payına düşmektedir. Diyabet kalp hastalıkları ve inme riskini ciddi oranda arttırmakta, diyabetlilerin yarısı kalp hastalıkları ve inme nedeni ile hayatını kaybetmektedir. Kalp damar hastalıkları nedeni ile diyabetli olmayanlara göre diyabetlilerde beklenen yaşam süresi 5-10 yıl azalmaktadır.
Diyabet neden önemli? Diyabetik retinopati erişkinler için en önemli körlük nedenidir. Diyabetlilerin yaklaşık 1/3 ünün retinopatisi olduğu belirtilmektedir. Diyabetlilerde böbrek yetmezliği gelişme riski yüksek, hastaların %10 u KBY nedeni ile hayatını kaybediyor. Diyabet travmatik olmayan alt ekstremite amputasyonların en önemli nedeni. Diyabetli olmayan birinine göre amputasyon risk ortalama 25 kat fazla.
DİYABETLE MÜCADELEDE ULUSLAR ARASI ÇABALAR Birleşmiş Milletler 20 Aralık 2006 tarihindeki genel kurulunda diyabet konusunda özel bir oturum yapmış ve bulaşıcı hastalıklar olan sıtma, tüberküloz ve HIV/AIDS ten sonra bulaşıcı olmayan bir salgın hastalıkla ilgili tarihi bir karar almıştır.
Diyabet bulaşıcı olmayan bir hastalık olmakla birlikte, tüm dünya için gün geçtikçe büyüyen bir salgındır. Bu kararla Birleşmiş Milletler, gittikçe büyüyen diyabet salgınının durdurulması için tüm dünyada acil harekete geçilmesi çağrısını yapmıştır. Sorunun çözümü için tüm ülkelerin çabası ile küresel bir hareket gereklidir. Hiç bir şey yapmadan izlemek artık mümkün değildir.
DİYABETLE MÜCADELEDE ULUSAL ÇABALAR Türkiye de diyabete yönelik mücadele ve diyabet yönetimi politikalarının belirlenmesi ve uygulanması için 1994 yılında Sağlık Bakanlığı önderliğinde ve pek çok sivil toplum örgütünün katılımı ile Ulusal Diyabet Programı hazırlanmıştır. Bu program 2003 yılında revize edilmiş ve Ulusal Diyabet-Obezite-Hipertansiyon Kontrol Programı olarak düzenlenmiştir. Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı 2010-2014, toplumda diyabet farkındalığını arttırarak gelecek nesilleri diyabetten korumayı ve tanı alan hastalara sunulan diyabet bakım kalitesinin yükseltilmesini, komplikasyonların ve diyabete bağlı ölümlerin azaltılmasını amaçlamıştır.
Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı 2010-2014 kapsamında elde edilen tecrübeler ışığında ve bu program ile ilgili geri bildirimlerden yola çıkılarak Türkiye Diyabet Programı 2015-2020 ye dönüşmüştür. Bu programın amaçları: 1. Etkin diyabet yönetimi için politika geliştirilmesi ve uygulanması 2. Diyabetin önlenmesini ve erken tanı konmasını sağlamak 3. Diyabet ve komplikasyonlarının etkin tedavisini sağlamak 4. Çocukluk çağında diyabet bakım ve tedavisinin geliştirilmesi, tip 2 diyabet ve obezitenin önlenmesi 5. Diyabetin ve diyabet programı nın etkin izlenmesi ve değerlendirilmesi
Amaç I. Etkin Diyabet Yönetimi için Politika Geliştirilmesi ve Uygulanması Hedefler ve Aksiyonlar 1.a. Ülke genelinde ulusal ve yerel düzeyde diyabet ve diyabet ile ilişkili hastalık ve komplikasyonlara ilişkin mevcut durumun saptanmasıdır. 1.b. Türkiye diyabet tanı, tedavi ve izlem standartlarını geliştirmektir. 1.c. Diyabet hizmetlerine yönelik insan gücü planlaması ve finansal düzenlemelerin yapılmasıdır. 1.d. Ulusal ve yerel düzeyde ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve koordinasyon sağlanarak Türkiye Diyabet Programı nın tüm faaliyetlerinin uygulanmasını planlamak ve hayata geçirmektir.
Amaç II. Diyabetin Önlenmesini ve Erken Tanı Konmasını Sağlamak Hedefler ve Aksiyonlar 2.a. Sağlıklı ve diyabet riski taşıyan bireylerin diyabetin önlenmesi konusunda eğitilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır. 2.b. Kentsel çevre ve toplu yaşam alanlarının diyabetin önlenmesine katkıda bulunacak şekilde düzenlenmesini sağlamaktır. 2.c. Topluma yaşam boyu yeterli ve dengeli beslenme ile düzenli fiziksel aktivite alışkanlıkları kazandırmak ve sürekliliği sağlayarak obeziteyi önlemektir. 2.d. Prediyabetli kişilerde diyabet gelişim riskini azaltmaktır. 2.e. Diyabete erken tanı konmasını sağlamaktır.
Amaç III. Diyabet ve Komplikasyonlarının Etkin Tedavisini Sağlamak Hedefler ve Aksiyonlar 3.a. Tanı, tedavi ve izlem standartlarının etkin biçimde uygulanmasını sağlamaktır. 3.b. Diyabetli bireylerin ve yakınlarının diyabet konusunda standart bir şekilde ve yeterli derecede bilgilendirilmesini sağlamaktır. 3.c Diyabetli bireylerin diyabetin etkili yönetimi için gereken olanaklara erişiminin sağlanmasıdır. 3.d Diyabete bağlı akut ve kronik komplikasyonların azaltılmasıdır.
Amaç IV. Çocukluk Çağında Diyabet Bakım ve Tedavisinin Geliştirilmesi, Tip 2 Diyabet ve Obezitenin Önlenmesidir. Hedefler ve Aksiyonlar 4.a 0-18 yaş grubunda ülke çapında tip 1 ve tip 2 diyabetlilerin kayıt altına alınmasının sağlanmasıdır. 4.b. Tip 1 diyabetli çocuklara erken tanı konması ve DKA ile başvuru sıklığının azaltılmasıdır. 4.c Ülkemizdeki diyabetli çocukların bakım ve tedavi standartlarının geliştirilmesidir. 4.d Ülkemizdeki bütün diyabetli çocuk ve ailelerinin standart/yeterli eğitim almasının sağlanmasıdır. 4.e Çocuklarda tip 2 diyabetin önlenmesi ve erişkinlerdeki tip 2 diyabet için en önemli risk faktörü olan çocukluk çağı obezite sıklığının azaltılmasıdır 4.f. Tip 1 diyabetli çocuklara yönelik sosyal güvenlik şemsiyesinin bütün tedavi ve izlem ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde genişletilmesi; sosyal haklarının yaşam boyu sürmesidir.
Amaç V. Diyabetin ve Diyabet Programı nın Etkin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi Hedefler ve Aksiyonlar 5.a. Türkiye Diyabet Gözlemevi nin kurulmasıdır. 5.b. Türkiye Diyabet Programı ilerleme ve sonuç raporlarının hazırlanarak ilgili kurum ve kuruluşlara ulaştırılmasıdır.
TEŞEKKÜRLER